Sovyet Savaş Anıtı (Treptower Parkı)

Sovyet Savaş Anıtı veya Kurtarıcı Savaşçı Heykeli (Almanca: Treptower Ehrenmal, Rusça: Воин-освободитель), Berlin'deki Treptower Parkı'nda yer alan savaş anıtı. Sovyet mimar Yakov Belopolskiy ve Sovyet heykeltıraş Yevgeniy Vuçetiç tarafından tasarlanmış olup elinde birer kılıç ile çocuk tutan, Nazilerin sembolü olan svastika sembolünün parçalanmış hali üzerinde yer alan bir Sovyet askerini tasvir eder. Yaklaşık 12 m uzunluğunda ve 70 ton ağırlığındaki anıtın bulunduğu meydanda ayrıca Berlin Muharebesi'nde ölen yaklaşık 7 bin Sovyet askerinin mezarları da bulunmaktadır.

Sovyet Savaş Anıtı
Treptower Ehrenmal
Воин-освободитель
Anıtın görünümü
Genel bilgiler
Tür Savaş anıtı
Şehir Berlin
Ülke Almanya
Koordinatlar 52°29′10.00″K 13°28′18.01″D
Adına Berlin Muharebesi'nde ölen Sovyet askerler
Açılış 8 Mayıs 1949
Yükseklik 12 m
Tasarımcı Yevgeniy Vuçetiç (heykeltıraş)
Yakov Belopolskiy (mimar)

Anıt, Büyük Vatanseverlik Savaşı kapsamında Nazilerin yenilmesiyle birlikte Avrupa halklarının faşizmden kurtuluşunu anlatan semboller arasında yer alır. Berlin'de II. Dünya Savaşı'ndan sonra inşa edilen üç sovyet savaş anıtından biridir. Diğer iki anıt Tiergarten ve Pankow'da yer alır. Anıt ayrıca Magnitogorsk'deki Geri-İleri Anıtı ve Volgograd'daki Anavatan Çağırıyor anıtı ile birlikte savaş kılıcı taşıyan heykel triptiğinin bir parçasıdır.

Geçmişi

Arka plan ve inşa fikri

Nazi Almanyası'nın teslim olmasıyla sonuçlanan ve II. Dünya Savaşı'nı bitiren muharebe olarak kabul edilen Berlin Muharebesi'nde, Nisan-Mayıs 1945 tarihleri arasında yaşamını yitiren veya kaybolan yaklaşık 80 bin askeri anmak için komünist sembolizm yöntemi kullanılarak[1] anıtlar yapılması kararlaştırıldı ve yapılacak anıtlar için bir yarışma düzenlendi.[2] Çoğunluğu Sovyet kökenli olmak üzere toplam 52 tasarımcının katıldığı[2][not 1] ve dönemin Sovyet Askeri İdaresi Yüksek Şefi Vasili Sokolovski'nin jüri başkanlığını yaptığı etkinlikte Sovyetler Sarayı tasarımına benzeyen yüzlerce merdivenli binalar, anıtsal yüksek kuleler ve Özgürlük Heykeli stilinin sovyetleştirilmiş hali gibi pek çok eser yer aldı.[2][3] Yapılan değerlendirmeler sonucu etkinliği mimar Yakov Belopolskiy, heykeltıraş Yevgeniy Vuçetiç, ressam Anatoliy A. Gorpenko ve mühendis Sarra S. Valeris'ten oluşan "Yaratıcı Kolektif" isimli grup kazandı.[2] Diğer tüm eserler, daha ileri düzeyde kullanılmak üzere SSCB Bakanlar Kurulu Mimarlık ve Sanat Heyeti'ne gönderildi.[2] Kazanan anıtın çizimi sırasında askerin elinde makineli tüfek olması gündeme gelse de Josef Stalin başkanlığındaki heyet Vuçetiç'e silah yerine kılıç olması yönünde öneri sundu.[4][5]

Anıtın konu aldığı Nikolay Masalov'un Berlin'de bulunan tabelası.

Çeşitli kişiler anıt için modellik yaptı. Askerin elinde tuttuğu küçük kız için Berlin Muharebesi'nde görev alan Aleksandr Kotikov'un kızı Svetlana Kotikova çeşitli pozlar verdi.[6] Döneme tanık olanların anılarına göre, anıt için model olan isimler arasında Mariazell'den küçük bir kız[7][8] ve aynı zamanda heykeltıraş olan ve Berlin'de bir buçuk yıl görev yapan Sovyet çavuşu İvan S. Odarçenko[9] da yer aldı.

Sovyetler Birliği Mareşali Vasili Çuykov anılarında ana heykelin, 30 Nisan 1945 tarihinde Landwehrkanal'da Naziler tarafından ağır makineli silahlarla saldırı altındayken üç yaşındaki bir kız çocuğu için hayatını riske atan çavuş muhafızı Nikolay Masalov'u anmak için tasarlandığını ifade etmektedir.[10] Landwehrkanal'da Masalov anısına bir tabela yer almaktadır.

Berlin Muharebesi'nde kazanılan zafer sonucunda zafer anısına kılıç figürlü çeşitli anıtlar inşa edilmiştir. Berlin'de Treptower Parkı dışında, biri Tiergarten'daki, diğeri Pankow'daki olmak üzere iki yerde daha anıt mevcuttur. Benzer amaçla inşa edilen Anavatan Çağırıyor heykeli de bu kapsamda incelenir.[11][12] Anıt ayrıca Magnitogorsk'deki Geri-İleri Anıtı ve Volgograd'daki Anavatan Çağırıyor anıtı ile birlikte savaş kılıcı taşıyan heykel triptiğinin bir parçasıdır.[11][12][13][14]

Anıtın inşa yeri olarak Treptower Parkı'nın seçilmesinin çeşitli nedenleri vardır. Anıt planlanmasından çok önce bu park, bir Sovyet mezarlığı kurmak için seçilmişti. 1945 yılının başlarında Berlin'in çeşitli yerlerinden yaşamını yitiren Sovyet askerler park alanlarına taşındı.[2] Bir mezarlık anıtının yapılması bu süreçte gündeme geldi. 1945 yazında Alman komünistleri mezarlıkta gömülü Sovyet askerlerine bir anıt dikme girişimi başlatmıştı. "Kurtuluş" konusunu gerçekçi bir biçimde anlatmak için bir grup heykel görevlendirildi.[2] 1946'da yılında ise büyük bir anıt için karar somut bir şekil alındı ve nihayetinde büyük anıt için yarışma düzenlendi. Anıt kompleksinin yanında bulunan boş alanların bağımsız anıtların dikilme girişimini ve bunların sonradan kaldırıldığını gösterdiğini ifade eden kaynaklar mevcuttur.[2]

İnşası ve açılışı
Anıtın açılış töreni, 8 Mayıs 1949

Yakov Belopolskiy'in tasarladığı anıt projesi komite tarafından uygun bulundu. Haziran 1947 ile Mayıs 1949 arasında inşa edilen[2] anıtın açılışı 8 Mayıs 1949 tarihinde Treptower Parkı'nda gerçekleşti.[15][16] İnşaat sürerken kompleksin inşaat yönetimi Mayıs 1948'de Sovyet Silahlı Kuvvetleri Savunma Kuvvetleri İdaresi'ne bağlı Özel Anıt Ekibi'ne verildi.[2][17] Böylece inşaatın denetimi, binbaşı Grigori Krawzow'a devredildi. devraldı. İdeolojik ve politik konularda danışman olarak Ivan Paderin görevlendirildi.

Anıtın parçalarının oluşturulması aşamasında çoğunlukla Alman kökenli 60 heykeltıraş ve 200 taş tasarımcısı görev aldı.[2] Buna ek olarak ressam Aleksandr Gorpenko, anıtın iç tarafındaki mozaik şablonunun hazırlanması konusunda çalışmalar yürüttü.[2] Projenin teknik gelişiminden mühendis Sarra Walerius sorumluydu.[2] Anıtın inşasında yaklaşık 1.200 işçi çalıştı. Binbaşı Grigori Krawzow inşaat döneminde çeşitli maddi teşvik ve eğitim çalışmalarıyla işgücünün artırıldığını belirtti.[2][18] Anıtın inşasında emek harcayan tüm işçilere, Aleksandr Kotikov'un adına atfen hazırlanan ve ek gıda paketi içeren "Kotikov Paketi" verildi.[2]

Açılış töreninde konuşma yapan askeri yetkili Aleksandr Kotikov "Bu anıt sadece Berlin'de açılan bir anıt değildir, aynı zamanda Avrupa'nın merkezinde, sosyalist anavatanın, insanlığın, bugünkü ve gelecek kuşakların hayatlarının kim tarafından kurtarıldığının dünyanın halklarına hatırlatmak için açılmış bir anıttır. Avrupa'nın merkezinde bulunan bu anıtın büyüklüğü, Sovyet iktidarının aşılmaz kuvvette, ve onun kurtuluş misyonuna tanıktır. Bu anıt köleliğe ve emperyalist karanlık güçlerin kundakçılığına karşı, sosyalizm, demokrasi ve halkların egemenlik hakları adına, Sovyetler Birliği ile dünya halklarının mücadelesinin ve yeni savaşının bir sembolüdür." ifadelerini kullandı. Başbakan Otto Grotewohl da törende yaptığı konuşmada "insanlığın belası olan faşizmden bizi Sovyet ordusu kurtardı" demecinde bulundu.[19][20]

İlerleyen dönemler
1989 yılında tahrip edilen lahit
1990 yılında gerçekleşen Neo-Nazi karşıtı gösteri

Berlin Duvarı'nın 1989 yılında yıkılmasının ardından anıt tahrip edildi ve üzerine Sovyet karşıtı grafitiler çizildi. Bu olayların sürmesi üzerine Demokratik Sosyalizm Partisi, bu kişilerin Neo-Naziler olduğunu belirtti ve 3 Ocak 1990 tarihinde yaklaşık 250 bin Doğu Almanya yurttaşının katıldığı bir gösteri düzenledi. Parti genel başkanı Gregor Gysi yaptığı konuşmada anıt için "anayasal koruma" talep etti.[21]

Heykel 2003 yılı sonunda yerinden çıkarılarak restore edildi[22] ve tekrar yerine konularak 4 Mayıs 2004 tarihinde açılışı yapıldı.[23]

2 Eylül 2015'te anıtta bulunan kabartma yazılar Neo-Naziler tarafından tahrip edildi.[24]

Mimarisi, sembolik önemi ve günümüzdeki yeri
Anıtın bulunduğu mezarlık bölgesinin girişi. Girişin hemen sağında ve solunda diz çökmüş iki asker heykeli bulunmaktadır.

II. Dünya Savaşı'nın ardından Sovyetler Birliği'nin, "Kızıl Ordu'nun Avrupa'yı özgürlüğe kavuşturması" temasını işleyen anıtların yapılmasına dair politikasının bir parçası olan anıt, diğerlerine göre en ayrıntılı ve geniş planlanan anıt olma özelliği taşır.[25] Anıt planı sosyalist gerçekçilik prensiplerine göre Sovyetler Birliği ve Kızıl Ordu'yu referans alacak şekilde tasarlanmıştır. Bu plana göre ziyaretçiler, benzer mekanlara özgü olduğu üzere üzere, koreografi hareketlerine göre tanımlanmış alanlar üzerinden ilerlemektedirler.[26]

Ana anıttan bakıldığında görülen giriş, mezarlık bölgesi ve lahitler.

Daha önce spor alanı olarak kullanılan ve 1949 yılında tamamlanan etrafı ağaçlarla kaplı mezarlık bölgesinin girişinde biri sağda biri solda olmak üzere iki adet anıtsal sütun bulunur. Bu sütunlar, kızıl granitten yapılmıştır ve üzerinde orak ve çekiç figürleri yer alır. Her iki sütunun ön kısmında her biri yaklaşık 40 ton ağırlığında olan diz çökmüş bronz asker heykeli yer alır. Askerlerin bir elinde miğfer, diğer elinde ise silah yer alır. Girişin biraz gerisinde anavatanı temsil eden, açık gri granitten yapılmış, 2,5 m yüksekliğinde ve 50 ton ağırlığında olan "Mutter Heimat" (Türkçe: Anavatan) heykeli yer alır. Yere bakan üzgün bir kadını tasvir eden bu heykel "savaşta ölen çocukları için yas tutmayı" ve "derin üzüntüyü" temsil eder.[27] Girişin hemen önünde kare şeklinde granitten yapılan bir mezar taşı bulunur. Burada Rusça ve Almanca "Anavatan kahramanlıklarınızı unutmayacak" yazılıdır.[28] Girişten heykele doğru ilerlerken parkın orta yerinde her biri 2,5 metre çapında 6 adet alev kasesi bulunur.[29] Bu alev kaselerinin altında savaşta hayatını kaybeden askerlere ait mezarlar bulunmaktadır. Bu mezarların önünde bronz bir çelenk yer alır. Heykeller, kabartmalar ve alev kaseleri 1948 yılında Lauchhammer şehrinde üretilmiştir.[30] Parkı kaplayan metal korkuluklar 3,5 metre yüksekliğindedir ve yaklaşık 900 metre boyunca uzanır. Parka girişi sağlayan ve üst kısımlarında "Anavatanımızın özgürlüğü ve bağımsızlığı için verilen savaşta düşen kişiler sonsuza kadar onurlu kahramanlardır." yazan iki adet tak bulunur.[31]

Ölen Sovyet askerleri şerefine anıtın iç kısmında düzenlenen anma töreni, 1972.
Anıtın Zafer Nişanı simgesi ve Stalin'in sözlerinin yazılı olduğu iç bölgesi.

Parkta yer alan ana anıt Sovyet mimar Yakov Belopolskiy tarafından tasarlanmıştır ve yaklaşık 12 m uzunluğunda olup 70 ton ağırlığındadır.[32] Bir höyük üzerinde yer alan anıta, önündeki taş merdivenden çıkılarak ulaşılır. Anıt, elinde bir kılıç ve bir çocuk tutan, Nazilerin sembolü olan svastika sembolünün parçalanmış hali üzerinde yer alan bir Kızıl Ordu askerini tasvir eder.[33][34] Ana anıtın içerisinde 6 m yüksekliğinde ve bronz bir kapısı olan bir anma odası bulunur. Bu odanın içerisinde ressam Anatoliy A. Gorpenko tarafından oluşturulan, Kafkas ve Orta Asya halkları başta olmak üzere çeşitli halklardan temsilcilerin bayraklar taşıdığı ve çelenkler getirttiği, yaklaşık 8 bin farklı rengin bulunduğu bir mozaik bulunur. Odanın tam ortasında kübik şekilde siyah cilalı taş üzerine kızıl parşömen kâğıtlardan bir kitabın olduğu bir kaide bulunur. Bu kitapta Berlin Muhaberesi'nde hayatını kaybeden kişilerin isimleri yazılıdır. Kaidenin hemen üstünde 2,5 m çapında Zafer Nişanı simgesi bulunur ve etrafında Stalin'in Ekim Devrimi'nin 27. yıl dönümünde yaptığı konuşmadan bir bölüm Rusça ve Almanca olarak yer alır.[35][36][37] Metinde şu ifadeler yazılıdır:

« Bugün herkes Sovyet halkını Avrupa uygarlığını faşist vandalardan kurtarmak için verdiği fedakar mücadele ile tanıyor. Sovyet halkının insanlık tarihine olan en büyük yararı budur. »
1938 yılında Hitler tarafından inşa ettirilen Reichskanzlei binası. Kızıl Ordu'nun zaferini anmak adına, savaş sırasında yıkılan bu binanın taş ve giranitleri Treptower Parkı'nın inşasında kullanılmıştır.

Parkın yapımında 1938 yılında Adolf Hitler tarafından inşa ettirilen ve savaşta Kızıl Ordu tarafından yıkılan Yeni Reichskanzlei Binası'ndan arda kalan taş ve granitler kullanılmıştır.[38][39] Tarihî bir olayı temsil etmesinin yanı sıra, bulunduğu arazide Berlin Muharebesi'nde ölen yaklaşık 7 bin asker için inşa edilen mezarlıkları da içerir.

Lahitler

Parkın içerisinde o dönem on altı adet olan Sovyet Cumhuriyeti'ni temsilen on altı lahit bulunur.[not 2] Bu lahitler 3,5 m yüksekliğinde ve 5 m uzunluğunda olup beyaz kireç taşından yapılmıştır. Her kabartma 12 m2'lik bir alana sahiptir. Lahitlerde yer alan oymaların derinliği 10 cm'ye kadar ulaşır. Yüzey alanında savaş günlerine dair tasvirler yer alır. Kuzey tarafta yer alan soldaki lahitlerde Rusça, sağdaki lahitlerde Almanca olmak üzere, lahitlerin parkın içerisinde bakan kesiminde dönemin ordu başkomutanı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olan Josef Stalin'e ait çeşitli sözler yer alır.[40]

Lahitlerde, savaş dönemine dair tasvir edilen farklı konular yer alır. Bu konularda genel hatlarıyla "barışçıl olan Sovyetler Birliği'nin Hitler Almanyası tarafından işgali", "özgürlüğe kavuşmak için halkın ve ordunun ve halkını kahramanca mücadelesi" ve "savaş sonunda ölen askerlerin anılması" temaları işlenir. Bununla birlikte yas ve saygı konuları da lahitlerde çeşitli şekillerde sembolize edilerek ele alınır.[41] Lahitlerde yer alan tasvirler ve üzerinde yazılı olan sözler şu şekildedir:[41][42][43][44][not 3]

Lahit grubu (sıra)GörselTasvir edilen konuYer alan söz
1.  • Sovyet köy ve kasabalarına Nazi Hava Kuvvetleri olan Luftwaffe tarafından gerçekleştirilen hava saldırıları tasvir edilir. Bombalama, yıkılan ev, soba ve enkaz üzerinde bir ağlayan kadın görülür. Saldırgana dair olan lanet ifade edilmiştir.
« Kızıl Ordu, yirmi yıl boyunca Sovyet halkının barışçıl yeniden yapılandırma çalışmalarını korudu. Fakat Haziran 1941'de Hitler Almanyası, saldırgan olmayan antlaşmayı acımasız ve zalim bir şekilde kırarak ülkemize saldırdı ve Kızıl Ordu vatanını savunmak için sahaya girmeye mecburdu. »
2.  • Nazilerin Sovyet halklarını köle haline getirmek ve yok etmek amacıyla saldırmalarını ve bunun üzerine kurtuluş savaşını konu alır. İşkence konusu anlatılır ve kazığa bağlı bir kız görülür. Kabartmalar, ormanlardaki Sovyet partizanları direncinin başlamasını tasvir eder.
« Hitler'in zalimleri... Ukrayna, Belarus, Baltıklar, Moldova, Kırım ve Kafkaslardaki halkları köleleştirmek ya da imha etmek için hedef aldılar. Hedefimiz açık ve nettir. Sovyet topraklarımızı özgürleştirmek istiyoruz. »
3.  • Arka cephede Kızıl Ordu'ya katkıda bulunan ve destek veren çeşitli meslek mensupları konu alınır. Tasvirde işçi, çiftçi, mühendis ve kolektif çiftlik ve silahlı asker yer alır.
« Fabrikalardaki, madenler ve kömür madenlerindeki, ulaşımdaki ve tarımdaki Sovyet halkının fedakar çalışması ve desteği olmasaydı Kızıl Ordu'nun başarısı imkânsızdı. »
4.  • Kurtuluş amacını ve Sovyet kızıl ordusunun gücü anlatılır. Tüfeği kalkmış bir dizi asker aynı yöne bakacak şekilde durmuştur. Askerlerin üzerinde yer alan Vladimir Lenin ve Kremlin figürlü bayrak, bu askerlerin bağlı olduğu devleti ve partiyi temsil eder. Konuya ilişkin diğer lahitte diz çöküp bayrağı öpen bir askerin yemin töreni tasvir edilir.
« Size büyük bir kurtuluş görevi verildi. Bu savaşta, Aleksandr Nevski, Dmitri Donskoy, Kusma Minin, Dmitri Pozharski, Aleksandr Suvorov, Mihail Kutuzov gibi büyük atalarınızın kahramanca örnekleri ilhamınız olsun! Büyük Lenin'in zafer bayrağı size ödünç olsun![not 4] »
5.  • Kuşatılan Sovyet şehirlerini savunan halkı ve aynı amaç uğruna mücadele veren askeri üniformalı ordu birlikleri/partizanları konu alır. Aynı zamanda halk ve askeri birliklerin birliğini anlatır.
« Moskova'dan Tula'ya, Odessa'dan Sivastopol'a, Leningrad'dan Stalingrad'a kahraman savunucuları sınırsız cesaretin, çelik disiplinin, kararlılığın ve sanatın örneklerini verdi. Bu kahramanlardan sonra, tüm kızıl ordumuz yönlendirildi. »
6.  • Cesaretle savaşan Sovyet askerlerini tasvir eder. Bu kabartmada bazı askerlerin düşmanı durdurmak için hayatlarını feda ettiği anlatılır. Askerlerin yaklaşan düşman tanklarının altında el bombaları ile kendini atma durumu tasvir edilir.
« Kızıl Ordu'nun kahramanlık faaliyetlerine ilham veren asil ve yüce savaş hedefleri vardır. Bu, Vatanseverlik Savaşı'nda vatanlarının özgürlüğü için nasıl ölmeye hazır binlerce kahraman getirdiğini de açıklamaktadır. »
7.  • Bütün sovyet halklarının dostça kurtuluş hareketine verdiği desteği tasvir eder. Özgürleştirilmiş topraklardaki halkın Sovyet askerlerine teşekkür ettiği tasviriyle ırksal nefret ve milliyetçi ön yargıların Hitler faşizminin ideolojisi ile ters düştüğü anlatılır. Tasvirlerde sevinçten ağlayan yaşlı bir kadına sarılan asker, yaşı bir adamla el sıkışan başka bir asker, yaralı bir çocuğu eğilerek tutan başka bir asker, çocuğu koluna alan bir süvari, orduya çiçek veren kadınlar ve parti bayrağını tutan genç bir adam görülür.
« Ülkemizdeki tüm ulusların ve ırkların eşit olduğuna dayanan ideolojisi, halklar arasında dostluk ideolojisi, hayvani milliyetçilik ve ırkçı nefrete dayanan Hitler faşist ideolojinin üzerinde tam bir zafer kazanmıştır. »
8.  • Sosyalist anavatanın özgürlüğü ve bağımsızlığı için yapılan savaşta düşmüş kahramanlara sonsuz üne kavuşacaklarını ifade eden cenaze törenleri düzenlenmesi konu alınır.
« Anavatanımızın özgürlüğü ve bağımsızlığı için verilen savaşta düşen kişiler sonsuza kadar onurlu kahramanlardır. »

Günümüzdeki durumu
Vladimir Putin, anıta çelenk koyarken, 2000.

1990 yılında imzalanan İki Artı Dört Antlaşması kapsamında Almanya'nın birleşmesi sonrasında yeni Almanya hükûmeti, ülkedeki tüm savaş anıtlarını korumak, tamir etmek ve restorasyon çalışmaları yürütmekten bizzat sorumludur.[2] Almanya ile Rusya hükûmetleri arasında 16 Aralık 1992 tarihinde imzalanan savaş mezarlıklarına dair anlaşmaya göre Almanya hükûmeti anıtlarda herhangi bir değişiklik yapmadan önce Rusya'ya danışacaktır.[45]

Anıt, kuruluşundan bu yana çeşitli anma etkinliğine ev sahipliği yapmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra da anma etkinlikleri devam etmiştir.[46][47] Zafer Günü etkinlikleri kapsamında her 9 Mayıs günü "Bund der Antifaschisten Treptow e.V." (lit. Anti-faşist Treptow Koalisyonu) tarafından çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.[48]

Galeri
  • Anıtın önden görüşünü
  • Girişin solunda yer alan diz çökmüş asker heykeli.
  • Girişin sağında yer alan diz çökmüş asker heykeli
  • Parkın girişinde yer alan tak (kuzey).
  • Anıtın iç görünümü
  • Komsomol ve Lenin Öncüleri üyelerinin anıta bayrak koyma etkinliği, 1989
  • Parkta yer alan Mutter Heimat (Anavatan) heykeli.
  • Anıtın yer aldığı bir Alman Demokratik Cumhuriyeti pulu
  • Anıtın resmedildiği Alman-Sovyet Dostluk Derneği plaketi
  • Anıtın resminin yer aldığı 1 rublelik sikke
  • Doğu Almanya başbakanı Erich Honecker'in katıldığı çelenk koyma töreni, 1982
  • Zafer Günü kutlamaları, 9 Mayıs 2015

Ayrıca bakınız

Dipnotlar
  1. Bazı kaynaklar 33 katılımcı olduğunu ifade eder.
  2. Karelo-Fin Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1956 yılında lağvedilerek yerine Karelya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Dolayısıyla sayı on beşe düşmüştür.
  3. Her konu iki farklı lahitte tasvir edilmiştir. Yani, toplamda 16 adet lahitte 8 adet konu bulunmaktadır.
  4. Bu konuşma, Josef Stalin'in 7 Kasım 1941 yılında Kızıl Meydan'dan yaptığı konuşmadan bir alıntıdır.

Kaynakça
  1. Arbeitsgemeinschaft (wie Anm. 2) 1980. S. 23
  2. Peter Fibich (1996). "Der Triumph des Sieges über den Tod. Das sowjetische Ehrenmal in Berlin-Treptow" (PDF). Die Gartenkunst (Almanca). 8 (1). s. 150. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015.
  3. Vogt, Adolf Max: Russische und französische Revolutionsarchitektur. 1917 - 1789. Köln 1974
  4. Костюнин О. В. (30 Nisan 2005). "Человек из легенды". Советская Россия (Rusça), 60-61. Sovross.ru. 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  5. Суходеев, В. В. (2003). Сталин в жизни и легендах (Rusça). Eksmo. 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  6. "Монумент истины" (Rusça). Moskovskij Komsomolets. 8 Mart 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. Вадим Рыжков (17 Haziran 2005). "Человек-памятник" (Rusça). День (Gün). Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  8. Татьяна Ушакова (2000). "С девочкой спасённой на руках" (Rusça). Учительская газета. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  9. "Скончался ветеран, ставший прообразом памятника Воину-освободителю" (Rusça). Ria.ru. 2 Temmuz 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  10. Vasili I. Chuikov (1967). The Fall of Berlin: With the Russian Army in Berlin, The Last Battle of Nazi Germany (İngilizce). New York: Ballantine Books. ss. 210-210.
  11. Ильин С. Б., Лонгинов А. С., Сульдин А. В. (1986). Всенародная академия (Rusça). Издательство политической литературы. s. 62.
  12. Кудзоев О. А. (1989). Скульптурная летопись края (Rusça). s. 101. ISBN 5-7688-0158-8.
  13. Ирина Слука (2015). 100 самых знаменитых монет СССР (Rusça). s. 17.
  14. "Монумент скульптура "Родина-мать" в Волгограде" (Rusça). Muzei-mira.com. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim Aralık 2016. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  15. "Soviet Memorial in Treptower Park" (İngilizce). Stadtentwicklung.berlin.de. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  16. "After the Cold War" (İngilizce). Historytoday.com. 9 Eylül 2009. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  17. Gedanken zum sowjetischen Totenkult am Beispiel des Gedenkkomplexes Wolgograd. In: Koselleck/Jeismann 1994. S. 369.
  18. Wutschetitsch, zit. nach: Arbeitsgemeinschaft »Junge Historiker« des Hauses der Jungen Pioniere Berlin-Treptow: Das Treptower Ehrenmal. Geschichte und Gegenwart des Ehrenmals für die gefallenen sowjetischen Helden in Berlin. Berlin 1980. s. 95
  19. Jaenisch, E (1975). Probleme der Werterhaltung und Pflege an sowjetischen Ehrenmalen und Friedhöfen in Berlin (Almanca). Landschaftsarchitektur.
  20. Belopolskiy, J.B. (1950). Памятник воинам Советской Армии павшим в боях с фашизмом: сооружен в Берлине (Rusça). Moskova.
  21. Tim Peters (2006). Der Antifaschismus der PDS aus antiextremistischer Sicht (Almanca). Wiesbaden: VS-Verlag. ss. 60.
  22. "Soviet Soldier in Berlin dismantled for further restoration" (İngilizce). Pravdareport.com. 1 Ekim 2003. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  23. "Treptower Park Memorial Complex, Berlin, Germany" (İngilizce). 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  24. "Malträtierte Geschichte" (Almanca). Junge Welt. 4 Kasım 2015. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015.
  25. Stangl, Paul (Nisan 2003). "The soviet war memorial in Treptow, Berlin" (PDF). The Geographical Review (İngilizce). 9 (2). s. 220. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  26. Stangl, s. 217.
  27. Vuchetich, J. W. (1963). Памятник геройам войнам (Rusça). Moskova: Художник и жизнь.
  28. "Sowjetisches Ehrenmal" (Almanca). 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017. Auf einer Platte unterhalb der Treppe zur Fried­hofsanlage steht (russisch und deutsch): Die Heimat / wird ihre Helden / nicht vergessen 49. harf sırasında bulunan |alıntı= parametresi soft hyphen character içeriyor (yardım)
  29. "Berlin – Sowjetisches Ehrenmal Treptower Park" (Almanca). Erinnerungsorte.org. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  30. "Kunstguss aus Lauchhammer - Historische Referenzen" (Almanca). Kunstguss.de. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  31. "Sowjetisches Ehrenmal in Treptower Park, Berlin (Soviet War Memorial)" (İngilizce). War-memorial.net. 31 Ağustos 2009. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  32. "Berlin'de Sovyet savaş anıtı". JINHA. 9 Temmuz 2016. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  33. Stangl, s. 216.
  34. Koshar, R (2000). From monuments to traces: Artifacts of German memory, 1870-1990 (İngilizce). Univ of California Press.
  35. Solowjew, B. Suchodejew, W. (2003). Полководец Сталин (Rusça). Moskova.
  36. Ryan, Cornelius (1966). Der letzte Kampf (Almanca).
  37. "Доклад на торжественном заседании Московского Совета депутатов трудящихся с партийными и общественными организациями города Москвы" (Rusça). War-memorial.net. 6 Kasım 1944. 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  38. Speer, Albert (1970). Insider the Third Reich (İngilizce). ss. 116.
  39. Ladd, B. (1997). The Ghosts of Berlin: Confioriting German History in thp Urban Landscape (İngilizce). Chicago: University of Chicago Press.
  40. "From the series: Europe is Hot, Berlin is on Fire" (İngilizce). War-memorial.net. 6 Kasım 1944. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  41. Stangl, s. 223-224.
  42. Kopstein, H., H. Kopstein (1987). Das Treptower Ehrenmal: Geschidite iind Gegenwart des Ehrennrals Fir diegefalleneri soy’etischen Hefdeti in Berlin (Almanca). Berlin: Staatsverlag der Deutschen Dernokratischen Republik.
  43. Büttner, H., Matz, U (1987). Das Treptower Ehrenmal. Geschichte und Gegenwart des Ehrenmals für die gefallenen sowjetischen Helden in Berlin (Almanca). Berlin.
  44. Damus, M. (2010). Architekturform und Gesellschaftsform. Architektur und Städtebau unter dem Einfluss von Industrialisierung, Großvergesellschaftung und Globalisierung (Almanca). Berlin.
  45. "Entwurf eines Gesetzes zu dem Abkommen vom 16. Dezember 1992 zwischen der Regierung der Bundesrepublik Deutschland und der Regierung der Russischen Föderation über Kriegsgräberfürsorge" (PDF) (Almanca). Bundestag.de. 5 Ekim 1993. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  46. "Sovyet askerleri Berlin'de anıldı". Deutsche Welle. 10 Mayıs 2015. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  47. "President Vladimir Putin laid a wreath to the monument to the Soviet liberator soldier in Treptow Park" (Rusça). Kremlin.ru. 16 Haziran 2000. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
  48. "Ein Tag in Treptow" (Almanca). Freitag.de. 11 Mayıs 2014. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.