Sabiha Sertel

Sabiha Derviş Sertel (1895 – 2 Eylül 1968), Türk gazeteci, yazar. İlk Türk kadın gazetecilerden biridir. Türkiye’de feminizmin öncüleri arasında sayılır. Sol görüşlü bir yazardır. Türk basın tarihinde önemli bir isim olan Zekeriya Sertel’in eşidir.

Sabiha Sertel

Yaşamı

1895 yılında Selanik’te doğdu. Ortaöğrenimini Selanik İnas Lisesi ve bir Fransız Okulu’nda tamamladı. Selanik’in Yunan işgaline uğraması üzerine 1912 yılında ailesiyle İstanbul’a göçtü. 1915’te gazeteci Mehmet Zekeriya (Sertel) Bey ile evlendi. Şehzadebaşı'nda Suphi Paşa Konağı'nda yapılan nikâhta Sabiha Hanım'ın vekilliğini Talat Paşa, Mehmet Zekeriya Bey'in vekilliğini Tevfik Rüştü (Aras) Bey yaptı[1]. Sabiha Sertel'in gerek feministliği gerekse solcu kişiliği çeşitli sebepler dolayısıyla tartışma konusu olmuştur.[2]

Büyük Mecmua

Gazeteciliğe eşiyle birlikte Büyük Mecmua adlı haftalık dergiyi çıkararak başladı. Halide Edip'in başyazarı olduğu ve Falih Rıfkı, Köprülüzade Fuat, Reşat Nuri, Faruk Nafiz, Ömer Seyfettin gibi aydınların yazılar yayınladığı Büyük Mecmua’da, kadın sorunlarına eğilen yazılar yazdı. 1917 yılında ilk çocuğu Sevim dünyaya geldi.

ABD’de öğrenim yılları

1919 yılında Halide Edip’in önerisiyle burs imkânından yararlanarak yüksek tahsil için eşi ile beraber ABD’ye gitti. Columbia Üniversitesi’nde sosyal çalışma (sosyal hizmet) öğrenimi gördü. ABD’de kaldığı süre içinde Amerika'da yaşayan Türkler'i örgütleyerek Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu)'ne çok yüksek miktarda bağış toplanmasını sağladı. İkinci çocuğu Yıldız, 1922 yılında dünyaya geldi. 1923 yılında karı-koca öğrenimlerini tamamladıktan sonra Türkiye’ye döndüler.

Resimli Ay dergisi
Resimli Ay kapakları

1924-1931 yılları arasında eşiyle beraber Resimli Ay dergisini çıkardı. Makalelerinde işçi sınıfının haklarını savundu, sosyal ve politik düzeni eleştiren yazılar yazdı. Cevat Şakir’in dergide yayımlanan bir yazısı yüzünden eşinin Sinop’ta kalebentliğe mahkûm edilmesi üzerine 3 yıl dergiyi tek başına yönetti. 1929 yılında dergide yayımladığı “Savulun Geliyorum” başlıklı yazısı nedeniyle mahkemeye sevk edildi ve “neşriyat yüzünden mahkemeye sevk edilen ilk Türk kadını” oldu[3]

Ansiklopedicilik

1927- 1928 yılları arasında eşi Mehmet Zekeriya Bey ve Faik Sabri Duran ile Çocuk Ansiklopedisi hazırladı. 1932 yılında Cumhuriyet gazetesinin çıkardığı Hayat Ansiklopedisi’nde çalıştı.

Çeviri etkinliği ve dergiler

1931 yılında Resimli Ay’ın kapanınca yazı yayımlama olanağından yoksun kaldı ve 1936 yılına kadar çeşitli sosyalist yayımları tercüme edip yayımlamakla meşgul oldu. 1935 yılında Resimli Her Şey adlı bir haftalık dergi çıkardı. İlk sayısı 28 Eylül 1935’te çıkan derginin yazı kadrosu Nâzım Hikmet ve arkadaşlarından oluşuyordu. Bu derginin kapatılmasının ardından 1936 yılının Mart ayında Projektör adlı aylık bir fikir dergisi çıkardı. Dergi, ilk sayısında kapatıldı.

Tan gazetesi

1936 yılında eşi Zakariya Sertel İstanbul'da Türkiye İş Bankası tarafından çıkartılan Tan gazetesini Ahmet Emin Yalman ve Halil Lütfü Dördüncü ile birlikte satın alarak yeni biçimde yayınlamaya başladı. Sabiha Sertel'in yazıları “Görüşler” başlığı altında, Tan'ın üçüncu sayfasında geliyordu. Tan'ın iki yıl başyazarlığında bulunan Ahmet Emin Yalman Sabiha Sertel'i şöyle andırıyor:

"Komünizm mikrobuna nasılsa aşılanan ve bunu bir teessub haline getirmiş olan Sabiha Zekeriya Hanım'ın sütününü her gün yayından önce gözden geçirmek ve gazetenin komünizm aleyhindeki mesleğine uymayan her sözü ve imayı çıkarmak lazımdı ... Zekeriya daima bana hak verdı eşinin tarafını hiç bir zaman tutmadı".[4]

Tan, özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında faşizm karşıtı görüşleriyle ilgi gördü. Sabiha Sertel, 3 Eylül 1945 günü Tan gazetesinde yayımlanan Muvafakatin Feryadı başlıklı yazısı nedeniyle tutuklandı.

Görüşler dergisi

II. Dünya Savaşı sonrasında Demokrat Parti ileri gelenlerinin kurmaya çalıştığı İleri Demokrasi Cephesi adlı politik girişimin içinde yer aldı. Bu girişimin yayın organı olan Görüşler adlı dergiyi çıkardı. 1 Aralık 1945 günü okura sunulan dergide iki yazısı yer aldı.

Görüşler’in okurla buluşmasından 3 gün sonra, 4 Aralık 1945 günü gerçekleşen Tan Olayı, Tan Matbaası’nın yerle bir edilmesi; Serteller’in linç girişimine maruz kalması ile sonuçlandı. Bu olaydan sorumlu tutularak eşi ile birlikte 3 ay tutuklu kaldıktan sonra beraat etti. Sertel çifti, Tan olayından ve davalardan çok yıpranmaları nedeniyle 1950 yılında ülkeyi terk etti.

Sürgün yılları

Sabiha Sertel, sürgün yıllarını Paris, Budapeşte, Moskova ve Bakü’de geçirdi. Türkiye Komünist Partisi’nin çalışmalarına katıldı. Budapeşte Radyosu’nun Türkçe yayınlar servisinde çalıştı. Son yıllarında Türkiye’ye dönme talebinde bulundu ancak reddedildi[5]

Vefatı
Sertel'in Bakü’deki mezarı

2 Eylül 1968 günü Bakü’de hayatını kaybetti. Mezarı, Bakû, Fahri Hıyaban’dadır Anılarını topladığı ‘’Roman Gibi’’ adlı kitabı ölümünden sonra yayımlandı (1969). 1998 yılında Nilgün Eroğlu Maktav tarafından, Bir Roman Gibi adıyla hayatını anlatan bir belgesel yapıldı [6]

Kitapları
  • Tevfik Fikret - Mehmet Akif Kavgası (1940)
  • Tevfik Fikret İdeolojisi ve Felsefesi (1946)
  • Roman Gibi (1969)

Kaynakça
  1. Zekeriya Sertel, Hatırladıklarım, Remzi Kitabevi
  2. Biyografya 9 - Sabiha Sertel, Bağlam Yayınları.
  3. Mehmet Ergün, ‘’’Resimli Ay Sonrasında Sabiha Sertel’’’, Evrensel Kültür, Sayı 127
  4. Ahmet Emin Yalman (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 3 (2 bas.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. s. 1064.
  5. "Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Kim Kimdir, Sabiha Sertel sayfası". 28 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.
  6. "Kameraarkasi.org". 29 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.