Yaz Yaşanmayan Yıl

Yaz Yaşanmayan Yıl, Yazsız Yıl, Yazı Olmayan Yıl veya Yoksulluk Yılı gibi isimlerle de bilinen 1816 yılında ortalama küresel sıcaklıkların 0.4–0.7 °C (0.7–1.3 °F) düşmesine neden olan ciddi iklim anormallikleri yaşanmıştır.[1] Bu durum sonucu Kuzey Yarımküre boyunca büyük gıda sıkıntıları yaşanmıştır.[2]

1971-2000 yılları arasındaki ortalama sıcaklıklarına göre 1816 yaz sıcaklık anomalisi.

Kanıtlar, anomalinin ağırlıklı olarak, Hollanda Doğu Hint Adaları'ndaki Tambora Dağı'nın 1815 patlaması sonucu ortaya çıkmış volkanik bir kış olayı olduğunu ve belki de Filipinler'deki Mayon'un 1814'te patlaması ile daha da kötüleştiğini göstermektedir. Dünya, 14. yüzyılda başlayan küresel soğuma dönemine girmişti. Bugün Küçük Buz Devri olarak bilinen olay Avrupa'da zaten ciddi tarımsal sıkıntıya neden olmuştu. Küçük Buz Devri'nin var olan soğuması, Küçük Buz Devri'nin yakınında meydana gelen Tambora'nın patlamasıyla daha da kötüleşti.[3]

Hakkında

Yaz Yaşanmayan Yıl, tarımsal bir felakettir. Tarihçi John D. Post, bunu "Batı dünyasındaki son büyük geçim krizi" olarak nitelemiştir.[4][5] 1816 yılının iklim sapmaları, New England, Atlantik Kanada ve Batı Avrupa'nın bir bölümünde daha fazla etkiye sahip olmuştur.

Kuzey Amerika

1816 ilkbaharında ve yazında, Doğu Amerika Birleşik Devletleri'nin bir bölümünde kalıcı "kuru sis" görüldü. Sis kızıl bir renge büründü ve güneş ışığını donuklaştırdı, böylece güneş lekeleri çıplak gözle görülebilir bir hâl aldı. Var olan "sis", ne rüzgâr ne de yağmurla dağılıyordu. "Stratosferik sülfat aerosol örtü" olarak nitelendirilmektedir.[6]

Hava, uzun kışlara alışkın olanlar için bir sıkıntı değilken asıl sorun, hava koşullarının mahsul ve dolayısıyla yiyecek ve yakacak arzı üzerindeki etkilerinden kaynaklanmaktaydı. İyi yıllarda bile tarımın elverişli olmadığı yüksek rakımlı yerlerde iklimin daha soğuk bir hâl alması tarımı olumsuz etkiledi. Mayıs 1816'da meydana gelen don; Massachusetts, New Hampshire ve Vermont'taki yüksek rakımlı yerler ile New York'un kuzeybatısındaki pek çok mahsulün ölmesine neden oldu. 6 Haziran'da Albany, New York ve Dennysville, Maine'e kar yağdı.[7] Cape May, New Jersey'de, Haziran sonlarında art arda beş gece don olayı bildirildi ve bu da büyük ölçüde ekinlere zarar verdi.[8]

Birçok kişi bu durum hakkında yorum yaptı. Cummington, Massachusetts'teki Sarah Snell Bryant, günlüğüne "Çağdışı Hava" yazdı.[9]

New Lebanon, New York yakınlarındaki Shaker mezhebine ait Aile Kilisesi'nde Nicholas Bennet, Mayıs 1816'da "Hepsi dondu." ve tepeler "kış gibi çorak" diye yazdı. Mayıs ayında sıcaklıklar neredeyse her gün daha düşmeye başladı. Toprak, 9 Haziran'da dondu. 12 Haziran'da Shaker üyeleri, soğuktan yok olan ekinleri yeniden ekmek zorunda kaldılar. 7 Temmuz'da hava oldukça soğudu ve hiçbir şey gelişmez oldu. Berkshire Tepeleri, 23 Ağustos'ta tekrar dondu.[10]

Temmuz ve Ağustos aylarında Pennsylvania'nın kuzeybatısından güneye kadar göl ve nehirlerde buzlanma görüldü. Don olayı, 20 ve 21 Ağustos tarihlerinde Virginia'nın güneyine kadar uzandı.[11] Hızlı, hareketli sıcaklık salınımları oldukça yaygın bir hâl almıştı. Donmaya yakın olan hava sıcaklıkları saatte 95 °F (35 °C) dereceye kadar yükseliyor ve böylece sıcaklık bazen normal ya da normal yaz sıcaklıklarının üstünde geri gelmiş oluyordu. Monticello'da çiftlik ve başkanlıktan emekli olan Thomas Jefferson, onu borca sürükleyecek olan mahsullerindeki başarısızlığına devam etti. 13 Eylül'de bir Virginia gazetesi, "Soğuğun yanı sıra kuraklığın da umutları söndürdüğünü" ve mısır mahsullerinin üçte ikisi ile yarısının yetersiz olacağını bildiren bir yazı yazdı.[12]

Avrupa

Soğuklar ve şiddetli yağışlar, İngiltere'de ve İrlanda'da hasadın yok olmasına neden oldu. Galler'deki aileler, yiyecek dilenmek için uzun yollar aşmaya başladı. Buğday, yulaf ve patates hasadının verimsiz olmasından sonra meydana gelen kıtlık, Kuzey ve Güneybatı İrlanda'da yaygın bir hâl aldı. Almanya'da kriz şiddetliydi, gıda fiyatları hızla yükseldi. Sorunların nedeni bilinmediğinden, tahıl piyasaları ve pastaneler önünde gösteri yapan insanlar ile doldu ve daha sonra isyanlar, kundaklama ve yağmalama birçok Avrupa kentinde meydana geldi. Bu, 19. yüzyıl Avrupa'nın en kötü kıtlığıydı.[13]

Etkisi geniş bir alana yayılarak kışın ötesine geçti. Batı İsviçre'de, 1816 ve 1817 yazları o kadar soğuktu ki Val de Bagnes'deki Giétro Glacier'in dibinin altında bir buz barajının oluştuğu söylendi. Mühendis Ignaz Venetz'in büyüyen göleti boşaltma çabalarına rağmen buz barajı Haziran 1818'de korkunç bir şekilde çöktü.[14]

Asya

Çin'de soğuk hava, özellikle kuzeyde ağaçları, pirinç mahsullerini ve hatta Asya mandalarının ölümüne sebep oldu. Taşkınlar kalan bitkileri yok etti. Muson sezonu bozuldu ve Yangtze Vadisi'nde aşırı sele dönüştü. Hindistan'da gecikmiş yaz musonu, şiddetli yağışlara neden oldu ve böylelikle kolera, Bengal'deki Ganj yakınındaki bir bölgeden Moskova'ya kadar yayılmaya başladı.[15] 1782-1788 yılları arasındaki soğuk hava ile ilgili Büyük Tenmei kıtlığından sonra dikkatli olmaya çalışan Japonya'da mahsuller soğuktan hasar gördü fakat mahsullerdeki hasar resmî olarak belirtilmedi ve hava nüfus üzerinde olumsuz etkiler gösterdi.[16]

Sebepleri
Grönland'dan gelen buz çekirdeği içerisindeki sülfat konsantrasyonu. 1810'dan önce bilinmeyen bir patlama meydana geldi.[17] Tambora Dağı nedeniyle 1815'ten sonra tepe noktasına ulaştı.

Anormalliklerin, 5-15 Nisan 1815 tarihleri arasında Endonezya'daki Sumbawa adasındaki[18] Tambora Dağı'nın volkanik patlaması yüzünden meydana geldiği düşünülmektedir.[19][20] Patlama, en az 100 km3 (24 cu mi) alanda etki göstermesiyle volkanik patlama endeksi (VEİ) sıralamasında 7. sırada yer aldı. MS 180'deki Hatepe patlamasından bu yana dünyanın en büyük patlaması sayılmaktadır.

Bu dönemde meydana gelen (en az 4 VEI'ye sahip) diğer büyük volkanik patlamalar şunlardır:

  • 1809, Güneybatı Pasifik Okyanusu'nda 1808/1809 meydana gelen gizemli patlama (VEI 6)
  • 1812, La Soufrière, Saint Vincent, Karayipler'de
  • 1812, Awu, Sangihe Adaları, Hollanda Doğu Hint Adaları
  • 1813, Ryukyu Adaları'ndaki Suwanosejima, Japonya
  • 1814, Mayon, Filipinler'de

Bu patlamalar önemli miktarda atmosferik toz oluşturdu. Büyük bir volkanik patlamadan sonra meydana geldiği gibi stratosferden daha az güneş ışığı geçtiğinden sıcaklıklar dünya çapında düştü.[21]

Berkeley Earth Yüzey Sıcaklığı'nın 2012 analizine göre, 1815 Tambora patlamaları, yeryüzünün ortalama arazi sıcaklığının yaklaşık 1 °C düşmesine neden oldu. 1812-1814 patlamalarından daha düşük sıcaklık düşüşleri kaydedildi.[22]

Bu süre ayrıca, Aralık 1810'dan Mayıs 1823'e kadar uzanan Dalton Minimum, özellikle 6. Güneş Çevrimi sırasında meydana geldi. Bu dönemde güneş parlaklığının olmaması, volkanik tozdan gelen atmosferik donukluk yüzünden daha da kötüleşti.

Kaynakça
  1. Stothers, Richard B. (1984). "The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath". Science. 224 (4654). ss. 1191-1198. Bibcode:1984Sci...224.1191S. doi:10.1126/science.224.4654.1191. PMID 17819476.
  2. "Saint John New Brunswick Time Date". New-brunswick.net. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2012.
  3. "Environmental History Resources — The Little Ice Age, Ca. 1300 – 1870". Environmental History Resources. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015.
  4. Post, John D. (1977). The last great subsistence crisis in the Western World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 9780801818509.
  5. Evans, Robert Blast from the Past, Smithsonian Magazine. July 2002, p. 2
  6. Oppenheimer, Clive (2003). "Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815". Progress in Physical Geography. 27 (2). ss. 230-259. doi:10.1191/0309133303pp379ra.
  7. Oppenheimer 2003
  8. American Beacon (Norfolk, VA), Vol. II, Issue 124 (July 4, 1816), 3.
  9. Sarah Snell Bryant diary, 1816 Remarks, original at Harvard University, Cambridge, Mass.; Samuel Griswold Goodrich, Recollections of a Lifetime (New York: Auburn, Miller, Orton, and Mulligan, 1857), 2:78–79, quoted in Glendyne R. Wergland, One Shaker Life: Isaac Newton Youngs, 1793–1865 (Amherst: University of Massachusetts Press, 2006), chapter 2.
  10. Nicholas Bennet, Domestic Journal, May–September 1816, Western Reserve Historical Society ms. V:B-68, quoted in Wergland, One Shaker Life: Isaac Newton Youngs, 1793–1865, chapter 2.
  11. American Beacon (Norfolk, VA), September 9, 1816, 3.
  12. "Crops," American Beacon(Norfolk, VA), September 13, 1816, 3
  13. "The 'year without a summer' in 1816 produced massive famines and helped stimulate the emergence of the administrative state", observes Albert Gore, Earth in the Balance: Ecology and the human spirit, 2000:79
  14. The flood is fully described in Jean M. Grove, Little Ice Ages, Ancient and Modern (as The Little Ice Age 1988) rev. ed. 2004:161.
  15. Facts – Year Without Summer 28 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Extreme Earth, Discovery Channel
  16. "夏のない年 from turning-point.info". 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018.
  17. Dai, Jihong; Mosley-Thompson, Ellen; Thompson, Lonnie G. (1991). "Ice core evidence for an explosive tropical volcanic eruption six years preceding Tambora". Journal of Geophysical Research: Atmospheres. Cilt 96. ss. 17, 361-17, 366. Bibcode:1991JGR....9617361D. doi:10.1029/91jd01634.
  18. Sir Thomas Stammford Raffles: A History of Java; Black, Parbury, and Allen for the Hon. East India Company 1817; reprinted in the Cambridge Library Collection, 2010.
  19. Tambora, Indonesian Volcano (Tambora Volcano Part I): Tambora: The Year Without A SummerAnthony Tully, Indodigest, archived on June 15, 2006 from the original
  20. "The Year without a Summer" Bellrock.org.uk
  21. "Why does the stratosphere cool when the troposphere warms? « RealClimate". Realclimate.org. Bibcode:2016Natur.532...94L. doi:10.1038/nature17418. 2 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
  22. "Berkeley Earth Releases New Analysis" (PDF). 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018.

Ek okumalar
  • Klingaman, William; Klingaman, Nicholas (2013), The Year Without Summer: 1816 and the Volcano that Darkened the World and Changed History, New York: St. Martin's Press, s. 338, ISBN 9780312676452
  • Wood, Gillen (2014), Tambora: the eruption that changed the world, Princeton University Press, s. 293, ISBN 9780691150543
  • Soon, William; Yaskell, Steven (Haziran 2003), "Year Without a Summer", Mercury, 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Ocak 2015

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.