Aleksios Strategopulos

Aleksios Komnenos Strategopulos (Modern Yunanca: Grekçe: Ἀλέξιος Κομνηνός Στρατηγόπουλος), Bizans İmparatoru VIII. Mihail döneminde Megas Domestikos ve Caesar rütbelerine yükselmiş general. Asil kökenlidir, 1250'li yılların başlarında zaten ileri yaşlarda olduğu kaynaklarda görünür, Epir'e karşı İznik İmparatorluğu'nun ordularına liderlik etmiştir. Gözden düştükten ve II. Theodoros tarafından hapsedildikten sonra Strategopulos, Mihail Paleologos'un etrafındaki aristokratların tarafını tutmuştur ve 1258'de II. Theodoros'un ölümünden sonra onun tahta geçmesini desteklemiştir. Pelagonia seferine 1259 yılında katılmıştır, Epir’i ele geçirmeye devam etmiş, ancak başarıları ertesi yıl geri alınmış ve Epirliler tarafından ele geçirilmiştir. Birkaç ay sonra serbest bırakılmış, Konstantinopolis'in Latinlerden Temmuz 1261 tarihinde beklenmedik şekilde yeniden alınmasında liderlik etmiş, Bizans İmparatorluğu yeniden kurulmuştur. Ertesi yıl Epirliler tarafından tekrar ele geçirilmiş ve serbest kalmadan önce İtalya'da birkaç yıl esir kalmıştır. Kamu hizmetlerinden emekli olmuş ve 1270’li yılların başında ölmüştür.

Aleksios Strategopulos
Doğum adı	Ἀλέξιος Κομνηνός Στρατηγόπουλος
Ölüm	1271/75
Bağlılığı	İznik İmparatorluğu
Hizmet yılları	1252–1262
Savaşları/Çatışmaları	Bizans-Latin savaşları Epir-İznik çatışması (1257-1259)

Kökeni ve ailesi

İmparator III. İoannis hükümdarlığında Strategopulos askeri kariyerine başlamıştır, imparatorun yeğeni ile oğlu Konstantinos evlenmiştir.

Aleksios Strategopulos'un asil sınıfa dahil olması dışında hayatının erken yılları ve tam olarak kökeni hakkında bir şey bilinmemektedir: diğer Strategopuloi 11.ve 12. yüzyılda zikredilmiştir, Aleksios ile akrabalık bağı tam olarak bilinmeyen bir İoannis Strategopulos, İznik İmparatorluğu'nun megas Logothetis'i (baş bakan) olmuştur.[1][2] Strategopoulos görünüşte şanlı Komnenos soyuyla bağlantılıdır, yaklaşık 1255 tarihli bir mühürde[3] "Komnenoslardan Aleksios Strategopoulos" yazısı görünmektedir.[4]

Ondan sonra yaşamış iki kaynak 15.yüzyıldan Gennadios Skolarios ve 16.yüzyıldan Pseudo-Sphrantzes onun Caesar Nikiforos Melissenos ile Bizans İmparatoru I. Aleksios'un kızkardeşi Eudokia Komnini çiftinin oğlu İoannis Komnenos soyundan geldiğini yazmışlardır. Pseudo-Sphrantzes, Strategopulos'un İoannis Komnenos'un torunun torunu olduğunu ve "Strategopulos" soyisminin büyükbabası Aleksios'un karısından türediğini ileri sürer. Diğer taraftan Skolarios, İoannis Komnenos'un büyük-büyük-büyükbabası olduğunu ve Strategopulos'un iddia edilen babası Theodosios'a İznik İmparatoru III. İoannis tarafından askeri yeteneği nedeniyle "Strategopulos" ("küçük general") lakabının verildiğini iddia eder.[5]

Doğum tarihide aynı şekilde bilinmemektedir ancak 1258 yılında "yaşlı odam" olarak tanımlanmıştır, 13. yüzyılın başlarında olmalıdır.[6][7] Kendi ailesinden, Konstantinos isimli bir oğlu olduğunu bilinmektedir, Yeoryos Pahimeris'e göre Konstantinos, İmparator III. İoannis'in kardeşi sebastokrator İsaakios Dukas Vatacis'in kızı ile evlenmiştir.[8]

Erken dönem kariyeri

İlk defa 1252-1253 yıllarında, III. İoannis döneminde, vakainamelerde (kronikler) Ostrovo Gölü etrafında Epir Despotluğu topraklarının talan edilmesi için giden orduya komutanlık etmesi nedeniyle adı geçer.[6][9] 1254 yılını Serez'de geçirir ve ertesi yıl başarısızlıkla sonuçlanan batı Rodop dağlarında yer alan Tzepaina kalesine yapılan sefere megas primmikerios Konstantinos Tornikes ile katılır. Sefer ağır kayıplar ile kaybedilir, sebebi, Georgios Akropolitis'e göre, hem Strategopulos hem de Tornikes'in kötü komutalığıdır. Karşılarındaki Bulgar güçlerini yeterince araştırmada başarılı olamadılar ve orduları dağıldı ve ekipmanları geride bırakarak kaçtılar ve "Bulgar çobanlarına ve domuzlarına" at sürdüler. Bu başarısızlık İmparator II. Theodoros'u kızdırdı ve onları görevlerinden aldı.[10] Ayrıca Mihail Paleologos'un çevresindeki aristokrat fraksiyon ile olan yakın ilişkisi de muhtemelen görevden alınmasının sebebidir, bir süre sonra oğlu Konstantinos lèse-majesté sebeiyle kör edilmiş, Aleksios'un kendisi ise hapsedilmiştir.[6][9][11]

Strategopulos muhtemelen İmparator II. Theodoros'in Ağustos 1258'de ölümünden kısa süre sonra serbest kalmıştır. Soylu ailelerin başları ile beraber Mihail Paleologos'un Georgios Mouzalon'a karşı çocuk imparator IV. İoannis'in naipliği almak için yaptığı saray darbesinin baskın destekçisi olmuştur.[12] Aynı yıl Mihail'in kardeşi megas domestikos İoannis Paleologos'un komutasında Makedonya'da Epir desiseleri ile yüzleşmek için gönderilen orduya eşlik etti. Mihail Paleologos 1259 başlarında imparator ilan edildiğinde İoannis Paleologos, sebastokrator rütbesine terfi etmiş, onun yerine Strategopulos megas domestikos olmuştur.[6][13] 1259 yılında Epir–Sicilya–Achaea ittifakına karşı Sicilya kralı I. Manfredo'nun Epir'e destek amaçlı yolladığı 400 Almanlık güçlü müfrezeyi Nikiforos Rimpsas ile esir alındığı ve mutlak zafer ile sonuçlanan Pelagonia Muharebesi'ne yol açan sefere katılmıştır.[6][14][15]

İznik Bizans zaferi sonrası İoannis Paleologos, Teselya'yı işgal ederken Aleksios Strategopulos ve John Raoul Petraliphas, Epirus'u uygun şekilde küçültmekle görevlendirildi. Strategopulos ve Petraliphas, kuşatma halinde bıraktıkları Yanya'ya uğramadan Pindus Dağları'nı geçip Epir başkenti Arta'yı ele geçirip Despot II. Mihail Komnenos Dukas'ın Kefalonia adasına kaçmaya zorlamıştır. Arta'da aralarında tarihçi Georgios Akropolitis'inde bulunduğu birçok İznikli esirler bulundu ve serbest bırakıldı. Bu başarısı onu Caesar rütbesine yükselmesine neden olmuştur.[12][16][17] Ancak ertesi yıl, İznik tarafının başarıları büyük ölçüde geri alınmıştır: Despot II. Mihail oğulları ve bir İtalyan paralı ordusu ile Arta'da karaya çıkmış, Epir halkı onun varlığına karşı çıkmıştır. Epirliğin ordusu Naupaktos yakınlarında Trikorfon geçidinde Aleksios'un kuvvetlerini yenmiş, İznik ordusu geri çekilmiş ve Aleksios esir edilmiştir.[12][16]

Konstantinopolis'in yeniden alınması

Silivrikapı (Pege) ya da Selymbria Kapı, Aleksios Strategopoulos komutasında Bizans ordusu Konstantinopolis'e 25 Temmuz 1261 tarihinde bu kapıdan girdiler.

Bu başarısızlığa rağmen, 1261 başlarında yılında İmparator VIII. Mihail büyük bir ödülü ele geçirmeyi hedefini koydu: Bizans İmparatorluğu'nun başkenti olup 1204 yılında Dördüncü Haçlı Seferi ile ele geçirilmesinden sonra Latin İmparatorluğu'nun oturduğu Konstantinopolis. Bu amaçla Mart ayında Ceneviz ile ittifak kurdu ve önceki başarısız İznik saldırısından sonra imzalanan bir yıllık ateşkesin sonuna yaklaşırken Temmuz 1261'de Epir esaretinden yeni kurtulmuş Aleksios ile çoğunluğu Kumanlardan oluşmuş öncü 800 askerle Bulgarları gözlemlemek ve Latin savunmasını hakkında casusluk için gönderildi.[18][19]

Birlik, Konstantinopolis'in yaklaşık 30 mil (48 km) batısında bulunan Selymbria köyüne ulaşınca, bağımsız yerel çiftçilerden thelematarioi, tüm Latin garnizonun ve Venedik donanmasının İznik adası Daphnousia'yı yağmalamak için gittiklerinden yerlerinde olmadıklarını öğrendiler.[20] Başlangıçta hem elindeki küçük kuvvetin Latin ordusu geri döndüğünde yok edilmesi tehlikesi hem de emirlere itaat etmeyeceği hususlarında endişe etti. Ancak şehrin yeniden alınması için böyle bir altın fırsatı kaçırmamaya karar verdi.[21]

24/25 Temmuz 1261 gecesi, Aleksios ve adamları, şehir duvarlarına yanaştı ve Silivrikapı'nın yakınında bir manastırda saklandılar.[6][21] Aleksios, thelematarioi öncülüğünde bazı adamlarını gizli bir geçitten geçirerek şehre soktu. Sonra içeriden duvarlara saldırıp muhafızları şaşırttılar ve kapıyı açarak İznik kuvvetlerinin içeri girmesini sağladılar.[22] Latinler tamamıyla şaşkınlık içerisindeydiler, bir miktar mücadeleden sonra İznik kuvvetleri şehrin duvarlarının kontrolünü sağladılar. Şehirde haberin yayılmasıyla İmparator II. Baodouin'den başlamak üzere tüm Latinler gemi ile kaçmak umudu ile Altın Boynuz'un limanlarına kaçtılar. O sırada Strategopulos'un askerleri kıyı boyunca karaya çıkılmasını engellemek için Venedik bina ve depolarını ateşe verdiler. Geri dönen Venedik filosunun zamanında varması sayesinde, Latinlerin çoğu Yunanistan'da Latinlerin elinde olan bölümlere tahliye edilebilmiş ancak şehir kaybedilmiştir.[22] Konstantinopolis'in yeniden alınması Bizans İmparatorluğu'nun İznikliler tarafından yeniden kurulması anlamına gelmekteydi ve İmparator VIII. Mihail, Ortodoks Hristiyanlarının en büyük bayramı Meryem'in ölümü günü (Koímēsis Modern Yunanca: Κοίμησις Θεοτόκου) olan 15 Ağustos'ta şehre büyük bir zaferle girip, Aya Sofya'da tac giydi. IV. İoannis'in hakları bir kenara atıldı ve genç adam kör edilip, hapsedildi.[23]

Aleksios, Mihail tarafından şehirde zafer alayı ve İmparator ve Patrik'in yanında bir yıl boyunca kilise hizmetlerinde isminin anılmasına izin verilerek onurlandırıldı .[6][24]

Sonraki hayatı

Bu olayla nam ve şan kazandı. 1262 yılında tekrar Epirlilere karşı bir sefere komutanlık etti. Fakat Despot I. Nikiforos Komnenos Dukas tarafından mağlup edilip esir edildi ve İtalya'da Manfred'e yollandı.[6][25] 1265 yılında İoannis Vatacis'in dul eşi Hohenstaufenli II. Konstans ile değiştirilerek kurtarılmıştır.[12] Volos yakınlarında Makrinitissa Manastırı'na yaptığı bağış nedeniyle Aralık 1270 tarihinde zikredilmiş ve 1271 ile 1275 yılları arası bir zaman muhtemelen Konstantinopolis'te ölmüştür.[6][12]

Kaynakça

Özel

1. Macrides (2007), p. 253 note 12
2. Vougiouklaki (2003), Note 2
3. "Boulloterion 3060". Prosopography of the Byzantine World. 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013.
4. Vougiouklaki (2003), Note 1
5. Varzos 1984, ss. 84, 175-176, 306-307.
6. Trapp et al. (1991), 26894. Grekçe: Στρατηγόπουλος, Ἀλέξιος Κομνηνός
7. Vougiouklaki (2003), Chapter 1
8. Macrides (2007), p. 341 note 7
9. Vougiouklaki (2003), Chapter 2.1
10. Macrides (2007), pp. 286–288
11. Macrides (2007), pp. 298, 339, 341
12. Vougiouklaki (2003), Chapter 2.2
13. Macrides (2007), p. 347
14. Bartusis (1997), pp. 37–38
15. Macrides (2007), pp. 357–361
16. Nicol (1993), p. 32
17. Macrides (2007), pp. 365–366
18. Bartusis (1997), pp. 39–40
19. Nicol (1993), pp. 33–35
20. Bartusis (1997), p. 40
21. Bartusis (1997), p. 41
22. Nicol (1993), p. 35
23. Nicol (1993), pp. 36–37
24. Macrides (2007), p. 388 note 9
25. Bartusis (1997), p. 48

Genel

• Bartusis, Mark C. (1997). The Late Byzantine Army: Arms and Society, 1204–1453. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1620-2. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.
• Macrides, Ruth (2007). George Akropolites: The History – Introduction, Translation and Commentary. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-921067-1.
• Nicol, Donald MacGillivray (1993). The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43991-6.
• Trapp, Erich; Beyer, Hans-Veit; Kaplaneres, Sokrates; Leontiadis, Ioannis (1991). "26894. Grekçe: Στρατηγόπουλος, Ἀλέξιος Κομνηνός". Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit (Almanca). 11. Viyana: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-3003-1.
• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (PDF) (Yunanca). A. Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi. OCLC 834784634.
• Vougiouklaki, Pinelopi (27 Kasım 2003). "Alexios Strategopoulos". Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Foundation of the Hellenic World. 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2010.