Kore takvimi
Geleneksel Kore takvimi diğer Doğu Asya ülkelerinin takvimlerine benzer biçimde Çin takvimine dayanan bir ay-güneş takvimidir. Tarihler, Kore'nin meridyenleri esas alınarak hesaplanır.
Gregoryen takvimi 1895 yılında resmen kullanılmaya başlamıştır ancak bayram tarihleri eski takvime göre hesaplanmaktadır.[1] Kore'nin bugünkü en büyük şenliği yeni yılın ilk günü kutlanan Seollaldır. Diğer önemli şenlikler Daeboreum (ilk dolunay), Dano (bahar şenliği) ve hasat şenliği Chuseok'tur.
Tarihçe
Geleneksel takvim, yılları 270 - 963 arasındaki Kore dönem adlarına göre belirtmekteydi. Bunun ardından Çin dönem adları kullanıldı ve 1895'te ay takvimi kullanımına son verildi.
Gregoryen takvimi yeni Kore İmparatorluğu tarafından 1 Ocak 1895'te yürürlüğe kondu ancak yıllar Joseon Hanedanı'nın kurulduğu 1393'ten başlatıldı. 1897 yılından itibaren Kore dönem adları kullanılmaya başlandı ve bu durum Kore'nin Japonya boyunduruğuna girdiği 1910 yılına dek sürdü. Japon dönem adlarının kullanılmaya başladığı bu dönem Japonya'nın işgali sonlandırdığı 1945 yılına dek sürmüştür.
Güney Kore'nin 1945 - 1961 yılları arasında kullandığı Gregoryen takviminin yılları Dangun'un Kore'yi kurduğu yıllarla (4278 - 4294) örtüşmektedir. 1945'ten önce yer yer kullanılan bu numaralandırma yöntemi artık geçerli değildir.
Kuzey Kore ise 1997 yılından bu yana Juche takvimini kullanmaktadır. Takvim, Kim Il Sung'a atfedilmiştir.
Özellikler
- Saat ve yılların numaralandırılmasında kullanılan ve 12 hayvandan oluşan burçlar kuşağı
- 12 hayvanla birlikte altmışlık döngüyü oluşturan 10 Kutsal Varlık
- Yıl boyunca 15 günlük aralıklarla sıralanan 24 güneş terimi (jeolgi 節氣 절기)
- Her iki ya da üç yılda bir oluşan artık ayları da barındıran aylar
Şenlikler
Ay takvimi Kore Yeni Yılı, Chuseok ve Buddha'nın Doğumgünü gibi şenlikleri gözlemlemek amacıyla kullanılmaktadır. Bu takvim, jesa anma törenlerinin tarihinin saptanmasına da yardımcı olmaktadır.
Dini Bayramlar
| Şenlik | Anlamı | Etkinlikler | Tarih (ay takvimine göre) | Yiyecekler |
|---|---|---|---|---|
| Seollal | Ay takvimine göre yeni yıl | Büyüklerin mezarları ziyaret edilir, ailenin, akrabaların ve komşuların yeni yılı kutlanır. | 1. ayın ilk günü | Dilimlenmiş pirinç keki (tteokguk), ballı kek (yakwa) |
| Daeboreum | İlk dolunay | Ay selamlanır (dalmaji), uçurtmalar salınır, kötü ruhları kovmak amacıyla ateş yakılır (aengmagi taeugi). | 1. ayın 15. günü | Kaynatılmış pirinç (ogokbap), fındık (bureom), şarap (gwibalgisul) |
| Meoseumnal | Hizmetçi şenliği | Ev temizliği yapılır, balıkçıların dini töreni (yeongdeunggut) düzenlenir. | 2. ayın ilk günü | Ananas soslu pirinç keki (songpyeon) |
| Samjinnal | Göçmen kırlangıçların dönüşü | Ayak savaşı yapılır, fala bakılır. | 3. ayın 3. günü | Açelya şarabı (dugyonju), krep (dungyeon hwajeon) |
| Hansik | Ekim mevsiminin başlaması | Büyüklerin mezarları ziyaret edilir ve temizlenir. Ayrıca bkz. Ching Ming Şenliği | Kış gündönümünden 105 gün sonra | Misk otu keki (ssuktteok), misk otu böreği (ssukdanja), misk otu çorbası (ssuktang) |
| Chopail | Buddha'nın doğumgünü | Fener şenliği[2] | 4. ayın 8. günü | Pirinç keki (jjinddeok), çiçekli kek (hwajeon) |
| Dano | Bahar şenliği | Saçlar, süsen suyuyla yıkanır, yakınlara armağanlar verilir. | 5. ayın 5. günü | Tatlandırıcılı pirinç keki (surichitteok), ringa balığı çorbası (junchiguk) |
| Yudu | Sulu kutlama | Saçlar, kötü şansı uzaklaştırmak amacıyla yıkanır. | 6. ayın 15. günü | Erişte (yudumyeon), pirinç böreği (sudan) |
| Chilseok | Kore halk söylencesinde Gyeonwoo ve Jiknyeo'nun tanıştığı gün | Dokuma yapılır. | 7. ayın 7. günü | Buğdaylı krep (milijeonbyeong), kırmızı fasulyeli pirinç keki (sirutteok) |
| Baekjung | Buddha'ya tapınma | Buddha'ya dua edilir. | 7. ayın 15. günü | Karışık pirinç keki (seoktanbyeong) |
| Chuseok | Hasat şenliği | Büyüklerin mezarları ziyaret edilir, ilk pirinç hasadı (olbyeosinmi) sunulur, dairesel dans (ganggang suwollae) yapılır. | 8. ayın 15. günü | Kestane, susam ve fasulyeyle yoğrulmuş ananas soslu pirinç keki (songpyeon), külkas çorbası (torantang) |
| Jungyangjeol | Göçmen serçelerin vedası | Sonbahar, şiir ve resimlerle karşılanır. Ayrıca bkz. Chung Yeung Şenliği | 9. ayın 9. günü | Kasımpatılı krep (gukhwajeon), balık yumurtası (eoran), ballı turunç çayı (yujacheong) |
| Dongji | Kış Gündönümü | Kötü ruhları kovmak için ayin düzenlenir. | Güneş takviminde 22 Aralık | Kırmızı fasulye çorbası (patjuk) |
| Seotdal Geumeum | Yeni Yıl Arifesi | Kapılar gün boyunca açık tutularak büyüklerin ruhlarının içeri girmesi sağlanır. | 12. ayın son günü | Sebzeli pirinç (bibimbap), ince fasulyeli pirinç keki (injeolmi), geleneksel bisküviler (hangwa) |
Ülke çapında ay takvimini esas alan birçok bölgesel şenlik de kutlanmaktadır.
Ayrıca bakınız
- Geleneksel Kore kültürü
- Altmışlık döngü
- Çin takvimi
Kaynakça
- "Kore Bayramları". 13 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2009.
- Pyeon, M.Y. (2002). Chopail (Buddha'nın Doğumgünü) Şenliği Üzerine Halkbilimsel Bir Çalışma. Seul, Güney Kore: Minsokwon.