Latin İmparatorluğu

Latin İmparatorluğu ya da Konstantinopolis Latin İmparatorluğu, Latinlerin 1204 yılında Dördüncü Haçlı Seferi'nin neticesinde Konstantinopolis'i işgal ederek kurduğu bir devlettir. Haçlıların Romanya adını verdiği bu devlet 57 yıl ayakta kalmış, 25 Temmuz 1261 tarihinde İznik İmparatoru VIII. Mihail'in Konstantinopolis'i Haçlılardan geri almasıyla ortadan kalkmıştır.

Λατινική Αυτοκρατορία Imperium Romaniae Latin İmparatorluğu
1204-1261
Arma
Latin İmparatorluğu
Başkent	Konstantinopolis
Yaygın diller	Latince, Eski Fransızca, Yunanca
Hükûmet	Monarşi
İmparator
• 1204–1205	I. Baudouin
• 1206-1216	Flandralı Henri
• 1219-1228	I. Robert
• 1228–1261	II. Baodouin
Tarihçe
• Kuruluşu	1204
• Dağılışı	1261
Öncüller Ardıllar Bizans İmparatorluğu Bizans İmparatorluğu

Bizans'ın Latin Haçlılar tarafından bölüşülüp Latin İmparatorluğu kurulması

Mart 1204'te Venedik Dükü yaşlı Enriko Dandolo ile haçlı orduları komutanları Bizans İmparatorluğunu parçalamak için Partitio terrarum imperii Romanie adı verilen bir antlaşma imzaladılar. Buna göre bir Venedik temsilcisi ve 6 Haçlı orduları temsilcisinden kurulu bir imparator seçim komitesi kurulacaktı. Eğer bu komite bir Frank'i imparator seçerse Konstantinopolis (Katolik) Patrik'i Venedikli olacak ve aksi olursa patrik Frank olacaktı. Yeni Latin İmparatoru Konstantinopolis'in ve ülkenin dörtte birini doğrudan doğruya idare edecek ve imparator payına Haliç'te bulunan yeni Blaherne Sarayı (bugüne kalan parçası Tekfur Sarayı) ve Marmara'ya bakan eski saray bulunacaktı. Geri kalan dörtte üç Venedik'le kendilerine bölge verilecek Haçlı Seferi baronları arasında eşit olarak bölüştürülecekti. Kendilerine bölge verilecek Haçlı soylu idarecileri Latin İmparatoruna sadakat yemini edip onun vasalı olacaklardı. Fakat Venedik Latin İmparatoruna sadakat yemini etmeyecek ve onun vasalı olarak kabul edilmeyecekti.

Nisan 1204 ortasında Konstantinopolis Haçlıların eline geçip, Haçlılar tarafından tamamıyla talan edilip yakılıp yıkıldıktan ve geri verilen talanin bir kısmı ortaklaşa bölüştürüldükten sonra Haçlılar imparator seçme sorununa eğildiler. Haçlılar tarafından iki soylu Latin İmparatorluğuna adaydılar; I. Bonifacio del Monferrato ve Flandre Kontu IX. Baudouin. Bonifacio önceden en iyi aday gibi görünmekteydi. O, bu Haçlı Seferi'nin hazırlayıcılarının başındaydı. Bu görevi yapmayı çok istiyordu ve harap talan edilmiş Konstantinopolis'i araştırıp eski Bizans İmparatoru II. İsaakios'un eski karısı Macar Kralı Bella III'ün kızı İmparatoriçe Margit'i buldurup bu toplantıdan 3 gün önce evlenmişti. Ama Venedik Dükü onu istemiyordu. 16 Mayıs 1204'te Bukeleon Sarayı'nda toplanan imparator seçim komitesinde altı Venedik temsilcisi blok halinde Baudouin'i tuttular; altı Frank temsilciden ancak 1'i Bonifacio'ya oy verdi. Böylece, hiç beklenmedik şekilde, Bonifacio imparator olamadı ve Latin İmparatoru olarak Hainaut ve Flandre Dükü Baudouin seçildi. Aynı gün talan edilmiş ve bir Katolik Katedrali haline getirilmiş Ayasofya'da Latin İmparatoru I. Baudouin olarak taç giydirildi. Yeni Katolik Konstantilopolis Patrik'i seçilmiş olan Venedikli keşiş Tommaso Morosini daha Konstantinopolis'e varmamıştı ve taç giydirme törenine katılmadı. Böylelikle Latin İmparatoru Venedikliler tarafından seçildi ama taç giydirilmesi Venediklilerce yapılmamış oldu.

Flandralı Baudouin saltanatı

İmparator seçilen Baudouin ve Franklar, birkaç yüzyıllık Bizans kurum ve görenekleri yerine, Kuzey Batı Avrupa cemiyetlerinde uygulanan feodal görenekleri, sosyal ve politik kurumları Latin İmparatorluğu içinde bulunan bütün bölgelere sokmaya ve kullanılmasını zorlamaya koyuldular. Fakat yeni Latin İmparatorluğu'nda bunları benimsemiş Latin ve Frank asıllı kişiler ve ahali bulunmamaktaydı. Bunun için Latin İmparatorluğu'nun tarihi, askeri seferler, isyancı bölgelerde tahkim edilmiş mevkilerin savunması ve bütün sınırlarda çarpışmalara girişmekten ziyade Latinlerin ellerine zorla geçirmiş oldukları ülke içinde yaşayan Rumca konuşan ahalinin hoşnutsuzluğu ve hatta onların kin ve nefret etmeleri ile devamlı uğraşmaları halinde gelişmiştir.

Şubat 1205'te Dimetoka ve civarını kendi idaresi altına almış olan Latin asıllı idareci Frank soylu öldüğü zaman, şehir halkı bölgenin idaresini Bulgar Çarı Kaloyan'a teslim ettiler. Bunun üzerine Bulgarlar üzerine yürüyen Latin İmparatoru Baudouin Bulgar ordusu ile 14 Nisan 1205'te Hadrianapolis Muharebesi'ına girişti. Latinlerin zırhlı ağır süvari birlikleri Kaloyan tarafından bir pusuya yakalanarak imha edildi ve Baodouin Bulgarlara esir düştü. Bulgarlar onu esir olarak başkentleri olan Veliko Tarnovo'ya götürüp (şehirde hala Baudouin Kulesi adıyla bulunan) bir sur kulesinde hapse kapattılar ve 1205'te ölümüne kadar hapis kaldı.

Bu yenilgiden birkaç hafta sonra hala Konstantinopolis'te bulunan yaşlı Venedik Dükü Enriko Dandolo'da öldü. Böylece Venedikliler yeni imparator seçilmesi sureci içinde bir otoriter direktiften yoksun kaldılar. Bu imparator seçimi süreci sonunda Baudouin'in kardeşi Hainaut, Flandreli Henri Latin İmparatoru oldu.

Flandreli Henri'nin saltanatı

1204'te Latin İmparatorluğu ve Bizans Rum devletleri

Flandreli Henri'nin Latin İmparatoru olarak 1206 ile 1216 döneminde kendinden önceki imparatorun uygulamaya başladığı Batı Avrupa feodal kurum ve göreneklerinin uygulanması siyasetine devam etti. Epir Despotluğu ile yaptığı çarpışmalarda galip gelip Epir'i ve Makedonya'yı da Latin İmparatorluğu'na bağladı. Fakat Bulgarlara karşı giriştiği mücadele sonunda yine Bulgar Çarı Kaloyan'ın ölmesi üzerine Latin İmparatorluğu biraz rahatlayabildi.

Bulgar Çarı Kaloyan 1205-1206'da Filibe (o zamanki Philippopoli)'yi kuşattı ve şehri aldıktan sonra şehrin idarecilerini ve dinsel görevlilerini büyük işkencelerle öldürttü ve şehri yıkıp nerede ise yerle bir etti. Sonra Lüleburgaz (o zamanki Arkadiopolis) ve Vize'yi de eline geçirip bu şehirlerdeki ahaliyi kılıçtan geçirdi. Bulgarların bu zalim fetihleri Latinleri karşı mücadeleye geçmeye zorladı. Yeni İmparator seçilen Flandra'lı Henri bir ordu ile Bulgarların üzerine yürüyerek Dimotaka'yı tekrar eline geçirdi. Ondan sonra İstanbul'a dönen Henri 20 Ağustos 1206da Ayasofya'da bir törenle taç giydi. Ama hemen oradan ayrılarak tekrar bir Bulgar seferine girişti.

1207 ilkbaharında Bulgarlar tekrar Edirne'yi kuşattılar. Anadolu tarafında İznik İmparatorluğu ile uğraşmakta olan Flandreli Henri hemen Trakya'ya geçerek Edirne'yi kuşatmadan kurtarmayı başardı. Henri'nin şansı kendisine yardımcı oldu ve 1207'de Bulgar Çarı Kaloyan Selanik'i kuşatmakta iken kendi adamlarından biri tarafından öldürüldü. Ertesi yıl Henri tekrar taht kavgası içinde bulunan Bulgarlar üzerine sefer yaptı. Bu sefer Trakya'da Bulgarlara kaybedilmiş olan eski bölgeleri tekrar eline geçirdi. 1210da eski Çar Kaloyan'in kızı Bulgar Maria ile Henri evlendi ve Bulgarlar ile Latin İmparatorluğu arasında bir barış yapıldı.

Ayni dönemde I. Mihail Komnenos Dukas'ın hükümdarlığı altında bulunan Epir Despotluğu, Latin İmparatoruluğu'nun vasalları olan Selanik ve Atina'yı tehdit etmekteydi. Henri bunu önlemek için I. Mihail'den kendinin bir vasalı olduğunu kabul etmesini istedi. I. Mihail bunu kabul edip vasal olduğunu açıkça göstermek için 1209 yazında kızını Henri'nin kardeşi Eustace ile evlendirdi.

Henri bu sefer de Latinlerle uğraşmak zorunda kaldı. Lombard asıllı I. Bonifacio del Monferrato öldü ve yerine geçen Selanik baronları Latin İmparatoru olan Henri yerine İtalya'da Monferrato Dükü olan Guglielmo'yu vasal olarak kabul ettiler. Henri bunlara karşı savaşa girişti. En sonunda 2 Mayıs 1210 tarihinde Selanik'in Konstantinopolis'daki Latin İmparatorluğu'nun bir bölünmez bir parçası olduğunu kabul ettirdi.

Fakat bu sefer Epir Despot'u I. Mihail Selanik'e gözünü dikmiş ve 1210'da I. Mihail Selanik Krallığına hücuma geçti ve şehri kuşattı. Bu Henri'yi güneyden tekrar Selanik'e dönüp sehri Mihail'in kuşatmasından kurtarmaya ve Mihail'in tekrar Henri'nin vasalı olduğunu kabullenmesine zorladı.

1214 yılında I. Mihail'in ölümü ile Epir Despotluğu'na Theodoros Komnenos Dukas geçti. Theodoros mutlaka Selanik'i eline geçirmek istediği açıktı. Henri, Selanik Surları'nı pekiştirmeye başladı. Bununla uğraşmakta iken 11 Haziran 1216da Latin İmparatoru Flandreli Henri öldü.

Courtenay'ler

1216 yılında Latin İmparatoru olan Flandreli Henri, yerine geçecek bir varis bırakmadan ölünce baronlardan oluşan bir komite Baudouin ve Henri'nin kızkardeşi Yolande'nın kocası Tonerre, Auxerre ve Namur Kontu olan Pierre de Courtenay'a imparatorluk tacını vermeyi teklif ettiler. Pierre, 9 Nisan 1217 tarihinde Roma'da taç giydirildi ve bu merasimde Venediklilere verilmiş olan imtiyazları koruyacağına dair bir yemin etti. Fakat Balkanlara geçtiği zaman Epir Despotluğu tarafından yapılan bir baskınla Arvavutluk'ta yakalanıp hapse atıldı ve 1218-1219 dönemini hapiste geçirip Konstantinopolis'i hiç göremedi.

Hamile olan dul karısı, Yolande kocasından ayrı olarak denizden Konstatinopolis'e gelmişti ve orada sarayda oğlu Baodouin'i doğurdu ve Yolande Latin İmparatoru olarak kabul edildi. Ona naip olarak Latin İmparatorluğu önce Bethuneli Konon tarafından fiilen yöneltildi ve o 17 Aralık 1219'da ölünce Geoffroy de Merry, Narjot de Toucy ve Théodore Branas'dan oluşan bir naipler koleji fiilen idareyi ele aldı.

1220'de Yolande'nın oğlu Robert'a imparator olarak taç giydirildi. Robert de Courtenay'in hükümdarlık yıllarında en önemli olaylar İznik'te kurulmuş olan İznik İmparatorluğu ile ilişkilerin önce iyileşmesi; fakat sonradan 1224de İznik İmparatoru III. İoannis Vatatzes ile yapılan Paimaneon Savaşı'nın Latinler tarafından kaybedilmesi ve İznik İmparatorluğunun güçlenip Latin İmparatorluğu'nu tehdit etmesidir. Zaten halk tarafından hiç beğenilmeyen Latinler bu savaştan sonra Anadolu topraklarından atıldılar.

1227 yılında nüfuzlu baronlar Robert de Courtenay'i imparatorluk tahtından indirdiler ve yerine daha yetişkin olmayan II. Baudouin'i imparator yaptılar. Robert, Ocak 1228de Mora'da öldü. Bundan sonra naiplik eski Kudüs Kralı olan John de Brienne verildi ve II. Baudouin ile ortak imparator olarak görevde bulundu.

Latin İmparatorluğu'nun sonu

"Gökler verdi, gökler aldı." IV.Justinianus, 1266

Latin imparatorları

Hükümdar	Portre	Doğum	Taç giyme	Evlilikleri	Ölüm
I. Baodouin 1204–1205		Temmuz 1172 Hainaut Kontu V. Baodouin ile Flandre Kontesi I. Margaret'in oğlu	16 Mayıs 1204'te Ayasofya'da hükümdarlığı 9 Mayıs'ta başladı	Marie de Champagne 6 Ocak 1186 2 kızı	1205 muhtemelen Tırnovo, Bulgaristan yaklaşık 33 yaşında
Henry 1206–1216		c. 1174 Hainaut Kontu V. Baodouin ile Flandre Kontesi I. Margaret'in oğlu	20 Ağustos 1206 hükümdarlığı temmuzda başladı	(1) Agnès de Montferrat 4 Şubat 1207 1 çocuk? (2) Bulgar Maria 1213 çocuksuz	11 Haziran 1216 yaklaşık 42 yaşında
Pierre 1216–1217		c. 1155 Pierre de Courtenay ve Elizabeth de Courtenay'in oğlu	9 Nisan 1217'de Roma dışında bir kilisede hükümdarlığı 1216 yılında başladı	(1) Agnès de Nevers bir kız (2) Yolande on çocuk	1219 yaklaşık 64 yaşında
Yolande (naibe) 1217–1219[1]		1175 Hainaut Kontu V. Baodouin ile Flandre Kontesi I. Margaret'in kızı		Pierre on çocuk	Ağustos 1219 44 yaşında
Conon de Béthune (naip) 1219		1160 öncesi			17 Aralık 1219
Giovanni Colonna (naip) 1220–1221		yaklaşık 1170			28 Ocak 1245
I. Robert 1221–1228		Latin İmparatorları Pierre ile Yolande'nın oğlu	25 Mart 1221	Neuville Leydisi 1227 çocuksuz	Ocak 1228 Mora, Achaea Prensliği
Jean (kıdemli ortak imparator çocuk II. Baodouin) için 1229–1237		c. 1170 Brienne Kontu II. Erard ile Agnes de Montfaucon'un oğlu		(1) Marie de Montferrat 14 Eylül 1210 bir kızı (2) Ermenistanlı Stefanie bir oğlu (3) Berenguela de Leon 1224 dört çocuğu	27 Mart 1237 yaklaşık 67 yaşında
II. Baodouin 1228–1261		1217 Latin İmparatorları Pierre ile Yolande'nın oğlu	15 Nisan 1240 hükümdarlığı 1228 yılında başladı	Marie de Brienne 1234 bir oğlu	Ekim 1273 Napoli, Sicilya Krallığı 43 yaşında

Kaynakça

1. Donald M. Nicol, The Last Centuries of Byzantium, 1261-1453, (Cambridge University Press, 2002), 12.