İoannis Hrisostomos
İoannes Hrisostomos[4] / Altın Ağızlı Yuhanna (d. yaklaşık 349, Antioch) - (ö. 407 Komana Pontika, Pontus), Modern Yunanca: Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος), vaiz ve önemli bir Kilise Babası. Cesur vaazları, Kilise ve devlette yaptığı reformlardan ve şehit edilmesinden dolayı bir Aziz ve Kilise Doktoru olarak görülür. Ortodoks Kilisesi, Katolik Kilisesi, İskenderiye Kıpti Kilisesi, Anglikan Kilisesi ve Lüteryan Kilisesi, İoannis Hrisostomos'u Aziz ilan etmişlerdir.
| İoannes Hrisostomos | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
yaklaşık 349[1] Antioch |
| Ölüm |
14 Eylül 407 (aged c. 58)[2] Komana Pontika, Pontus[3] |
| Kutsayanlar |
Doğu Ortodoks Katolik Kilisesi Oryantal Ortodoksluk Doğu Kilisesi Anglikan Kilisesi |
| Yortu |
Doğu Ortodoks 13 Kasım (Konstantinopolis Başpiskoposu olması) 27 Ocak (Translation of Relics) 30 Ocak (Three Holy Hierarchs) Batı Hristiyanlık 13 Eylül (Repose—transferred from 14 Eylül); 27 Ocak (extraordinary form) |
Kilise tarihçisi J. N. D. Kelly'e göre İoannes'in patrik olduğu döneme ait vaazları, kutsal metinleri etkileyici ve çarpıcı bir biçimde açıklamaktaydı. Onun vaaz yeteneği, kendisine "Altın Ağız" unvanını kazandırmıştır.[5]
Katolik kilisesince yortusu 13 Eylüldedir, Ortodoks kilisesinde ise 30 Ocaktır.
Hayatı
İoannes Hrisostomos 349 da Antakya’da doğmuştur. Babası Secundus İoannes daha çocukken vefat etmiş bir memurdur. Annesi tarafından yetiştirilmiştir. Döneminin en önlü retorikçisi, sofist ve pagan olan Libanios’un okulunda retorik eğitimi almıştır. Manastır hayatıyla ilgilenmiş, 374 emekli olup bir mağarada keşişlik hayatına başlamıştır. Zayıf bünyesi hastalanmasına ve 378’de Antakya’ya dönmesine neden olmuştur. 381 yılında diyakon olarak atanmış, 386 yılında ise rahip olmuştur. Hrisostomos’un temel hizmeti vaaz vermek olmuştur. ‘Müjde O’nun çağrısı ve tutkusuydu’ diyebiliriz. Rahiplik üzerine konuşmasında bu idealini şu sözlerle anlatmıştır;
“Hitap ruh doktorlarının bir enstrümanıdır. Onunla dağlanır, onunla uzuv kesilir. O kaybolduğuna her şey yetersiz kalır. O yorgun ruhu dinçleştirir, öfkeyi dindirir, gereksizi keser, boşlukları doldurur ve manevi sağlık için gerekli olan her şeyi yapar denebilir. Hayatın idamesine gelindiğinde ise, örnek en iyi öğretmedir; fakat ruhu hatanın zehrinden iyileştirmek için kelimelere ihtiyaç vardır, kelimeler sadece cemaatin inancını sürdürmek için gerekli değildir, aynı zamanda onsuz düşmanlarımız ile savaşmak için de gereklidir. Mucizelerin ihsanına sahip olsak dahi, müjde bizim için faydalıdır, hatta gerekli...[6]
397'de I. Theodosius tarafından Konstantinopolis Patriği olarak atanmıştır. Hrisostomos hızla İmparatorluk maiyetindeki ruhbanlarda gördüğü itaatsizlikleri çözmek için uğraşmaya başlamıştır. Hrisostomos fakirler, toplum tarafından dışlanmışlara ehemniyet vermiş, zengin ve güç sahibi olanlara toplumsal adalet için çabalamalarını salık vermiştir. Bu çabaları ile birçoğunu rahatsız etmiş ve zamanla papazlar ve nihayetinde imparatorluk maiyetinde düşmanlar edinmiştir. 401 yılında sürgüne yollanmış ancak Konstantinopolis halkının isteği üzerine geri çağrılmıştır. 404’te bir kez daha Kilikya’daki Cucuse’ye sürgüne yollanmış, 407’de yeni bir sürgün olarak Pityus’a (Gürcistan) yollanmış ancak yolda kötü muameleden ölmüştür.
Eserleri
İoannes Hrisostomos bir teologtan ziyade bir ahlak kuramcısı olarak görülmüştür. Ancak gerçekte Hrisostomos herşeyden önce bir pastör ve vaizdir, Hristiyanlığı halkın anlayabilieceği şekilde anlatan popüler bir habercidir.[7]
Yorumlama eserleri
İoannes Hrisostomos çoğu eseri Eski ve Yeni Anşalma kitapları üzerine hitabelerinden oluşmaktadır. Yorumlamaları ‘Çobanlık’ olarak sınıflandırılabilir, asıl amacı metinlerdeki yorumlamaların dinleyicilerinin gündelik hayatlarında uygulayabileceği şeyler olması olmuştur.
Doktrinsel Eserleri
- Tanrı'nın Kavranılmazlığı Üzerine Hitabeler apophatizm'in izahı ve Tanrı’nın negatif bilgisinin takdire değer bir örneğidir.
- Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un Eşitliği Üzerine Hitabeler kitleler tarafından Triniteryen (Üçlü-birlik) Teoloji'nin anlaşılmasını sağlayacak bir kateşizmdir.
- Vaftiz Kateşizmi üzerinde iki serisi vardır.
- Rahiplik Üzerine diyalog da ruhbanlığın ihtiyaç ve işlevleri, itibarı üzerinedir.
Manastır Hayatı üzerine eserleri
- Theodore incelemesinde muhetmelen manastır hayatından vazgeçmeye ayartılan Mopsuestialı Theodorus’un geleceğine ithaf edilmiş, bir teşviktir.
- Bekaret Üzerine incelemesinde 1. Korintililer kitabının yedinci bölümünde anlatılan evliliğin bir antitezi olarak, olumsuz bir biçimde yorumlanmasıdır.
- Şüpheli Birlikte Yaşamlar Üzerine incelemeleri o dönemde var olan ve skandallar için risk oluşturan münzevi ve bakirelerin aynı çatı altında yaşaması geleneğine yönelik iğneli bir eleştiridir.
- Manastır hayatına karşı olan ebeveynler ve kamu otoritelerine yazılmış ve manastır hayatının bir savunması olan Manastır Hayatını Hakir Görenlere Karşı adlı üç kitapçık yazmıştır.
Çeşitli Hitabeleri
Litürjik şenliklere çok sayıda hitabesi vardır; Noel, Epifani, Kutsal Cuma, Paskalya. Hrisostomos’un hayatında önemli noktalar işaret eden başka konuşmaları da vardır; Heykeller üzerinde; Hrisostomos Pagan sembollerin ve Efes'te bulunan Artemis Tapınağı gibi tapınma yerlerinin yok edilmesinde aktif olarak öncülük etmiştir. Bunlar dışında Aziz Pavlus ve çeşitli şehitler üzerine methiyeleri de vardır.
Mektupları
İoannes Hrisostomos’a ait 236 mektuba sahibiz. Bu mektuplarda, konuları ızdırabın anlamı, İlahi takdire güvenme, sıklıkla yaşanan denenmelerde sabır üzerinedir. Hrisostomos bu konulardaki tavsiyelerinde hem Kutsal Kitap geleneğinden hem de Helenistik, özellikle de stoik gelenekten ilham almıştır. Antik bilgeliği reddetmemiş aksine Hristiyanlık birikimine katmış ve dönüştürmüştür.
Kaynakça
- The exact date of John's birth is in question, and dates between 344 and 349 are given. In the most recent general biography of Chrysostom, eminent patristics scholar JND Kelly, after a review of the evidence and literature, favours 349 as the date that best fits all available evidence, in agreement with Robert Carter. See Kelly, Golden Mouth: The Story of John Chrysostom: Ascetic, Preacher, Bishop, (Grand Rapids: Baker Academic 1998: originally published Ithaca: Cornell University Press, 1995), p. 4 fn. 12; esp. Appendix B passim. For a discussion of alternatives presented in the literature, see Robert Carter, "The Chronology of St. John Chrysostom's Early Life", in Traditio 18:357–64 (1962); Jean Dumortier, "La valeur historique du dialogue de Palladius et la chronologie de saint Jean Chrysostome", in Mélanges de science religieuse, 8:51–56 (1951). Carter dates his birth to the year 349. See also Robert Louis Wilken, John Chrysostom and the Jews: Rhetoric and Reality in the Late Fourth Century, (Berkeley: University of California Press: 1983), p. 5.
- "St John Chrysostom" profile, Catholic Encyclopedia (see here 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.); retrieved 20 March 2007.
- "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: St. John Chrysostom". www.newadvent.org. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2017.
- Hristiyan İlahiyatının Hikayesi - Gelenek ve Reformun Yirmi Yüzyılı. Roger E. Olson. Haberci. 2020. ss. 303-305.
- Golden Mouth: The Story of John Chrysostom - Ascetic, Preacher, Bishop. J.N.D. Kelly (İnglizce). Cornell University Press. 1995. s. 94.
- Saint Jean Chrysostome, Le livre de l'espérance. B. H. Vandenberghe (Fransızca). Soleil Levant - Les Ecrits des Saints. 1958. ss. 9-10.
- Preaching the Word with John Chrysostom. Gerald Bray (İngilizce). Lexham press. 2020. ss. ISBN 9781-6835-936-69.