Suriye'deki İslamcı ayaklanma
Suriye'deki İslamcı ayaklanma, Müslüman Kardeşler'in 1976'da suikastlarla başlattığı, 1980 yılından 1982 yılında kadar ise bir dizi ayaklanma ile devam eden ayaklanmadır. Ayaklanma, Suriye'yi kontrol eden laik Baas Partisi'ne karşı çıkarıldı. İslamcılar sivillere, devlet görevlilerine ve askerlere yaptıkları saldırıların ardından ayaklanma çıkarmış ve 1982 Hama İslami Ayaklanması ile ayaklanma bastırılmıştı.[1]
| Suriye'deki İslamcı ayaklanma | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 1982'de Hama İslami ayaklanması'ndan bir görünüm | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Müslüman Kardeşler |
 Suriye | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
İsam el-Attar Adnan Said Said Havva Ali Sadreddin Beyenuni Adnan Uqla |
Hafız Esad Rıfat Esad Şafik Fayad Hikmat el-Şihai Ali Haydar Ali Duba | ||||||
| Güçler | |||||||
| Binlerce İslamcı | 80.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 10.000 | 1.000 | ||||||
Tarih
1976-1979 arası
1976'da Suriye, Lübnan'ı işgal ettikten sonra, ülkede bir dizi suikast gerçekleşti. Suikasta kurban gidenler; Suriyeli memurlar ve hükûmet görevlileri ile doktorlar, öğretmenlerdi. Ancak bu kurbanların ortak yönü vardı. Kurbanların çoğu Nusayri (Arap Alevisi) idi. Nusayrilerin hedef alınmasında, İslamcıların onları kafir olarak ilan etmesi etkilidir. Suikastları üstlenen bir örgüt olmadı. Ancak hedef alınan kişilere bakılarak suikastları hükümete en büyük muhalefeti oluşturan Müslüman Kardeşler tarafından işlendiği anlaşıldı.
Haziran 1979 - Ocak 1982
16 Haziran 1979'da büyük bir suikast düzenlendi. Suikastın kurbanları Halep Topçu Okulunda bulunan öğrencilerdi. Katliam günü bir okul personeli ve Yüzbaşı İbrahim Yusuf, öğrencileri yemek salonunda bir araya getirdi. Tam bu sırada okul personeli ve Yüzbaşının izini ile Müslüman Kardeşler'e bağlı militanlar öğrencilerin üzerilerine kurşun yağdırdı. Resmi raporda 32 genç öldü. Resmi olmayan kaynaklar ölü sayısını 83'e kadar yükseltiyordu.
Bu katliamda dâhil olmak üzere Baasçılar ve Arap Alevilerine yönelik saldırılarda 300'den fazla kişi öldürüldü. Sadece Baasçılar ve Aleviler değil, aynı zamanda cinayetleri kınayan bir düzine din adamı Müslüman Kardeşler tarafından öldürüldü. Bunların arasında en sansasyonel cinayet 2 Şubat 1980'de Süleymaniye'de öldürülen Şeyh Muhammed el-Şami'dir.
8 Mart 1980 Baas ihtilalin on yedinci yıldönümünün öncesinde, Suriye şehirleri, gerçekleşen suikastlar sonucunda güvensiz hale gelmişlerdi. Tam bu dönemde Halep'te Müslüman Kardeşler'in liderliğinde dini ve laik birçok organizasyonla birlikte grev ilan etti. Hükûmet ülkedeki asayişi sağlamak için harekete geçti. Tanklar ve helikopterlerle desteklenen on binlerce asker, Halep'e girdi. Halep ve civarında, yüzlerce gösterici öldürüldü ve sekiz bin kişi tutuklandı. Nisan ayında bölgedeki ayaklanma ezildi.
Şam'da Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemciler 26 Haziran 1980'de, Suriye başkanı Hafız Esad'a iki el bomba atmış, ardından makineli tüfeklerle ateş etmiştir. Ancak Hafız Esad suikast girişiminden sağ kurtuldu. Bu suikast girişiminin ardından devlet, Müslüman Kardeşler'e sert bir şekilde müdahale etti.
27 Haziran 1980'de Palmira'daki cezaevinde tutuklu bulunan 1152 İslamcı, devlet tarafından öldürüldü. Bir aydan kısa bir süre sonra, Müslüman Kardeşler'e üyeleri infaz edilmeye başlandı.
Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemciler, Ağustos 1980'de, Halep'te askerlere yaptıkları bir saldırı sonrasında, ordu üssüne yakın bölgede bulunan bir apartmanı bombaladı. Saldırıda yaklaşık 80 sivil hayatını kaybetti.
Nisan 1981'de, Hama yakınlarında bulunan bir Alevi köye silahlı saldırı gerçekleşti ancak püskürtüldü. Saldırı sonrasında eylemcilere yardım ettikleri düşünülen 400 Hamalı idam edildi.
Resmi bilgilere göre, Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemcilerin, 1981 yılının Ağustos, Eylül ve Kasım aylarında Şam'daki hükûmet ve askeri hedeflere karşı düzenlenen üç bombalı saldırıda yüzlerce kişi hayatını kaybetmişti.
2 Şubat 1982 Hama İslami ayaklanması
1980'lerin başında Hama, ülke çapındaki İslamcı ayaklanmanın merkezi konumundaydı. Ordu, Nisan 1981'de buradaki Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemcileri bulup öldürdü. 2 Şubat 1982'de Müslüman Kardeşler, Hama şehrini ele geçirerek büyük bir ayaklanma başlattı. Ordu, ayaklanmaya Hama'yı bombalayarak karşılık verdi. Hava saldırıları ile zayıflayan eylemcilere karşı Suriye Ordusu, kara kuvvetleri ile Hama'ya girdi. Baas karşıtları, hava bombalanması sonucunda ölenlerin çoğunluğunu sivillerin olduğunu iddia etmişler ve 1000-25.000 ölü arasında rakam zikretmişlerdir.
Ayaklanma sonrası
Hafız Esad, tüm muhalefeti bastırmıştı. 1990'lı yılların ortalarında gücünü yitirdiği anlaşılan Müslüman Kardeşler'in hapsedilen üyeleri serbest bırakıldı. 2000 yılında Hafız Esad'ın ölümünden sonra oğlu Beşşar Esad iktidara geldi. Beşşar Esad, babasına göre daha ılımlıydı ve siyasi tartışmalara açık olduğunu belirtmişti. Müslüman Kardeşler bu durumdan faydalanabilmek için Mayıs 2001'de Londra'da siyasi şiddeti reddeden bir anlayışla, modern, demokratik bir devlet kurulması çağrısında bulundu. Müslüman Kardeşler'e üye olmaktan hapis yatanlar birçok siyasi mahkûmla birlikte affedildi ve serbest bırakıldı. Ancak, "Şam baharı" adı verilen bu durum kısa ömürlü olmuş; aynı yıl, verilen siyasi özgürlük aniden iptal edilmişti.
Her ne kadar kendilerine uygulanan baskılar devam etiyse de sürgündeki liderler, İslamcıların silahsız bir şekilde iktidara gelebileceklerini düşünüyorlardı. Sloganları da oldukça Batılıydı: İslam devleti kurulmayacak, laik sistem korunacaktı. Bu sözler Müslüman Kardeşler'in lideri Ali Sadreddine Bayanouni, Ocak 2006'da verdiği röportajda söylenmişti. İslamcıların demokratik bir şekilde iktidara gelmesi fikri, 2002 yılında İslamcıların AKP ile Türkiye'de iktidara gelmesi ile güçlenmişti.
Ancak silahsız bir şekilde iktidara gelme fikri yıllar geçtikçe önemini yitirmeye başlamıştı. Çünkü demokratik yöntemlerle iktidara gelinebilecek bir ortam bulunmuyordu. 2011 yılında Arap Baharı'ndan etkilenen Müslüman Kardeşler'e sempati duyan insanlar sokaklara döküldü. Ancak olaylar kısa bir süre sonra kontrolden çıktı ve iç savaşa dönüştü.
Ayaklanma sırasında suikastlar
1976-1979 yılları arasındaki suikastlar
- Hama Garnizon Komutanı Albay Ali Haydar, Ekim 1976'da öldürüldü
- Şam Üniversitesi Rektörü Dr. Muhammed el Fadl, Şubat 1977'de öldürüldü
- Tuğgeneral Abdulhamid Ruzzug Haziran 1977'de öldürüldü
- Suriye diş hekimi Dr. İbrahim Na'ama, Mart 1978'de öldürüldü
- İçişleri Bakanlığı polis müdürü Albay Ahmad Halil Ağustos 1978'de öldürüldü
- Yüksek Savunma Yüksek Mahkemesi Cumhuriyet Savcısı Adil Mini, Nisan 1979'da öldürüldü.
- Başkan Hafız Esad'ın doktoru olan nörolog Dr. Muhammed Shahada Halil, Ağustos 1979'da öldürüldü.
1980-1982 yılları arasındaki suikastlar
- Lübnan'daki el-Hawadith yayıncısı Salim el-Lawzi, Mart 1980'de bir Suriyeli tarafından öldürüldü.
- Beyrut'taki gazeteciler birliği başkanı Riad Taha Temmuz 1980'de öldü.
- Müslüman Kardeşler İssam el-Attar'ın eski genel müdürü Banan el-Tantawi, Temmuz 1980'de Aachen'da öldürüldü.
- Baas Partisi'nin kurucularından El-Bitar, 21 Temmuz 1980'de Paris'te öldürüldü.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- "Sufism and Sufi Brotherhoods in Syria and Palestine". ou.edu. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.