Romanya'daki azınlıklar
Eski bir Doğu Bloku ülkesi olan ve Çavuşesku'nun idam edilmesiyle Romanya Devrimi ile 1989'da demokrasiye geçen Romanya azınlıklarına tanıdığı hak ve kolaylıklar açısından dünyanın en şeffaf ülkeleri arasında yer almaktadır. 2002 nüfus sayımına göre 21,680,974 kişilik ülke nüfusunun %89.5'ini (19,409,400) Rumenler oluşturmaktadır. Geriye kalan %10.5 oranlık nüfusun en büyük oranını %6.6 (1,431,837) Macarlar oluşturmaktadır. Ardından %2.46 (535,140) oranı ile Çingeneler gelmektedir. Bu iki büyük azınlığı sırasıyla: Ukraynalılar, Almanlar, Türkler, Tatarlar, Ermeniler, Rus ve Rusynler, Rumlar, Bulgarlar, Sırplar, Slovaklar, Hırvatlar, Yahudiler, Arnavutlar, Makedonlar, Çekler, İtalyanlar ve göçmen kökenli Çinliler oluşturmaktadır.
Macarlar Temeşvar'da, Slavik azınlıklar Banat'ta, Türkler, Tatarlar ve Rumlar ise Dobruca'nın Romanya topraklarında kalan kuzeyinde yaşamaktadırlar. Ülkedeki Yahudilerin nüfusu 300,000'den 6,000'a kadar değişkenlik gösteriyordu. Ancak bu halkın büyük çoğunluğu II. Dünya Savaşı sonrası ABD ve İsrail'e göç etti. Romanya, 1989'a kadar azınlıklarına hiçbir hak vermeden sıkı bir baskı ile onları yönetti. Ancak Macarlar hâriç. Çünkü zaten Romanya'nın büyük kısmı Macaristan'dan koparılarak oluşturulduğu için Skezely denilen Transilvanya'da birçok Macar kökenli insan kalmıştı. Bunlara ise komünizm döneminde özerk bir yapı verilmişti.
Çavuşesku ve karısının 1989'da kurşuna dizilmesiyle ülkede yeni bir dönem başladı. Her açıdan yeni bir dönemdi bu. Özellikle de azınlıklar açısından. Ülkede yaşayan tüm azınlıklar devlet tarafından anayasal olarak tanındı ve tüm hakları anayasal güvence altına alındı.
Türk kökenli Prof. Dr. Tahsin Cemil, 1997 yılında azınlıkların parlamentoda temsil edilmeleri konusundaki ilk kanun tasarısını hazırladı. Macar azınlık temsilcileri de onu destekledi.Yasa hazırlarken azınlıkların nüfus durumunu göz önüne alındı. 1977 yılındaki nüfus sayımına göre Türk–Tatar nüfusu 40 binin üzerindeydi. Bu rakamın üzerinde nüfusu bulunan azınlıkların parlamentoda temsil edilmeleri gerektiği konusunda teklif verdi.Herkes destek çıktı o zaman. Sadece Taranistler karşı çıkmıştı. 20 bin nüfusu olmayan farklı azınlıkların da bir araya gelerek içlerinden birisini parlamenter olarak kendilerini temsil etmeleri için de yine başka bir teklif daha ileri sürmüştü.
Teklifi verdiği sırada bir Ermeni milletvekili kürsüye çıktı ve sadece şöyle bir haber okudu meclis kürsüsünden: ‘Macaristan Parlamentosunda bütün azınlıklar temsil ediliyorlar...’ Başka bir şey söylemedi. O dönemin geçici cumhurbaşkanı Ion Iliescu ‘Biz de bütün azınlıklara temsil hakkı tanıyalım.’ dedi o zaman. Ve bunun üzerine kanun bu şekilde çıktı.
Bütün azınlıklara parlamentoda bu şekilde temsil hakkı tanınması Romanya’yı Avrupa Birliği’ne, NATO’ya götüren en önemli faktörlerin başında gelmiştir.Bütün azınlıkların temsil edilmelerinin Romanya’ya çok büyük faydaları oldu. Bu birçok problemlerin önüne geçmiştir.Bilhassa Macarların 40’a yakın Macar milletvekili ve senatörlerin parlamentoda yer alması çok önemlidi katkılar sağlamıştır ülkedeki Macar Azınlık Sorunu için.
Bu süreçten sonra 19 azınlık grubundan mesûl bir bakan atanarak azınlıkların sorunlarıyla ilgilenmeleri sağlanmıştır.Ayrıca Romanya hükümeti her azınlık grubuna parasal destek sağlayarak, geleneklerini ve ihtiyaçlarını ikâme etmelerini sağlamaktadır.
Yerel Kamu Yönetimi Yasası, nüfusun %20'sinin azınlıklardan oluştuğu bölgelerde azınlık dilinin resmî dil olarak kullanılmasına izin vermektedir. Yine bu bölgelere azınlık dilini bilen polisler atanmaktadır.
Aşağıda bahsi geçen 19 azınlık grubu için (Macarlar hâriç) mecliste seçim kontenjanından 1 tane millietvekilliği ayrılmıştır.Her azınlık kendi mecliste temsil etmektedir.Türkler ve Kırım Tatarları içinse İslam'ı kolayca yaşamak ve yaşatabilmeleri için imkânlar sağlanmıştır.
| Azınlık | Sayıları | Oranları | Bölge |
|---|---|---|---|
| Macarlar | 1,431,807 | 6.6% | Transilvanya |
| Çingeneler | 535,140 | 2.46% | |
| Ukraynalılar | 61,098 | 0.28% | |
| Almanlar | 59,764 | 0.28% | Timiş ili |
| Ruslar/Lipovanlar | 35,791 | 0.17% | |
| Türkler | 32,098 | 0.15% | Dobruca, Köstence |
| Kırım Tatarları | 23,935 | 0.11% | Dobruca |
| Sırplar | 22,561 | 0.10% | Timiş ili |
| Slovaklar | 17,226 | 0.08% | |
| Bulgarlar | 8,025 | 0.04% | Banat |
| Hırvatlar | 6,807 | 0.03% | |
| Yunanlar | 6,472 | 0.03% | Dobruca |
| Yahudiler | 5,785 | 0.03% | Bükreş |
| Çekler | 3,938 | 0.02% | |
| Lehler | 3,559 | 0.02% | |
| İtalyanlar | 3,288 | 0.02% | Bükreş, Timiș ili |
| Çinliler | 2,243 | 0.01% | Bükreş |
| Ermeniler | 1,780 | 0.01% | Gherla |
| Csángó | 1,266 | 0.01% | Batı Moldova |
Macar Azınlığı
Romanya’da Transilvanya ve Banat isimli tarihi iki büyük bölge vardır. Bu bölgeler Romanya’nın en tarihi, mimari ve kültürel varlıkları olan bölgeleridir. Bu bölgelerin içinde Macarlar da yaşıyor ve diğer halklarla birlikte yerel halkıdır. Romanya’da 22 milyon insan yaşıyor, bunların 2,5 milyonu Macarlardır. Romanyalı Macarların % 96 si Transilvanya ve Banat’ta yaşıyor. Macarların, Romanya’da her türlü kültürel hakları mevcut; anadillerinde eğitim, Macarca radyo programları, Macarca televizyon programları, Macarca gazete, Macar partileri, kültürel gruplar, istedikleri zaman anadillerinde avukat tutma gibi çok çeşitli pozitif haklara sahipler.
İlköğretim okulundan lisenin bitimine kadar Macarca eğitim görüyorlar ve bu süreçte Rumenceyi iyice öğrenmek için sadece seçmeli ders statüsünde okuyorlar. Targu-Mureş, Cluj-Napoca ve Timişora şehirlerinde Macarca eğitim veren üç üniversiteleri var. Her seçim zamanı, Macar partileri halk oylamasına birlikte katılıyor. Macarlar Romanya’da % 6 kadarlar, her seçimde Macarların oyu hiçbir zaman % 7, % 8 in altına düşmüyor. Macar Ulusal Birliği, Rumen koalisyon hükûmeti içinde bir Rumen partisi ile birlikte yer alıyor, en önemli bakanlıkların çoğunda Macar bakanlar yer alıyor ve hükümette 12 bakanları var.
Bağlantılar
- Etnokültürel Farklılık Merkezi24 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Azınlık Romanyalılarının dilleri
- Romanya Demokrat Türk Birliği4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.