Taoskari

Taoskari (Gürcüce: ტაოსკარი; translit.: “t’aoskari”), Tao bölgesinde bir yerleşmenin ve idari birimin adıydı. "Tao’nun kapısı" anlamına gelen Taoskari Tao bölgesinin başlangıcıydı. Osmanlı kayıtlarında Taoskar[1] olmasına rağmen sonraki kaynaklarda bu ad Tavusker biçiminde yazılmıştır. Taoskari yerleşmesi bugün Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı Çataksu köyüdür.

Tarihçe

Taoskari, Tao bölgesinin iki kalesi ve birkaç kilisesi olan büyük bir yerleşmesiydi. Taoskari kaleleri, Taoskari ve Saluçuri akarsuları arasındaki geniş düzlüğü kontrol ediyordu. Bu bölge üzerinde kayalıkların da olduğu dağlar tarafından çevrelenmiştir. Taoskari, Gürcistan Krallığı’nın yönetimindeyken, 1071’de Malazgirt Savaşı’nda Bizans’ı mağlup eden Büyük Selçukluların saldırısına uğradı. Gürcü kralı II. Giorgi 1080 yılında Kveli Kalesi Savaşı’nda Büyük Selçuklu komutanı Emir Ahmed’e yenilince, Taoskari’nin de içinde yer aldığı Tao-Klarceti bölgesi tamamen Selçukluların eline geçti. Daha sonra Samtshe Prensliği’nin yönetimine giren Taoskari, bu prensliğin başpapazının verdiği bilgiye göre Bana Piskoposluğu içinde kalıyordu.[2] 16. yüzyılın ortalarında Osmanlılar Taoskari’yi ele geçirdi. Tao-Klarceti bölgesine tamamen hakim olduktan sonra da Çıldır Eyaleti’ni kurdular. Taoskari, Taoskar adıyla Ardanuç livasına bağlı aynı adlı nahiyenin merkezi oldu. Argnisi, Kiviti, Puluri, Aldekosi, Kalakesi, Niakomi, Karaşuti, Kalakesi, Nabdenevi gibi köyler Taoskari nahiyesine bağlıydı.[3] Taoskari 1871-1872 tarihli Erzurum salnamesinde Çıldır Sancağına bağlı bir kaza merkeziydi ve Taoskari kazasında 28 köyde 3.041 erkek nüfus bulunuyordu.

Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Taoskari, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlıların yenilmesi üzerine Rusların eline geçti. 1907'de bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'ye göre Taoskari'nin nüfusunun çoğunluğu Müslüman olmuş Gürcülerden oluşuyordu.[4] I. Dünya Savaşı sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgal etmesinin ardından Taoskari’nin de içinde yer aldığı bölge Türkiye’ye kaldı. Taoskari’ye köy statüsü verildi ve iki akarsuyun birleştiği yerde bulunması nedeniyle olsa gerek adı Çataksu olarak değiştirildi.

Tarihsel yapılar

Taoskari hayli zengin bir tarihsel geçmişe sahip bir yerdir. Burada iki kale, manastır, bu manastıra bağlı kiliseler ve ayrıca köy kilisesi vardı. 9-10. yüzyılda kurulmuş olan ve günümüze yıkıntıları kalmış olan manastırın ana kilisesi Taoskari Kilisesi kubbeli ve duvar süslemeleri olan bir yapıydı. Ana kilise gibi 9. yüzyılda inşa edilmiş olan ikinci kilise ise tek nefli bir yapıydı ve bu kilisenin de günümüze sadece yıkıntıları ulaşmıştır. Taoskari’de ayrıca tek nefli iki köy kilisesi vardı. Bunlardan birinin geriye yıkıntıları kalmış, diğerinin ise yeri bilinmiyor.[5]

Taoskari’nin 1 kilometre güneydoğusunda yer alan Taoskari Kalesi, 1140 m yükseklikte, iki akarsuyun birleştiği yerde bir kayanın zirvesinde yer alır. Bu kale iki akarsu arasındaki ovayı kontrol ediyordu. Bu kaleden geriye yıkıntıları kalmıştır. Köyün güneyinde kayalık bir uçurumun tepesinde, 1120 metre yükseklikte ikinci bir kale vardır. Bu kalenin de sadece yıkıntıları kalmıştır.[6]

1907'de bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'ye göre Himşiaşvili ailesinden Derviş Bey Hicri 1072 yılında Taoskari Camisi'ni yaptırmıştı. Taştan yapılmış dikdörtgen planlı bu caminin içi ahşap işçiliğin iyi bir örneğidir. Caminin yakınında eski kaplıca binası vardı ve bu bina 1907 yılında harap durumdaydı.[4]

Kaynakça
  1. Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 333.
  2. T. Jordania, Gürcistan Tarihi Üzerine Vakayinameler ve Başka Belgeler (Gürcüce), Tiflis, 1897, s. 53
  3. Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 104 ve diğer sayfalar.
  4. Ekvtime Takaişvişi, 1907 Yılında Kola-Artaani ve Çangali Köyünde Arkeolojik Araştırma Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 68-70.
  5. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 43, 108-109, ISBN 9789941478178.
  6. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 273-275, ISBN 9789941478178.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.