Beşşar Esad

Beşşar Hafız el-Esad (Arapça: بشار حافظ الأسد; d. 11 Eylül 1965), Suriye devlet başkanı ve Suriye Baas Partisi'nin lideridir. Adı Türkçeye Beşar Esad[1] veya Beşşar Esed[2] olarak çevrilir.

Beşşar el-Esad
Suriye Devlet Başkanı
Görevde
Makama geliş
17 Temmuz 2000
Başkan Yardımcısı Faruk el-Şara
Necah el-Attar
Yerine geldiği Abdülhalim Haddam (geçici)
Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye Bölgesel Yönetimi Genel Sekreteri
Görevde
Makama geliş
20 Haziran 2000
Yerine geldiği Hafız el-Esad
Kişisel bilgiler
Doğum 11 Eylül 1965 (1965-09-11)
Şam, Suriye
Partisi Arap Sosyalist Baas Partisi
Evlilik(ler) Esma Esad (2000-günümüz)
Çocuk(lar) Hafız
Zeyn
Kerim
Bitirdiği okul Şam Üniversitesi
Resmî site "Sayın Cumhurbaşkanı"
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Suriye
Branşı Suriye Silahlı Kuvvetleri
Hizmet yılları 1988-
Rütbesi Mareşal
Komutası Cumhuriyet Muhafızları
Hâlen başkomutan olarak görevde
Çatışma/savaşları Suriye İç Savaşı (2011-)

1965'te Şam'da dünyaya gelen Esad, Şam Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldı. 1988'de tıp fakültesinden mezun olmasının ardından askerî tabip olarak Suriye ordusunda görev yaptı. Daha sonra İngiltere'ye gitti ve Londra'da oftalmoloji ihtisasını tamamladı. Abisinin 1994'te yaşamını yitirmesinin sonrasında Esad ailesinin en büyük oğlu olarak Suriye'ye döndü. Bu dönemde eğitimle ilgili çeşitli toplumsal sorumluluk projelerini örgütledi. 2000 yılında üst düzey bankacı Esma Ekras'la evlendi. Aynı yıl babasının ölümüyle boşalan cumhurbaşkanlığı makamına seçildi. Asıl mesleği ve uzmanlık alanı göz doktorluğudur.

Uluslararası kamuoyu tarafından ilk anda bir reformist olduğu düşünülen Esad, Şam Baharı'nı siyasi tutuklamalar ile sona erdirerek bu uluslararası algıyı zayıflatmış ve 2011 yılı başlarında ülkesinde Baas Partisi iktidarının sona ermesini talep eden Arap Baharı gösterilerini kitlesel baskı ve askeri kuşatmalarla bastırarak bu algıyı tamamen tersine çevirmiştir.[3] Yerel Suriye muhalefeti, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avrupa Birliği ülkeleri ve Arap Ligi üyeleri defalarca kez Esad'in başkanlıktan istifasını önermiş ve talep etmişlerdir.[4][5]

İlk yılları

Baas Partisi'nin genel başkanı ve bir önceki başkan Hafız Esad'ın oğludur. 2000 yılında Hafız Esad ölünce, boşalan başkanlık koltuğuna çok kısa bir süre vekaleten Abdülhalim Haddam oturdu. Şam Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1988 yılında mezun olan Beşşar Esad, göz hastalıkları alanında çalışmalarını sürdürmüş; bu alanda eğitimine devam etmek için 1992 yılında İngiltere'ye gitmiştir.

Cumhurbaşkanlığı
Beşşar Esad ile eşi Esma Esad

1994 yılında kardeşi Basil Esad 'ın bir trafik kazası sonrası ölmesi sonrası Suriye’ye geri dönen Beşşar Esad, babası Hafız Esad 'ın halefi olması için eğitildi. Suriye ordusuna giren Beşşar Esad ; babasının ölümüyle birlikte yerine geçen geçici Cumhurbaşkanı Abdülhalim Haddam tarafından 11 Haziran 2006’da silahlı kuvvetlerin başına geçirildi. Suriye-Lübnan ilişkilerinin gerginleştiği 1995 yılında Lübnan dosyasını ele alan Beşşar Esad'ın, 1998 yılında Emil Lahud’un Lübnan Cumhurbaşkanı olması konusunda gayret gösterdiği söylenmektedir.

Babasının ölümünden sonra parlamentonun toplanarak cumhurbaşkanlığı için gerekli olan 40 yaş sınırını, 34 yaş sınırıyla değiştirmesi üzerine Beşşar Esad, Suriye Cumhurbaşkanı olmuştur. 34 olan yaş sınırı 2012 Suriye Anayasa Referandumu'nda yeniden 40 yaşına yükseltildi.

Demokrasi

Ölümü ile Hafız Esad iktidarının sona ermesi, ülkede demokratik reformlar için umut doğurdu ve yoğun sosyal ve politik tartışmaların yaşandığı "Şam Baharı" ortaya çıktı.[6] Temmuz 2000 tarihinde başlayan Şam Baharı, pek çok politik forum ve salonun ortaya çıkması ile ülkenin geleceğinin özgürce tartışıldığı bir ortam doğurdu, fakat bu siyasi hürriyet ortamı, özgür ve adil seçimler ile politik özgürlük talep eden pek çok aktivistin tutuklanması ile, Ağustos 2001 tarihinde sona erdi.[7] Esad ailesi, Suriye toplumunun tahminen %12'lik bir kısmını oluşturan Nusayri azınlığa mensuptur.[8] Aile, Suriye'nin güvenlik güçlerini sıkı bir kontrol ile elinde tutmuş ve bu yüzden ülkenin dörtte üçünü oluşturan Sünni çoğunluk üzerinde bir "dargınlığa"[9] sebep olmuştur. Etnik azınlık olan Suriye Kürtleri de etnik ayrımcılık ve kültürel hakları ile anadilleri üzerindeki yasaklar sebebiyle protest bir tutum takınmış ve şikayetçi olagelmişlerdir.[10][11] 12 Mart 2004 tarihinde Suriye'de yaşayan Kürtlerin Baas rejiminin baskılarını protesto için yaptıkları gösteriye Suriye güvenlik güçlerinin saldırması sonucu 30 kişi ölmüş, yaklaşık 200 kişi de yaralanmış, 2500 kişi tutuklanmıştı.[12][13]

Ekonomi

Savaştan önce hükûmet aleyhtarlığının en yüksek olduğu yerler, çoğunlukla dindar Sünnilerin ikamet ettiği ülkenin fakir kısımları olmuştur.[14] Bu yerlerin başında çok yüksek yoksulluk oranlarıyla mücadele eden Dera ve Humus gibi şehirler gelirken, bu şehirlerin kırsal bölgeleri 2011 yılı başında kuraklık yaşamıştır. Devletin ekonomik politikaları çoğunlukla hükûmetle yakın ilişkilere sahip küçük bir azınlığına fayda sağlamıştır.[14] 2011 yılı başları itibarıyla Suriye, yaşam standartlarında ulusal çapta bir kötüleşme yaşamış, emtia fiyatları fahiş derecede artmış[15] ve yüksek genç işsizliği oranları görülmüştür.[16]

İnsan hakları

Suriye'de insan hakları konusu uzun süre uluslararası organizasyonlar ve bağımsız kuruluşlar tarafından sert eleştirilere konu yapılmıştır.[17] Ülke 1963 yılından itibaren olağanüstü hâl altında idare edilmiş ve bu durum, güvenlik güçlerine olağandışı tutuklama ve gözaltı yetkileri vermiştir.[18] Beşar Esad, yaygın kabule göre, demokratik reformlar konusunda başarısız olmuştur; 2012 yılındaki bir İnsan Hakları İzleme Örgütü raporuna göre Beşar Esad iktidarı devraldığından beri rejimin antidemokratik doğasında herhangi bir iyileşme sağlanamamıştır.[19] Suriye Baas Partisi dışındaki tüm siyasi partilerin yasaklı olduğu ülke, serbest seçimlerin olmadığı bir tek parti rejimi görüntüsünü korumuştur.[18]

İsyandan önce ülkede ifade hürriyeti, toplanma hürriyeti ve örgütlenme hürriyeti sıkı şekilde kontrol altında tutulmuştur.[20] 2006'dan itibaren muhaliflere uygulanan seyahat yasakları artırılmıştır; bu yasaklar Arap dünyasındaki en ağır seyahat yasakları olarak tanımlanmıştır.[21] Hükûmet güçleri, insan hakları savunucularını ve diğer hükûmet muhaliflerini baskı altında tutmuş ve hapsetmiş, sınırsız süre boyunca hapis cezasına mahkûm etmiş, kötü hapishane koşullarında tutmuş, işkenceye maruz bırakmış[20] ve öldürmüştür.[22][23]

Kadınlar ve etnik azınlıklar kamu sektöründe ayrımcılığa maruz kalmıştır.[20] 1962 yılında binlerce Kürt vatandaşlıktan çıkarılmış ve onların soyundan gelenler "yabancılar" olarak fişlenmiştir.[24] 2004 yılından itibaren ülkenin Kürt bölgelerinde yaşanan ayaklanmalar tansiyonu yükseltmiştir.[25][26] Bu tarihten beri Kürt göstericiler ile güvenlik güçleri arasında zaman zaman çatışmalar yaşanmaya devam etmiştir.

Dinî özgürlüklerin kısıtlı olduğu ülkede Yehova Şahitleri ayrımcılığa ve baskıya maruz kalmıştır.[27] LGBT haklarının da zayıf olduğu ülkede, eşcinsel ilişkiler en az 3 yıl hapis cezasıyla cezalandırılırken, 2010 yılında polis güçleri 25 erkeği eşcinsel oldukları gerekçesiyle gözaltına almıştır.[28] Birleşmiş Milletler, 10'lu yaşlarındaki ve daha küçük yaştaki erkek çocukların Suriye güvenlik güçleri tarafından toplu halde tecavüze uğradıklarını belgelemiştir.[29] İnsan Hakları İzleme Örgütü bir başka raporunda, 2010 yılında dünyada en kötü insan hakları durumunun Suriye'de olduğunu bildirmiştir.[30]

Basın özgürlüğü

Tüm medya organlarının Baas Partisinin kontrolü altında bulunduğu ülkede[31] gazeteciler ve bloggerlar sistematik olarak tutuklanmış ve yargılanmıştır.[32] 2009 yılında Gazetecileri Koruma Komitesi, dünya üzerinde blogger olmak için en kötü 10 ülke listesinde Suriye'ye 3. sırada yer vermiştir.[33] İnternet sansürünün yoğun olduğu ülkede, politik sebeplerle internet siteleri yasaklanmış ve bu sitelere erişenler tutuklanmıştır. 2007 yılında kabul edilen bir yasa uyarınca internet kafeler, kullanıcılarının internet forumlarında yaptıkları tüm yorumları ve paylaşımları kaydetmek ve devlete bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.[34] Vikipedi, YouTube, Facebook, Twitter gibi internet siteleri sınırsız süreyle kapalı tutularak sansürlenmiştir.[35][36][37] Suriye, Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütünün İnternet Düşmanları listesinde, listenin ilk oluşturulduğu 2006 yılından beri yer bulmaktadır.[38] İnternet içeriğinin yaygın şekilde sansürlenmesine ek olarak, Baas Partisi hükûmeti ülkede internet kullananları yakından takip etmiş ve "görüş açıklamak ve çevrimiçi bilgi yaymak" suçlamalarıyla Suriye vatandaşlarını tutuklamıştır. Muğlak ifadelerle yazılan kanunlar hükûmete tutuklamalar için geniş bir sebepler demeti sunmuştur.[39]

Dış politika

Suriye-İsrail ilişkileri konusunda başkanlığı ele almasından itibaren babasının İsrail karşıtı politikasını[40] sürdüren Beşşar Esad, çeşitli uluslararası konferanslarda İsrail ve ABD aleyhtarı konuşmalarıyla dikkatleri çekmiş; diğer Arap ülkelerinden farklı bir görüntü sergilemiştir. 11 Eylül olayları sonrası ABD-Suriye ilişkileri gitgide gerginleşmiş; ABD, Suriye’yi “teröre destek vermek”le suçlamıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler Lübnan Cumhurbaşkanı Refik Hariri'nin öldürülmesi sonrası çıkmaza girmiş; ABD BM Güvenlik Konseyi’nin 1559 sayılı kararıyla Suriye askerlerinin Lübnan’dan çıkmasını sağlamıştır.

Suriye İç Savaşı
Suriye'de başlayan olaylar sırasında Lazkiye'de yapılan Esad yanlısı miting
Ana madde: Suriye İç Savaşı

Gösteriler 15 Mart 2011'de başlamış ve Nisan 2011 tarihinde ülke çapına yayılmıştır. Gösteriler, Arap Baharı olarak bilinen, Orta Doğu'daki daha geniş bir protest hareketin parçasıdır. Göstericiler, ailesi 1971 yılından beri iktidarı elinde tutan Beşşar Esad'ın istifasını ve 1963 yılından beri ülkeyi idare eden Baas Partisi'nin iktidarı bırakmasını talep etmiştir.

Nisan 2011 tarihinde Suriye Ordusu başkaldırıyı bastırmak için görevlendirilmiş ve askerler ülke genelinde göstericiler üzerine ateş açmıştır.[41] Aylarca süren askeri kuşatmaların ve baskının ardından[42] gösteriler silahlı isyana dönüşmüştür. Çoğunlukla firari askerler ve sivil gönüllülerden oluşan muhalif güçler, merkezi bir liderlik olmaksızın direnişe geçmişlerdir.[43] Ülke genelindeki hemen her kasaba ve şehirde yaşanan çatışmalar asimetrik savaş niteliğindedir.[44] 2013 yılında Hizbullah, Beşşar Esad'ın askerlerinin yanında savaşa dahil olmuştur.[45][46] Beşşar Esad yönetimi Rusya ve İran'dan askeri ve parasal destek alırken, muhalifler Katar ve Suudi Arabistan'dan silah desteği almaktadır.[47] Ayrıca, Türkiye, 23 Ağustos tarihinde muhaliflere her türlü desteği sağlayacağını belirtmiştir.[48] Haziran 2013 tarihi itibarıyla Beşşar Esad yönetimi ülkenin %30-40'ını ve ülke nüfusunun %60'ını kontrol etmektedir.[49] 2012 sonlarındaki bir BM raporu, iç savaşın Nusayri Şebbiha milisleri ve Sünni muhalifler arasında süregiden[50] "bariz derecede mezhepsel"[51] bir çatışma olduğunu bildirmiş, fakat hem muhalefet, hem de hükûmet bunu reddetmiştir.[52][53]

Birleşmiş Milletler'e göre ölü sayısı Eylül 2013 tarihi itibarıyla 120,000'e ulaşmıştır.[54]

Raporlara göre on binlerce gösterici devlet hapishanelerinde hapsedilmiş, bu göstericiler sistematik işkenceye ve teröre maruz bırakılmıştır.[55] Uluslararası organizasyonlar hem Baas Partisi hükûmetini, hem de muhalefeti insan hakları ihlalleriyle suçlamışlardır.[56] Birleşmiş Milletler'in ve Uluslararası Af Örgütü'nün hem 2012 yılında, hem de 2013 yılında Suriye'deki soruşturmaları ve saha araştırmaları sonucunda, insan hakları ihlallerinin, işkencelerin ve savaş suçlarının büyük kısmının Baas Partisi hükûmeti tarafından yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.[57][58][59][60][61] Savaşta kimyasal silahlar birden fazla kez kullanılmış ve bu, uluslararası tepki çekmiştir.[62]

Esad iç savaş sırasında Syria TV, Addounia TV, Syrian News Channel, Russia Today, Rossiya 24, ABC, ARD, Ulusal Kanal ve Halk TV'ye röportaj vermiştir.

Kaynakça
  1. "Esad genel af ilan etti". Anadolu Ajansı. 15 Ocak 2012. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Bu Kez Esad İçin Gövde Gösterisi". TRT. 29 Mart 2011. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Esad: Batı'nın müdahalesi dünyaya çok pahalıya mal olur". BBC Türkçe. 8 Kasım 2012. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Esad sonrası dönem tartışıldı". Deutsche Welle Türkçe. 4 Eylül 2012. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Beşar Esad: 'Diyalog Kapısı Hala Açık'". Amerika'nın Sesi. 21 Eylül 2012. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Esad'ın istifasına Suriye halkı karar vermeli". Rusya'nın Sesi. 9 Kasım 2012. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Beşar Esad "dış güçler"e meydan okudu". CRI Türkçe. 27 Ağustos 2012. 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
    "Beşar Esad: Suriye'deki savaş direniş eksenini de hedef almaktadır". IRNA Türkçe. 20 Eylül 2012. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
  2. "'Esad' mı 'Esad' mi polemiğinde son noktayı AA koydu". Gazeteciler.com. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2012.
  3. Lesch, David W. (2011). Syria: The Fall of the House of Assad. Yale University Press. ISBN 978-0-300-18651-2
  4. Bassem Mroue (18 Nisan 2011). "Bashar Assad Resignation Called For By Syria Sit-In Activists". The Huffington Post. 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2011.
  5. "Arab League to offer 'safe exit' if Assad resigns". CNN.com. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013.
  6. "No Room to Breathe: State Repression of Human Rights Activism in Syria". 19 (6). Human Rights Watch. Ekim 2007. ss. 8-13.
  7. George, Alan (2003). Syria:Neither Bread nor Freedom. New York, NY: Zed Books. ss. 56-58. ISBN 1-84277-213-9.
  8. Heneghan, Tom (23 Aralık 2011). "Syria's Alawites are secretive, unorthodox sect". Reuters. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
  9. Worth, Robert F. (24 Nisan 2011). "Syrian Crisis Tests the Mettle of Its Autocratic Ruler". New York Times. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
  10. "Syria Kurd leader vows to keep up democracy struggle". Reuters. 7 Nisan 2011. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
  11. "US will not intervene in Syria as it has in Libya, says Hillary Clinton". The Guardian. Londra. 27 Mart 2011. 13 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  12. "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  13. http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=251298
  14. "Rebels in Syria's largest city of Aleppo mostly poor, pious and from rural backgrounds". Fox News. Associated Press. 16 Ekim 2012. 7 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2013.
  15. Saleeby, Suzanne (16 Şubat 2012). "Sowing the Seeds of Dissent: Economic Grievances and the Syrian Social Contract's Unraveling". Jadaliyya. 5 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  16. "Youth Exclusion in Syria: Social, Economic, and Institutional Dimensions". Journalist's Resource. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
  17. "World Report 2010 Human Rights Watch World Report 2010" 16 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 555.
  18. "Syria". Amnesty International. 2009. 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2012.
  19. Black, Ian (16 Temmuz 2010). "Syrian human rights record unchanged under Assad, report says". The Guardian. Londra. 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  20. Human Rights Watch World Report 2005 Events of 2004, Human Rights Watch 2005. ISBN 1-56432-331-5.
  21. "How Syria controls its dissidents – Banning travel". The Economist. 30 Eylül 2010. 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  22. "A Wasted Decade". Human Rights Watch. 16 Temmuz 2010. s. 8. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  23. "2010 Country Reports on Human Rights Practices - Syria". United Nations High Commissioner for Refugees. 8 Nisan 2011. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  24. "Stateless Kurds in Syria granted citizenship". CNN. 7 Nisan 2011. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2011.
  25. Brandon, James (21 Şubat 2007). "The PKK and Syria's Kurds". Terrorism Monitor. 5 (3). Washington, DC: Jamestown Vakfı. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2012.
  26. Isseroff, Ami (24 Mart 2004). "Kurdish agony – the forgotten massacre of Qamishlo". MideastWeb. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012.
  27. United States Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. Syria: International Religious Freedom Report 2007 10 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  28. Brocklebank, Christopher (23 Haziran 2010). "Syrian authorities crack down on gay men". Pink News. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2010.
  29. Joe Lauria (29 Kasım 2011). "More than 250 children among dead, U.N. says". The Wall Street Journal. 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011.
  30. "Syria among worst for rights abuses: HRW report". Reuters. 24 Ocak 2011. 2 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  31. Ten years after Bashar el-Assad’s installation, the government still decides who can be a journalist 31 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Reporters Without Borders USA.
  32. Black, Ian (16 Temmuz 2010). "Syrian human rights record unchanged under Assad, report says". The Guardian. Londra. 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  33. "10 Worst Countries to be a Blogger" 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Committee to Protect Journalists, 30 April 2009
  34. "Bashar Al-Assad, President, Syria". Reporters Without Borders. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2012.
  35. "Red lines that cannot be crossed – The authorities don't want you to read or see too much". The Economist. 24 Temmuz 2008. 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  36. Jennifer Preston (9 Şubat 2011). "Syria Restores Access to Facebook and YouTube". The New York Times.
  37. "Internet Enemies - Syria". Reporters Without Borders. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2011.
  38. "Internet Enemies: Syria" 18 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Reporters Without Boarders, March 2011
  39. "Syrian jailed for internet usage". BBC News. 21 Haziran 2004. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  40. Anthony H. Cordesman & Jennifer Moravitz, The Israeli-Palestinian War: Escalating to Nowhere, Greenwood Publishing, s. 237
  41. "We've Never Seen Such Horror". Human Rights Watch. 1 Haziran 2011. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  42. "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  43. "Syrian defections hurt army morale". 5 Temmuz 2012. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  44. "Syria what you need to know". Erişim tarihi: 10 Eylül 2013.
  45. "Al Nusrah Front claims 3 more suicide attacks in Daraa". 27 Kasım 2012. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  46. "Hezbollah's elite leading the battle in Qusayr region of Syria". Ya Libnan. 22 Nisan 2013. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  47. "In Turnabout, Syria Rebels Get Libyan Weapons". 21 Haziran 2013. Erişim tarihi: 25 Haziran 2013.
  48. "Türkiye'nin muhaliflere desteği". 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2016.
  49. Hubbard, Ben (17 Temmuz 2013). "Momentum Shifts in Syria, Bolstering Assad's Position". New York Times. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
  50. Sunni v Shia, here and there 17 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. retrieved 14 September 2013
  51. "UN says Syria conflict is 'overtly sectarian'". 20 Aralık 2012. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013.
  52. "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  53. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  54. "Arşivlenmiş kopya". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  55. "Syria torture archipelago". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  56. Staff (24 Mayıs 2012). "UN human rights probe panel reports continuing 'gross' violations in Syria". United Nations. Erişim tarihi: 12 Eylül 2013.
  57. "Arşivlenmiş kopya". 16 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  58. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  59. "Syrian troops committed war crimes, says UN report". the Independent. 15 Ağustos 2012.
  60. "Arşivlenmiş kopya". 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  61. "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
  62. "Obama: US cannot ignore Syria chemical weapons". 12 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.

Dış bağlantılar
Siyasi görevi
Önce gelen:
Abdülhalim Haddam (geçici)		 Suriye Cumhurbaşkanı
17 Temmuz 2000 -		 Sonra gelen:
Sonra gelen yoktur.
Parti siyasi görevi
Önce gelen:
Hafız el-Esad		 Baas Partisi Suriye Bölgesel Yönetimi Genel Sekreteri
20 Haziran 2000 -		 Sonra gelen:
Sonra gelen yoktur.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.