Belarus Demokratik Cumhuriyeti Radası
Belarus Demokratik Cumhuriyeti Radası (Belarusça: Рада Беларускай Народнай Рэспублікі, Рада БНР; Rusça: Рада Белорусской Народной Республики, Рада БНР), Belarus Halk Cumhuriyeti'nin en yüksek yönetim organı. 1919'da kurulan yapı, yıkılışının ardından Belarus diasporasının siyasi bir örgütü haline geldi.[1][2] Antikomünist görüşleri ile bilinir.
|
Рада Белорусской Народной Республики | |
 | |
|
| |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Kuruluş tarihi | 1919 |
| Türü | Geçici hükûmet parlamentosu |
| Yönetici(ler) |
|
| Web sitesi | Radabnr.org |
Tarihçe
_building_(1918).jpg.webp)
Belarus Demokratik Cumhuriyeti Radası, yürütme organı olarak ilk Tüm Belarus Kongresi sonucun kuruldu.[3] Minsk'de düzenlenen kongre farklı bölgelerinden 1800 üzerinde katılımcı ile Aralık 1917 yılında toplandı. Kongre çalışmaları Bolşevikler tarafından kesintiye uğratıldı.
Bolşeviklerin Minsk'ten çekilmesinden sonra Rada (konsey) kendini Belarus'un en yüksek yönetim gücü ilan etti. Bolşevikler, Alman İmparatorluğu ile Brest-Litovsk Antlaşması'nı imzaladıktan sonra Rada, Belarus Demokratik Cumhuriyeti'ni ilan etti.
25 Mart 1918 itibarıyla Rada'nın 77 üyesi vardı;
- 36 Tüm Belarus Kongresi'nde seçildi
- Belarus Vilna topluluğunun 6 temsilcisi
- 15 etnik azınlık temsilcisi (Rus, Leh, Yahudi)
- 10 yerel yönetim temsilcisi
- 10 büyük şehir temsilcisi
Almanya Belarus Demokratik Cumhuriyeti'ni resmi olarak tanımadı ve faaliyetlerini engelledi. Bununla birlikte, Rada, yönetim organlarını ülkenin farklı bölgelerinde düzenlemeye başladı. Ulusal bir Belarus ordusu ve bir ulusal eğitim sistemi kurdu.
Rada, Finlandiya, Ukrayna Halk Cumhuriyeti, Çekoslovakya, Baltık Devletleri ve Türkiye de dahil olmak üzere birçok devletle resmi diplomatik temaslar kurdu.
Kızıl Ordu'nun Minsk'e yaklaşmasıyla Rada önce Vilna'ya, ardından Hrodna'ya ve daha sonra Litvanya Cumhuriyeti ile koordinasyon kurarak Kaunas'a taşınmak zorunda kaldı.
Sürgün
1919-1947
Nisan 1919'da Polonya ordusu Hrodna ve Vilnius'u ele geçirdi. Józef Piłsudski, Litvanya'nın eski Büyük Dükalığı sakinlerine yeni Polonya yönetiminin kendilerine kültürel ve siyasi özerklik kazandıracağını belirten bir bildiri yayınladı. Bildiri, Rada yönetimi tarafından memnuniyetle karşılandı. Bununla birlikte, Rada liderleri ile daha sonra yapılan görüşmelerde Pilsudski Belarus hükümetinin işlevlerini Belarus başbakanı Anton Luckieviç tarafından reddedilen tamamen kültürel meselelerle sınırlamayı önerdi. En sonunda Rada, Paris Barış Konferansı kararlarına Polonya'daki azınlıkların hakları için bir açıklama eklemeyi başardı.[4]
Belarus Demokratik Cumhuriyeti hükümeti, Vilnius bölgesindeki Polonya askeri seferberliğini, orada yapılan Polonya seçimlerini ve Augustów bölgesinin Polonya'ya ilhakını protesto etti. Ayrıca Milletler Cemiyeti, İngiltere, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer ülkelere Belarus'un bağımsızlığını tanımaları için çağrıda bulundular.[5]
11 Kasım 1920'de Belarus Demokratik Cumhuriyeti, Belarus ve Litvanya topraklarını Polonya işgalinden kurtarmak için işbirliği yapmak üzere Litvanya Cumhuriyeti ile bir ortaklık anlaşması imzaladı.[6]
Sovyetler Birliği'nin bir parçası olarak Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin (Belarus SSC) kurulmasından sonra, Rada'nın birkaç üyesi 1925'te görevlerini bıraktı ve Belarus'a geri döndü. Rada resmi olarak Belarus SSC'yi tanımadı. Eski Başbakan Vaclau Lastouski de dahil olmak üzere Belarus'a dönen Rada üyelerinin çoğu, 1930'lı yıllarda idam edildi.
II. Dünya Savaşı ve Çekoslovakya'nın Nazi işgali sırasında Rada, Nazilerle işbirliği yapmayı veya Belarus'un işbirlikçi hükûmeti olan Belarus Merkez Konseyi'ni tanımayı reddetti.
II. Dünya Savaşı'ndan Sonra
1945'te Kızıl Ordu'nun ilerlemesi Rada'yı İngiliz ve Amerikan birlikleri tarafından işgal edilen Almanya'nın Batı bölgesine taşınmaya zorladı.
Şubat 1948'de Rada faaliyete geri döndüğünü beyan ettiğini özel bir manifesto ile duyurdu. Nisan 1948'de Rada, savaş sonrası Belarus mültecilerinin bazı temsilcileri ile birlikte Osterhofen'de bir konferans düzenledi.[7]
Rada'nın Batı'daki birincil faaliyetleri, Belarus'un ayrı bir ülke olarak tanınmasını sağlamak için lobicilik faaliyetleri yürütmek ve bu amaçla Batı hükümetleriyle temas kurmaktı. Ukrayna'daki ve Baltık ülkelerindeki sürgün hükûmetleri de dahil olmak üzere Batı'daki diğer Sovyet karşıtı antikomünist örgütlerle birlikte Rada, Sovyetler Birliği'nin politikalarını protesto etti. 1950'lerde Rada Özgür Avrupa Radyosu'nda Belarus konusunun gündeme alınmasını sağladı. Rada üyeleri 1986'daki Çernobil kazasını takiben protesto gösterileri düzenledi.[8]
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, komşu ülkelerin (Litvanya, Polonya ve diğerleri) sürgündeki benzer hükümetleri ülkelerde yetki aldı
1990 yılında Belarus Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanının ardından Belarus Demokratik Cumhuriyeti'ne ilgi artmıştır. Antikomünist muhalefet partisi Belarus Halk Cephesi, 1980'lerin sonlarından bu yana bağımsız bir Belarus'un Belarus Demokratik Cumhuriyeti olarak yeniden kurulması için faaliyet yürüttü. 1991'de Belarus parlamentosu, Belarus Demokratik Cumhuriyeti'nin sembolleri olan Pahonya ve beyaz-kırmızı-beyaz bayrağı yeni Belarus Cumhuriyeti'nin devlet sembolleri olarak kabul etti.
1993 yılında, Belarus hükûmeti Minsk'te Belarus Demokratik Cumhuriyeti'nin 75. yıldönümünü kutladı. Rada üyeleri, Belarus Cumhuriyeti kıdemli siyasi liderleri ile birlikte kutlamalara katıldı. Daha sonra Rada'nın statüsünü demokratik olarak seçilmiş bir Belarus parlamentosuna vermeye hazır olduğu belirtildi. Ancak, 1994 yılında seçilen cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Belarus'un dil ve kültürüne ilişkin eski Sovyet politikalarına geri dönüş yaptıktan sonra bu planlar iptal edildi.[8][9]
Bugün Rada temsilcilerinin bulunduğu ABD, Kanada, İngiltere, Estonya gibi ülkelerde temas ve lobicilik kullanarak eski faaliyetlerine devam etmektedir. Rada Başkanı düzenli olarak batılı politikacılar ile toplantılar düzenlemekte ve Belarus'ta gerçekleştiğini savundukları insan hakları ihlallerine ve Ruslaşmayı iddialarına karşı eleştirisel açıklamalar yapmaktadır.[10][11]
1980'lerin sonlarından bu yana, 25 Mart, Belarus Demokratik Cumhuriyeti'nin Bağımsızlık Günü olarak muhalefeti tarafından Özgürlük Günü olarak kutlanmaktadır. Genellikle Minsk'te kitlesel muhalefet mitingleri ve sürgündeki Belarus hükümetini destekleyen diaspora örgütlerinin kutlama etkinlikleri eşlik etmektedir.
Bazı Rada üyeleri
Raman Skirmunt
Kipryjan Kandratovič
Vincent Hadleŭski
Ivan Luckievič
Anton Luckievič
Vacłaŭ Łastoŭski
Branisłaŭ Taraškievič
Alexander Nadson
Kaynakça
- "Heart of darkness". The Economist. 13 Mart 2008. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "The BNR Rada as the oldest Belarusian democratic advocacy group". 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "slounik.org: Рада Беларускай Народнай Рэспублікі". Slounik.org. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- Жыве Беларусь Бібліятэка гістарычных артыкулаў. "А. Сідарэвіч. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі". Jivebelarus.net. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "Імёны Свабоды: Васіль Захарка". Svaboda.org. 14 Mart 1943. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "ВАСІЛЬ ЗАХАРКА. ПРЭЗІДЭНТ БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАЙ РЭСПУБЛІКІ". Zelva-bez.com. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "Максімюк, Я. Аднаўленьне Рады БНР пасьля Другой Сусьветнай вайны // Запісы=Zapisy. — 2001. — № 25. — С. 41 — 48". Belarus8.ytipod.com. 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)". Nn.by. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "The March 20, 2006 Memorandum of the BNR Rada". Radabnr.org. 3 March 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "Шварцэнбэрг — Сурвіле: Візы тармозіць Менск". Радыё Свабода. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- "Эстонія падтрымлівае беларускую апазыцыю". Радыё Свабода. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.