Yükseköğretim Kurumları Sınavı

Yükseköğretim Kurumları Sınavı ya da kısaca YKS, Türkiye'de 2017-2018 eğitim-öğretim yılı ile uygulanmaya başlanan yükseköğretime geçiş sistemi sınavı.

Yükseköğretim Kurumları Sınavı
YKS
Yapan kurum	ÖSYM, YÖK
Geçiş	Ortaöğretimden yükseköğretime
Oturum sayısı	2 (TYT, AYT/YDT)
İlk uygulama dönemi	30 Haziran 2018[1]
Son uygulama dönemi	27-28 Haziran 2020[2]
Sınav tarihi	26-27 Hazıran 2021

Öncesi

YKS öncesi benzer adlı Yükseköğretime Geçiş Sınavı ve Lisans Yerleştirme Sınavı şeklinde iki sınav vardı. Adaylar haziran ayındaki LYS'ye (alan sınavları) girebilmek için mart ayındaki YGS'de (baraj sınavı) herhangi bir puan türünde 180 ham puan almak zorundaydı. 150-179 puan arasındakiler önlisans programlarına başvurabilirken 150 puan altı ise tercih yapamazdı.[3] 7 yıllık sistemin değiştirilmesi, Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın liseye geçiş sınavı olan TEOG'un kaldırılması gerektiğini söylemesi ve TEOG'un kısa süre sonra kaldırılmasından sonra gündeme geldi.[4] YGS ve LYS'yi kaldırarak YKS'yi getiren sistem 12 Ekim 2017'de açıklandı.[5]

Sınav sistemi

I. Oturum: Temel Yeterlilik Testi (TYT)

Adayların bir yükseköğretim kurumuna yerleşmek için iki aşamalı sınava girmeleri gerekmektedir. İlk olarak Temel Yeterlilik Testi (TYT) oturumuna girilir. TYT, bir üniversiteye yerleşebilmek için zorunlu bir sınavdır ve ilk aşamayı temsil eder. Testin amacı mantıksal düşünme, akıl yürütme, değerlendirme ve düşünme temelli problem çözme becerilerini ölçmektir. Sorular, seçilmiş lise müfredatından gelmektedir ve bu oturuma girmek zorunludur. Adaylar tercih yapabilmek için TYT'de en az 150 puan almak zorundadır. 150 puanın altında kalanlar tercih yapamazken 180 puan (2020 için 170) ve üzeri alanlar ise lisans bölümlerini tercih edebilecektir. Buna ek olarak TYT'de 200 ve üstü bir puan alan öğrencilerin TYT puanı tercih yapmadıkları takdirde iki yıl geçerlidir.[6] Sınavın süresi 135 dakikadır.

TYT’deki soru dağılımı
	Testlerin Kapsamı	Soru Sayısı
Türkçe Testi	Doğru Türkçe kullanımını ölçme, temel dil bilgisi, cümle kurma, paragraf, imla kuralları, yazım yanlışları, yorumlama, okuduğunu anlama, kelime hazinesi vb.	40
Sosyal Bilimler Testi	Tarih, Coğrafya, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Felsefe derslerinde genel durumu ölçme, ilke ve kavramları bilme, yorumlama vb.	Tarih: 5 Coğrafya: 5 Felsefe: 5 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (veya ilave Felsefe soruları): 5
Temel Matematik Testi	Temel Matematik kurallarının ölçülmesi, temel işlemlerin yapılabilirliği, temel matematik eksenli soyut işlemler yapabilme ve gündelik hayatta kullanımı vb.	40
Fen Bilimleri Testi	Fizik, Kimya ve Biyoloji'de temel kavramları ve ilkeleri ölçme, kullanabilme vb.	Fizik: 7 Kimya:7 Biyoloji: 6
		Toplam soru sayısı: 120

II. Oturum: Alan Yeterlilik Testleri (AYT)

Sorular dört yıllık lise müfredatından gelmektedir.[6] Adaylar TYT sonrasında AYT'ye girmek zorunda değildir. Fakat genel olarak 4 yıl eğitimli üniversiteler, TYT (%40) + AYT (%60) puan toplamları ile aldığı için bu sınava girilmesi gerekmektedir. Sınavın süresi 180 dakikadır.

AYT'deki soru dağılımı
	Testler	Soru Sayısı
Alan Yeterlilik Testleri (AYT)	Türk Dili ve Edebiyatı- Sosyal Bilimler-1 Testi	Türk Dili ve Edebiyatı: 24 Tarih-1: 10 Coğrafya-1: 6
	Sosyal Bilimler-2 Testi	Tarih-2: 11 Coğrafya-2: 11 Felsefe Grubu (Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji, Mantık): 12 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (veya ilave Felsefe Grubu soruları): 6
	Matematik Testi	40
	Fen Bilimleri Testi	Fizik : 14 Kimya: 13 Biyoloji: 13
		Toplam soru sayısı: 80

Yabancı Dil Testi (YDT)

TYT sonrasında DİL puanı ile öğrenci alan bölümlere girmek isteyen adaylara yöneliktir. 80 sorudan oluşmaktadır. Sınava tercihe göre Almanca, Arapça, Fransızca, İngilizce ve Rusça dillerinden herhangi biri tercih edilerek girilir. Sınavın süresi 120 dakikadır.

Puan türlerine göre testlerin yüzdelik ağırlıkları

Adaylar hedefledikleri bölüm ya da bölümlerin hangi puan türünde öğrenci kabul ettiği bilgisine YÖK Program Atlası31 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'ndan erişebilirler. Her puan türünde testlerin ağırlıkları farklıyken TYT puanı tüm AYT puan türlerini %40 oranında etkilemektedir. Aşağıda puan türlerine göre testlerin yüzdelik ağırlıkları verilmiştir.[7]

TYT puanında testlerin ağırlıkları (%)
Türkçe	Sosyal Bilimler	Temel Matematik	Fen Bilimleri
33	17	33	17

YKS Sayısal (YKS-SAY) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Matematik	Fen Bilimleri
			Matematik	Fizik	Kimya	Biyoloji
YKS SAY	40		30	10	10	10

YKS Eşit Ağırlık (YKS-EA) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Matematik	Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler-1 Testi
			Matematik	Türk Dili ve Edebiyatı	Tarih-1	Coğrafya-1
YKS EA	40		30	18	7	5

YKS Sözel (YKS-SÖZ) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Türk Dili ve Edebiyatı Sosyal Bilimler-1 Testi			Sosyal Bilimler-2 Testi
			Türk Dili ve Edebiyatı	Tarih-1	Coğrafya-1	Tarih-2	Coğrafya-2	Felsefe Grubu	DKAB/ İlave Felsefe Grubu
YKS SÖZ	40		18	7	5	8	8	9	5

YKS DİL (YKS-DİL) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Seçilen Yabancı Dil Testi
YKS DİL	40		60

Başvuru süreci

ÖSYM AİS

ÖSYM AİS, aday öğrencilerin bilgilerinin yer aldığı sistemdir.[8] Adaylar ÖSYM'nin hazırladığı tüm sınavlara buradan başvurabilmekte, sınav sonuçlarını görebilmekte ve tercihlerini yapabilmektedirler. Ayrıca sınav öğrencilerin girdikleri diğer ÖSYM sınavlarına dair arşivlerde bu sistemde bulunmaktadır. AİS şifresi ÖSYM merkezleri ile ortaöğretim kurumlarının müdür yardımcıları tarafından verilmektedir. Aday öğrenci sistemde bulunan fotoğrafını değiştirmek isterse ÖSYM merkezlerine başvurup belirli bir ücret karşılığında bu işlemi yaptırabilmektedir. Ayrıca AİS'te bulunan aday öğrenci fotoğrafı, öğrencilere üniversitelerde verilen öğrenci kimlik kartlarına da basılmaktadır.

Sınav başvuruları

2018 YKS aday kılavuzuna göre bir ortaöğretim kurumunda son sınıfta olan öğrenciler (lise veya dengi okullar, açık öğretim liseleri), daha önce mezun olmuş olanlar, mezun olması bekletmeli olanlar (mezun olmasını engelleyecek kadar başarısız dersi bulunanlar) ve yurt dışında ortaöğretim kurumlarına denk bir okuldan mezun olanlar sınava başvurabilir. Merkezi yerleştirme (TÜBİTAK yarışmalarıyla sınavsız geçiş hakkı edinenler dâhil) ve özel yetenek sınavı ile öğrenci alan kurumlara yerleşebilmek için YKS'ye başvurmak zorunludur.

Adaylar eğitim gördükleri okulda başvurularını yapabilmektedir. Açık liseden okuyanlar ise belirli okullar veya kurumlardan başvuru yapabilirler. Ayrıca ÖSYM başvuru merkezlerinden sınav başvurusu yapılabilmektedir. Bir ortaöğretim kurumunun son sınıfında olan öğrenciler, kendi okullarında başvurularını yapmak isterse okul müdür yardımcılarının belirlediği tarihlerde başvurularını yapabilecektir. Bu tür başvuruda; öğrenciye doldurması için bir form verilir, öğrencinin fotoğrafı çekilir ve ÖSYM'nin belirlediği bir ücret öğrenciden tahsis edilerek adaya şifre verilir. Bu sistem ÖSYM başvuru merkezlerinde de geçerlidir. Aday öğrenci, dilerse okuldan aldığı şifreyi ve sınav yeri tercihini (Örn. İstanbul 1,2,3 ve 4. Bölge gibi) ÖSYM AİS'ten değiştirebilir. ÖSYM, öğrencilerin şifrelerini bu sistemden değiştirmeleri ile üçüncü kimselerle paylaşmamaları konusunda uyarı ve tavsiyelerde bulunmaktadır.

Önceden sınava girmiş adaylar tekrar sınava girmek isterse başvurularını ÖSYM AİS'ten bireysel olarak yapabilmektedir. Bunun için ilk şart sistemde geçerli bir fotoğrafının bulunmasıdır. Sistemde son 50 ay içerisinde herhangi bir başvuru merkezinde çekilmiş bir fotoğrafın bulunması gerekir. Aynı zamanda eğitim bilgilerinin sisteme otomatik olarak yansımış olması gerekir. Sistemde geçerli bir fotoğrafı olmayanlar ile var olan fotoğrafını değiştirmek isteyenler ÖSYM başvuru merkezlerinden bu işlemi yaptırabilir. Eğitim bilgileri olmayanlar ilgili ÖSYM kurumlarına başvurmalıdır.

Ücretler

Adaylar ÖSYM AİS veya diğer başvuru merkezlerinde başvuru sürecini tamamladıktan sonra ÖSYM'nin belirlediği kurumlarda sınav ücretini yatırmak zorundadırlar. Başvurusunu yapıp fakat sınav ücretini ödemeyen adaylar sınava giremezler. Sınav ücretleri yıllara göre farklılık göstermektedir. ÖSYM'nin ücretlerinin ödenmesi için belirlediği kurumlar her yıl yayınlanan aday kılavuzlarında yazmaktadır. Öğrenciler bu kılavuza ÖSYM'nin resmi sitesinden ulaşabilmektedir. 2020 yılında bu ücretler YKS ve AYT'nin her bir oturumu için de 70 ₺ olarak belirlenmiştir. 2018 ile 2020 arasında sınav ücreti %40 zamlandı.

Yerleştirme

YÖK Program Atlası

Yükseköğretim Kurumu tarafından 2016 yılında hazırlanan uygulamadır. Öğrenciler YÖK Atlas uygulaması ile, YÖK'e bağlı bulunan üniversitelerin ilgili tüm bölümlerine yerleşen öğrencilerin istatistik verilerine ulaşabilmektedir. 3 farklı türde sistemi olan Atlas uygulaması ile, herhangi bir bölüme yerleşmek isteyen adayların kaç net yapmaları, kaç puan almaları, sıralamalarının nasıl olması gerektiği gibi soruların cevapları ortalama değerlerle bulunabilmektedir. Aynı zamanda istenen bölümün demografik yapısı, bölümdeki öğrencilerin geldikleri bölge ve iller (isimsiz, grafik olarak), mezun oldukları okul türleri, bölümüm akademik sayısal verileri ve adayların benzer tercihleri paylaşılmaktadır. Atlas uygulaması ilgili sınav yılından 2-3 yıl önceki sınav yıllarına dair istatistiki veriler yansıtılmaktadır.[9]

Tercihler

Aday öğrenciler sınav yerlerini ve sonuçlarını ÖSYM AİS'ten görebilmekte ve tercihlerini yine burada yapabilmektedir. Adaylar 24 ile 30 bölüm arasında tercih yapma hakkına sahiptirler. Bu sayılar yıllara göre değişmektedir.

Yerleştirme

Bazı bölüm ve programlar için başarı sırası sınırlaması bulunmaktadır. Buna göre EA puan türünde hukuk programları için en düşük başarı sırası 125 bin (125.000); SAY puanı ile alan mühendislik programlarında 300 bin (300.000), mimarlık programlarından 250 bin (250.000), tıp programlarında 50 bin (50.000), eczacılık programlarında 100 bin (100.000) ve diş hekimliği programlarında 80 bin (80.000) başarısı sırası koşulu vardır. PDR dahil tüm öğretmenlik bölümlerinde ise ilgili puan türlerinde (örneğin SÖZ puanı ile Türkçe öğretmenliği vb.) en düşük başarı sırası 300 bin olarak belirlenmiştir.[7]

OBP hesaplaması

Sonrası

Eleştiriler

Türkiye’deki eğitim sistemi kısa süre aralıklarıyla değişikliklere uğramaktadır. Sınav giriş sisteminin 2017'de yeniden değiştirilmesine ilişkin olarak NTV yazarı olan eğitim uzmanı Sadık Gültekin YKS’yi ve sistemi açıklayan YÖK Başkanı Yekta Saraç’ı eleştirmiştir. Gültekin genel olarak yeni sistemi YGS ve LYS’nin kırpılmış hali olarak yorumladı. YGS’deki 160 sorunun TYT ile 120’ye indirilmesi aday niteliklerin belirlenmesine yapacağı etkiyi “Milyonlarca aday, dar alanda kısa paslaşma yapacak!” şeklinde yorumladı. 1. Oturum sonrasında adayların barajı geçip geçmediklerinin belirsiz olmasını, yani öğrencinin inisiyatifine bırakılmasını kötü bir düzenleme olarak gördü ve öğrencileri II. Oturum sırasında olumsuz etkileyeceğine dikkat çekti. Kilit noktalardan birini de 18 olan puan türünün 5’e düşürülmesi olarak ele aldı. Gültekin tıp ve mühendislik örneklerini vererek birbirinden farklı olan bu bölümlerin tek bir sayısal puan türünden alınacak olmasına tepki gösterdi (Önceden Say 1-2-3 gibi farklı puan türleri vardı ve her puan türünde ağırlıklı testler farklıydı). Bunun sonraki yıllarda ‘adaylar bu programlara uygun değil’ şikâyetlerine neden olacağını belirtti. Olumlu olarak da sadece tercih yapılmaması durumunda sınavın 2 yıl geçerli olacak olmasını saydı.[10]

Kaynakça

1. "2018-YKS (TYT ve AYT) Oturumları Temel Soru Kitapçıkları ve Cevap Anahtarları Yayımlandı". osym.gov.tr. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
2. "2020-Yükseköğretim Kurumları Sınavı (2020-YKS) Sonuçları Açıklandı". osym.gov.tr. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
3. "2017 Aday Kılavuzu" (PDF). ÖSYM. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
4. "Erdoğan: TEOG kaldırıldı, üniversiteye giriş sistemi ile ilgili de çalışma var". CNN Türk. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
5. "YÖK Başkanı Saraç, yeni üniversiteye giriş sistemini açıkladı". Milliyet. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
6. "Yükseköğretim Kurumları Sınavı Hakkında Genel Bilgilendirme" (PDF). YÖK. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
7. "YKS 2020 Kılavuzu" (PDF). s. 50-51. 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
8. https://ais.osym.gov.tr/
9. "Üniversiteler YÖK Atlas'ta". Milliyet. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
10. Sadık Gültekin. "YKS ne getiriyor?... Yeni üniversite giriş sisteminde açık uçlu sorulara ne oldu?". NTV. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.