Artemis Programı

Artemis Programı
Proje bilgileri
Ülke	Amerika Birleşik Devletleri
Organizasyon	NASA ve ortakları
Misyon	İnsanlı Ay görevi
Durum	Devam ediyor
Program geçmişi
Maliyet	35 milyar dolar
Süre	2017-Devam ediyor
İlk uçuş	Artemis 1
İlk insanlı uçuş	Artemis 2
Fırlatma İstasyonu	Cape Canaveral Kennedy Uzay Merkezi
Araç bilgileri
Mürettebat araçları	Gateway , Orion
Fırlatma araçları	SLS , ticari şirket araçları

Artemis Programı, hâlihazırda devam etmekte olan insanlı Ay yolculuğu programı. Projenin ismini aldığı Artemis, Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve ay tanrıçasıdır.

Program ağırlıklı olarak NASA tarafından yürütülmekte olup ticari uzay şirketleri ve ESA, JAXA, CSA gibi uluslararası ortaklarla birlikte çalışılmaktadır. Projenin amacı "ilk kadın ve sıradaki erkeği" Ay'ın güney kutbuna indirmek olarak ifade ediliyor.

NASA, Artemis'i uzun vadede Ay'da kalıcı yapılar için temel atmak, yerleşmek ve en sonunda Mars'a insan göndermek için bir adım olarak görüyor. Hedef olarak güney kutbunun seçilmesinin sebebi ise yakın zamanda Ay'ın güney kutbunda donmuş halde su keşfedilmiş olması. Keşiften sonra ABD dışında diğer ülkelerin uzay kuruluşları da dikkatini bu yöne çevirdi.

Astronotların Ay'da çalışmalarını gösteren bir konsept çalışması

Artemis programı kapsamında şu ana kadar kesinleşmiş üç uçuş bulunuyor. 2021, 2022 ve 2024'te gerçekleştirilecek bu görevlerde her şey planlandığı gibi giderse 2030'a kadar uçuşlar devam edecek. Artemis programı tamamlandığında Ay'ın yerleşme ve kolonizasyon için hazır hale geleceği düşünülüyor.

Gelişimi

Mevcut Artemis programı, TakımYıldız Programı ve Asteroit Yönlendirme Görevi gibi iptal edilen NASA projelerinin ve görevlerinin birkaç ana bileşenini içeriyor. Başlangıçta; 2005 NASA Yetkilendirme Yasası ile yasalaştırılan TakımYıldız Programı, Ares I, Ares V, Mürettebat Keşif Aracı ve Orion'ın geliştirilmesini içeriyordu. Bu durum 2000'lerin başından 2010 yılına kadar sürdü.

Mayıs 2009'da ABD başkanı Barack Obama; Uluslararası Uzay İstasyonu'na destek, Alçak Dünya yörüngesinin ötesinde (Ay Mars ve yakın Dünya nesneleri dahil) misyonların geliştirilmesi ve ticari alanların kullanılması dahil olmak üzere çeşitli hedefleri dikkate almak amacıyla Augustine Komitesi'ni kurdu. Komite, TakımYıldız Programı'nın büyük oranda yetersiz kaldığı ve 2020'de Ay'a iniş yapmanın imkânsız olduğu sonucuna vardı. TakımYıldız Programı daha sonra beklemeye alındı.

Başkan Obama, 15 Nisan 2010 tarihinde Kennedy Uzay Merkezi'nde yaptığı konuşmada yönetimin NASA planlarını açıkladı ve programın cansız hale geldiği gerekçesiyle TakımYıldız Programı'nın Orion'ın dahil olmadığı unsurlarını iptal etti. Bunun yerine 6 milyar dolarlık ek fon teklif etti ve 2015 yılına kadar, 2030 yılının ortalarında Mars yörüngesinde insanlı misyonlar için, hazır olacak yeni bir ağır roket programı geliştirilmesi çağrısında bulundu.

11 Ekim 2010'da başkan Obama; uzay mekiği, TakımYıldız Programı ve diğer NASA programlarının işgücü, varlık ve yeteneklerinin kullanımını en üst düzeye çıkarırken aynı zamanda 2016'dan itibaren başlayacak olan Alçak Dünya yörüngesinin ötesinde görevler ve Mürettebat Keşif Aracı için geliştirilecek olan Uzay Fırlatma Sistemi'nin derhal geliştirilmeye başlanması için gereklilikleri içeren 2010 NASA Yetkilendirme Yasasını imzaladı. Kanun ayrıca uzay araştırma çerçevesine bağlı uzay teknolojileri ve robotik yeteneklere yatırım yaptı; ticari yörünge taşımacılığı, ticari tedarik hizmetleri desteklemeye devam etti ve ticari mürettebat geliştirme programlarını genişletti.

30 Haziran 2017'de başkan Donald Trump, başkan yardımcısı Mike Pence başkanlığında Ulusal Uzay Konseyi'nin yeniden kurulması için bir yürütme emri imzaladı. Trump yönetiminin ilk bütçe teklifi Dünya bilimsel araştırmalarının azaltılması ve NASA'nın eğitim bürosunun kaldırılmasını isterken Obama dönemi insanlı uçuş programlarını yerinde tuttu: ticari ikmal hizmetleri, ticari mürettebat geliştirme, Uzay Fırlatma Sistemi ve derin uzay görevleri için Orion uzay aracı gibi.

11 Aralık 2017'de başkan Trump, insanlığın Ay'a dönüşü için ABD tarafından yönetilen, özel sektör ortaklarıyla entegre bir program ve ardından Mars ve ötesine misyonlar sağlayan ulusal alan politikasında bir değişiklik olan Uzay Politikası Direktifi 1'i imzaladı. Bu yeni politika, NASA yöneticisinden "Güneş Sistemi boyunca insanlığın genişlemesini sağlamak ve Dünya'ya yeni bilgi ve fırsatları geri getirmek için ticari ve uluslararası ortaklarla yenilikçi ve sürdürülebilir bir keşif programına öncülük etmesini" istiyor. Amaç; hükümeti, özel sektörü ve insanları Ay'a geri döndürme ve Mars'ta nihai olarak insan keşfinin temellerini atma yolundaki uluslararası çabaları daha etkin bir şekilde organize etmek.

26 Mart 2019'da başkan yardımcısı Mike Pence, NASA'nın Ay'a iniş hedefinin 2024 yılında planlanan bir inişle 4 yıl hızlandırılacağını duyurdu. 14 Mayıs 2019'da NASA yöneticisi Jim Bridenstine, yeni programın Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve Ay tanrıçası olan "Artemis"in ismini alacağını duyurdu.

Şubat 2020'de Beyaz Saray, 2021 mali yıl bütçesinin bir parçası olarak Artemis Programı'nı karşılamak için %12'lik bir fon artışı talep etti. Toplam bütçe yılda 25,2 milyar dolar olacak ve 3,7 milyar dolar bir insanlı iniş sistemine ayrılacak. NASA mali işler genel müdürü Jeff DeWit, projeyle ilgili demokratik endişelere rağmen ajansın kongre aracılığıyla bu bütçeyi elde etmesinin "harika bir vuruş" olduğunu düşündüğünü söyledi.

Fırlatma Araçları

Uzay Fırlatma Sistemi (SLS)

SLS roketinin gelecek konfigürasyonları

Uzay Fırlatma Sistemi (ing. Space Launch System - SLS), insanları Ay'a göndermek için uzay boşluğuna fırlatacak roketin adıdır. Araç NASA'nın Saturn V'den bu yana inşa edeceği ilk derin uzay roketi olma özelliği taşıyor. Aynı zamanda tamamlandığında şu ana kadar yapılmış en güçlü roket olma unvanını da ele geçirecek.

Tamamlandığında 98 metre uzunluğa ve 2600 ton ağırlığa sahip olması beklenen SLS Blok-1, 26 ton yükü uzaya fırlatabilecek. Bu ve bundan sonraki her SLS konfigürasyonu, RS-25 motorlu bir çekirdek kademe kullanacak. Uzaya fılatıldıktan sonra alt kademeler ayrılacak ve ICPS (ing. Interim Cryogenic Propulsion Stage), Orion'ı Ay'a götürecek.

Roketin en alt kademesi (core stage) taşınırken

SLS'in planlanmış bir sonraki geliştirilmesi olan SLS Blok-1B mürettebat aracı yeni ve daha güçlü bir EUS (ing. Exploratiom Upper Stage) kullanarak daha zorlu görevlere olanak sağlayacak. Blok-1B mürettebat aracı derin uzaya; Orion ve mürettebatı dahil olmak üzere yaklaşık 37 ton yük gönderebilecek.

Bir sonraki SLS konfigürasyonu olan SLS Blok-2 ise 45 tondan fazla yük taşıyabilecek. Ay'a, Mars'a ve diğer derin uzay varış noktalarına kargo görevleri için kullanılacak.

Ticari Şirket Roketleri

Orion'un, Delta IV Heavy ve Falcon Heavy gibi roketlerle fırlatılabileceği düşünülse de NASA, yeterli güce sahip tek roket olduğu nedeniyle Orion için sadece SLS roketlerini kullanmaya karar verdi.

SpaceX gibi ticari uzay şirketlerinin roketleri, Gateway uzay istasyonunun bazı bölümleri ve diğer kargo görevleri için kullanılacak.

Gateway, henüz belirlenmemiş ticari şirket roketleri tarafından gerçekleştirilecek 28 kargo misyonu ile desteklenecek.

Mürettebat Araçları

Orion

ABD'nin NASA uzay keşif misyonu için geliştirilen (bkz. Orion, Mürettebat Keşif Aracı) insanlı uzay kapsülü -veya mürettebat modülü- Orion, insanlı derin uzay görevleri için tasarlandı.

Dış yüzeyi, bilgisayarlar ve elektronik aletler dış uzaydan gelen ışımaya (radyasyon) dayanıklı. Isı kalkanı, Dünya atmosferine girerken oluşacak 2800 °C civarındaki sıcaklıklara dayanabilecek şekilde tasarlandı. Ay yörüngesindeki uzay istasyonu olacak Gateway'e 6 ay kadar kenetlenmiş şekilde kalabilecek. Ayrıca mürettebatı kendi başına 3 hafta yaşatabilecek kapasiteye sahip. Taşıyacağı güneş panelleri de Güneş enerjisinden faydalanılabilmesini sağlayacak.

Orion'ın Ay'a yolculuğunu gösteren bir illüstrasyon

Orion'ın görevi mürettebatı SLS roketinin alt kademeleri ayrıldıktan sonra Ay'a götürmek ve sobra geri getirmek. Ay yörüngesine girdikten sonra Gateway'e kenetlenecek ve astronotlar Gateway'e geçecek.


Serisi	Durum	Uçuşlar	Uçuş süresi	Notlar
001	Emekli oldu	1	4 saat 24 dakika 46 saniye	EFT-1 görevini gerçekleştirdi.
002	Uçuş öncesi hazırlık	0		Artemis I görevini gerçekleştirmesi planlanmaktadır.
003	İnşaat halinde	0		Artemis II görevini gerçekleştirmesi planlanmaktadır. Mürettebat taşıyacak ilk Orion kapsülü.
004	İnşaat halinde	0		Artemis III görevini gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

Gateway

Gateway veya Ay Geçidi, Ay yörüngesinde bulunan bir uzay istasyonu olacak. Depolama, ihtiyaç duyulan araç ve gereçleri alma ve bilimsel araştırmalar yapma gibi işler için kullanılabilecek. Diğer bir deyişle Gateway, yörüngede bulunan bir karakol görevi üstlenecek.

Orion, Ay yörüngesine girdikten sonra Gateway'e yaklaşıp kenetlenecek, astronotlar Gateway'e geçecek ve burada bulacakları bir iniş aracı ile yüzeye inecek.

Gateway'in inşasına 2022'de başlanması, 6 parça halinde ayrı ayrı fırlatılarak 2024'te tamamlanması planlanıyor.

İniş Aracı

Ay'dan kalkış anını gösteren bir konsept çalışması

NASA, 2024 yılında Ay'a inecek bir ay inicisi (ing. lunar lander) için firmalarla çalışmalarını sürdürüyor.

30 Nisan 2020'de NASA yöneticisi Jim Bridenstine, iniş aracı geliştirmesi için adaylar arasından 3 şirketi seçtiklerini duyurdu. Bunlar SpaceX, Dynetics ve Blue Origin öncülüğundeki Ulusal Takım.

NASA'nın şirketlerle imzaladığı kontrat 10 aylık süreye sahip. Kurum sürenin sonunda hangi şirketi seçtiğini açıklayacak.24 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

NASA, şirketlere yaklaşık 1 milyar dolarlık teşvik paketi sunuyor.

Blue Origin ve Ulusal Takım

Blue Origin, Amazon'un kurucusu Jeff Bezos'un kurduğu bir havacılık ve uzay şirketi. Ulusal Takım ise Blue Origin'in liderliğinde kurulan ve Lockheed Martin, Northrop Grumman ve Draper isimli şirketlerin ortak olduğu; Ay iniş aracı üretmeyi hedefleyen ticari grup.

Ulusal Takımın iniş aracı, Entegre İniş Aracı (Integrated Lander Vehicle - ILV) olarak adlandırılıyor. Blue Origin'e ait Blue Moon Lander adlı aracı temel alan ILV, yine Blue Origin'e ait New Glenn roket sistemi ve United Launch Alliance'ye ait Vulcan fırlatma sistemi ile uzaya gönderilecek. Aracın diğer donanımları Ulusal Takım bünyesindeki diğer şirketler tarafından üretilecek.

Ulusal Takım'ın NASA'dan alacağı teşvik 579 milyon dolar.

Dynetics

United Launch Alliance'a ait Vulcan fırlatna sistemi ile fırlatılacak Dynetics'in aracı tek bir modülden oluşuyor. Dynetics İnsan İndirme Sistemi (Dynetics Human Landing System - DHLS), üç seçenek arasında en küçüğü.

Dynetics'in NASA'dan alacağı teşvik 253 milyon dolar.

SpaceX

SpaceX'in iniş için geliştireceği araç şirketin Ay ve Mars misyonları için tasarladığı Starship.

Starship'in avantajı tekrar kullanılabilir olması.19 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Artemis misyonu için kullanılan konsept resminde Starship, kapsamlı bir taşıma aracı yerine bağımsız bir iniş sistemi gibi görünüyor (ısı kalkanının olmaması ve Dünya'ya dönüş için kullanılan yüzgeçlerin olmaması gibi). Araç kendi roketi olan Super Heavy ile fırlatılacak, yörüngede doldurulacak ve sonunda Ay yörüngesine gönderilecek. Orada Orion kapsülündeki mürettebat araca transfer edilecek.

Starship'in diğer bir avantajı büyük miktarda kargo taşıma yeteneğine sahip geniş iç alanı.19 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

NASA'nın SpaceX'e vereceği teşvik 135 milyon dolar.

Uzay Giysileri

Artemis programında iki uzay giysisi kullanılacak: xEMU (Exploration and Extravehicular Mobility Unit) ve OCSS (Orion Crew Survival System).

Ay'a iniş için giyilecek giysi (xEMU)

xEMU, Ay yüzeyine inmek için giyilecek ve 8 saaye kadar dayanabilecek. Zaman kaybı yaşanmaması için hareketli eklemler ve rulmanlar içerecek. Bunların dışında klasik uzay giysilerinde bulunan kask, sırt çantası gibi kısımları mevcut.

OCSS

OCSS ise fırlatma sırasında ve geri dönerken basınçtan korunmak için giyilecek.

Astronot kadrosu

10 Ocak 2020'de "Kaplumbağalar" olarak adlandırılan NASA 22. Astronot grubu mezun oldu ve Artemis Projesi'ne atandı. Grupta aynı zamanda 2 Kanada Uzay Ajansı astronotu da bulunuyor.

Amerikalı mezunlar

Kayla Barren (doğum:1987): Teğmen, Amerika Birleşik Devletleri Donanması
Zena Cardman (doğum:1987): Biyolog
Raja Chari (doğum:1977): Albay, ABD Hava Kuvvetleri
Matthew Dominick (doğum:1981): Teğmen-kumandan, Amerika Birleşik Devletleri Donanması
Bob Hincs (doğum:1975): NASA araştırma pilotu
Warren Hoburg (doğum:1985): Havacılık ve astronotik (uzay yolculuğu bilimi) alanında doçent, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü
Jonny Kim (doğum:1984): Teğmen, Amerika Birleşik Devletleri Donanması, Fizikçi
Robb Kulin (doğum:1983): Baş mühendis, SpaceX
Jasmin Moghbeli (doğum:1983): Binbaşı, ABD Deniz Piyade Kolordusu
Loral O'Hara (doğum:1983): Araştırma mühendisi, Woodshale Osenografya Kurumu
Fransisco Rubio (doğum:1975): Binbaşı, ABD Ordusu
Jessica Watkins (doğum:1988): Jeolog, doktora sonrası araştırmacı, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü

Kanadalı mezunlar

Joshua Kutryk (doğum:1982): Yarbay, Kanada Silahlı Kuvvetleri
Jenni Sidey (doğum:1988): Makine mühendisi, yanma bilimci ve öğretim görevlisi

Uçuşlar

Orion test uçuşları

Şu ana kadar Orion kapsülü için TakımYıldız Programı, Orion projesi ve Artemis Projesi kapsamında üç test yapıldı ve modül üç testi de başarıyla geçti.

İlki 6 Mayıs 2010'da yapıldı. Orion'un fırlatma iptal sisteminin işlevselliği test edildi. İkincisi 5 Aralık 2014'te yapıldı. Delta IV roketi ile fırlatılan kapsül, yeryüzünden 5800 km yükseklikte Dünya çevresinde 2 tur attıktan sonra açılan paraşütler yardımıyla Pasifik Okyanusu'na indi.

Orion, inişten sonra Pasifik Okyanusu üzerinde

Üçüncü ve son testte (20 Temmuz 2019) yine fırlatma iptal sistemi test edildi fakat bu fırlatmanın ilk testten farkı, Orion'ın 100 tonluk ve maksimum aerodinamik yapıda özel bir araçla fırlatılmış olması.


Görev	Logo	Tarih	Mürettebat	Sonuç	Süresi
Pad Abort-1	https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orion_Pad_Abort_1.png	6 Mayıs 2010	Yok	Başarılı	95 saniye
Exploration Flight Test-1	https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Exploration_Flight_Test-1_insignia.png	5 Aralık 2014	Yok	Başarılı	4 saat 24 dakika
Ascent Abort-2	https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ascent_Abort-2.png	2 Temmuz 2019	Yok	Başarılı	193 saniye

Son fırlatma iptal testinin fırlatma anı

Planlanan uçuşlar

Hâlihazırda kesinleşmiş 3 Artemis görevi bulunuyor: Artemis 1 (2021), Artemis 2 (2022), Artemis 3 (2024). Artemis 1, Ay yörüngesine yapılacak insansız bir test uçuşu olacak ve SLS roketinin ilk fırlatması olacak. Artemis 2, yine yörüngeye yapılacak "insanlı" bir uçuş olacak. Artemis 3 ise en sonunda planlanan Ay'a iniş görevi olacak.


Görev	Fırlatma tarihi	Mürettebat	Fırlatma aracı	Süresi
Artemis I	Kasım 2021	Yok	SLS Block 1	~25 gün
Artemis II	2023 (Q3)	Duyurulacak	SLS Block 1	~10 gün
Artemis III	2024 (Q4)	Duyurulacak	SLS Block 1	~30 gün

Tasarlanan uçuşlar

Her şey planlandığı gibi giderse 2025'ten 2030'a kadar 6 Artemis görevi daha gerçekleştirilmesi planlanıyor (Artemis 4,5,6,7,8 ve 9 görevleri).


Görev	Fırlatma tarihi	Mürettebat	Fırlatma aracı	Süresi
Artemis IV	2025	Duyurulacak	SLS Block 1B	~30 gün
Artemis V	2026	Duyurulacak	SLS Block 1B	~30 gün
Artemis VI	2027	Duyurulacak	SLS Block 1B	~30 gün
Artemis VII	2028	Yok	SLS Block 1B	>60 gün
Artemis VIII	2028	Duyurulacak	SLS Block 2	~30 gün
Artemis IX	2029	Duyurulacak	SLS Block 2	~30 gün

Eleştiriler

Artemis Projesi'nin hem içeriğiyle hem de projenin kendisiyle ilgili eleştiriler mevcut.

The Hill'de yazar olan Mark Whittington, bir makalesinde "Lunar Gateway projesinin Ay'a dönmemize yardımcı olmadığını" belirtti.

Havacılık mühendisi, yazar ve Mars Society'nin kurucusu Robert Zubrin, 2019'dan itibaren Artemis programının bir parçası olan Lunar Gateway'e karşı hoşnutsuzluğunu dile getirdi. Zubrin, Ay'a iniş için SpaceX fırlatma araçları ve Dragon kapsülü ile değiştirilerek SLS ve Orion'ın aşamalı olarak ortadan kaldırılmasını önerdi. Öneride ayrıca yerinde kaynak kullanımı yoluyla Ay yüzeyinde yakıt ikmali yapacak ve mürettebatı LEO'dan Ay yüzeyine transfer edecek ağır bir ferry/lander da bulunuyor. Konsept, NASA'da 1970'lerden beri bulunan kendi Uzay Ulaşım Sistemi'yle büyük benzerlik göstermekte.

Eski Apollo 11 astronotu Buzz Aldrin, ay karakolu da dahil olmak üzere NASA'nın mevcut hedeflerine katılmıyor. Aldrin, Ay'a geri dönmenin zaman ve kaynak istafı olduğunü düşünmekte. "Ay'ı unutun, hadi Mars'a gidelim (Forget the moon, let's head to Mars)" sözünde de belirttiği gibi Mars to Stay misyonlarının daha gerekli olduğunu savunuyor. Ayrıca "mürettebatı uzaydaki bir ara noktaya (dinlenme tesisi gibi) gönderme ve orada indirme ve çıkarma yapmanın ne kadar faydalı olduğunu da sorguladı. Yine de Aldrin, eğer yapılacaksa Robert Zubrin'in Moon Direct konseptine destek verdiğini dile getirdi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.