Abhaz alfabesi
Abhaz alfabesi, Abhazcanın yazımında kullanılan 62 harften oluşan alfabe.
| Abhaz alfabesi Аҧсуа алфавит | |
|---|---|
| Tür | Alfabetik Alfabe |
| Oluşturan | Peter von Uslar, Aleksey Chochua |
| Dönem | 1865-günümüz |
| Aile sistemi |
Fenike alfabesi
|
| Kardeş alfabeler |
Bosna Kiril alfabesi Bulgar alfabesi Kırgız alfabesi Kırım Tatar Kiril alfabesi Makedon alfabesi Glagol alfabesi Rutenya alfabesi Sırp Kiril alfabesi Tacik alfabesi Azeri alfabesi (1939-1991) Türkmen alfabesi Kazak alfabesi |
| Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA. | |
Abhazca 19. yüzyıla kadar yazılı bir dil değildi. Şimdiye kadar Abhazlar, özellikle prensler Yunanca (9. yüzyıla kadar), Gürcüce (9–19. yüzyıl) ve kısmen Türk dilini (18. yüzyıl) kullanıyordu.[1] Abhaz alfabesi kelimesi olan анбан (anban), Gürcü kelimesi olan ანბანი (anbani) bu sözcükten ödünç almıştır. İlk Abhaz alfabesi Rus general Peter von Uslar tarafından 1862 yılında oluşturulmuştur. Bu alfabe 37 harften oluşmaktaydı ve temeli Kiril alfabesine dayanıyordu. 1909 yılında Abhazcanın ünlü harflerinin bolluğu nedeniyle Aleksey Çoçua tarafından 55 harfli yeni bir Abhaz alfabesi oluşturulmuştur.
1926 yılında, Sovyetler Birliği'nin korenizatsiya politikası sırasında, Kiril alfabesi asıllı olan Abhaz alfabesi Nicholas Marr tarafından Latin alfabesine dönüştürülmüştür. Alfabe 77 harfe sahip ve buna Abhaz analitik alfabesi denirdi. 1928 yılında alfabe Latin alfabesi olarak tekrar düzenlendi. 1938 yılından 1954 yılına kadar Abhazca Gürcü alfabesiyle yazılmıştır.
1954 yılından bu yana, Abhazca 62 harfli yeni Kiril alfabesi ile yazılmıştır (aşağıdaki tabloya bakınız).
| Harf | Ad | Transliterasyon | IPA |
|---|---|---|---|
| А а | А | a | /ɑ/ |
| Б б | Бы | b | /b/ |
| В в | Вы | v | /v/ |
| Г г | Гы | g | /ɡ/ |
| Гь гь | Гьы | g' | /ɡʲ/ |
| Гә гә | Гәы | gə | /ɡʷ/ |
| Ӷ ӷ | Ӷы | ġ | /ʁ/ |
| Ӷь ӷь | Ӷьы | ġ' | /ʁʲ/ |
| Ӷә ӷә | Ӷәы | ġə | /ʁʷ/ |
| Д д | Ды | d | /d/ |
| Дә дә | Дәы | də | /d͡b/ |
| Е е | Е | e | /ɛ/ |
| Ж ж | Жы | ž | /ʐ/ |
| Жь жь | Жьы | ž' | /ʒ/ |
| Жә жә | Жәы | žə | /ʒᶣ/ |
| З з | Зы | z | /z/ |
| Ӡ ӡ | Ӡы | ʒ | /d͡z/ |
| Ӡә ӡә | Ӡәы | ʒə | /d͡ʑᵛ/ |
| И и | Иы | i | /j, jɨ, ɨj, i/ |
| К к | Кы | k | /kʼ/ |
| Кь кь | Кьы | k' | /kʼʲ/ |
| Кә кә | Кәы | kə | /kʼʷ/ |
| Қ қ | Қы | k̢ | /kʰ/ |
| Қь қь | Қьы | k̢' | /kʲʰ/ |
| Қә қә | Қәы | k̢° | /kʷʰ/ |
| Ҟ ҟ | Ҟы | k̄ | /qʼ/ |
| Ҟь ҟь | Ҟьы | k̄' | /qʼʲ/ |
| Ҟә ҟә | Ҟәы | k̄° | /qʼʷ/ |
| Л л | Лы | l | /l/ |
| М м | Мы | m | /m/ |
| Н н | Ны | n | /n/ |
| О о | О | o | /ɔ/ |
| П п | Пы | p | /pʼ/ |
| Ԥ ԥ | Ԥы | ṗ | /pʰ/ |
| Р р | Ры | r | /r/ |
| С с | Сы | s | /s/ |
| Т т | Ты | t | /tʼ/ |
| Тә тә | Тәы | t° | /t͡pʼ/ |
| Ҭ ҭ | Ҭы | t̢ | /tʰ/ |
| Ҭә ҭә | Ҭәы | t̢° | /t͡pʰ/ |
| У у | Уы | u | /w, wɨ, ɨw, u/ |
| Ф ф | Фы | f | /f/ |
| Х х | Хы | x | /χ/ |
| Хь хь | Хьы | x' | /χʲ/ |
| Хә хә | Хәы | x° | /χʷ/ |
| Ҳ ҳ | Ҳы | x̢ | /ħ/ |
| Ҳә ҳә | Ҳәы | x̢° | /ħᶣ/ |
| Ц ц | Цы | c | /t͡sʰ/ |
| Цә цә | Цәы | c° | /t͡ɕᵛʰ/ |
| Ҵ ҵ | Ҵы | c̄ | /t͡sʼ/ |
| Ҵә ҵә | Ҵәы | c̄° | /t͡ɕʼᵛ/ |
| Ч ч | Чы | č | /t͡ʃʰ/ |
| Ҷ ҷ | Ҷы | Ӵ | /t͡ʃʼ/ |
| Ҽ ҽ | Ҽы | ċ | /t͡ʂʰ/ |
| Ҿ ҿ | Ҿы | ċ̨ | /t͡ʂʼ/ |
| Ш ш | Шы | š | /ʂ/ |
| Шь шь | Шьы | š' | /ʃ/ |
| Шә шә | Шәы | š° | /ʃᶣ/ |
| Ы ы | Ы | y | /ɨ/ |
| Ҩ ҩ | Ҩы | o̩ | /ɥ ~ ɥˤ/ (< [*/ʕᶣ/) |
| Џ џ | Џы | ǰ | /d͡ʐ/ |
| Џь џь | Џьы | ǰ' | /d͡ʒ/ |
| Ь ь | ' | /ʲ/ | |
| Ә ә | ° | /ʷ,ᶣ,ᵛ/ |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- "Бгажба Х. С. Из истории письменности в Абхазии. — Тбилиси. 1967. С. 34" (PDF). 29 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2014.
- Марр, Николай Яковлевич (1864–1934): Абхазский аналитический алфавит. (in: Труды яфетического семинария, vol. I, Leningrad 1926), p. 51, table 2
Dış bağlantılar
- PT Sans and PT Serif fonts
- Deja Vu fonts
- Теимураз Гванцеладзе: «Из истории перехода абхазского книжного языка на грузинскую графику»13 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.