Meksika'ya Fransız müdahalesi

Meksika'ya Fransız müdahalesi (İspanyolca: Segunda Intervención Francesa en México), 19. yüzyılda İkinci Fransız İmparatorluğu tarafından Meksika’nın işgal edilmesi sürecini anlatır. İşgal harekâtı ilk başlarda Birleşik Krallık ve İspanya tarafından desteklenmiştir. İşgal kararı Meksika Devlet Başkanı Benito Juárez’in 17 Temmuz 1861 tarihinde aldığı dış borçların faizlerini ödemeyi reddeden karar üzerine alınmıştır.

Meksika'ya Fransız Müdahalesi
Fransa-Meksika Savaşları
Soldan saat yönünde: Puebla Kuşatması Fransız Süvarileri Meksika askerleri I. Maximilian'ın İnfazı
Tarih 8 Aralık 1861-21 Haziran 1867 (5 yıl, 6 ay, 1 hafta, 6 gün) Bölge Meksika Sonuç Meksikalı Cumhuriyetçiler'in zaferi İkinci Meksika İmparatorluğu'nun yıkılması Fransızların geri çekilmesi
Taraflar
Meksikalı Cumhuriyetçiler Destek: Birleşik Devletler^a	İkinci Fransız İmparatorluğu (1866'ya kadar) İkinci Meksika Federal Cumhuriyeti (1861-1863) İkinci Meksika İmparatorluğu (1864-1867) Destek: Avusturya İmparatorluğu Belçika Sürgündeki Konfederasyoncular Mısır Sürgündeki Polonyalılar İspanya^b Büyük Britanya
Komutanlar ve liderler
Benito Juárez	III. Napolyon I. Maximilian
Güçler
70,000 3,000	38,493 20,285 7,589 6,344; 19 gemi 2,000 1,462 700, Bilinmiyen sayıda gemi 472 424
Kayıplar
31,962 ölü	~14,000 ölü
^a 1865'ten sonra ^b 1862'ye kadar

Bu dönemde Fransa'da iktidarda bulunan III. Napolyon ülkesi için önemli bir pazardan mahrum kalmamak, gelişen Amerika Birleşik Devletleri'nin yayılmasını engellemek ve Meksika’dan çıkartılan gümüş madenlerine sahip olmak için işgalin öncülüğünü yapmıştır. O dönemde iç savaş içinde olan Amerika Birleşik Devletleri, kıtaya yapılan müdahaleyi protesto ettiyse de karşı müdahalede bulunamamıştır.

Meksika’dan alacaklarını almak isteyen Fransa, Birleşik Krallık ve İspanya 31 Ekim 1861 tarihinde imzaladıkları Londra Antlaşması ile bu amaç doğrultusunda fikir birliğinde olduklarını ilan ederler. 8 Aralık 1861 tarihinde Küba'dan yola çıkan İspanyol donanması Veracruz limanına demir atar; ancak Fransızların amacının ülkeyi sömürgeleştirmek olduğu anlaşılınca İngilizler ve İspanyollar harekâttan ayrılır.

Takip eden dönem Meksika'nın Fransız askerlerince işgal edilerek İkinci Meksika İmparatorluğu'nun ilan edilmesidir. Meksika'da iktidarda olan Juárez'in iktidarı kesintiye uğrarken yeni rejim muhafazakâr asiller, din adamları ve bazı yerel topluluklarca benimsenir. Özellikle monarşiye dönülmesini isteyen asiller Habsburg Hanedanı'ndan Maximilian Ferdinand’ı ülkeye çağırırlar. Fransa'nın askeri desteğini arkasına alan Ferdinand, Meksika İmparatoru I. Maximilian olarak tahta çıkar.

Tarihsel gelişim

Fransız Ordusunun Meksika'daki harekâtı

Meksika heyeti Maximilian’in huzurunda

Tacámbaro Muharebesine katılan Belçikalı lejyonerler

1866 Miahuatlán Muharebesi

Édouard Manet'nin İmparator I. Maximilian'ın İnfazı adlı eseri

1862 Fransız işgali

6-8 Ocak 1862 tarihleri arasında dış borçlarını vermeye ikna etmek üzere Meksika üzerine sefer düzenleyen Birleşik Krallık, İspanya ve Fransız donanmaları Veracruz’a gelirler. 27 Şubat 1862 günü Campeche şehri Fransızlara teslim olur. Ancak Fransız Ordusunun amacının Meksika’yı işgal etmek olduğunu fark eden İspanyol ve İngilizler askerlerini geri çekme kararı alırlar. 9 Nisan günü başlayan geri çekilme 24 Nisan günü tamamlanır. Mayıs ayında Fransızlar Pasifik kıyısındaki Mazatlán’a ulaşırlar.

Fransız Ordusu ilk ciddi direnişi ve mağlubiyeti 5 Mayıs 1862 tarihinde Puebla Muharebesi ile yaşar.[1] General Ignacio Zaragoza komutasındaki Meksika birlikleri Charles de Lorencez komutasındaki Fransızları yenerek önemli bir zafer kazanır. Ancak Meksika birliklerinin ilerleyişi durdurulacak ve takviye birlikleri Meksika’ya çıkartan Fransızlar 23 Ekim günü Tampico ve Tamaulipas’ı, 12 Aralık günü ise Xalapa ile Veracruz’u işgal eder.

1863 Başkentin işgali

Fransız Ordusu 15 Ocak 1863 tarihinde Veracruz'u bombalar ve ardından Mart ayında Puebla kenti kuşatılır. 30 Nisan günü ise ünlü Camarón Muharebesi yapılır. Bu muharebe özellikle Fransız Lejyonunun en önemli muharebelerinden birisi olarak görülür. Sayıca çok üstün Meksika birliklerinin pususuna düşen ve etrafı çevrilen Yüzbaşı Jean Danjou komutasındaki lejyonerler son asker kalıncaya kadar savaşacak ve teslim olmayacaklardır.[2] Puebla’daki kuşatmayı kırmak için bölgeye gelen Meksika Ordusu şehrin güneyindeki San Lorenzo yakınlarında General François Achille Bazaine komutasındaki Fransız Ordusuna yenilir ve Puebla düşer. 31 Mayıs günü Devlet Başkanı Juárez kabinesiyle beraber kuzeye El Paso yönüne doğru kaçar. 1867 yılına kadar sürgün hükûmeti Chihuahua’da kalacaktır. Önlerinde bir direniş kalmayan Bazine komutasındaki Fransızlar 7 Haziran 1863 günü başkent Meksiko'ya girerler. Fransız generallerinin himayesinde kurulan bir konsey tarafından 10 Temmuz günü İkinci Meksika İmparatorluğu ilan edilir. III. Napolyon’un çabaları sonucu Meksika tahtı Maximilian’a teklif edilir. Maximilian, Trieste’deki şatosunda 3 Ekim günü teklifi kabul eder.

1864 Maximilian'ın gelişi

1864 yılı Mart ayında Fransızlar Mazatlán’ı almaya çalışsalar da Albay Gaspar Sánchez Ochoa komutasındaki Meksika birlikleri işgalcileri püskürtür. Bazaine komutasındaki Fransız birlikleri Ocak ayında Guadalajara’yı, Douay komutasındaki Fransızlar ise Şubat ayında Zacatecas’ı ele geçirir. Hazian ayında Acapulco, Temmuz ayında Durango düşer.

Trieste’deki Miramar Kalesinde Meksika heyetini kabul eden Maximilian Fransa ile Meksika arasındaki Miramar Antlaşmasını 10 Nisan 1864 tarihinde imzalayarak resmen tahtı kabul eder.[3] 28-29 Mayıs 1864 tarihinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu donanmasına bağlı SMS Novara fırkateyniyle Veracruz’a çıkar. Meksika’da imparator I. Maximilian olarak tahta çıkar. Demokratik şekilde seçilmiş olan bir kongreyle iktidarı paylaşacak şekilde parlamenter monarşi yanlısıdır. Uygulamak istediği yasalar, yerel halkın serflikten kurtarılması gibi planlar Meksika’daki muhafazakâr yönetici sınıfça dirençle karşılanmıştır. Ülkedeki cumhuriyet yanlısı liberaller ise monarşiye tamamen karşı oldukları için Maximilian ülkede toplumsal destek bulamaz.

1865 Cumhuriyetçiler

Fransız askeri zaferleri 1865 yılında da sürer. Şubat ayında Meksikalı komutan Porfirio Díaz savunmasındaki Oaxaca Bazaine tarafından ele geçirilir. Ancak Meksikalı cumhuriyetçiler 11 Nisan günü Meksika imparatorluk kuvvetlerini Tacámbaro Muharebesinde mağlup eder. Rio Grande boyunca çok sayıda şehir cumhuriyetçilerin eline geçer. Temmuz ayında ise İkinci Tacámbaro Muharebesinde Belçikalı lejyonerlerin ağırlığını oluşturduğu imparatorluk ordusu yenilir. Bu dönemde acil önlemlere başvuran Maximilian 3 Ekim 1865 tarihinde kötü şöhretli bir karar olan Kara Emir olarak bilinen emirle savaş sırasında ele geçirilen her Meksikalının asi sayılarak derhal idam edilmesini öngörür. Bu emirle savaş esiri konumundaki çok sayıdaki cumhuriyetçi subay idam edilir.[4]

ABD’nin durumu

Savaş sırasında görevde bulunan ABD Başkanı Abraham Lincoln, Juárez önderliğindeki cumhuriyetçileri desteklese de Amerikan İç Savaşı yüzünden doğrudan müdahil olamaz. İç savaşın zaferle sonuçlanmasından ardından ABD Başkanı Andrew Johnson, Philip Sheridan ve Ulysses S. Grant komutasında 50 bin kişilik bir orduyu ABD-Meksika sınırına gönderir. Bu şekilde Fransız birliklerine gözdağı verilirken cumhuriyetçilere de silah desteği yapılır.

Yasal alanda da aktif olan ABD Kongresi daha 1864 yılında Meksika’da monarşinin kurulmasına karşı çıkan bir karar almıştır. Ayrıca Şubat 1866’da Fransız birliklerinin Meksika’da koşulsuz olarak geri çekilmesi talep edilmiş, Fransız donanmasının karaya asker çıkartmasına engel olmak için Meksika sahilleri abluka altına alınmıştır. Ayrıca Meksika’daki monarşiyi paralı askerlerle destekleyen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu da resmi kanallarla protesto edilmiştir.

1866 Fransızlar geri çekilir

1866 yılına gelindiğinde Meksika’daki durumunun sürdürülemez olduğuna karar veren III. Napolyon 31 Mayıstan itibaren Fransız birliklerinin çekileceğini açıklar. Cumhuriyetçiler bu dönemde arka arkaya zafer kazanırken ardı ardına Chihuahua, Guadalajara, Matamoros, Tampico ve Acapulco düşer. III. Napolyon, Maximilian’a Meksika’yı terk etmesini önerir. Fransızlar Temmuz ayında Monterrey, Saltillo ve Sonora’dan çekilir. Maximilian’ın kabinesindeki Fransızlar da bu dönemde istifa edecek ve kaçmaya başlayacaktır. Cumhuriyetçiler Fransız desteğinden mahrum kalan imparatorluk ordularını Miahuatlán Muharebesinde kesin olarak yenerek Oaxaca’yı Kasım ayında tamamen ele geçirirler. Aralık ayında Avusturyalı ve Belçikalı paralı askerler ülkeden ayrılmaya başlar.

1867 Başkent düşer

Hızla ilerleyen cumhuriyetçiler karşısında Fransızlar başkent Meksika’yı 5 Şubat 1867 günü terk ederler. 13 Şubat günü Maximilian Querétaro’ya çekilir. Kuşatılan şehirden kaçmak isteyen imparatorun denemeleri başarısızlıkla sonuçlanır. Son denemesinde 11 Mayıs günü kaçmaya çalışırken yakalanır. 15 Mayıs hızla toplanan divanı harp mahkemesi sonucu idama mahkûm edilir. İmparatorun bağışlanması yönündeki uluslararası çağrılara rağmen ceza ömürboyu hapise çevrilmez. Juárez iktidarının yabancı işgalcilere sert bir mesaj gönderme niyetiyle bu kararın değiştirilmesini reddettiği bilinmektedir.

Maximilian, generalleri Miguel Miramón ve Tomás Mejía ile birlikte 19 Haziran 1867 günü Querétaro bölgesindeki Cerro de las Campanas’da kurşuna dizilerek idam edilir. Maximilian’ın idamının ardından başkent teslim olur.

Sonrası

Cumhuriyetin yeniden tesis edilmesiyle birlikte Juárez iktidarı duruma hakim olur. Fransızlarla ittifak yapan muhafazakârlar artık iyice gözden düşmüştür. 1871 yılında anayasada yeniden seçilme durumuna izin verilmemesine rağmen yeniden aday olan Juárez’e karşı Fransızlara karşı savaşta gösterdiği kahramanlıkla ünlenen Porfirio Díaz ayaklanacaktır. 19 Temmuz 1872’de ayaklanması bastırılmak üzere olan Díaz, Juárez’in ölmesiyle beraber yeniden başkanlığa aday olur. Seçimlerde Sebastián Lerdo de Tejada’ya kaybedince emekli olarak çiftliğine çekilir. 1876 yılında ikinci kez ayaklanan Díaz bu sefer başarılı olarak ve 1911 yılına kadar ülkeyi yönetecektir.

Kaynakça

1. Günümüzde bu zafer Meksika’da hala kutlanmaktadır. (İspanyolca: Cinco de Mayo)
2. Lejyonerler arasında bugün hala Camerone Günü olarak kutlanmaktadır
3. Antlaşmanın metni (İngilizce) 23 Haziran 2011 tarihinde erişilmiştir
4. İmparator Maximilian savaş sonrası yenildiğinde bu emir gereğince idam edilmiştir

Ayrıca bakınız

• Puebla Muharebesi
• Amerikan İç Savaşı ve Fransa

Dış bağlantılar

• Müdahalenin kronolojisi (İngilizce) 23 Haziran 2011 tarihinde erişilmiştir