Akbelen, Tokat

Akbelen, Tokat ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Akbelen
Köy
Tokat'ın konumu
Akbelen Akbelen'in Tokat'daki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Tokat
İlçe	Merkez
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
Rakım	764 m (2.506 ft)
Nüfus  (2019)
• Toplam	512
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	356
İl plaka kodu	60
Posta kodu	60255
Resmî site

Tarihçe

Köyün batısında, eski belediye binası yanındaki tepelikte Helenistik ve Bizans dönemine tarihlenen ve yerel halkça "Gavur Mezarı" olarak adlandırılan nekropol alanı bulunmaktadır.[1] Patrik ve Kilise Babası İoannis Hrisostomos'un sürgünde bulunduğu Komana Pontiki'de 407 yılında öldüğünde günümüz köyünün yakınlarındaki bir mezara gömüldüğü ve cenazesinin 28 Ocak 438'de Havariyyun Kilisesi'ne yeniden defnedilmesine kadar burada kaldığı sanılmaktadır. Amerikalı misyoner Henry John Van Lennep, 1854 yılında Tokat'a gelip misyonerlik faaliyetlerinde bulunmuş ve ülkesine döndükten sonra hazırladığı "Travels in Little-Known Parts of Asia Minor" adlı kitabında da Bizeri Manastırında İoannis Hrisostomos'un mezarı ile birçok kalıntının bulunduğundan bahsetmiştir. Benzer şekilde Fransız coğrafyacı ve yazar Vital Cuinet, 1880 yılı başından ölene kadar geçen sürede Anadolu gezilerindeki gözlemleri sonucu hazırladığı "La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure" adlı kitabında yerleşimin Tokat'taki antik merkezlerden birisi olduğunu belirtirken manastırın Gregoryan Ermenilerinin kullanıldığını, manastır içerisinde İoannis Hrisostomos'un naaşının bir süre kaldığı mezarının bulunduğu ve bu mezarın psikolojik rahatsızlıklara iyi geldiği düşünüldüğü için Hristiyan halk kadar Müslümanlar tarafından da ziyaret edildiği belirtmiştir.[2]

Köydeki manastırın varlığı Bizans döneminde de burada kesintisiz bir yaşamın olduğunu göstermektedir. 1071 yılında yaşanan Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Selçuklular'ın Bizans topraklarına akınlar düzenlemesini müteakip Tokat şehrinin olduğu gibi köyde 1074 yılında Danişmend Gazi öncülüğünde Türk egemenliği altına alınmıştır. Yerleşim sırasıyla; Dânişmendliler Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti, İlhanlılar'a bağlı emirler, Eretna Beyliği, Kadı Burhâneddin Devleti hakimiyetinde kaldıktan sonra 1392 yılı gibi Tokat'la birlikte Osmanlı egemenliğine girdi. Yerleşimden bahseden Osmanlı dönemine ait en eski kayıt 1455 yılı tahrir defteri olup bu kayıtlarda yerleşimden "Bizeri" adıyla Tokat kazasının Cincife nahiyesine bağlı, Hristiyan nüfus ağırlıklı olmak üzere Müslüman ve Hristiyan halkın birlikte yaşadığı bir köy olarak bahsedilmiştir. 1455-1574 yılları arasında yapılan kayıtlara göre köyde 4 adette değirmen bulunmaktaydı.[3] 1843 yılı Cizye Kayıtlarında "Bezeri" adıyla bahsedilen yerleşimde sadece 6 Ermeni cizye mükellefi bulunmaktaydı.[4] Yerleşimden, 1871 ile 1880 yılları arasında hazırlanan Sivas Vilayet Yıllıklarında nahiye olarak olarak bahsedilmekte olup bu kayıtlara göre nahiyede kadın erkek olmak üzere 2102 Müslüman, 64 Hristiyan halk yaşamaktaydı.[5] 1889-1928 yılları arasında dönem dönem nahiye konumuna ulaşan yerleşim sonrasında yapılan düzenleme ile tekrar köy statüsüne düşürülmüştür.[6] 1914 yılında Gayrimüslim okullarıyla ilgili hazırlanan rapora göre o dönem nahiye olan yerleşimde, Bizeri Manastırı içerisinde hizmet veren bir Ermeni Mektebi bulunmaktaydı.[7] 19. yüzyıl sonlarına doğru iyice azalan Ermeni nüfus, yeteri kadar tarihi kayıt bulunmamakla birlikte ya kendiliklerinden başka yerlere gitmişler ya da 1915 yılında yürürlüğe giren Tehcir Kanunu uyarınca yerleşimden uzaklaştırılmıştır. 1935 yılında yapılan nüfus sayımında yerleşim, Bizeri adıyla 1069 kişinin yaşadığı Tokat ilinin merkez kazasının Gökdere nahiyesine bağlı bir köy olarak geçmektedir.[8] 18 Nisan 1999 tarihinde belde olan yerleşim, 2014 yılında 6360 sayılı kanun uyarınca yeniden köy olmuştur.

Coğrafya ve ulaşım

Köy, ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[9]

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2018	595[10]
2017	491[10]
2016	503[10]
2015	544[10]
2014	584[10]
2013	778[10]
2012	851[9]
2011	914[9]
2010	1.193[9]
2009	1.140[9]
2008	1.139[9]
2007	1.366[9]
2000	2.249[9]
1990	1.401[9]
1985	1.292[9]

Kaynakça

1. Erciyas, Burcu; Sökmen, Emine (2007). "TOKAT İLİ KOMANA ANTİK KENTİ YÜZEY ARAŞTIRMASI 2007". KARP-Komana Arkeolojik Araştırma Projesi. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
2. Aykun, İbrahim (2015). ""Ermeni Olaylarında Tokat". Geçmişten Günümüze Türk-Ermeni İlişkileri Uluslararası Sempozyumu" (PDF). Bayburt Üniversitesi. ss. 66,67. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
3. Şimşirgil, Ahmet (1990). "Osmanlı Taşra Teşkilatında Tokat (1455-1574)" (PDF). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi. s. 167. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
4. Eken, Galip; Şen, Hanife (2016). "Tanzimat Dönemi Cizye Defterlerine Göre Tokat'ta Gayrimüslimler". Selcuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36. Selçuk Üniversitesi. s. 165. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
5. Yücel, Ebubekir Sıddık (2011). Salname-i Vilayet-i Sivas H.1288/1289/1292/1293/1298. Sivas: Buruciye Yayınları. s. 236. ISBN 978-605-60461-1-7.
6. Sezen, Tahir (2017). Osmanlı Yer Adları Yayın No: 26 (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. s. 124. ISBN 978-975-19-6682-7.
7. Taşer, Seyit (2012). "Sivas'ta Gayrimüslim Okullar Hakkında Tutulan Rapor (1914)" (PDF). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 48. Atatürk Üniversitesi. s. 414. doi:https://doi.org/10.14222/Turkiyat1236 |doi= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
8. "Genel Nüfus Sayımı” TC Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt:59, Sayı:75, Sf:57, Yıl:1937. URL: http://www.mku.edu.tr/files/200-0cfb0f06-28b5-4acf-9ed8-138ec43c4d95.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 5 Şubat 2020
9. "Akbelen Belediyesi". YerelNet.org.tr. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.