Hicrî takvim

Hicrî takvim, Müslüman takvimi ya da İslâmî takvim (Arapça: التقويم الهجري; at-taqwīm al-hijrī), 1 yılı 354 ya da 355 gün olan ve 12 kameri aydan oluşan, İslam peygamberi Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini başlangıç yılı (1. yıl) kabul eden ve Ay'ın Dünya çevresinde dolanımını esas alan bir takvim sistemidir. Hicretin, Muharrem ayı yani takvimin başlangıç günü ya da ayıyla bir ilgisi yoktur.

Tarihçe

Hicrî takvim, Ömer'in halifeliği zamanında Hicretten 17 sene sonra, Miladi 639'da,[1] toplanan bir meclis tarafından Ali'nin önerisiyle, Hicretin gerçekleştiği yıl 1 kabul edilerek oluşturulmuştur. Bundan önce yıllar rakamla değil o yıl gerçekleşen önemli olayların isimleriyle anılmakta idi. Örneğin: Fil senesi, Fil senesinden iki sonraki sene, Kabe'nin tamirinin yapıldığı tamir senesi, sel senesi gibi.

Hicri takvim, Hicrî Şemsî takvim ve Hicri Kameri takvim olmak üzere ikiye ayrılır.

"Haram ayları" yani hürmet ayları, İslam öncesi Arap toplumunda kullanılan ay adlarına göre savaşmanın yasak kabul edildiği Zilkâde, Zilhicce, Muharrem, Receb aylarıdır. Müslümanlar ayların isimleri için İslam öncesi dönemde kullanılan isimleri kullanmaya devam etmişlerdir. Bunlardan ilk 3'ü ardışık, Recep ise ayrı bir ay idi.

İslam öncesi dönemde Araplar arasında iç savaşlar eksik olmazdı. Yalnız haram aylarda savaş yapılmazdı. Bu aylarda panayırlar kurulur, uzak yakın bölgelerden hacılar büyük bir güvenlik içerisinde bu panayırlara gelir ve tüccar malını hacılara satar, şiir yarışmaları yapılırdı. Eğer bu barış aylarında savaş olursa, yasak çiğnendiği için "Ficâr savaşları" denirdi.

İslam öncesi Arap toplumunda Kameri takvime 3 yılda bir 1 ay eklenerek ayların yerleri sabitlenir, aylar hicrî takvimde olduğu gibi yılın mevsimleri arasında dolaşmaz, en fazla 1 aylık oynamalar olurdu. Bu duruma nesi ismi verilirdi.[2] İslam Ansiklopedisi'ne göre nesi uygulaması genel gözlemde olduğu gibi sabit bir takvim oluşturmak amacıyla değil, hac ve hac ile bağlantılı panayırların yılın belirli ve uygun bir mevsiminde icra edilmesi amacını taşımaktaydı.[3]

İslamda da bu anlayış korunmuş ve hac haram aylardan olan Zilhicce ayında yapılmıştır. Kuran'a göre nesi uygulaması haram ayı helal sayıp savaşa ve yağmaya devam edebilmek için yapılan bir hile idi. Ömer zamanında hicri takvime geçilmesi ve nesi uygulamasına da son verilmesi ile İslamda kutsal aylar (recep, şaban, ramazan, muharrem gibi) her yıl 11 gün önce gelerek yılın her mevsimine uğramaktadır.

Harici video

İlyas Özkan Farklı takvim sistemleri (kameri takvim/kamer-güneş takvimi)nin Müddessir suresinin konusu olduğu üzerinde durmakta, farklı sistemleri benimseyen toplumların arasındaki mücadelenin, takvim hesaplarında ortaya çıkan 19 yıllık döngünün surede şiir diliyle ele alındığını anlatmaktadır.

Kuran'da haram aylardan bahsedilir:

« Gökleri ve yeri yarattığı gündeki yazısına göre Allah'ın katında ayların sayısı on ikidir. Bunlardan dördü haram (ay)lardır. İşte doğru din budur. O aylar içinde (konulmuş yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin. (Tevbe suresi, 9/36) »

'« Ey Muhammed! Sana (kutsal) ayı ve o aydaki savaşı sorar­lar; de ki, 'O ayda savaşmak büyük suçtur. (Bakara suresi, 2/217) »

« Haram ayları ertelemek, ancak inkarda daha da ileri gitmektir ki bununla inkar edenler saptırılır. Allah'ın haram kıldığı ayların sayısına uygun getirip, böylece Allah'ın haram kıldığını helal kılmak için Haram ayı bir yıl helal, bir yıl haram sayıyorlar. Onların bu çirkin işleri, kendilerine süslenip güzel gösterildi. Allah inkarcı toplumu doğru yola iletmez. (Tevbe Suresi, 9/37) »

Aylar

Hicri takvimde 12 ay bulunmaktadır. Hicri takvimi ayın döngüsüne göre hesaplandığı için, güneş döngüsüne bağlı Miladi takvimden yaklaşık 10 gün kısadır.[4] Bu da yıllar geçtikçe Hicri takvimin farklı mevsimlere rast gelmesine neden olmaktadır. El-Biruni ve El-Mesûdî İslam öncesi Arapların ve Müslümanların aynı ay isimlerini kullandıklarını ifade etmişlerdir.[5]

Sıra	Latin Harfleriyle Yazılışı	Özgün Arapça Adı	Sözcük Anlamı	Kısa Açıklama
1	Muharrem	محرم	Haram (mübarek) kılınmış	Günah işlemenin yasaklanmış olduğu mübarek ayların ilkidir
2	Safer	صفر	Boş manasında	Gıda veya savaş için yola çıkılan ve evlerin boş bırakıldığı ay idi
3	Rebiülevvel	ربيع الأول	İlk bahar	İsmi baharda verildiği için
4	Rebiülahir	ربيع الآخر	Son bahar	İsim ilkden sonra geliyor
5	Cemaziyelevvel	جمادى الأولى	İlk çorak toprak ya da ilk don	Yazın ismi verildiği için veya kışın su donduğu için
6	Cemaziyelahir	جمادى الآخرة	Son çorak toprak ya da son don	İsim ilkden sonra geliyor
7	Recep	رجب	Saygı, onur	Mübarek ayların ikincisidir
8	Şaban	شعبان	Dağılmış, yayılmış	Su bulmak için dağılınan aydır
9	Ramazan	رمضان	Yanma, sıcak olma	Oruç ayı, en saygın ve değerli kabul edilen aydır[6]
10	Şevval	شوّال	Yükselmiş	Gebe dişi develer kuyruklarını kaldırır
11	Zilkade	ذو القعدة	Barışa sahiplik eden	Üçüncü mübarek aydır
12	Zilhicce	ذو الحجّة	Hacca sahiplik eden	Hac ayıdır, son mübarek aydır

Günler

	Arapça	Türkçe	İngilizce	Hintçe	Bengalce	İbranice	Endonezce	Malayca	Urduca	Farsça
1	Yevmu’l-İs̠neyn يوم الاثنين	Pazartesi	Monday	Somvaar सोमवार	সোমবার	Yom Sheni יום שני	Senin	Isnin	Pîr پير	Du-Şenbe دوشنبه
2	Yevmu’s̠-S̠ülās̠ā’ يوم الثلاثاء	Salı	Tuesday	Mangalvaar मंगलवार	মঙ্গলবার	Yom Shlishi יום שלישי	Selasa	Selasa	Mangl منگل	Se-Şenbe سه شنبه
3	Yevmu’l-Erbi‘ā’ يوم الأربعاء	Çarşamba	Wednesday	Budhvaar बुधवार	বুধবার	Yom Revi'i יום רבעי	Rabu	Rabu	Budh بده	Çehar-Şenbe چهارشنبه
4	Yevmu’l-Hamīs يوم الخميس	Perşembe	Thursday	Guruvaar गुरुवार	বৃহস্পতিবার	Yom Khamishi יום חמישי	Kamis	Khamis	Jumaeraat جمعرات	Penç-Şenbe پنجشنبه
5	Yevmu’l-Cumu'a يوم الجمعة	Cuma	Friday	Shukravaar शुक्रवार	শুক্রবার/জুমমাবার	Yom Shishi יום ששי	Jumat	Jumaat	Jumah جمعہ	Com‘e veya Adineh جمعه veya آدينه
6	Yevmu’s-Sebt يوم السبت	Cumartesi	Saturday	Shanivaar शनिवार	শনিবার	Yom Shabbat יום שבת	Sabtu	Sabtu	Hafta ہفتہ	Şenbe شنبه
7	Yevmu’l-Eḥad يوم الأحد	Pazar	Sunday	Ravivaar रविवार	রবিবার	Yom Rishon יום ראשון	Minggu veya Ahad	Ahad	Itwaar اتوار	Yek-Şenbe یکشنبه

Hicri Şemsi takvim

Hicrî Şemsî takvim, miladı 20 Eylül 622 olan ve Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanımını esas alan takvimdir. Osmanlı Devleti'nde bu takvime Rumi takvim adı veriliyordu. Aralarındaki fark milatlarının farklı olmasıdır.

Hicri Kameri takvim

Hicri Kameri takvim, miladı 16 Temmuz 622 olan ve Ay'ın Dünya etrafındaki dolanımını esas alan takvimdir. "Hicri takvim" tabiriyle daha çok bu takvim kastedilir. Bu takvim çeşidinde Miladi takvimle arasındaki fark sabit değildir. Bu fark yaklaşık olarak 33 yılda 1 yıl etmektedir. Bu hesapla Hicri takvim, Miladi takvimini 20874 yılının 5. ayında geçecek.

Ayrıca bakınız

• İran takvimi
• Ay'ın evreleri

Kaynakça

1. "Hicri Takvim Nedir?". 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2016.
2. Nesi uygulaması 9 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
3. w:The Encyclopedia of Islam, 2nd edition, Index, p. 441 (İngilizce)
4. "Hicri takvime göre Ramazan ayı başlama tarihi, her yıl on gün önce midir? Ay takvimi kaç gündür?". 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2016.
5. F.C. De Blois, TAʾRĪKH: I.1.iv. "Pre-Islamic and agricultural calendars of the Arabian peninsula", The Encyclopaedia of Islam, 2nd edition, X:260 (İngilizce)
6. "Ramazan, Kuran ve İnsan". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.