Rumence

Rumence (Rumence: Română), Romanya'nın resmî dilidir ve Romen dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.[2][3]

Rumence
Română
Telaffuz [roˈmɨnə]
Bölge Balkanlar, Orta Avrupa
Etnisite Rumenler
Konuşan sayısı 23.623.890  (2002)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemi Latin alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil  Romanya
 Moldova
Voyvodina
Onaylanmış azınlık dili  Macaristan
 Sırbistan
 Ukrayna
Dil kodları
ISO 639-1 ro
ISO 639-2 rum (B)
ron (T)
ISO 639-3 ron
  Rumence'nin yaygın olarak konuşulduğu yerler.
  Azınlık yerleri.
Rumence konuşulan alanlar

Kısa Notlar
  • Latinceye gramer ve kelime dağarcığı olarak oldukça benzemektedir. Romanya tarih boyunca çevresel etkilerden diğer ülkelere göre daha az etkilendiği için Latince etkisi diğer dillere göre daha fazla gözükmektedir.
  • Romanya bölgesinde Roma İmparatorluğu'nun işgalinden önce yaşayan yerli halkın, yani Daçyalıların (Romanya tarihsel olarak Daçya - Dacia - olarak isimlendirilir), kullandığı kelimeler de Rumencede bulunmaktadır. Dolayısıyla bazı kelimelerin İtalyanca - İspanyolca gibi dillerde hiç benzeri yoktur (örneğin brânză - peynir).
  • MS 101 yılında Roma İmparatoru Trajan Daçya topraklarını işgal etmiştir. Yani bu tarihten itibaren Latin etkisi Daçyaya girmiştir. Bundan sonra da Daçya Osmanlı İmparatorluğu da dahil olmak üzere çeşitli işgallere uğramıştır. Bu sebeple Türkçe ile de bazı ortak kelimeler vardır.
  • Rumen alfabesi Kiril alfabesi değildir. Uzun bir süre SSCB'nin etkisi altında (komünist yönetim ile) idare edildiği için böyle bir fikre kapılmak doğaldır, ama bu süre içinde dahi Kiril alfabesi kullanılmamıştır. Rumen alfabesi Latin alfabesine çok büyük oranda benzer, sadece birkaç tane farklı harf vardır. Yine benzer sebeplerle Rumencenin Rusçaya benzediği düşünülebilir, fakat Rusçaya benzemez.

Rumen Alfabesi
  • Rumen alfabesi şu harflerden oluşur:
Rumen Alfabesi
aăâbc defgh iîjkl mnopq rsștț uvwxy z
AĂÂBC DEFGH IÎJKL MNOPQ RSȘTȚ UVWXY Z

Harfler
  • Ă ve Î: Her iki harf Türkçedeki ı sesine yakın telaffuz edilir.
  • Ț: Gagavuzcada ve ayrıca Moğolcada kullanılan bir harftir. Türkçede kullanılmaz. TS olarak da seslendirilir (ʦ: T+S). Moğolcada ve Rusçada, Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan pek çok dilde Ç harfinin türevi olan sert bir T bir sesidir (Kiril Ц, Tse). Gagavuzcada ve diğer Türk dillerinde Slav kökenli kelimelerde yer alır (Örneğin: Prezentaţiya). Ancak öz Moğolca sözcüklerde de sık sık kullanılır. Örneğin: Moğolcadaki Ţag sözcüğü (Çağ, “Tsag” okunur), Ţeţeg (Çiçek, “Tsetseg” gibi okunur).
  • Ḑ: Gagavuzların da kullandığı Moldova alfabesinde (ve birebir aynı olan Rumen alfabesinde) resmi olmayan harfler arasındadır. Bu dillerdeki eski metinlerde birebir noktalı D biçimiyle rastlanır. Ses olarak Abhazcada, Macarcada ve Bulgarcada yer alır. Türkçede bulunmayan sert bir D harfidir. DZ olarak da seslendirilir (ʣ: D+Z). Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan bazı dillerde J harfinin türevi olan bir sestir (Kiril Ӡ, Dze). Örneğin Rumencedeki Ḑână (Dzana, Çağdaş Rumencede Zână: Peri).[4]
  • Rumen harflerinin seslendirilişi (burada belirtilmeyen harfler Türkçede olduğu gibi seslendirilir):
    • â î harflerinin sesleri aynıdır sadece gramer kuralı olarak î sadece kelime başında bulunabilir. Bu harflerin sesi Türkçedeki ı ile aynıdır.
    • c harfi Türkçedeki k gibi okunur. Zaten Rumencede k harfi sadece kg için kullanılır.
    • Türkçedeki c sesi, gea=ca, ge=ce, gi=ci, gio=co şeklinde g harfine e veya i eklenerek kullanılır. Türkçedeki g sesi ise gh ile elde edilir, ghe=ge gibi.
    • Rumencede Türkçedeki ç harfi olmamasına rağmen ç sesi vardır. cea=ça, ce=çe, ci=çi, cio=ço olarak okunur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. http://www.ethnologue.com/language/ron
  2. (Rumence) Article 13, line 1 - of Constitution of Republic of Moldova 26 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. Kogan Page 2004, s. 242
    A Field Guide to the Main Languages of Europe - Spot that language and how to tell them apart 24 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Avrupa Komisyonu resmî sitesi
  4. Definition of Romanian Word - ZÂNĂ

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.