Nikola Pašić

Nikola Pašić (Sırpça: Никола Пашић; 31 Aralık 1845 - 10 Aralık 1926), 1891 ve 1918 yılları arası toplam 5 kez Sırbistan Başbakanlığı yapmış ve 1918-1926 yılları arasında da 3 defa Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nın başbakanı olarak görev yapmış Sırp siyasetçi.

Nikola Pašić
Yugoslavya Başbakanı
Görev süresi 6 Kasım 1924 - 8 Nisan 1926
Hükümdar	I. Aleksandar
Yerine geldiği	Ljubomir Davidović
Yerine gelen	Nikola Uzunović
Görev süresi 1 Ocak 1921 - 28 Temmuz 1924
Hükümdar	I. Petar I. Aleksandar
Yerine geldiği	Milenko Vesnić
Yerine gelen	Ljubomir Davidović
Görev süresi 1 Aralık 1918 - 22 Aralık 1918
Hükümdar	I. Petar
Yerine geldiği	Makam Oluşturuldu
Yerine gelen	Stojan Protić
Sırbistan başbakanı
Görev süresi 12 Eylül 1912 - 1 Aralık 1918
Hükümdar	I. Petar
Yerine geldiği	Marko Trifković
Yerine gelen	Makam Kaldırıldı
Görev süresi 24 Ekim 1909 - 4 Temmuz 1911
Hükümdar	I. Petar
Yerine geldiği	Stojan Novaković
Yerine gelen	Milovan Milovanović
Görev süresi 29 Nisan 1906 - 20 Temmuz 1908
Hükümdar	I. Petar
Yerine geldiği	Sava Grujić
Yerine gelen	Petar Velimirović
Görev süresi 10 Aralık 1904 - 28 Mayıs 1905
Hükümdar	I. Petar
Yerine geldiği	Sava Grujić
Yerine gelen	Ljubomir Stojanović
Görev süresi 23 Şubat 1891 - 22 Ağustos 1892
Hükümdar	I. Aleksandar
Yerine geldiği	Sava Grujić
Yerine gelen	Jovan Avakumović
Kişisel bilgiler
Doğum	18 Aralık 1845 Zaječar, Sırbistan
Ölüm	10 Aralık 1926 (80 yaşında) Belgrad, Yugoslavya
Evlilik(ler)	Đurđina Duković
Çocuk(lar)	3
Dini	Sırp Ortodoks
İmzası

Orta hâlli bir tüccarın oğluydu. Belgrad'da mühendislik öğrenimi gördü. Ardından Zürih Politeknik Okulu'nu bitirdi. Zürih'te bulunduğu yıllarda tanıştığı Mihail Bakunin'in etkisiyle siyasetle ilgilenmeye başladı. 1873'te Sırbistan'a döndükten sonra Svetozar Marković önderliğindeki sosyalist gruba katıldı ve Oslobodjenje gazetesinin yayın yönetmenliğini üstlenerek Marković'in görüşlerinin yayılması için çalıştı. Aynı dönemde Prens Milan Obrenović'in (1882-1889 arasında Sırbistan kralı IV. Milan) despotik yönetimine karşı mücadele amacıyla siyasete atılmaya karar verdi. 1878'de meclise seçildikten sonra muhalefetin önderliğini üstlenerek ülkede parlamenter demokrasinin kurulması için mücadele etti. 1881'de Radikal Parti'nin kuruluşunda görev aldı.

Radikallerin 1883'te Zajećar'da Milan yönetimine karşı başlattıkları ayaklanma baskıların daha da yoğunlaşmasına ve birçok Radikal önderin ağır biçimde cezalandırılmasına yol açtı.Ülkeden kaçmak zorunda kalan Pašić, Milan'ın 1889'da oğlu Aleksandar lehine tahttan çekilmesi üzerine sürgünden döndü ve hemen ardından Parlamento (Skupština) başkanlığına seçildi.

1899'da Milan'a karşı düzenlenen başarısız suikast girişiminden sonra birçok Radikal Parti üyesiyle birlikte ölüm cezasına mahkûm edilen Pašić sonradan bağışlandı.

Aleksandar'ın kanlı bir hükûmet darbesieyle devrilip Karayorgiyeviç hanedanından I. Petar'ın başa geçtiği 1903'ten sonra, Pašić Sırbistan'ın en güçlü devlet adamı durumuna geldi. Aralık 1904-Mayıs 1905 ve Mayıs 1906-Haziran 1908 arasında başbakanlık ve dışişleri bakanlığı, Ekim 1909'dan yerini en büyük siyasi rakibi Milovan Milovanović'e bıraktığı 1911'e değin de başbakanlık görevini yürüttü. 1912'de yeniden başbakan ve dışişleri bakanı oldu.

I. Dünya Savaşı'nın başlangıcında feshedilen parlamento Niş'te yeniden toplandı ve Kasım 1914'te Pašić başkanlığında bir koalisyon hükûmeti kuruldu.

Pašić I. Dünya Savaşı boyunca sürgündeki Sırbistan hükümetinin başkanlığını yürüttü. Koalisyon hükümetinin 1917'de dağılmasının ardından yalnızca Radikallerden oluşan bir hükûmet kurdu. Rusya'da Çarlık rejiminin yıkılmasıyla (1917) konumu daha da zayıflayan Pašić, Sırplar arasındaki birliği öne çıkaran tutumundan vazgeçerek Slavların kurduğu, Ante Trumbić önderliğindeki Yugoslav Komitesi'yle eşit koşullarda görüşmeyi kabul etmek zorunda kaldı. Görüşmelerin sonucunda, savaştan sonra birleşik bir Yugoslav devletinin kurulmasını öngören Korfu Bildirisi (Temmuz 1917) imzalandı. Sırbistan ve Güney Slav eyaletleri 1 Aralık 1918'de Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı adı altında birleşti.

1921'de yeniden başbakanlığa atanan Pašić, Sırpların ülkede yaşayan öteki milliyetler üzerindeki hegemonyasını onaylayan ve güçlü bir monarşi yönetimi altında son derece merkezi bir yönetim yapısı oluşturan yeni anayasanın yürürlüğe girmesini sağladı. 1921 kışında Demokratları hükümetten uzaklaştırarak bütünüyle Radikallerden oluşan bir kabine kurdu. Mart 1923'teki seçimlerde çoğunluğu elde edimediyse de muhalefetin zaaflarından yararlanarak görevde kalmayı başardı. Temmuz-Ekim 1924 arasında iktidar olan Ljubomir Davidović başkanlığındaki koalisyon hükümetinin dağılmasının ardından bir kez daha başbakan oldu. Ama Kral Aleksandar'la ve merkeziyetçi yönetime karşı çıkan Hırvat ve Slovenlerle ilişkileri giderek gerginleşti. Şubat 1925'te parlamentoyu feshederek Stjepan Radić'i ve Hırvatistan Köylü Partisi'nin öteki önderlerini hapse attırdı. Aynı yıl Radić'lre geçici olarak işbirliğine girdiyse de istikrarlı bir hükûmet kurmayı başaramadı. Yönetimin merkeziyetçi yapısını daha da güçlendirmeye yönelik eğilimlerinin Radić tarafından kamuoyu önünde açıkça eleştirilmesi üzerine, Mart 1926'da istifa etmek zorunda kaldı.

Ayrıca bakınız

• Nikola Pašić Meydanı

Kaynakça