Moldova

Moldova veya resmî adıyla Moldova Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'da yer alan Ukrayna ile Romanya arasında kalan bir ülkedir. Başkenti Kişinev'dir. 1991 yılında SSCB'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanmıştır. İçinden Prut ve Dinyester nehirleri geçmektedir. Dinyester nehrinin doğu kıyısını bir şerit halinde kapsayan bölgede tek taraflı bağımsızlığını ilan eden De facto bir cumhuriyet olan Transdinyester bulunur.

Moldova
Republica Moldova
Moldova Cumhuriyeti
Slogan
Limba noastră-i o comoară
Millî marş
Limba noastră
Başkent
ve en büyük şehir
 Kişinev
47°0′K 28°55′D
Resmî diller Rumence ve Moldovaca
Hükûmet Parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
Maia Sandu
• Başbakan
Ion Chicu
• Meclis başkanı
Zinaida Greceanîi
• İlan etti
27 Ağustos 1991
• Su (%)
 1,6
Nüfus
• 2012 tahminî
 3.559.500[1]
GSYİH (SAGP) 2019 tahminî
• Toplam
 27,271 milyar $
• Kişi başına
 13.574 $[2] (95.)
GSYİH (nominal) 2019 tahminî
• Toplam
 12,037 milyar $
• Kişi başına
 4.498 $[3] (110.)
Gini (2014) ▼ 26.8[4]
düşük
İGE (2019)  0.750[5]
yüksek · 90.
Para birimi Moldova Leyi (MDL)
Zaman dilimi UTC+2 (DAZD)
• Yaz (YSU)
 UTC+3 (DAZD)
Telefon kodu 373
İnternet alan adı .md

Moldova, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Bağımsız Devletler Topluluğu, Karadeniz Ekonomik İşbirliği ve diğer uluslararası organizasyonlara üyedir.

Tarihçe
1918 yılındaki Romanya ile Besarabya'nın birleşme antlaşması
Ana madde: Moldova tarihi

Moldova, tarihi boyunca sık sık işgallere maruz kalmıştır. Cumhuriyet'in esası Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında tarihi adı Besarabya olan bölgedir. Hâlen Romanya ve Ukrayna ile iç içe geçmiş olan Moldova toprakları 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altına girmiştir. 1812 yılına kadar 300 yıl, Boğdan eyaleti olarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan ve 1812 yılında Osmanlı-Rus Barış Anlaşmasıyla Rusya'nın egemenliğine giren bölge, 1918 yılına kadar Rus İmparatorluğu'nun bir vilayeti olarak kalmıştır. Rusya'nın Kırım Savaşı'nda yenilmesinden sonra Moldova'nın bir kısmı (Güney Besarabya) Romanya'ya geçmiş, ancak Rusya 1878'deki Berlin Kongresi ile bu bölgeyi geri almıştır. I. Dünya Savaşı'ndan sonra, 1918'de bölge Romanya'nın eline geçmiş ve 1924 yılında (o dönemde etnik Ukraynalıların hakimiyetinde olan) Dinyester'in doğu yakasında Moldova Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (MÖSSC) kurulmuştur.

1939'daki Molotov-Ribbentrop Paktı'nın imzalanmasından sonra 1940 yılında Sovyetler Birliği Besarabya'yı yeniden ele geçirmiş ve bu bölgenin büyük bir kısmını MÖSSC ile birleştirmiştir. Almanya'nın SSCB'ne saldırması ile SSCB bir kez daha 1941 Temmuz'unda Moldova'yı Romanya'ya vermek zorunda kalmış, ancak Sovyet kontrolü 1944 Ağustos'unda yeniden sağlanmıştır. Moldova'nın şimdiki sınırları Prut ve Dinyester nehirlerinin arasındaki Besarabya denilen tarihi bölgenin SSCB tarafından Romanya'dan alınması ile 1947'de çizilmiştir. Romanya ile ilişkileri kesilmiş, Kiril alfabesi kullanma zorunluluğu getirilmiş, Rusların ve Ukraynalıların endüstriyel bölgelere büyük çaplı göçleri özellikle desteklenmiştir. 1950'lerde ise binlerce etnik Rumen, Orta Asya'ya göç etmek zorunda bırakılmıştır.

1986'da Sovyet Lideri Mihail Gorbaçov tarafından uygulanan Glasnost politikası ile birlikte ulusal ve kültürel bağımsızlık için uğraş veren birçok bağımsız politik grup ortaya çıkmıştır. 1990 Şubat'ında Cumhuriyet'in Yüksek Sovyet (Parlamento) seçimleri yapılmıştır. Moldova'nın bağımsızlık ve reformlara yönelik çalışmaları 1990 yılında artmıştır. Serbest piyasa ekonomisine geçiş yolunda çalışmalara bu yıl içerisinde başlanmıştır. Yine aynı yılın ilkbaharında yapılan seçimlerde Moldova Halk Cephesi Parlamento'da çoğunluğu sağlamış ve Anayasa'da bir dizi değişiklik yapılmıştır. Pek çok Sovyet Cumhuriyeti'nde tam bağımsızlık, Moskova'daki başarısız darbe girişimi sonucunda kazanılmıştır. Darbenin bastırılmasından sonra Moldova, 27 Ağustos 1991'de bağımsızlığını kazanmıştır. Bu hareketin ardından Ukrayna sınırında gümrük ofisleri açılmış ve Rus askerlerinin Cumhuriyet'ten ayrılması talep edilerek, Moldova Ulusal Ordusu kurulmuştur. 21 Aralık 1991 tarihinde Moldova yönetimi halkın büyük ölçüde karşı çıkmasına rağmen Almatı'da yapılan toplantıda eşit ve kurucu üye olarak Bağımsız Devletler Topluluğu'nun oluşmasına yönelik anlaşmayı imzalamıştır.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra uluslararası sistemin gündemini meşgul eden etnik sorunlar Moldova'nın da gündemini şekillendirecek potansiyel bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Türk asıllı Gagoğuzlara verilen özerklik, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra barışçı yolla çözümlenen ilk ve tek etnik sorun olma özelliğini korumaktadır.

Politika

Moldova parlamenter sistemle yönetilen demokratik bir cumhuriyettir. Ülkede çok partili bir siyaset yapısı vardır. Yasama yetkisi meclise aittir. Yasama, yürütme ve yargı bağımsızdır. Ülke siyasetindeki en önemli konuları Transdinyester bölgesinin ayrılıkçı hareketleri, AB ilişkileri, Rusya ve Romanya ile entegrasyonu oluşturmaktadır.

Moldova Parlamentosu'nun 4 yıl için seçilen 101 üyesi vardır. Cumhurbaşkanı meclis tarafından seçilir ve 4 yıl görev yapar.

2014 Genel Seçimleri
Parti Oy % Sandalye +/-
Sosyalist Parti327,91020.5125Yeni
Liberal Demokrat Parti322,18820.1623-9
Komünist Parti279,37217.4821-21
Moldova Demokratik Partisi252,48915.8019+4
Liberal Parti154,5079.6713+1
Komünist Reform Partisi78,7194.920Yeni
Liberal Reformist Parti24,9561.560Yeni
Moldova Halk Partisi12,1120.760Yeni
Hristiyan Demokrat Halk Partisi11,7820.7400
Ulusal Liberal Parti6,8590.4300
For Nation and Country Party1,6970.1100
Yurtsever Parti1,4980.0900
Yeşiller Ekoloji Partisi1,3660.0900
Invalid/blank votes50,948---
Total1,649,5081001010
Registered voters/turnout2,953,27655.85--
Source: CEC

Yönetimsel Birimler
Başkent Kişinev
Trispol
Bender

Moldova'da 32 bölge, 3 belediye ve 2 özerk cumhuriyet yer almaktadır. Transdinyester'in nihai statüsü tartışmalıdır.

Belediyeler Özerk Bölgeler
Kişinev
Bălţi
Bender		 Gagavuzya
Transdinyester
Bölgeler
  1. Anenii Noi
  2. Basarabeasca
  3. Briceni
  4. Cahul
  5. Cantemir
  6. Călăraşi
  7. Căuşeni
  8. Cimişlia
  9. Criuleni
  10. Donduşeni
  11. Drochia
  12. Dubăsari
  13. Edineţ
  14. Făleşti
  15. Floreşti
  16. Glodeni
  1. Hînceşti
  2. Ialoveni
  3. Leova
  4. Nisporeni
  5. Ocniţa
  6. Orhei
  7. Rezina
  8. Rîşcani
  9. Sîngerei
  10. Soroca
  11. Străşeni
  12. Şoldăneşti
  13. Ştefan Vodă
  14. Taraclia
  15. Teleneşti
  16. Ungheni

Demografi

4.434.547 kişilik nüfusuyla, km² başına 108 kişi düşen bu ülkede, nüfus artış oranı -1.830 kişidir. Nüfusun %99'u okuma yazma bilir. Kişi başına düşen millî gelir 4.000 $ seviyesindedir. Başkenti Kişinev. Dili Moldovca (Rumence), Rusça, Gagauzca. Dini ağırlıklı olarak ortodoks. Etnik dağılım Moldovalı %65, Ukraynalı %14, Rus %13, Türk asıllı Gagauz %4'tür.

Dinyester Vadisi'nden bir görünüm

Konum

Doğu Avrupa'da yer alan Moldova'nın denize kıyısı yoktur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. http://www.statistica.md/category.php?l=ro&idc=103
  2. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=MD
  3. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=MD
  4. "GINI index (World Bank estimate)". The World Bank. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2016.
  5. "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.