Suşi

Suşi, (Japonca: すし, 寿司, 鮨) bir Japon mutfağı yemeğidir; pirinç sirkesi ve şeker ile tatlandırılmış haşlanmış pirinç (şari) üstüne veya içine balık, diğer deniz ürünleri veya sebze gibi malzemeler (neta) konarak servis edilir. Japonya çıkışlı bir yemek olmasına rağmen tüm Uzakdoğu ülkelerinde tüketilir.

Suşi türleri. Sol üstten, saat yönünde: Nigirizuşi, Makizuşi, Temaki
Bir Japon süpermarketinde sol tarafta makizuşi ve sağ tarafta, sarı renkli inarizuşi.
Servis edilmiş nigirizuşi çeşitleri ve sol üstte temaki
Japon mutfağı
日本料理
Japonya portali

Suşi’nin telaffuzunda, eğer bir ön ek var ise (nigirizuşi örneğinde olduğu gibi) ilk s harfi z olarak okunur; bu, Japoncada rendaku olarak adlandırılan sessiz harf yumuşamasının bir örneğidir.

Tarih
Ana madde: Suşi tarihi

Suşi’nin özgün biçimi, bugün nare-zuşi olarak bilinen türüdür; ilk olarak Güneydoğu Asya’da ortaya çıkmış ve Japonya’ya yaygınlaşmasından önce Çin’de görülmüştür. Suşi Japoncada artık kullanılmayan eski dil bilgisi formunda bir terimdir ve eski, mayalanma kökenine dayalı olan “ekşi” anlamına gelir.

Japonya’daki en eski suşi tipi, narezuşi, bu mayalanma işlemine en yakın türdür. Hazırlanışında, balık mayalanan pirinç içine sarılarak mayalanır. Mayalanma ile balıktaki proteinler yapıtaşları olan amino grup asitlere indirgenir. Bu işlem yoğun tuz kullanımı gerektirir ve balık etindeki yüksek asitlik ile uygulanan basınç sonucu hem pirinç hem de balık, ekşi bir tada sahip olur. Japonya’da narezuşi önce oshizuşi’ye, sonra da bugün dünyanın suşi olarak bildiği yiyecek olan Edomae Nigirizuşi’ye dönüşmüştür. [1]

Hiroshige'nin suşi çizimi, Edo dönemi (MS 1603 - 1868)

Çağdaş Japon suşi’si yukarıda anılan geleneksel laktik asit fermantasyonu ile mayalanmış pirinç temelli yemeğe az benzerlik gösterir. Özgün olarak mayalanmış balık pirinçten alınarak sadece balık yenir ve pirinç atılır.[2] Biwa Gölü bölgesinde yapılan ve narezuşi’nin bir türü olan keskin tat ve kokulu funazuşi, tat olarak geleneksel yöntem ile yapılan yemeğe en çok benzeyendir. Japon Muromachi Dönemi’nin (MS 1336 – 1573) başından itibaren daha iyi lezzet ve koruma için sirke kullanımına başlanmıştır. Sirkenin, pirincin ekşiliğini ortaya çıkarttığı, tüketim süresini uzattığı ve mayalanma işlemini kısalttığı gözlemlenmiştir ve zaman içerisinde mayalanma süreci bırakılmıştır. Takip eden yüzyıllarda, Osaka bölgesinde suşi, oşi-zuşi’ye dönüşmüştür. Deniz mahsulleri ve pirinç, ahşap (genellikle bambu) kalıplarla bastırılarak hazırlanmıştır. 18.yy ‘ın ortalarından itibaren, suşi’nin bu biçimi Edo bölgesine (günümüzde Tokyo) ulaşmıştır.[3]

Günümüzde sadece suşi olarak bilinen bu çağdaş versiyon, Hanaya Yohei (1799 – 1858) tarafından Edo’da, Edo Döneminin (MS 1603 – 1868) sonunda yaratılmıştır. Hanaya tarafından yaratılan suşi, mayalanmadan hızlı şekilde hazırlanan bir tür hazır deniz ürünleri yemeğidir.[3] O dönemde Edo veya Tokyo Körfezinden yakalanan taze balıklarla hazırlandığı için Edomae Zuşi adı verilmiştir. Günümüzde deniz mahsullerinin çoğu bu körfezler dışından gelmesine karşın, hala Edomae Nigirizuşi olarak isimlendirilir.

Batı dünyasına giriş

Oxford Sözlüğü‘ne göre, suşi’den batı kültüründe ile defa 1893 tarihinde yayınlanan “A Japanese Interior” isimli kitapta bahsedilir; “yosun ve diğer malzemeler ile balığa sarılmış soğuk pilav” tanımı yazılmıştır.[4][5] Ancak 1873 tarihli bir Japonca-İngilizce sözlüğünde[6] ve 1879 tarihinde yayınlanan “Notes and Questies” isimli yemek yazısında da [7] suşi’den bahsedilmiştir.

İngiltere’de suşi tüketimi Prens Akihito’nun (d. 1933) 2. Elizabeth’i ziyareti sırasında Mayıs 1953'te belgelenmiştir.[8][9] Yine Prens Akhito’nun 1953 Eylül’ünde Amerika ziyaretinde Washington’daki Japonya Büyükelçiliğinde verilen davette suşi servis edilmiştir.[10]

Türleri

Suşi türleri içerisinde tek ortak malzeme suşi pirincidir. Türlerdeki çeşitlilik iç ile üst malzemeler ve pişirme ile hazırlama yönteminden gelir. Geleneksel veya çağdaş yöntemler aynı bileşenler kullanılmasına karşın farklı sonuçları ortaya çıkartmıştır.[11]

Çiraşizuşi
Çiğ malzemelerle çiraşizuşi

Çiraşizuşi (dağınık suşi); bir kase içerisinde alttaki pilav üzerine dağınık olarak çeşitli saşimi ve garnitür konarak yapılır. Edomae Çiraşizuşi (Edo-stili dağınık suşi)’de üstteki saşimi’ler güzel şekil verilerek yerleştirilir. Gomokuzuşi'de (Kansai-stili suşi) ise çiğ veya pişirilmiş malzemeler kase içerisindeki pilavın içine konur ve karıştırılır.

Bu türde belirli bir tarif yoktur; aşçının veya yiyecek olan kişinin seçimine göre çeşitlilik gösterir. Sıklıkla tüketiminin nedeni bileşenlerin çeşitliliği ile yapımındaki hız ve kolaylıktır. Çiraşizuşi bölgeden bölgeye de değişiklik gösterir.

İnarizuşi
İnarizuşi

İnarizuşi, genellikle sadece suşi pilavı ile doldurulan kızartılmış soya torbasıdır. İsmini kızartılmış soya’ya olan düşkünlüğü nedeniyle bir Shinto tanrısı olan Inari’den alır. Torbanın dışını oluşturan genellikle kızartılmış soya olmasına karşın, çeşitli bölgelerde ince omlet de kullanılır (fukusa-zuşi veya çakin-zuşi.) Ancak bu içi kızartılmış soya ile doldurulmuş inari maki ile karıştırılmamalıdır.

İnarizuşi‘nin içine pilavın yanında yeşil fasulye, havuç ve gobo‘nun (Dulavratotu, kökleri yenen bir bitki) ve üçgen biçimli kızartılmış soya içine konan bir türü Havai mutfağına hastır, ancak Japonya’da gurme dükkanlarında (okazu-ya) satılır ve bento kutularında da sıklıkla kullanılır.[12][13][14][15]

Makizuşi
Futomaki
Solda hosomaki ve sağda uramaki

Makizuşi (yuvarlanmış suşi) (ayrıca Norimaki – “yuvarlanmış nori” veya Makimono – “çeşitli yuvarlaklar” olarak da isimlendirilir), küçük bir bambu hasır (makisu) yardımı ile yapılan silindirik şekilli suşi’dir. Batı kültürlerinde nigiri ile beraber suşi ile özellikle görsel olarak ilişkilendirilen türüdür. Makizuşi genellikle yosun yapraklarına (nori) sarılır, ancak nadiren sarım için ince omlet, soya yaprağı, salatalık veya maydanoz da kullanılır. Makizuşi tek bir büyük silindir şeklinden genellikle altı ya da sekiz parça kesilmesiyle yapılır. Aşağıda makizuşi örnekleri listelenmiştir, ancak tüm çeşitleri bunlarla sınırlı değildir.

Futomaki (kalın, geniş veya iri yuvarlaklar) çevresi nori ile sarılı geniş silindirik şekillidir.[16] Tipik bir futomaki beş – altı santimetre çapındadır.[17] Birbirini gerek lezzet gerekse de renk olarak tamamlayan iki ya da üç bileşen ile yapılır. Daha önceki tarihlerde Setsubun festivalinde Kansai’de kesilmemiş büyük silindirik halini (ehou-maki) yemek bir gelenek [18] olmasına karşın, 2000 yılından sonra bu geleneğin tüm Japonya’ya yayıldığı gözlemlenmiştir.[19] Futomaki genellikle vejetaryendir, ancak bazen balık yumurtası veya kıyılmış ton balığı eti de kullanılır.[16]

Hosomaki (ince yuvarlaklar) çevresi nori ile sarılarak yapılır, küçük silindirik şekillidir. Tipik bir hosomaki’nin çevresi yaklaşık iki buçuk santimetredir.[17] İçlerinde genellikle tek bir bileşen vardır; tuna balığı, salatalık, su kabağı (kanpyo), havuç veya son yıllarda batı tarzında kullanılan avokado da kullanılmaktadır.

Kappamaki ince salatalık dilimlerinin kullanıldığı bir tür hosomaki‘dir; ismini salatalığa çok düşkün efsanevi bir su yaratığı olan Kappa’dan alır. Geleneksel olarak Kappamaki, çiğ balık içeren tabaklar ile diğer tabaklar arasında, lezzetlerin birbirine karışmaması için arada yenir.

Tekkemaki içinde çiğ ton balığı olan hosomaki’nin bir türüdür. Tekka’nın kelime anlamının “kor demir” olmasının nedenini kullanılan balıkların taze et rengi değil, dönemin kumarhanelerinde (Tekkaba) günümüzün sandviç’i gibi hızla hazırlandığı ve yendiği için kumarhanelerin isminden gelir.[20][21]

Negitoromaki taze soğan ve kıyılmış ton balığı eti ile hazırlanır. Yağlı ton eti bu stilde sıklıkla kullanılır.

Tsunamayomaki kıyılmış ton ile beraber mayonez ile hazırlanan bir başka çeşididir.

Temaki (el sarması), nori ile sarılmış konik şekillidir. Pilavın üstündeki malzemeler, geniş olan uçtadır. Tipik bir temaki yaklaşık on santimetre uzunluğundadır ve çubuklar ile değil, elle yenir. En iyi lezzet ve şekil için yapılır yapılmaz yenmesi gerekir, çünkü dışarıdaki nori içine konan malzemelerin nemini hızlıca emer ve gevrekliği azaltarak ısırmayı güçleştirir. Bu nedenler, önceden hazırlanmış temaki’ler plastik film ile kaplıdır ve yenmeden hemen önce açılmalıdır.[22]

Uramaki (içi-dışında yuvarlak) orta büyüklükte, iki ya da üç bileşenden oluşan silindirik şekillidir. Uramaki diğer makimono’lardan pirinci dışarıda, nori içeride olduğu için özellikle görsel olarak ayrılır. Silindirin merkezindeki bileşenler nori ile çevrilidir; bunun dışındaki kaplamada ise bu nori’ye yapışık ikinci katman vardır. Bu dış katman sadece pirinç olabileceği gibi balık yumurtası veya kavrulmuş susam da olabilir. İç bileşenler balıklar, avokado, mayonez, salatalık veya havuç gibi çok çeşitli olabilir. Uramaki Japonya’da çok popüler değildir. Makimono’nun büyük çeşitliliğinde uramaki yaygın olarak yer almaz; makimono’yu dışarıda yosun varken parmaklarla tutmak kolaydır.[23]

Narezuşi

Narezuşi (olgun suşi) mayalanmış, geleneksel tarzda bir suşi’dir. Derisi yüzülmüş ve içi temizlenmiş balıklar tuz ile doldurulur ve ahşap bir fıçıya konarak üstü yine tuz ile kaplanır ve üste ağırlık konur (tsukemonoişi). Zaman içerisinde süzülen su alınır ve balıklar altı ay sonra yenmeye hazır hale gelir. Bu özelliğini de altı ay boyunca koruyabilir.[24] Narezuşi’nin çok bilinen bir türü Biwa Gölü’nde yaşayan Havuz Balığı (süs balıkları ile karıştırılmamalıdır) ile hazırlanan funa-zuşi‘dir.

Nigirizuşi

Nigirizuşi (el ile yapılmış suşi) el ile dikdörtgen şeklinde birleştirilmiş suşi pilavının üstüne konan ince dilim malzeme (neta) ile yapılır. İçeriğinde genellikle vasabi de bulunur. Neta genellikle yüzgeçli balıklar ve diğer deniz ürünleridir. Pilav üstünde kendi başlarına düşmeden duramayabilecek bazı malzemeler, genellikle ahtapot, yılan balığı, kalamar, yumurta (tamago) pilava ince bir dilim nori ile sarılarak tutturulur. Bir suşi setinde, her nigiri’de değişik malzeme vardır.

Gunkanmaki (savaş gemisi yuvarlaması) oval şeklinde elle biçimlendirilen, alta pirinç ve üstte çeşitli bileşenler olan, nori’nin yan tarafa sarıldığı bir suşi’dir. Balık yumurtası, mayalanmış soya, istiridye, mısır gibi üst bileşenler genelde yumuşaktır. Gunkan-maki 1941 yılında Ginza Kyubey lokantasında bulunmuş[25][26] ve keşfi suşi’de yumuşak üst malzeme kullanımını genişletmiştir.

Temarizuşi (top suşi) plastik bir kalıp veya poşet yardımı ile pirinç ve bileşenlerin top şeklinde hazırlanmasıdır. Yapımı çok kolay olduğu için suşi yapımına başlayanlar için güzel bir başlangıçtır.[27]

Oşizuşi
Sasazuşi, bit tür oşizuşi

Oşizuşi (basılmış suşi), hako-suşi olarak da bilinir (kutu suşi). Ahşap bir kalıp (oşinako) içinde en alta suşi pilavı üste bileşenler konarak kalıp kapatılır ve bastırılarak sıkı bir form oluşturulur. Daha sonra kalıp kesilerek küçük lokmalar haline getirilir.[28]

Batı-stili suşi
Batı stili makizuşi'ler

Suşi’nin dünya çapında artan popülaritesi, özellikle Kuzey Amerika ve Avrupa mutfaklarında yeni çeşitlerin doğmasına neden olmuştur. Bu çeşitliliğin artışı, 1980'ki yılların başında yıllarında California roll‘ün yaratılmasıyla beraber ivme kazanmıştır.[23] İsimleri lokantalarda çeşitlilik göstermekle beraber, bu yeni çeşitlere birkaç örnek verilebilir:

California roll: avacado, imitasyon yengeç (kani kama), salatalık ve balık yumurtası kullandır. Bazı özel türlerinde gerçek yengeç eti de kullanılmaktadır.

Alaska roll: California Roll’ün bir türüdür ve yengeç yerine çiğ somon kullanılır.

Dynamite roll: Sarıkuyruk (hamachi) ve/veya karides ile fasulye filizi, havuç, avokado, salatalık, acı biber, baharatlı mayonez ve balık yumurtası ile hazırlanır.

B.C. Roll (British Columbia Roll): Kızartılmış veya ızgara edilmiş somon derisi, salatalık, çeşitli tatlı soslar ve bazen balık yumurtası kullanılarak hazırlanır.

Philadelphia Roll: Kızartılmış veya ızgara edilmiş somon derisi,krem peynir, salatalık veya avokado ve/veya soğan ile hazırlanır.

Spider roll: Kızartılmış yumuşak kabuklu yengeç, salatalık, avokado, daikon filizleri (bir çeşit turp) veya marul, balık yumurtası ve bazen baharatlı mayonez kullanılarak hazırlanır.

Deniz tarağı, baharatlı ton, teriyeki yöntemi ile pişirilmiş kırmızı veya beyaz et, bamya’nın da kullanıldığı çeşitli “yuvarlak” türleri de mevcuttur. Nadiren de olsa suşi türleri Japon mutfağında da kendine yer etmiş kahverengi veya siyah pirinç ile de hazırlanır. Ancak yukarıda anılan batı stilindeki bu türler içerisinde California Roll hariç diğer türler, Japonya ‘da rağbet görmemektedir.

Malzemeler
Ana madde: Suşi ve saşimi malzemeleri

Tüm suşi türleri özel bir pirinç pilavı ile hazırlanır, diğer bileşenler çeşitlilik gösterir.

Şari

Şari, (gohan, suşi-meşi veya su-meşi olarak da adlandırılır) kısa boylu Japon pirincinin pirinç sirkesi, şeker, tuz (bazen kombu ve sake de konulur) ile yapılan bir pilav türüdür. Suşi için kullanımdan önce oda sıcaklığında bekletilerek soğuması gereklidir; sıcak hali yapışkandır. Geleneksel olarak yapısı sırasında silindirik ve düz tabanlı ahşap bir tüp olan hangiri ve tahta bir kaşık (şamoji) kullanılır.

Suşi pilavı, kısa boylu Japon pirinci kullanarak hazırlanır. Temel kalite için yapışkanlığına bakılır. Taze hasat edilmiş pirinç (şinmai) tipik olarak çok fazla su içerir ve yıkanmasından sonra pirinci kurutulması için daha çok süreye ihtiyaç duyulur. Bazı moda mutfağı lokantalarında kısa boylu kahverengi pirinç veya yaban pirinci de kullanıldığı görülür.

Pilav türünde bölgeden bölgeye veya şefin seçiminde değişiklik görülebilir. Örneğin doğu Japonya’daki Kanto bölgesinde daha fazla tuz, batı Bölgesindeki Kansai bölgesinde daha fazla şeker kullanılır.

Nori
Nori yaprakları.

Makimono yapımında kullanılan koyu yeşil renkli yapraklar, orijinalde Japon limanlarında yetişen bir tür su yosunudur. Temelde nori iskele ayaklarından toplanır ve ince yapraklar halinde güneşte kurutulmaya bırakılır. Japonya’da yiyecek olarak kullanımında geleneksel olarak kurutmak için ayrıca ısı işlemine tabi tutulmaz, ancak Amerika’daki şirketler bu kurutma işlemini 42 derecelik sıcaklıkta yapar.

Günümüzde ticari bir ürün olarak çiftliklerde yetiştirilmekte işlenmekte ve preslenerek standart boyutları olan 28 cm ‘e 21 cm ölçülerinde üretilmektedir. Kaliteli nori kalın, pürüzsüz, parlak yeşil renkte ve deliksizdir. Birkaç ay içerisinde kullanılmadığı takdirde rengi koyu yeşil-kahverengiye döner.

Nori’nin standart boyutları suşi yapımı için tasarlanmıştır; yukarıda verilen tam boyutlardan futomaki, yarısından ise hosomaki ve temaki yapılır. Gunkan veya bazı diğer makimono yapımlarında ise uygun boyutta maki, standart ölçüdeki boyuttan kesilir.

Nori’nin kendisi de yenebilen bir yiyecektir ve genellikle tuz ve teriyaki sosuyla tüketilir. Bu ve buna benzer tat katımı kalitesini düşürür ve suşi yapımı için uygun değildir. Suşi yapımında tatlandırılmış değil, ham Nori kullanılır.

Fukusazuşi yapımı için ise, kağıt kalınlığında omlet, Nori yerine kullanır. Bu omlet, Makiyakinabe denilen geleneksel dikdörtgen şeklinde tavalarda hazırlanır.

Neta
Çiğ kırmızı etli suşi
Yaki anago-ippon-nigiri, tatlı soslu, pişirilmiş mığrı balıklı nigirizuşi

Neta, pilav ve sarım haricinde suşi yapımında kullanılan diğer malzemelerin genel ismidir.

Aşçılık, sıhhi ve estetik nedenlerden dolayı çiğ yenilecek balığın kalitesi pişmiş balığın kalitesiyle aynı olmalıdır. FDA, balığın çiğ tüketilmesinden önce zararlı mikroorganizmaların tamamını yok etmese bile, parazitlerin tamamının yok edilmesi için dondurulması gerektiğini önermektedir.[29] Profesyonel suşi şefleri ticari denetimlerde gözden kaçabilecek olan malzemelerin koku, renk, tazelik ve parazit içermemesi gibi çok önemli konularda eğitilmektedir.

Çoğunlukla kullanılan balıkları ton (maguro, şiro-maguro), sarıkuyruk, snapper, uskumru ve somon ‘dur. En değerli suşi bileşeni ise o-toro adı verilen ton balığının yağlı etidir. Aburi stili nigiri’de normalde çiğ olarak eklenen bileşenler sadece bir taraflarından hafifçe ızgara yapılır ve bundan dolayı kısmen çiğdir.

Yaygın olarak kullanılan diğer deniz mahsulleri kalamar (ika), tuzlu ve tatlı su yılan balıkları (anago ve unagi), pike cogner (hamo), ahtapot (tako), karides (ebi ve amaebi), istiridye (mirugai, aoyagi ve akagai), balık yumurtası (ikura, masago, kazunoko ve tobiko), denizkestanesi (uni), yengeç (kani) ve diğer kabuklu deniz mahsulleridir. İstiridye ise çok geniş olarak kullanımda değildir; bunun nedeni tadının pirinçle olan uyumsuzluğudur. Kani kama, diğer adıyla surimi veya yapay imitasyon yengeç eti, özellikle California Roll’da gerçek yengeç eti yerine sıklıkla kullanılır.

Et harici malzemeler salamura edilmiş beyaz turp, salamura sebze, mayalanmış soya, avokado, salatalık, kuşkonmaz, yer elması ve mısır’a kadar büyük çeşitlilik gösterir.

Soya, ve tavuk yumurtası (şekerli, özel bir tarifle hazırlanmış bir omlet türü olarak) ve çiğ bıldırcın yumurtası (gunkan-maki üst malzemesi olarak) da yaygın olarak kullanılır.

Çeşniler

Suşi çeşniler ile yenir. Genellikle soya sosuna bandırılarak ve küçük bir parça vasabi eklenerek de yenebilir. Vasabi, kendi adındaki bir bitkinin (Wasabia japonica) köklerinden elde edilen çok acı ve macunumsu bir çeşnidir. Ancak bu gibi çeşnilerin kullanımının, şefin yemeğindeki lezzet değişimine yol açtığı için uygun olmadığı görüşü de vardır. Japon stili mayonezin, somon ve domuz başta olmak üzere diğer suşi çeşitlerinde de kullanımı yaygındır.

Gerçek vasabi’nin anti-mikrobiyal özellikleri vardır ve besin zehirlenmesi olasılığını da düşürür.[30] Yapay vasabi, yabanturpu (acırga), hardal ve yeşil gıda boyası ile yapılır.[31]

Gari (tatlı zencefil turşusu) suşi le birlikte yenir, ancak asıl işlevi suşi türleri arasında ağız tadını temizlemektir; sindirimde de faydası vardır.

Japonya’da yeşil çay (oça) daima suşi le birlikte servis edilir. Yüksek kalitede suşi lokantalarında ise meça olarak bilinen üst kalitede çay ikram edilmektedir. Suşi jargonunda, yeşil çay’a agari denilir.

Besin değeri

Geleneksel Japon Suşi’sinin ana bileşenleri olan balık ve pirinçte yağ seviyesi düşük, protein, karbonhidrat,vitamin ve mineral seviyeleri yüksektir. Ancak Batı-Stili suşi için benzer söylem kullanılmayabilir; geleneksel olmayan mayonez, avokado ve krem peynir kullanımı özellikle yağ seviyesini arttırmaktadır.

Pek çok deniz ürünü doğal olarak düşük yağ seviyesine sahiptir, doğal olarak doymamış yağ oranları ve dolayısıyla Omega3 miktarı da fazladır. Sadece balık değil, diğer bileşenleri de genellikle çiğ olarak servis edildiğinden, suşi pişirme yağı içermemektedir. Ancak imitasyon et kullanımı (California Roll’deki surimi gibi) protein değerlerini düşürebilir.

Beslenme değerleri, bileşenlere göre değişir. Örneğin karides kalsiyum yönünden zengindir, somonda ise D Vitamini yüksektir. Ayrıca kullanılan sebzelere göre de vitamin de mineral değerleri değişkenlik gösterir.

Karbonhidratlar pirinçte ve sebzelerde bulunur. Geleneksel olmayan bileşenler ise yağ oranında olduğu gibi, karbonhidrat oranını da yükseltebilir.

Sağlık riskleri

Bazı büyük balıklar (özellikle mavi yüzgeçli ton balığı), yüksek seviyede cıva içerebilir. Bunun nedeni, deniz canlıları arasında ton balığının besin zincirinin üst bölümlerinde yer almasıdır. Dolayısı ile yüksek miktarlarda tüketildiğinde cıva zehirlenmesine yol açabilir.[32] FDA, belli gruplar için (hamile kalacaklar, hamileler, emziren kadınlar ve küçük çocuklar) haftada en fazla 340 gram ağırlığında deniz mahsulü tüketilmesini tavsiye etmektedir.[33]

Çiğ balık ile üç tip parazit bulaşabilir: Clonorchis sinensis (bir çeşit karaciğer kelebeği), Anisakis (bir çeşit yuvarlak solucan) ve Diphyllobothrium (bir çeşit şerit). Anisakis’in bulaşma riski, nehir balıklarında daha fazladır. Bu tür parazit bulaşma riski, kaynatma, kızartma, tuz veya sirkede bekletme veya dondurma ile engellenebilir.

Yukarıdaki nedenler dolayısıyla, Avrupa Birliği kuralları uyarınca taze çiğ balık kullanımı yasaklanmıştır. Çiğ balık kullanımı için koşul, kullanımdan önce balığın -20 derecede en az 24 saat bekletilmesidir.[34]

Bazı suşi bileşenleri, çok bilinen fugu ve bazı kabuklu deniz canlıları gerekli özenle hazırlanmaması ciddi zehirlenmelere neden olabilir. Özellikle, fugu iç organlarında ölümcül dozda tetrodotoxin içerir ve Japonya’da ilgili sınavdan geçmiş lisanslı bir fugu şefi tarafından hazırlanmalıdır.[35][36] Nadir de olsa, ölümle sonuçlanabilir. Japon İmparatoru fugu tüketimini çok riskli olması nedeni ile yasaklamıştır.[37]

Sunum
Suşi tabağı

Gelenksel olarak, suşi klasik Japon minimalist çizgisinde, geometrik, tek veya çift tonlu ahşap tabaklarda, Japon mutfağının estetik kalitesinde sunulur.

Pek çok suşi lokantası, günün mevcut balığına göre şef tarafından hazırlanan fiks menüler sunar. Bu menüler genelde kendi aralarında fiyata göre şo-çiku-bai, şo/matsu, çiku/take ve bai/ume ve matsu olarak isimlendirilir; matsu en pahalısı ve ume en ucuzudur.

Gerek Japonya’da ve gerekse de diğer ülkelerde kaiten zuşi (suşi treni) stilinde sunum artmaktadır. Renk ile kodlanmış tabaklar bir taşıyıcı kuşağın üstünde dizilir; müşteri önüne gelen kuşaktan dilediği tabağı alır. Yemek sonrasında hesap tabak sayısına göre kolaylıkla hesaplanır. Daha modern kaiten zuşi lokantalarında ise barkod veya RFID kulanımı hem hesabı otomatik olarak hesaplar hem de tabağın hazırlandıktan sonra geçen süreyi yönetim olanağı tanır.

Jargon

Suşi kültüründe kullanılagelen bazı özel veya argo deyimler bulunur. Bu terimlerin pek çoğu sadece suşi lokantalarında kullanılır.

  • Agari: Yeşil çay. (Genel kullanımda Oça)
  • Gari: Dilimlenmiş tatlı zencefil turşusu. (Standart Japoncada Şoga)
  • Gyoku: Tatlı – kübik şekilli omlet. (Standart Japoncada Tamagoyaki)
  • Murasaki: Soya sosu. Murasaki normalde menekşe veya mor rengin ismidir. (Standart Japoncada Şoyu)
  • Neta: Nigiri’deki üst veya makimono’daki iç malzemeler. (Standart Japoncada ta-ne)
  • Oaiso: Fatura veya hesap. Oaiso hem suşi lokantalarında hem de izakaya adı verilen, genellikle iş çıkışı gidilen barlarda da kullanılır.[38][39] (Standart Japoncada Okanjo)
  • Otemoto: Çubuk. Kelime anlamı müşterinin oturduğu yere en yakın olan şey’dir. (Standart Japoncada Haşi)
  • Sabi: Japon yabanturpu. Vasabi’den elde edilir..
  • Şari: Sirkelenmiş pilav veya pirinç. (Standart Japoncada Gohan).
  • Tsume: Soya sosundan yapılan koyu kıvamlı tatlı bir sos. (Standart Japoncada Nitsume).

Görgü

Hemen her zaman çubuklarla yenen saşimi’den farklı olarak, resmi yemeklerde bile nigirizuşi elle yenir.[40] Genellikle yanında soslar ve çeşniler (soya sosu ve turşu gibi) için daha da küçüğü olan küçük bir tabakla servis edilir. Ancak içinde çeşitli türlerin olduğu ahşap bento denilen tabaklarla servis edildiği de olur.

Soya sosu kullanımında geleneksel etik, soya sosuna, tadını bozacak ve pirinç yumağını dağıtabilecek kadar çok hızlı olarak emmesi yüzünden pilavın değil, neta'nın bandırılmasıdır.[41] Eğer suşi ‘yi bu şekilde çevirmek zor ise, çubuklarla tutulan gari soya sosuna bandırılır ve bir fırça gibi suşi’ye sürülür. Kendi sosu olan malzemelerle (yılan balığı gibi) yapılan suşi’ler soya sosuna bandırılmamalıdır.

Suşi şefi hazırlık aşamasında suşi’nin içine uygun miktarda vsabi ekler ve geleneksel olarak şefin hazırladığı tabaktaki miktar vasabi’nin yeterli olacağıdır. Ancak günümüzde acı kullanımı kişisel bir tercih haline gelmiştir ve Japonya’daki lokantalarda bile suşi tabağının yanında ayrıca vasabi servisi de yapılır. vasabi kullanımında önce vasabi çubuklar ile alınarak malzemelerin üstüne sürülmeli, suşi saha sonra, eğer istenirse, soya sosuna batırılmalıdır. Tadını donuklaştırdığı için, vasabi soya sosuna batırılmamalıdır. Ancak saşimi ‘de yapılabilir, çünkü saşimi’ye vasabi sürmek zordur.[42]

Mutfak Gereçleri
Alet Tanım
Fukin Mutfak önlüğü
Hangiri Pilav fıçısı
Hoço Bıçak
Makisu Bambu yuvarlama tahtası
Ryoribaşi Pişirme çubukları
Şamoji Ahşap pilav kaşığı
Makiyakinabe Dikdörtgen omlet tavası
Oşizuşihako Oşizuşi yapımında kullanılan kalıp

Resim galerisi
  • Karides nigiri suşi
  • Somon nigiri
  • O-toro (ton balığının yağlı eti) nigiri
  • Somon makisuşi
  • Kakinoha (Trabzon hurması yapraklı) suşi
  • Çakin-suşi, ince omlete sarılı halde.
  • Somon yumurtalı gunkan-maki
  • Unagi - Pişirilmi tatlısu yılanbalıklı suşi
  • Bir Japon marketinde satışta Nigiri
  • Suşi tabağı
  • Suşi tabağı
  • Uramaki türünde suşi tabağı
  • Batı tarzında baharatlı tonlu temaki
  • Batı tarzında baharatlı karidesli hosomaki

Ayrıca bakınız
  • Gimbap, Makizuşi türünden etkilenmiş bir Kore yemeği
  • İtadakimasu, Japon yemek görgü kuralları
  • Nyotaimori, suşi'nin çıplak kadın vücudunda sunumu
  • Saşimi boço, Çiğ balık ve diğer deniz mahsülleri kesiminde kullanılan Japon mutfak bıçağı

Kaynakça
  1. Kouji ITOU; Shinsuke KOBAYASHI; Tooru OOIZUMI; Yoshiaki AKAHANE (2006). "Changes of proximate composition and extractive components in narezushi, a fermented mackerel product, during processing". Fisheries Science. 72 (6). ss. 1269-1276. doi:10.1111/j.1444-2906.2006.01285.x.
  2. Hill, Amelia (8 Ekim 2007). "Chopsticks at dawn for a sushi showdown". Londra: The Guardian. 17 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011.
  3. Zschock, Day. The Little Black Book of Sushi: The Essential Guide to the World of Sushi. Sayfa 14-15. 2005. ISBN 1-59359-961-7.
  4. "Sushi", Oxford İngilizce Sözlüğü, İkinci Basım, 1989; çevrimiçi sürümü Aralık 2011. Erişim tarihi 23 Aralık 2011.
  5. Bacon, Alice Mabel (1893). A Japanese interior. Houghton, Mifflin and Company. s. 271.
    p.271: Sushi, a roll of cold rice with fish, sea-weed, or some other flavoring
    p.181: While we were waiting for my lord and my lady to appear, domestics served us with tea and sushi or rice sandwiches, and the year-old baby was brought in and exhibited.
    p.180: All the sushi that I had been unable to eat were sent out to my kuruma, neatly done up in white paper.
  6. James Curtis Hepburn, Japonca-İngilizce ve İngilizce-Japonca Sözlük, Yayıncı: Randolph, 1873, 536 sayfa (sayfa 262)
  7. W.H. Patterson, "Japanese Cookery", Notes and queries, Yayıncı: Oxford University Press, 1879. (p.263)
  8. 30th Mayıs 1953 "Japanese women eating sushi whilst they wait to catch a glimpse of Prince Akihito, in England as a coronation guest of the Queen 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", fotoğraf: John Chillingworth, Picture Post, Getty Images
  9. "Prince Akihito Eats and Runs at Own Soiree", Chicago Daily Tribune, 4 Mayıs 1953, sayfa 22
  10. "US Officials Know of Sushi Thanks to Japanese Prince" The Milwaukee Journal - 11 Eylül 1935
  11. Kawasumi, Ken (2001). The Encyclopedia of Sushi Rolls. Graph-Sha. ISBN 4-88996-076-7.
  12. Ann Kondo Corum, Ethnic Foods of Hawaii (2000). Bess Press: sayfa 54.
  13. Betty Shimabukuro, "Yama's Fish Market offers more than fish 13 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (20 Mart 2002). Honolulu Star-Bulletin.
  14. Joan Namkoong, Go Home, Cook Rice: A Guide to Buying and Cooking the Fresh Foods of Hawaii (2001). Ness Press: sayfa 8.
  15. Joan Namkoong, Food Lover's Guide to Honolulu (2006), Bess Press, sayfa 37.
  16. Omae, Kinjiro; Tachibana, Yuzuru (1988). The book of sushi (1st paperback bas.). Tokyo: Kodansha International. s. 70. ISBN 9780870118661. OCLC 18925025.
  17. Strada, Judi; Moreno, Mineko Takane (2004). Sushi for dummies. John Wiley & Sons. ISBN 0-7645-4465-9. Sliced sushi rolls are traditionally made in three different sizes, or diameters: thin 1-inch rolls (hoso-maki); medium 1 1/2-inch rolls (chu-maki); and thick 2 to 2 1/2-inch rolls (futo-maki).""
  18. "Setsubun". Heisei Nippon seikatsu benricho (Japonca). Tokyo: Jiyu Kokuminsha. 2012. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2012.
  19. "Eho-maki". Dijitaru daijisen (Japonca). Tokyo: Shogakukan. 2012. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2012.
  20. Andy Bellin (Mart 2005). "Poker Night in Napa". Food & Wine Magazine.
  21. Ryuichi Yoshii, "Tuna rolls (Tekkamaki)", Sushi, sayfa 48 (1999), Tuttle Publishing, ISBN 962-593-460-X.
  22. http://www.gpe.dk/index.php?option=com_content&view=article&id=39%3Apackaging-for-temaki-sushi&catid=4%3Aproducts&Itemid=3&lang=en
  23. "Types of Sushi". SushiMasters. 4 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2008.
  24. Hosking, Richard (1997). A Dictionary of Japanese Food: Ingredients & Culture. Tuttle Publishing. s. 222. ISBN 978-0-8048-2042-4. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  25. Chad Hershler (Mayıs 2005). "Sushi Then and Now". The Walrus. 14 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2012.
  26. (ja) , , [[:ja:|]].
  27. "Temarizushi". Nifty. 2 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2008.
  28. Ashkenazi, Michael; Jacob, Jeanne (2000). The essence of Japanese cuisine: an essay on food and culture. University of Pennsylvania Press. s. 231. ISBN 0-8122-3566-5. Called saba zushi or battera, after the Portuguese term for "small boat", which the mould resembles.
  29. "Arşivlenmiş kopya". 5 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2012.
  30. Shin, I.S., Masuda H., Naohide K. (Ağustos 2004). "Bactericidal activity of vasabi (Wasabia japonica) against Helicobacter pylori". Int J Food Microbiol. 94 (3). ss. 255-61. doi:10.1016/S0168-1605(03)00297-6. PMID 15246236.
  31. Shimbo, Hiroko (2000). Japon Mutfağı. Harvard Common Press. ISBN 1-55832-176-4.
  32. Burros, Marian (23 Ocak 2008). "Suşi'de kulanılan ton balığındaki yüksek cıva oranları". The New York Times.
  33. What You Need to Know About Mercury in Fish and Shellfish 17 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2004 EPA ve FDA Önerileri: Hamile olamabilecek, Hamile, Emrizen Anneler ve çocuklar.
  34. Regulation (EC) No 853/2004 of The European Parliament and of the Council of 29 April 2004, yiyeceklerde hijyen kuralları. Bölüm 3, Kısım D. Parazitler ile ilgili kurallar. Sayfa 113
  35. Warin, Rosemary H.; Steventon, Glyn B.; Mitchell, Steve C. (2007). Molecules of death. Imperial College Press. s. 390. ISBN 1-86094-814-6.
  36. "One Man's Fugu Is Another's Poison". The New York Times. 29 Kasım 1981. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011.
  37. Farnham, Alan. "Killer Foods". Forbes. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011.
  38. Terimler (Japonca), Erişim tarihi Şubat.
  39. Terimler (Japonca), Erişim tarihi Şubat.
  40. Issenberg, Sasha. The Sushi Economy. Gotham Books: 2007
  41. Honey, Kim (18 Mart 2009). "Are you sushi savvy?". Toronto Star. Erişim tarihi: 9 Kasım 2009.
  42. Lowry, Dave (2005). The Connoisseur's Guide to Sushi. Harvard Common Press. s. 273. ISBN 978-1-55832-307-0.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.