Zürih

Zürih (Almanca: Zürich, İsviçre Almancası: Züri, Fransızca: Zurich, İtalyanca: Zurigo, Romanşça: Turitg ) İsviçre'nin en büyük kentidir. 2018 yılında Zürih Belediyesinde nüfus 415.367, çevre ilçeleriyle birlikte nüfusu 1.39 milyon kişidir.[2] Zürih şehri Zürih Kantonu'nun başkentidir. İsviçre'nin ekonomik ve de Almanca konuşulan bölgesinin kültürel merkezidir. FIFA merkezi Zürih’te bulunur.

Başlığın diğer anlamları için Zürih (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Zürih
Şehir
Zürih

Arma

Zürih Şehri ve Zürih Kantonu
Zürih
Zürih'in İsviçre'deki konumu.
Ülke İsviçre
Kanton Zürih (kanton)
İdare
 • Tür Şehir Meclisi (Gemeinderat); Stadtrat ve Belediye Başkanı
 • Belediye Başkanı Corine Mauch (İsviçre Sosyal Demokrat Partisi)
Yüzölçümü
 • Toplam 91,88 km² (35,47 mil²)
Rakım 408 m (1.338 ft)
En yüksek nokta 871 m (2.857 ft)
En alçak nokta 392 m (1.286 ft)
Nüfus
 (31.12.2018)
 415.367[1]
 • Sıra 1.
Zaman dilimi UTC+01.00 (OAZD)
 • Yaz (YSU) UTC+02.00 (OAYZD)
Posta kodu
8000–8099
Uydudan Zürih Innenstad (İç Şehir)

Zürih adının kökeni Kelt kelimesi Turus'tan gelmektedir. 2. yüzyıldaki Roma işgalinde şehir Turicum diye adlandırılmıştır. Günümüz İsviçre Almancasında Züri [tsüri] diye telaffuz edilir. Avrupa'nın en iyi üniversitelerinden olan ETH Zürih (Eidgenössiche Technische Hochschule Zürich) ve Zürih Üniversitesi (Universität Zürich) Zürih'te bulunmaktadır.

Coğrafya

Zürih deniz seviyesinden 408 metre yüksekte Zürih gölünün kuzey kıyısında, Alp dağlarına 30 km. mesafede, batı ve doğusunda ağaçlıklı tepelerin olduğu bir bölgeye yerleşmiştir. Eski şehir Zürih Gölü'nün Limmat Nehri'ne birleştiği noktada kurulmuştur. Kuzey ve batısında tepelerle çevrilidir. Bunlar Gubrist, Hönggerberg, Käferberg, Zürichberg, Adlisberg ve Uetliberg'dir. Sihl Nehri şehrin kuzey noktasında Limmat Nehri ile birleşir. Şehrin tarihi merkezi olan Lindenhof, Limmat Nehrinin doğu yakasında Zürih Gölü'ne 700 metre mesafededir.

Eski şehrin sınırları Schanzengraben kanalı sayesinde anlaşılabilir. Bu yapay su kanalı 17. ve 18. yüzyılda şehrin üçüncü tahkimatı olarak, yıldız biçimindeki surların çevresine savunma amaçlı kazılan çukurların suyla doldurulmasıyla yapıldı. Sihl ve Limmat arasında ilerleyerek Zürih ana tren istasyonundan eski Botanik bahçesi çevresinden dolaşıp Bürkliplatz'a ulaşır.[3]

Topografi

Zürih kenti 91.88 km²lik bir alana yayılmıştır, bunun 4.1 km²sini Zürih gölü oluşturur. Bu alanın kuzeyinde ise İsviçre Platosu uzanır. Limmat nehrinin kıyıları şehrin en yoğun bölgeleridir. Nehir güneydoğu-kuzeybatı yönünde ilerler ve etrafında iki hatta zaman zaman üç kilometreye ulaşan bir vadi oluşturur. Kısmen kanal haline getirilmiş ve düzeltilmiş olan nehir, vadinin ortasından değil de, sağ tarafından (kuzeydoğu) akar. İsviçre ulusal müzesinin hemen yanında ''Platzspitz'' adı verilen yerde Sihl nehri ile birleşerek genişler. Limmat'ın en alçak olduğu yer, 392 metre ile Oberengstringen'dir.

Limmat vadisinin batısında ormanlık tepeleriyle Albis dağ zincirleri uzanır. Bölgedeki en yüksek nokta, denizden yüksekliği 869 metre olan Ütliberg'dir. Tepeye çıkan bir trenle rahatça ulaşılabileceği gibi, tepeye çıkan çeşitli yollardan yürüyerek de çıkılabilir. Tepedeki platformdan şehrin, Zürih gölünün ve Alplerin etkileyici bir panoraması görülebilir.

İklim

Zürih'in iklimi ılımandır. Şehir Atlantik iklimi ile karasal iklim arasında değişme sınırında konumlanmıştır. Bu nedenle Atlas Okyanusu'ndan gelen depresyonlar etkisi altında kalmaktadır. Bu nedenle 47°K enleminde kuzeyde bulunan bir şehir için iklim beklenenden daha ılık ve daha yağışlı geçmektedir. Fakat zaman zaman Doğu Avrupa'dan gelen soğuk bise rüzgarları ısıya tesir etmektedir.

Şehrin meteorolojik gözlem istasyonu 556 m rakımlı Zürichberg tepesinde olup şehir merkezinden 150 m daha yüksek rakımda bulunmaktadır. Bu mevkide yapılan gözlemlere göre, yıllık ortalama ısı 9.3 °C olmaktadır. Bu gözlemlere göre en soğuk Ocak aylık ortalaması 0.3 °C olmuştur ve en yüksek yazlık ay ortalaması Temmuz'de 18.8 °C olmuştur. Ortalama olarak en düşük ortalama aylık ısının 0 °C altına düştüğü 76 gün olmuştur ve en yüksek aylık ortalama ısının 25 °C nin üstünde 40 gün olduğu hesaplanmıştır. Yine bu ortalamalara göre ısının 30 °C derece üstünde olduğu gün sayısı 6 olmuştur.

İlkbahar ve sonbaharda ısı genellik soğuk ile ılımlı arasındadır. Bu gözlemler yüksek rakımlı bir gözlem istasyonunda bulunduğu için daha düşük rakımlı arazilerin ısı ortalamalarının daha değişik olacağı için bu gözlemler ve hesaplar tenkit edilmektedir. Limmat Nehri vadisinde yaz ısının daha yüksek olduğu iddia edilmektedir. Zürih'te bir yıl içinde ortalama yağış 1.134 millimetredir. Isının yüksek olduğu aylarda özellikle Haziran-Ağustos döneminde yağışların diğer dönemlere nazaran daha düşük olduğu bilinmektedir.

 Zürih iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 2,9 4,6 9,5 13,8 18,5 21,6 24,0 23,3 18,8 13,7 7,2 3,7 13,5
Ortalama sıcaklık (°C) 0,3 1,3 5,3 8,8 13,3 16,4 18,6 18,0 14,1 9,9 4,4 1,4 9,3
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −2 −1,6 1,7 4,5 8,8 11,9 14,0 13,8 10,5 7,0 2,0 −0,7 5,8
Ortalama yağış (mm) 63 64 78 83 122 128 124 124 99 86 79 83 1.134
Kaynak: Federal Office of Meteorology and Climatology MeteoSwiss[4]

Tarih

Erken Tarih
Zürih'e ait ilk yazılı kaydın olduğu Lindenhof'taki Roma mezartaşı.

Zürih Gölü'nde Neolitik ve Bronz Çağına ait yerleşimler bulunmuştur. Tahminen 6000 yıl önce göl kıyısında, kazık üstünde kurulan yerleşim birimleri olduğu, 4000 yıl kadar önce de çevredeki tepelerde yerleşim yerleri oluşmaya başladığı görülmektedir.[5] Lindenhof tepesi yakınlarında La Tène kültürüne ait kalıntılar keşfedilmiştir. Roma döneminde Turicum Gallia Belgica ile Rhaetia eyaletlerinin sınırlarındaki bir vergi toplama noktası ve Limmat nehrinde ürünlerin takas edildiği bir yerdi. I. Konstantin'in 318 yılındaki reformundan sonra, Galya ile İtalya arasındaki sınır, bir kale ve garnizonun koruduğu Turicum'un doğusuna, Linth Nehri ile Walensee'nin kesiştiği yere alındı. Kasaba ile ilgili ilk yazılı kayıtlar 2. yüzyıldan kalmadır ve Lindenhof'ta bir mezar taşında bulunmuştur.

5. yüzyılda bir Germen kabilesi olan Alamanlar İsviçre Platosu'na yerleştiler. Roma kalesi 7. yüzyıla kadar ayakta kaldı. Roma kalesinin yerinde Şarlman'ın torunu Ludwig (Alman) 835'te bir Karolenj kalesi yaptırdı. Ludwig aynı zamanda 853'te kızkardeşi Hildegard için Fraumünster manastırını inşa ettirdi. Bunlarla da yetinmeyip Zürih topraklarını, Uri ve Albis ormanlarını Benediktin Tarikatına bağışladı, manastıra ayrıcalıklar sağladı, şehri manastırın kadın baş papazının yönetimine verdi ve direkt olarak kendi korumasına aldı. 1045'te III. Heinrich manastıra pazar yeri kurma, geçiş parası alma, para basma gibi yetkiler de verdi ve böylece manastır şehrin hakimi haline gelmiş oldu.[6]

Zürih, 1218'de Zähringer Hanedanı'nın sona ermesiyle bağımsız bir şehir ('Imperial free city') haline geldi ve eyalet ile karşılaştırabilir bir statü kazandı. 1230'larda 38 hektarlık alanı çevreleyen bir şehir duvarı yapıldı ve Rennweg'deki ilk taş evler inşa edildi. Karolenj kale bir taş ocağı gibi kullanıldı ve kale yıkılmaya bırakıldı.[6]

İmparator II. Friedrich 1234 yılında Fraumünster manastırını düşesliğe yükseltti. Başrahibe belediye başkanını aday gösterir ve sıklıkla para basma işini şehrin vatandaşlarına devrederdi. 14. yüzyılda, ilk bağımsız belediye başkanı olan ve lonca kanunlarını ('Zunftordnung') yapan Rudolf Brun ile birlikte yavaş yavaş manastırın gücü azaldı.

Bu dönemdeki önemli bir olay, ortaçağ Alman şiirinin ana kaynaklarından biri kabul edilen Manessa Codex'in 14. yüzyılda Zürih'te yaratılmış olmasıdır. Ünlü resimli elyazması - "tüm yüzyılların en güzel Almanca elyazması" olarak nitelenmiştir[7] - Zürih'in ünlü ailesi Manessa family tarafından 1304 ve 1340 yılları arasında yaptırıldı. Elyazmasının üretilmesi o dönemde oldukça yüksek maliyetli ve prestijli bir şeydi ve çok sayıda yetenekli yazıcı ve minyatür ressamı gerektiriyordu, ki bu da o dönemde Zürih'teki zenginliğin artışını ve Zürih vatandaşlarının ihtişama düşkünlüklerini göstermektedir.[8]

Eski İsviçre Federasyonu

1 Mayıs 1351'de, Zürih vatandaşları Eski İsviçre Federasyonunu oluşturan Luzern, Schwzy, Uri ve Unterwalden kantonlarının daha önce oluşturdukları birliğe katılma yemini etti. Böylece Zürih bağımsız devletlerin gevşek bir konfederasyonu olan bu birliğin beşinci üyesi oldu ve 1468 ile 1519 yılları arasında birliğe başkanlık yaptı. Bu görev Ortaçağdan 1848 yılında kurulan İsviçre devletine kadar olan dönemde konfederasyonun yürütme ve kanun yapma gücü anlamına geliyordu. Toggenburg toprakları nedeniyle Zürih ile konfederasyonun diğer 7 üyesi arasında çıkan Eski Zürih savaşı 1440 yılında Zürih'in konfederasyondan geçici olarak çıkarılmasına neden oldu. Taraflar açık bir zafer kazanamayınca 1446 yılında barış anlaşması imzaladı ve Zürih 1450'de birliğe geri döndü.[6]

Zwingli, 1520'lerde Grossmünster kilisesinde başrahip olduğu yıllarda İsviçre Reform hareketini başlattı. Zwingli'nin tercümelerine dayanan Zürıh incili 1531'de yayınlandı. Reform devlet sorunları ve sivil yaşamda çok önemli değişikliklere neden oldu ve giderek diğer kantonlara da yayıldı. Bazı kantonlar Katolik kaldılar ve bu durum ciddi çatışmalara ve sonunda Kappel savaşlarına neden oldu.

Zürih konsülünün 16. ve 17. yüzyıllarda izolasyonist bir tutum almış olması 1624'te şehri ikinci bir duvarla tahkim etmeye kadar gitti. Aynı yıllarda başlayan Otuz Yıl Savaşı da yeni duvarların yapılmasını teşvik etti. Duvarların tahkim edilmesi oldukça pahalı bir işti, maliyet ahaliye yüklenmesi isyanlara yol açtı ve isyanlar kanlı şekilde bastırıldı. 1648'de Zürih, o zamana kadar sahip olduğu bağımsız imparatorluk şehri statüsünü terk edip, Venedik benzeri bir cumhuriyet olduğunu ilan etti.[6] Bu dönemde Zürih'teki politik sistem şehrin güçlü ailelerinin yönetimi altında bir tür oligarşi idi. Bu ailelerin bazıları şunlardı: Bonstetten, Brun, Bürkli, Escher vom Glas, Escher vom Luchs, Hirzel, Jori (veya von Jori), Kilchsperger, Landenberg, Manesse, Meiss, Meyer von Knonau, Mülner, von Orelli. Ayrıca 16. ve 17. yüzyılda dini inaçları nedeniyle Zürih'e gelen Huguenotlar duraksamış olan ekonomiyi ve ticareti yeniden canlandırdılar.[5]

Fransız Devrim Savaşları Zürih'i daha da fazla kargaşaya götürdü. Fransız ordularının İsviçre'yi işgaliyle kurulan Helvetya Cumhuriyeti döneminde şehir Lindth, Thurgau ve Aargau bölgelerini kaybetti. Konfederasyon yıkıldı, feodal haklar ve kanton ayrıcalıkları ortadan kaldırıldı. Bazı kantonlar devrimci fikirlere karşı direndiyse de işgalcilere karşı bir birlik oluşturamadı. 1799'daki Birinci Zürih Savaşında Fransız ordusuna karşı İkinci Koalisyon güçleri (Avusturya, Britanya, Rusya ve Osmanlılar) savaştılar. Fransız general Andre Massena geri çekildi. Buna karşın aynı yıl olan İkinci Zürih Savaşında Fransızlar Zürih'i yeniden ele geçirdiler.[6]

Modern tarih

19. yüzyılda Zürih bir ticaret ve ulaşım merkezi haline gelmişti. Buna karşın siyasi sorunlar devam etti. 1839'da liberal hükümete karşı, kırsal konservativ güçler tarafından bir darbe (Züriputsch) gerçekleştirildi. Bu darbe, tüm İsviçre'yi bir dönem için istikrarsızlığa sürüklese de, radikaller 1845'de yeniden iktidarı ele geçirdiler ve Zürih 1845-46'da yeniden federasyonun başkenti oldu ve Sonderbund kantonlarına karşı liderlik yaptı. Sonderbund savaşını reformcuların kazanması sonunda kabul edilen Federal Anayasasını Zürih hem 1848 hem 1874'te destekledi.

Bu dönemde ülkenin diğer bölgelerinden şehir merkezine yoğun bir göçmen akını yaşandı. Gelen göçmenler şehirde bir sanayi işçi sınıfı oluşturdular, ancak ne şehir vatandaşlarının haklarına sahiplerdi ne de şehir yönetiminde bulunabiliyorlardı. İlk olarak 1860'ta şehir okulları bu göçmenlerin yüksek vergi verenlerinin çocuklarına açıldı, daha sonra bu hak herkese sağlandı, 1975'te şehirde on yıl oturanlara vatandaş olma hakkı verildi ve 1893'te 11 komşu belediye şehirle birleşti. Buna 1934*te 8 belediye daha eklendi.[5]

19. yüzyılda şehir hızlı bir büyüme gösterdi. 1847'de İsviçre'deki ilk tren yolu olan Spanisch-Brötli-Bahn sayesinde Zürih ile Baden arası birbiribe bağlandı ve İsviçre Demiryollarının temeli atılmış oldu. Şu anda hizmet vermekte olan Zürih ana tren istasyonu 1871 yılında yapıldı. Bahnhofstrasse 1867'de, Zürih borsası 1877'de devreye girdi.

Şehir plancısı ve müdendis Arnold Bürkli öncülüğünde Zürih sahil şeridinde gerçekleştirilen park, bahçe ve yapılaşmalar da, Zürih'in Limmat ve Sihl üzerinde yerleşmiş küçük bir ortaçağ şehrinden Zürih gölünün sahilinde uzanan modern ve çekici bir şehir haline gelmesini sağladı.[3] 1867'de Zürih kantonunda 500 kişinin ölmesine neden olan kolera salgınından sonra Bürkli tarafından şehrin lağım sistemi, su reserv sistemleri ve katı atık sistemleri yeniden düzenlendi.[3]

Demografi

31 Aralık 2019'da Belediye sınırları içindeki Zürih şehir nüfusu, geçici oturanlar dahil, 434.008 kişidir ve böylece İsviçre'nin en büyük şehridir. Zürih'te yaşayan halkın % 32.2'si İsviçre vatandaşı değildir. Yaşayan yabancı nüfusun en büyük üç grubunu Almanlar (33.268), İtalyanlar (15.506) ve Portekizliler (7.588) oluşturur[9].

Diller

Devlet kurumları, basın, okullar, mahkemeler ve her tür yazılı formda kullanılan resmi dil Almancadır (yüksek Almanca). Fakat konuşma dili olarak Zürih Almancası (ya da Zürih diyalekti Züritüütsch) kullanılır. Fakat Zürih'in önemli bir merkez olmasından dolayı çok çeşitli İsviçre diyalektlerini duymak mümkündür. 2012-2014 arasında yapılan bir araştırmaya göre nüfusun % 78.5'ü evlerinde ana dilleri olarak İsviçre diyalektiğini veya yüksek Almanca'yı ana dilleri olarak kullanmaktadır. Hızlı şekilde kullanımı artan İngilizce ise halkın % 9.0'inin aile içinde kullandığı dil haline gelmiştir. İtalyanca ise % 6.2, Fransızca ise % 4.6 oranında kullanılmaktadır. Diğer dillerin kullanım oranı ise şu şekilde sıralanır: Hırvatça ve Sırpça (% 3.7), İspanyolca (% 3.6), Portekizce (% 3.1), Arnavutça (% 2.3) ve Türkçe (% 1.8). Ayrıca halkın % 20'si evlerinde iki veya daha fazla dil konuşmaktadır.[10]

Dinler

Huldrych Zwinglinin başlattığı Reform hareketi sonrasında Zürih, İsviçre protestanlığının merkezi ve sığınağı oldu.

1970'te nüfusun %53'ü Protestan, %40'ı ise Katolik idi. Katolik kilisesinin üye kaybetmeye başlaması, Protestan kilisesine göre 20 yıl kadar sonra, 1990'larda başlamış olsa da, her iki etkili din/mezhep de çok sayıda üye kaybetti. 2010 yılında Protestan kilisesi üyeleri nüfusun %26'sına kadar düşerken, Katolik kilisesi 10 puanlık bir kayıpla %30'lara düştü. 1970'te Zürih nüfusunun sadece %2'si hiçbir dine bağlı olmadığını söylerken, bu sayı kliselerin sürekli güç kaybetmesine uyumlu olarak 2000 yılında %17'ye, 2010'da ise %25'e yükseldi.[11] Zürih'teki Müslüman nüfusu 2000 yılına kadar %5'e ulaşmıştı ancak sonraki yıllarda %1 civarında hafif bir azalma gösterdi. Yahudi nüfusu ise 1970'lerden bu yana %1 seviyesinde sabit kaldı.[11]

15 yaş ve üzeri nüfus – 2018*[12]
DinKişiYüzde
İsviçre Roma Katolik Kilisesi91.037% 26,5
Zürih Kantonu Evanjelik Kilisesi65.847% 19,1
Diğer hristiyan akımlar18.543% 5,4
İslam18.423% 5,4
Yahudilik3.932% 1,1
Diğer dinî cemaatler7.206% 2,1
Hiçbir dine bağlı olmayanlar134.216% 39,0
15 yaş ve üzeri nüfus344.020% 100,0
*Örnekleme: Bireysel sonuçların güven aralığı % 3 ile % 18 arasındadır

Kentin idari bölümlenmesi
Ana madde: Zürih ilinin bölgeleri
Zurich'te Kreis'lar

Zürih şehri belediye sınırları içinde Kreis adı verilen 12 "bölge"ye ayrılmıştır. Bu bölgeler 1'den 12'ye kadar numaralandırılmıştır. Her bir bölge de kendi içinde Quartier (semt) denilen 2 ile 4 ayrı semte ayrılır. Bu semtlerin sayısı 34'tür. Her Kreis'da belediye işlevlerini yerine getiren bir Kreisbüro bulunur. Ayrıca büyük Quartierlerde Quartierbürolar da yer alır.

Kreis - Bolge Semtler Notlar
Hochschulen, Rathaus, Lindenhof, Stadt. Limmart Nehri'nin başında hem doğuda hem batıda bulunan eski şehir
Kreis 2:: Enge, Wollishofen, Leimbach Zürih Gölü'nün batı yakaıinda
Kreis 3: Wiedikon Alt-Wiedikon, Sihlfeld, Friesenberg Sihl Çayı ile Üetliberg tepesi arası
Kreis 4: Aussersihl Werd, Langstrasse, Hard Sihl Cayi ile "Zürih Hauptbahnhof Gari"'ndan çıkan tren hattı arasında
Kreis 5: Industriequartier Gewerbeschule, Escher-Wyss Limmat Nehri ile "Zürih Hauptbahnhof Gari"'ndan çıkan tren hattı arasında eski sanayi merkezi. Yenileştirme tedbirleri ile modern lüks apartmanlar, perakende satış dükkanları ve ticari bürolar yapılmıştır.
Kresi 6: Oberstrass, Unterstrass Zurichberg tepesi kenarında şehrin doğu kismina yukarıdan bakmakta
Kreis 7 : Hottingen, Hirslanden, Fluntern, Witikon
Kreis 8: Riesbach (halk arasında Seefeld) Seefeld, Mühlebach, Weinegg Zürih Gölü'nün doğu tarafında
Kreis 9: Altstetten, Albisrieden Kuzeyde Limmat Nehri ile güneyde Üetliberg tepesi
Kreis 10: Höngg, Wipkingen Limmat Nehri doğusunda ve Hönggerberg ile Käferberg tepelerinin güneyinde.
Kreis 11: Affoltern, Oerlikon, Seebach Hönggerberg ile Käferberg tepelerinin kuzeyinde ve Glatt Vadisi ile Katzensee (Kediler Golu) arasında
Kreis 12: Schwamendingen Saatlen, Schwamendigen Mitte, Hirzenbach Zurichbergin kuzey tarafında bulunan Glatt Vadisi.

Posta kodu esasına göre ise başka bir ayrım yapılmış ve Zürih 25 posta kodu alanına bölünmüştür.

Zürih sınırları 1893 ve 1934 yıllarında komşu bölgeleri içine alarak genişleme yaşamış ve toplam 19 belediyeden oluşan bir şehir haline gelmiştir. Zürih'in çevresindeki köylerin şehre katılmasına karşın birçok çevre mahallede modernize olmuş bir köy yaşamı sürmektedir. Yerel temelde kurulmuş Vakıf ve dernekler güçlüdür, ayrıca loncalar ve siyasi partilerin bölge kolları da oldukça aktiftir.

Seçimlerde küçük bölgeler daha büyük bölgelerle birleştirilip 5 ile 9 arasında bölgeye ayrıldığı için bölgelerin politik önemleri azalmıştır. Benzer şekilde okullar, kiliseler ve noterler de artık bölgeler temelinde ayrılmamaktadır.

Kardeş şehirler

Resimler
  • Limmat Nehri ve Grossmünster katedrali
  • Zürih Golu'nde Enge limani, fiskiye ve Felsenegg-Girstel kulesi
Zürih panoraması
Uetliberg'den Zürih panoraması
Waidberg'den Zürih panoraması

Kaynakça
  1. "Permanent and non-permanent resident population by institutional units, citizenship (category), sex and age". Swiss Federal Statistical Office. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
  2. "Urban population: Agglomerations, cores outside of agglomerations and municipalities oriented to multiple cores, 1991-2018". Swiss Federal Statistical Office. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
  3. Bürkli-Ziegle, Arnold 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Short Historical Dictionary on Urban Hydrology and Drainage. Retrieved 2012-03-02
  4. "Climate normals Zürich / Fluntern. Reference period 1981−2010" (PDF). Federal Office of Meteorology and Climatology MeteoSwiss. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
  6. History of Zürich 3 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İngilizce
  7. Ingeborg Glier, reviewing Koschorreck and Werner 1981 in Speculum 59.1 (January 1984), p 169.
  8. Koschorreck and Werner 1981 discern no fewer than eleven scribes, some working simultaneously, in the production.
  9. "Ausländische Wohnbevölkerung nach Nationalität, 2019". Statistik Stadt Zürich. 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
  10. "Wie spricht Zürich?". Statistik Stadt Zürich. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
  11. Etablierte Kirchen in Bedrängnis, Präsidialdepartement der Stadt Zürich (Department of the Mayor), 23.06.2015 tarihinde alındı.
  12. "Religionszugehörigkeit nach grossen Städten, 2018". Swiss Federal Statistical Office. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (XLSX) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.