İsviçre coğrafyası

İsviçre coğrafyası Batı ve Orta Avrupa'da bulunan, dağlık ve Denize kıyısı olmayan ülke İsviçre'nin coğrafi özelliklerini kapsar. 5 ülke ile sınır komşusudur: doğusunda Avusturya ve Lihtenştayn, batısında Fransa, güneyinde İtalya ve kuzeyinde Almanya. İsviçre kuzey-güney doğrultusunda 220 km, doğu-batı doğrultusunda 350 km uzunluğa sahiptir.[1]

İsviçre coğrafyası
Kıta	Avrupa
Bölge	Batı/Orta Avrupa
Koordinatlar	47° K 8° D
Yüzölçüm	dünyada 134. sırada 41293.2 km² Kara : 95.8 % Su : 4.2 %
Kıyılar	0 km
Sınırlar	Toplam kara sınırları: 1.852 km (1.151 mi) İtalya: 734.2 km Fransa: 571.8 km Almanya: 345.7 km Avusturya: 165.1 km Lihtenştayn: 41.1 km km
En yüksek nokta	Dufourspitze: 4,634 m
En alçak nokta	Maggiore Gölü: 193 m
En uzun nehir	Ren Nehri: 375.5 km
En büyük göl	Cenevre Gölü (Fransa ile paylaşır, Neuchâtel Gölü İsviçre'nin tamamen içinde olan en büyük göldür)

41.285 kilometrekarelik yüzölçümüyle İsviçre, Birleşmiş Milletler tarafından tanınan ülkeler arasında yüzölçümü bakımından en büyük 135. ülkedir. 2011 sayımına göre 7.954.700'lük nüfusa sahip olan ülkede, kilometrekareye ortalama 188 kişi düşmektedir.[2] Engebeli bir araziye sahip olan ülkenin güney kısmında, kuzey kısmına oranla daha dağınık bir yerleşim görülür.[3]

Fizikî özellikleri

Güneydeki İsviçre Alpleri, ortadaki İsviçre Platosu ve kuzeydeki Jura Dağları olmak üzere ülke üç ana topoğrafik alana ayrılabilir. Ülkeyi orta ve güneyinden kateden sıradağlar olan Alpler, ülke topraklarının yaklaşık olarak %60'ını oluşturur. İsviçre Alpleri'nin yüksek dorukları arasında (en yüksek zirvesi 4.634 metrelik Dufour Zirvesi'dir) bazılarında buzul bulunan vadiler yer alır. Buralarda doğan Ren, Rhône, İnn, Aare ve Ticino gibi başlıca nehirler; Cenevre Gölü, Zürih Gölü, Neuchâtel Gölü ve Konstanz Gölü gibi göllere dökülür.[4] 1.500'den fazla göle sahip olan İsviçre, Avrupa'daki temiz su rezervinin yaklaşık %6'sına sahiptir. Göller ve buzullar, ülke topraklarının yaklaşık olarak %6'sını oluşturur.[3][5]

Ülkenin daha yoğun nüfusa sahip olan kuzey kısmı daha düzlük de olsa kuzeybatıda bulunan daha küçük Jura Dağları gibi dağlık da olabilir. İsviçre’nin iklimi genel olarak ılıman olsa da yüksek dağlardaki zorlu şartlardan İsviçre’nin güney ucundaki sıcak Akdeniz iklimine kadar bölgeden bölgeye değişiklik gösterir.

Yüksek dağlarla ayrılan birçok vadinin varlığı nedeniyle İsviçre’nin ekosistemleri çok hassastır ve hemen hemen her vadide kendine özgü ekolojiler oluşmuştur. Dağlık bölgelerde de diğer yükseltilerde bulunmayan zengin bir bitki örtüsü bulunur.

İklim ve çevre

İsviçre'nin yer yer farklılıklar göstermekle birlikte genelinde ılıman iklim görülür[6][7] Yaz ayları belirli bir sıklıkla yağmurlu ve mera ve otlatma için uygun olan sıcaklıkta ve nemlilikte geçer. Yaz aylarına kıyasla nem oranının düşük olduğu kış aylarında yüksek noktalarda istikrarlı hava koşulları seyrederken, alçak bölgelerde sıcaklık terselmesi gözükmekte dolayısıyla güneşsiz dönemler yaşanabilir.

Alplerin güney tarafına yoğun yağmur yağdığı dönemlerde, kuzey Alplere sıcak fön rüzgarları gelir. Alp vadilerinin iç kısımlarında en kuru hava koşulları (bu bölgeye doğru hareket eden bulutların, dağların üzerinden geçerken içeriklerinin önemli bir bölümünü kaybetmelerinde dolayı) oluşur. Alplerde bulunan Graubünden gibi geniş bölgelerdeki yağış oranı Valais gibi bağcılığın yapıldığı güney batı bölgelere kıyasla az olur.[8] En yağışlı hava koşulları Alplerin yükseklerinde ve Ticino kantonunda görülür.[8]

Tüm yıl görülmekle birlikte en çok yağmur yaz aylarında düşer. Genel olarak sonbahar en kurak mevsim olmakla ve kışlar yazlara göre daha az yağmur almakla birlikte, yıldan yıla İsviçre ikliminde mevsimsel farklılıklar göze çarpar.

Batı Avrasyanın en büyük buzulu, (Aletsch Buzulu),[9] Soğuk ılıman iklimin görüldüğü Jura (Joux Vadisi) ve güney Ticino kantonu (Lugano Gölü)

Yüksek dağlarla çevrili özgün ekosistemlerden oluşan vadilerden dolayı, İsviçrenin ekosistemi oldukça kırılgandır. İklimsel, coğrafi ve topoğrafik özellikleri de Alpler bölgesini iklim değişikliğine hassas kılar.[10][11]

Doğal kaynaklar

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ülke topraklarının % 23’ünü ormanlar meydana getirir. Ormanların % 70’i kozalaklı ağaçlarla, geri kalan kısmı geniş yapraklı ağaçlarla kaplıdır. Ormanlarda meşe, kayın, ceviz, çam ve kestane ağaçları vardır. Ormanlar İsviçre’nin kereste ihtiyacının yarısını sağlar. Yüksek Alp yamaçlarında dağ keçisi, tavşan, dağ sıçanı ve av kuşları yaşar.

Madenler: Yeraltı kaynakları bakımından İsviçre fakirdir. Ülkede önemsiz birkaç kömür yatağı vardır. Yalnız tuz yatakları önemlidir.

Kaynakça

1. Bundesamt fur Statistik (Federal Department of Statistics) (2009). "Land and Environment (Raum und Umwelt: Panorama)". 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013. (Almanca) (Fransızca)
2. Büyütülebilen İsviçre haritası her iki sitede de bulunmaktadır: www.swissinfo-geo.org 7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. veya www.swissgeo.ch 10 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; büyütülebilen bir uydu fotoğrafı da bu sitede bulunur: map.search.ch 26 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
3. "Geography" (İngilizce). swissworld.org. 1 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2013.
4. www.cografya.gen.tr 13 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İsviçre maddesi
5. "Ice volume of Switzerland's glaciers calculated" (İngilizce). Science Centric. 22 Haziran 2009. 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2013.
6. Climate in Switzerland 15 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. about.ch, Retrieved on 2009-06-23
7. Country guide, Switzerland 21 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bbc.co.uk, Retrieved on 2009-11-20
8. "Climate data sunshine/temperature/rainfall choosable on federal weather bureau". Meteoschweiz.admin.ch. 23 Mayıs 2011. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2011.
9. Swiss Alps Jungfrau-Aletsch unesco.org
10. The strengths of Switzerland and its people, p.3 Federal Department of Foreign Affairs FDFA. Retrieved on 2009-12-02
11. Impact of climate change 15 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. swissworld.org. Retrieved on 2010-01-14.