İskoçya Krallığı

İskoçya
İskoçya İskoçya Krallığı ; Rìoghachd na h-Alba (İskoç Galcesi); Royaume d'Écosse (Fransızca); Kinrick o' Scotland (İskoç İngilizcesi)
	843-1707
	Bayrak Kraliyet arması
	Slogan; In My Defens God Me Defend (İskoçça); (sık kullanılan kısaltması ile In Defens)
	İskoçya Krallığı'nın Avrupa'daki konumu.
Başkent	Edinburgh; 1437 - 1707; Dunfermline[1]; 1070-1437; Scone; 843 - 1070
Yaygın diller	İskoç Galcesi,[not 1]; İskoç İngilizcesi,[not 2]; İngilizce,[not 3]; Kumbrik dili (1093–12. yüzyıla kadar),1; Piktiş dili (10 veya 11. yüzyıla kadar),1; Fransızca,2; Nornca (1471–1707),; Latince[2][3][4]
Hükûmet	Monarşi
Kral
• 843–58	I. Kenneth (ilk)
• 1306–29	I. Robert Bruce
• 1542-67	Mary Stuart
• 1625-49	I. Charles
• 1702–07	Anne (son)
Yasama organı	İskoçya Parlamentosu
Tarihçe
• Kuruluşu	843
• Lothian ve Strathclyde birleşti	1124 (York Antlaşması'nda resmileşti, 1237)
• Galloway katıldı	1234/5
• Hebrides, Man Adası ve Caithness katıldı	1266 (Perth Antlaşması)
• Orkney ve Shetland ilhak edildi	1472
• 1707 Birleşme Yasası	1 Mayıs 1707
• Dağılışı	1707
Nüfus
• Sayılan	500.000
Para birimi	İskoç Sterlini (Pound)
Öncüller	Ardıllar
	Piktler
	Dál Riata
	Strathclyde Krallığı
	Northumbria
Büyük Britanya Krallığı
Günümüzdeki durumu	Birleşik Krallık; ∟ İskoçya;
	1 Piktiş dili ve Kumbrik dili 10. ve 11. yüzyıllarda öldü. 2Fransızca yaygın olarak İskoçya'daki Auld Alliance zirvesinde konuşuluyordu.

İskoçya Krallığı (İskoç Galcesi: Rìoghachd na h-Alba, İskoç İngilizcesi: Kinrick o Scotland), 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihî devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

Tarihçe

Kökenler 400–943

Erken Ortaçağ İskoçyası başlıca siyasi merkezleri

İskoçya'da insan uygarlığına ilişkin ilk bulgular, mezolitik ve neolitik dönemlere dek uzanır ve Keltler'den önceki kavimlere dayanır. Keltler bu topraklarda MÖ 6. yüzyıl - MÖ 3. yüzyıl arasında hüküm sürdü ve aristokratik bir toplumsal yapı kurdu. Romalılar'ın Kaledonya adını verdikleri İskoçya 'daki egemenliği (MÖ 1. yüzyıl - MS 410) son bulduğunda bölgede 4 kavim bulunuyordu: Batıda İrlanda'dan gelmiş Skotlar (İskoçlar), kuzeyde ve kuzeydoğuda Piktler, güneybatıda Britonlar ve güneydoğuda Angıllar.[5] Piktler sayıda çoğunluğu oluşturmakla birlikte, Dalriada Skot Krallığı bölge üzerinde güçlü bir kültürel ve dinsel etkiye sahipti. Bu etki İskoç halkının özelliklerinin oluşumunda önemli bir yer tutar.

Bu dönemde Anglus iki krallığın Northumbria'yı kurmak üzere birleşmeleri Strathclyde'deki Briton etkinliğine hızla son verdi. 6.-7. yüzyıllarda Edwin, Oswald ve Oswy dönemlerinde Northumbria kuzeydeki halkları yenilgiye uğratarak bölgeye egemen oldu.[6] Ne ki Piktler'in kralı Bruce Mac Bili Piktler ile Britonları birleştirmeyi başararak Northumbria kralı Egfrid'i 685'te yenilgiye uğrattı ve böylece İskoçya'nın İngiltere'yle birleştirilmesini önledi. 8. yüzyılda başlayan Viking akınlarının ardından İskoçya'nın kuzey ve kuzeybatısı İskandinavlar'ca işgal edildi.[7]

Genişleme 943-1513

Stirling Köprüsü Muharebesi(1297).

9. yüzyılda, Kenneth Mac Alpine, Skotlar yararına bir birlik kurdu; Alba krallığı İskandinav akınları boyunca Piktler'i kısa sürede özümsedi.[8] Dalriada Skot Krallığı'nın örgütlenmesi İskoçya'nın bütününde egemen oldu. Bu çerçevede II. Malcolm'un tahtın varisi olarak olarak torunu Duncan'ı saptaması başlı başına bir yenilik oldu. Nitekim kadın tarafından tahtın varisi Macbeth Duncan'ı öldürüp tahta çıktıysa da kendisi de Duncan'ın oğlu tarafından öldürüldü. Böylece 1058'de tahta çıkan III. Malcolm döneminde krallık güçlendi. 1093'de İngiltere'ye karşı savaşta III. Malcolm ölünce, ikinci karısı Sakson prensesi Margaret Kilise'yi yeniden düzenledi ve ülkede Norman adetlerini yerleştirdi. Buna karşı çıkan keltler III. Malcolm'un oğullarınca yenilgiye uğratıldı; bunların en genci olan I. David tahta çıktı ve krallığı yönetsel bakımdan tam bir monarşi olarak örgütledi.[9][10] Yerine geçen William, II. ve III. Aleksandr dönemlerinde ülke zenginleşti.

III. Aleksandr'ın ölümüyle taht sorunu doğdu. Bu dönemde İngiliz kralı I. Edward'ın baskısıyla John Baliol tahta çıktı(1292).[11] I. Edward'ın baskı ve aşağılamalarına dayanamayan Baliol İngiltere'nin kuzeyini işgal etti. İngiltere'nin yanıtı Berwick katliamı oldu. İskoçya İngiliz boyunduruğuna girdi(1296). Fakat Wallace önderliğinde birleşen yurtseverler boyun eğmeyerek İngiliz ordusunu birçok kez yenilgiye uğrattılar.

1298'de Edward'ın orduları yurtseverleri yendi. Tutsak alınan Wallace Londra'da idam edildikten sonra vücudunun parçaları örnek olsun diye İskoç kentlerine gönderildi. Bu arada İskoçya tahtına çıkan I. Robert Bruce 1307'de I. Edward 'ın ölümünden sonra İngilizlerle savaşa girişti. 1314'te II. Edward'ı yenilgiye uğratarak İskoçya'yı birleştirip yönetimi altına aldı.[12]

1329'da onun ölümüyle tahta çıkan II. David döneminde krallık gerilemeye başladı. Bu gerileme II. ve III. Robert Stuart dönemlerinde sürdü. ve krallık otoritesi ortadan kalktı. Yüz Yıl Savaşları sırasında İngiltere'yle savaşan Fransa'yı destekleyen İskoçya, daha sonra İngiltere'nin saldırılarını önleyemedi.[13]

Birleştirme ve birlik 1513-1707

1649'da I. Charles'ın idamı

İskoçya'nın özerkliğini yitirdiği 1707'de imzalanan Birleşme Yasası

1513'te İskoç kralının Flodden Muharebesi'nde İngilizler'e yenilmesi ülkede karışıklıklara yol açtı. Bu dönemde İskoçya'da John Knox'un etkisiyle Kalvenizm yayıldı.[14] İngiltere'nin de desteklediği bu hareket kısa zamanda kitlesel bir boyut kazanarak Katolik monarşiyi devirdi.[15] İskoçya Kraliçesi I. Elizabeth'e sığınmak zorunda kaldı(1569). I. Elizabeth'in varis bırakmadan ölmesi üzerine Mary Stuart'ın oğlu James Stuart İngiltere ve İskoçya kralı oldu. Böylece iki ülkenin tacı birleşti(1603).

James Stuart'ın oğlu I. Charles krallık üzerinde mutlak bir egemenlik kurmak ve Katolik dinini krallığın resmi dini yapmak isteyince İngiltere parlamentosuyla anlaşmazlığa düştü.[16] Krala karşı birleşen İskoçya ve İngiltere Parlamentosu 1649'da Cromwell'in önderliğinde I. Charles'ı tahttan indirdi ve kral idam edildi. Cromwell İskoçya'yı İngiltere ile birleşmeye zorladı. Buna karşı birleşmeyi reddeden İskoçyalılar, I. Charles'ın oğlunu tahta çıkarmak istediler. Ama Cromwell'in İskoçyalılar karşısında kazandığı Dunbar (1650) ve Worcester (1651) muharebelerinden sonra ülke İngiltere'nin egemenliğine girdi. 1707'de imzalanan Birleşme yasasıyla da İskoçya özerkliğini yitirdi ve Büyük Britanya Krallığın bir parçası oldu.[17]

Bayraklar

İskoçya bayrağı
İskoç Birlik Bayrağı. 1606-1707 arasında kullanılan resmi olmayan bayrak.[18]
İskoçya Kraliyet Bayrağı

12. yüzyıla kadar Orta Galce haliyle
1066'ya kadar Eski İngilizce, 1066-13. yüzyıl arası Orta İngilizce, 13. yüzyıl-1450 arası Erken İskoç İngilizcesi, 1450'den sonra da Orta İskoç İngilizcesi haliyle.
950–1066 arası Eski İngilizce, 1066–1550 arası Orta İngilizce, 1550–1707 arası Modern İngilizce haliyle

Ayrıca bakınız

Darien projesi

Kaynakça

Lamont-Brown, Fife in History and Legend, pp.178–180.
W. O. Frazer and A. Tyrrell, Social Identity in Early Medieval Britain (London: Continuum, 2000), ISBN 0718500849, p. 238.
G. W. S. Barrow, Kingship and Unity: Scotland 1000-1306 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1989), ISBN 074860104X, p. 14.
G. Lamb, "The Orkney Tongue" in D. Omand, ed., The Orkney Book (Edinburgh: Birlinn, 2003), ISBN 1841582549, p. 250.
W. E. Burns, A Brief History of Great Britain (Infobase Publishing, 2009), ISBN 0816077282, pp. 44-5.
B. Yorke, The Conversion of Britain: Religion, Politics and Society in Britain c.600-800 (Pearson Education, 2006), ISBN 0582772923, p. 54.
A. Woolf, From Pictland to Alba: 789 - 1070 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007), ISBN 0748612343, p. 128.
B. T. Hudson, Kings of Celtic Scotland (Westport: Greenhill 1994), ISBN 0313290873, pp. 95–96.
G. W. S. Barrow, "David I of Scotland: The Balance of New and Old", in G. W. S. Barrow, ed., Scotland and Its Neighbours in the Middle Ages, (London: Bloomsbury, 1992), ISBN 1852850523, pp. 9–11.
M. Lynch, Scotland: A New History (London: Random House, 2011), ISBN 1446475638, p. 80.
A. Macquarrie, Medieval Scotland: Kinship and Nation (Thrupp: Sutton, 2004), ISBN 0-7509-2977-4, p. 153.
A. Grant and K. J. Stringer, eds, Uniting the Kingdom?: the Making of British History (London: Routledge, 1995), ISBN 0415130417, p. 101.
G. Menzies The Scottish Nation (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2002), ISBN 190293038X, p. 179.
A. Thomas, "The Renaissance", in T. M. Devine and J. Wormald, The Oxford Handbook of Modern Scottish History (Oxford: Oxford University Press, 2012), ISBN 0191624330, p. 188.
Wormald, Court, Kirk, and Community, pp. 120-33.
D. L. Smith, A History of the Modern British Isles, 1603–1707: The Double Crown (Wiley-Blackwell, 1998), ISBN 0631194029, ch. 2.
Mackie, Lenman and Parker, A History of Scotland, pp. 225–26.
http://www.highbeam.com/doc/1P2-18715263.html 13 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Ayrıca bakınız

İskoçya hükümdarları listesi

İskoçya Krallığı 843-1707	Sonra gelen: Büyük Britanya Krallığı 1707-1801	Sonra gelen: Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı 1801-1921	Sonra gelen: Birleşik Krallık since 1921

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[2] 12. yüzyıla kadar Orta Galce haliyle

[3] 1066'ya kadar Eski İngilizce, 1066-13. yüzyıl arası Orta İngilizce, 13. yüzyıl-1450 arası Erken İskoç İngilizcesi, 1450'den sonra da Orta İskoç İngilizcesi haliyle.

[4] 950–1066 arası Eski İngilizce, 1066–1550 arası Orta İngilizce, 1550–1707 arası Modern İngilizce haliyle

[Lamont–Brown178–180-1] Lamont-Brown, Fife in History and Legend, pp.178–180.

[5] W. O. Frazer and A. Tyrrell, Social Identity in Early Medieval Britain (London: Continuum, 2000), ISBN 0718500849, p. 238.

[6] G. W. S. Barrow, Kingship and Unity: Scotland 1000-1306 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1989), ISBN 074860104X, p. 14.

[7] G. Lamb, "The Orkney Tongue" in D. Omand, ed., The Orkney Book (Edinburgh: Birlinn, 2003), ISBN 1841582549, p. 250.

[8] W. E. Burns, A Brief History of Great Britain (Infobase Publishing, 2009), ISBN 0816077282, pp. 44-5.

[Yorke2006p54-9] B. Yorke, The Conversion of Britain: Religion, Politics and Society in Britain c.600-800 (Pearson Education, 2006), ISBN 0582772923, p. 54.

[10] A. Woolf, From Pictland to Alba: 789 - 1070 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007), ISBN 0748612343, p. 128.

[11] B. T. Hudson, Kings of Celtic Scotland (Westport: Greenhill 1994), ISBN 0313290873, pp. 95–96.

[Barrow1992pp9-11-12] G. W. S. Barrow, "David I of Scotland: The Balance of New and Old", in G. W. S. Barrow, ed., Scotland and Its Neighbours in the Middle Ages, (London: Bloomsbury, 1992), ISBN 1852850523, pp. 9–11.

[13] M. Lynch, Scotland: A New History (London: Random House, 2011), ISBN 1446475638, p. 80.

[Macquarrie2004p153-14] A. Macquarrie, Medieval Scotland: Kinship and Nation (Thrupp: Sutton, 2004), ISBN 0-7509-2977-4, p. 153.

[15] A. Grant and K. J. Stringer, eds, Uniting the Kingdom?: the Making of British History (London: Routledge, 1995), ISBN 0415130417, p. 101.

[G._Menzies_2002_p._179-16] G. Menzies The Scottish Nation (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2002), ISBN 190293038X, p. 179.

[Thomas2012p188-17] A. Thomas, "The Renaissance", in T. M. Devine and J. Wormald, The Oxford Handbook of Modern Scottish History (Oxford: Oxford University Press, 2012), ISBN 0191624330, p. 188.

[18] Wormald, Court, Kirk, and Community, pp. 120-33.

[19] D. L. Smith, A History of the Modern British Isles, 1603–1707: The Double Crown (Wiley-Blackwell, 1998), ISBN 0631194029, ch. 2.

[20] Mackie, Lenman and Parker, A History of Scotland, pp. 225–26.

[21] ttp://www.highbeam.com/doc/1P2-18715263.html 13 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..