Kurunta

Kurunta MÖ 13. yüzyılın sonlarında yaşamış Hitit prensi ve Tarhuntassa ülkesi kralıdır. Hitit kralı IV. Tuthaliya'nın hükümdarlığı sırasında çok kısa bir süre için Hitit başkentini ele geçirip kendini büyük kral ilan etmiş olabileceği ileri sürülmüştür.[1]

Kurunta
Hitit Kralı
Hüküm süresi MÖ 13. yüzyıl sonları
Önce gelen IV. Tuthaliya
Sonra gelen IV. Tuthaliya (veya III. Arnuvanda)
Babası II. Muvatalli
Hitit kralları listesi
Hititler-Dönemler

MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji)

Hatti Kralları (Beylikler Dönemi)
Pamba
Pithana
Piyusti
Anitta
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl
Labarna
I. Hattuşili
I. Murşili
I. Hantili
I. Zidanta
Ammuna
I. Huzziya
Telepinu
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl
Alluvamna
Tahurvaili
II. Hantili
II. Zidanta
II. Huzziya
I. Muvatalli
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl
I. Tuthaliya
I. Arnuvanda
II. Hattuşili(?)
II. Tuthaliya
Genç Tuthaliya(?)
I. Şuppiluliuma
II. Arnuvanda
II. Murşili
II. Muvatalli
III. Murşili
III. Hattuşili
IV. Tuthaliya
Kurunta(?)
III. Arnuvanda
II. Şuppiluliuma

Kimliği

13. yüzyıl başlarında hüküm sürmüş Hitit kralı II. Muvatalli'nin yaşça küçük bir oğludur. İsmini Hitit panteonundaki koruyucu tanrılardan biri olan Kurunta'dan alır. Geç devir Hitit prenslerinde gelenek olduğu üzere Kurunta'nın kullandığı Hurrice isim de büyük bir ihtimalle Ulmi-Teşup'tur.[2]

Hayatı ve hükümdarlığı

Kurunta hakkında bilinen bilgilerin büyük çoğunluğu Hitit devleti ile Tarhuntassa krallığı arasında varılan iki antlaşmadan bilinmektedir.[3] Ayrıca Kurunta ismi Tavagalava mektubu olarak bilinen dokümanda [4] ve çeşitli mühürlerde de geçmektedir.[5]

Bu belgelere göre Muvatalli oğlu Kurunta'yı küçük yaşta kardeşi Hattuşili'nin himayesine vermiş ve Kurunta, Hattuşili'nin oğulları ile birlikte büyümüştür. Babasının ölümünden sonra tahta Kurunta'nın ağabeyi III. Murşili (Urhi-Teşup) geçmiştir. Ancak birkaç yıl sonra III. Murşili, amcası III. Hattuşili ile taht mücadelesine girdiğinde, Kurunta Hattuşili'yi desteklemiştir. III. Hattuşili tahta çıktığında Kurunta'yı Orta Anadolu'nun güneyindeki Tarhuntassa şehri ve ülkesine vasal kral atayarak mükafatlandırır. Tarhuntassa şehri zaten Kurunta'nın babası II. Muvatalli zamanında Hitit yönetim merkezi olarak hizmet vermiş ancak Muvatalli'nin ölümünden sonra başkent tekrar Hattuşa'ya taşınmıştır.

IV. Tuthaliya ile Kurunta antlaşmasını içeren tunç Hitit tableti.

III. Hattuşili'nin oğlu ve ardılı IV. Tudhaliya ile Kurunta arasında imzalanan bir antlaşma 1986 yılında tunç bir tablet üzerine yazılmış olarak Boğazköy'de bulunmuştur.[6] Bu antlaşma ile Kurunta'nın Tarhuntassa üzerindeki hakimiyeti tekrar garanti edilmiş, hatta bazı ilave tavizler verilmiştir. Gene bu metinden bu dönemde Tarhuntassa'nın batı sınırlarında Lukka (Likya) bölgesi ile mücadele içinde olduğu, Parha (Perge) şehrini ele geçirmeye çalıştığı anlaşılmıştır.

Bu tavizlere rağmen daha sonra Kurunta'nın Hattuşa ile ters düştüğü, kendi mühürlerinde Hitit krallarına mahsus "Büyük Kral" unvanını kullanmasından anlaşılmaktadır. Ayrıca yukarıda bahsi geçen tunç antlaşma tabletinin Hattuşa'da, Yerkapı yakınında yol döşeme taşlarının altına gömülü olarak bulunmuş olması, buraya ritüel bir şekilde gömülerek antlaşmanın geçersiz hale getirildiği şeklinde yorumlanmıştır.[7] Konya-Hatip'de bulunan, Kurunta'ya ait bir Hitit anıtında da gene "Büyük Kral" unvanı kullanılmıştır.[8] Büyük Kral unvanlı mühürlerin Hattuşa'da bulunmuş olması dolayısıyla bazı tarihçiler Kurunta'nın kısa bir süre de olsa Hitit başkentini ele geçirmiş olabileceğini iddia etmiştir.[9]. Tarhuntassa ile Hattuşa'nın bozulan ilişkilerinin bir diğer göstergesi de IV. Tuthaliya'nın oğlu II. Şuppiluliuma zamanına ait bir yazıtta kralın Tahuntassa'ya karşı düzenlediği bir seferden ve şehri ele geçirip yağmalamasından bahsetmesidir.[10]

Kurunta'nin nasıl öldüğü ve Tarhuntassa'nın akıbeti konusunda başka bir bilgi yoktur. Tarhuntassa şehrinin nerede olduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte genel olarak Orta Anadolu'nun güneyinde, Akdeniz'e yakın bir bölgede olduğu bilinmektedir. Hattuşa'nın gazabından kurtulmuşsa bile, bu dönemde oldukça artan Deniz Kavimleri göçlerinin yarattığı karmaşıklıktan da zarar görmüş olabilir. Ayrıca Karaman ilindeki Kızıldağ [11] ve Karadağ [12] yazıtları, ve Aksaray'daki Burunkaya [13] yazıtında ismi geçen ve Büyük Kral unvanını kullanan Murşili ve Hartapu'nun Tarhuntassa kralları olabileceği ileri sürülmüştür.[14]

Ailesi

Babası kral II. Muvatalli'dir. Annesinin kim olduğu bilinmemekle beraber Muvatalli'nin birinci eşi kraliçe Tanuhepa(?) olmadığı kesindir. Bilinen tek kardeşi II. Muvatalli'den sonra III. Murşili ismiyle tahta çıkan Urhi-Teşup'tur.

Notlar
  1. Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155.
  2. Bu iddia aşağıda bahsi geçen antlaşmalardan birinde Kurunta yerine Ulmi-Teşup isminin kullanılmasına dayanmaktadır. Kimi tarihçiler Ulmi-Teşup ile Kurunta'nın aynı kişi olduğunu iddia etmektedir, kimine göre ise Ulmi-Teşup Muvatalli'nin başka bir oğludur. Bu tartışmanın bir özeti ve bibliyografya için: Bryce, s. 270-1, 320-1 ve s. 463, not 21-22.
  3. Bu antlaşmaların ingilizce tercümesi için: Beckman, G. (2005) Hittite Diplomatic Texts, Atlanta: Scholars, s. 102-18.
  4. Tavagalava mektubunun ingilizce tercümesi için: Tawagalawa Letter 21 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. Büyük Kral unvanlı mühürler için: Herbordt, S. et al (2011) Die Siegel der Grosskönige und Grosskönigen auf Tonbullen aus dem Nişantepe-Archiv in Hattusa, BoHa XXIII, s. 100, 208 ve Tbl. 51.
  6. Hitit antlaşmalarının ana kopyalarının metal üzerine yazıldığı Hitit dökümanlarında belirtilmektedir, ancak bu tablet ele geçen tek örnektir.
  7. Bryce, s. 320
  8. Bahar, H. 91996) “Konya-Hatip'te Bulunan Yeni Bir Hitit Anıtı, Ein Neues Hethitisches Dekmal in Konya-Hatip”, Arkeoloji ve Sanat 73:2-5.
    Anıta ait resimler için: www.hittitemonuments.com/hatip 10 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. Kimi tarihçilere göre de Kurunta tahtı IV. Tuthaliya'nın ölümünde sonra ele geçirmiştir. Bu konudaki tartışma ve bibliyografya için: Bryce, s. 319-21 ve alakalı dipnotlar.
  10. Literatürde Südburg olarak bilinen kitabenin ingilizce yayını için: Hawkins, J. D. (1995) The Hieroglyphic Inscription of the Sacred Pool Complex at Hattusa, StBoT Beiheft 3.
    Kitabeye ait bir resim için: Südburg kitabesi 29 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. "www.hittitemonuments.com/kizildag". 13 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012.
  12. "www.hittitemonuments.com/karadag". 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012.
  13. "www.hittitemonuments.com/burunkaya". 17 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012.
  14. Bryce, s.351-3; Singer, I. (1996) “Great Kings of Tarhuntassa,” SMEA 38:63-71.

Kaynakça
  • Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
  • Dinçol, A. ve Dinçol, B. (2005) “Anadolu'da bulunan ilk çiviyazılı tunç tablet ve yeni bir Hitit kralının ortaya çıkışı,” Anadolu Araştırmaları 18:1-13
  • (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford; Oxford University Press.
  • (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Leiden: Brill.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.