Şuahevi (Borçka)

Şuahevi (Gürcüce: შუახევი; translit.: “şuah’evi”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Borçka ilçesinde yer alır ve adı Ortadere olarak değiştirilmiştir. Ortadere köyü daha sonra Borçka kasabasının bir mahallesi haline gelmiştir.[1]

Köyün adı

Gürcüce bir ad olan Şuahevi (შუახევი) iki kelimeden (შუა: orta; ხევი: dere) oluşan bir tamlamadır ve “orta dere” anlamına gelir. Osmanlıca kaynaklarda Şohav (شوخاو) olarak geçer.[2] Yabancı kökenli olduğu için köyün adı 1925’te Ortadere olarak değiştirilmiştir. Ancak köyün yeni adı doğrudan Gürcüce adından çevrilmiştir. Ortadere köyü daha sonra Borçka kasabasının bir mahallesi haline gelmiştir. Bazı kaynaklarda Şuahevi Alaca köyünün eski adı olarak geçer.[3] Gürcistan'da günümüzde de Şuahevi adı taşıyan yerleşmeler vardır.

Tarihçe

Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşmelerden biri olan Şuahevi’nin eski tarihine ilişkin bilgi yoktur. Köyün yer aldığı bölge birleşik Gürcü Krallığı sınırları içindeyken, 1080’de Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. Şuahevi’nin içinde yer aldığı bölge 16. Yüzyılın ikinci yarısında, Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Prensliği idaresi altındayken Osmanlıların eline geçti ve yöre Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. Şuahevi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra Rusya imparatorluğu sınırları içinde kaldı. 93 Harbi’nin ardından gerçekleşen göç sonrasında Şuahevi’nin nüfusu iyice azaldı. Köyden 15 hane göç etmiş ve 6 hane kalmıştı.[4] Oysa 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Şuahevi’de 25 hanede 106 kişi yaşıyordu.[5] Köyün nüfusunun azalması göçün birkaç yıl boyunca devam ettiğini gösteriyor olabilir. Birinci Dünya Savaşı sonlarına doğru Rus ordusunun çekilmesinin adından Şuahevi, 1918-1921 arasında bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında köy fiilen yeniden Türkiye'ye katıldı.[6] Aynı yıl imzalanan Kars Antlaşması’yla Şuahevi’nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı. 1922 tarihli nüfus cetveline göre Borçka kazası merkez nahiyesine bağlı olan Şuahevi’de 10 hanede 42 Müslüman Gürcü yaşıyordu. 1926 tarihli nüfus tahririne göre ise köyün nüfusu 58 kişiden oluşuyordu.[7]

Kaynakça
  1. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 247, ISBN 9786055708856.
  2. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 118.
  3. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 177, 247, ISBN 9786055708856.
  4. Zakaria Çiçinadze, Nigali’den Notlar (Gürcüce), İveria gazetesi, 5 Ağustos 1893, sayı 166.
  5. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 33, ISBN 9789941485244.
  6. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  7. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 143, ISBN 9789944197526.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.