Aleksandr Lukaşenko

Aleksandr Grigoryeviç Lukaşenko (Rusça: Алекса́ндр Григо́рьевич Лукаше́нко, Rusça telaffuz: [ɐlʲɪˈksandr ɡrʲɪˈɡorʲjɪvʲɪtɕ ɫʊkɐˈʂɛnkə]) ya da Alyaksandr Rıhoraviç Lukaşenka (Beyaz Rusça: Алякса́ндр Рыго́равіч Лукашэ́нка, Beyaz Rusça telaffuz: [alʲaˈksand(a)r rɨˈɣɔravʲitʂ lukaˈʂɛnka]; d. 30 Ağustos 1954), Beyaz Rus siyasetçi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 10 Temmuz 1994'teki seçimleri kazanarak Belarus'un devlet başkanı oldu. Lukaşenko, siyasi kariyerine başlamadan önce kolektif bir çiftliğin (kolhoz) yöneticisi olarak çalıştı. Askeriyede Sovyet Sınır Birlikleri nde görev yaptı. 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasına karşı oy kullanan Belarus Yüksek Sovyet üyelerinden biriydi.

Aleksandr Lukaşenko Аляксандр Лукашэнка Alyaksandr Lukaşenka Александр Лукашенко Aleksandr Lukaşenko
1. Belarus Devlet Başkanı
Görevde
Makama geliş 20 Temmuz 1994
Başbakan	Mihail Çıhir Syarhey Linh Uladzimir Yarmoşın Henadz Navitski Syarhey Sidorski Mihail Myasnikoviç Andrey Kabyakou Syarhey Rumas Raman Halouçanka
Yerine geldiği	Myeçeyslav Hrib (Belarus Yüksek Sovyeti Başkanı olarak)
Kişisel bilgiler
Doğum	Aleksandr Grigoryeviç Lukaşenko 30 Ağustos 1954 Kopus, Belarus SSC, SSCB
Partisi	Sovyetler Birliği Komünist Partisi (1979-1991)[1] Demokrasi için Komünistler (1991-1992)[2] Bağımsız (1992-günümüz) Belaya Rus (2007-günümüz)
Evlilik(ler)	Galina Jelneroviç (1975-günümüz)
Çocuk(lar)	Viktor Dmitri Nikolay
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Sovyetler Birliği  Belarus
Branşı	Sovyet Sınır Birlikleri Belarus Silahlı Kuvvetleri
Hizmet yılları	1975-77 1980-82 1994-günümüz
Rütbesi	Mareşal

Lukaşenko, 1990'larda genellikle Rusya'yı Rusya gibi diğer Sovyet sonrası devletler kadar yıkıcı durgunluklardan kurtaran Sovyet sonrası geçiş döneminde Batı destekli ekonomik şok terapisine karşı çıktı.

Belarus'taki kilit endüstrilerin devlet mülkiyetini destekledi. Lukaşenko'nun hükûmeti, ülkenin Sovyet dönemi sembolizminin çoğunu, özellikle de II. Dünya Savaşı'ndaki zaferle ilgili olanları muhafaza etti.[3][4][5][6][7][8][9][10][11][12] 2006'dan bu yana, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri, Lukaşenko'ya ve diğer Belaruslu yetkililere insan hakları ihlalleri ve ABD'nin ulusal çıkarlarına meydan okuma nedeniyle periyodik olarak yaptırımlar uyguluyor.[13][14] ABD ve AB tarafından uygulanan ticari kısıtlamalar ve ambargo, ülkenin dış ticaretini zayıflatmakta, bu da Lukaşenko hükûmetinin ekonomik açıdan sorunlar yaşamasına sebep olmaktadır.

İlk yılları, siyasi kariyeri ve devlet başkanlığı

30 Ağustos 1954'te Belarus'un Vitebsk bölgesinde doğdu. 1975 yılında Mogilev Pedagoji Enstitüsü'nden (şimdi Mogilev Eyalet A. Kuleshov Üniversitesi) ve 1985 yılında Belarus Tarım Akademisi'nden mezun oldu. 1975'ten 1977'ye kadar Sınır Muhafaza Birliği'nde ve 1980-1982 yılları arası Sovyet Ordusu'nda görev yaptı. Sovyet Ordusu'nda iken, Minsk'te bulunan 120. Mekanize "Muhafaza" Tümeni'nde bir subaydı.

Askerlikten ayrıldıktan sonra 1982-1985 yılları arasında kolektif çiftlik başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Şklov ilçesinde Gorodets devlet çiftliği ve inşaat malzemeleri fabrikasında müdür olarak görev yaptı.

1990 yılında Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Meclisi'ne milletvekili olarak seçildi. 1993 yılında, Belarus Meclisi Yolsuzlukla Mücadele Komitesi Başkanı olarak hizmet vermeye başladı.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından 1994'e kadar geçen sürede pek çok fabrika ve işletmenin kapatılması, işsizliğin artması ve enflasyonun yükselmesi ülkede ciddi bir ekonomik buhran yarattı. Bu koşullarda ülkeyi Sovyetlerden ayıran ilk hükûmete karşı isyan hareketleri başladı. Eski Sovyet sisteminin modernize edilerek yeniden uygulanacağını vadeden Lukaşenko'ya destek giderek arttı. 1994 yılında yürürlüğe giren yeni Belarus anayasası, Temmuz ayında ilk demokratik başkanlık seçimlerinin yolunu açtı. Seçimin ilk turunda Kebiç % 17,4 oy alırken, Lukaşenko oyların % 45,1'ini aldı. Aynı seçimde Zyanon Paznyak % 12,9 ve Şuşkeviç ise % 9,9 oy aldı. Lukaşenko ikinci turda oyların % 80,1'ini alarak 10 Temmuz 1994 Belarus devlet başkanlığı seçimini ezici çoğunlukla kazandı.

2009 yılında ITAR-TASS Ajansı Genel Direktörü Mihail Gusman'a verdiği röportajda devlet başkanlığının ilk günlerini şöyle anlattı:

"Ben henüz 40 yaşında bile değildim ve çok önemli kararlar vermek zorundaydım. Büyük Sovyetler Birliği'nin güçlü ekonomisini, Belarus'un büyük işletmelerini (MAZ, BelAZ, MTZ vs.), ahşap işlemeciliğinde Sovyetler'in en önemli sanayi merkezi olan Belarus'u yağmalamakta olan canavarlar ülkeyi adeta talan etmekteydi. Siyasette milliyetçi sloganlar çok popülerdi. Mağazalarda raflar boş, insanlar adeta kıtlık yaşamaktaydı. Öyle ki ekmeğin fiyatı bir günde 18 kat artmıştı."[15]

Bu zor şartlar altında iktidara geldikten sonra, kapitalist yağmacılığa karşı sert tedbirler aldı. Bu nedenle iktidarı altında, Belarus kuralları rejimi insan hakları ihlali olarak kabul edilir ve uluslararası hukuka aykırılığı ile ABD ve Avrupa Birliği tarafından diktatör devlet olarak görülmektedir. Bu yüzden Belarus, insan hakları ihlalleriyle Avrupa Birliği tarafından dayatılan yaptırımlara tabidir. Bunda batıdan ziyade doğu devletleriyle uzlaşması, Sovyet dönemi sosyo-ekonomik politikaları örnek alarak ülkeyi kalkındırması etkili olmaktadır. Rusya ile dış ilişkilerinin yanı sıra Kuzey Kore, Türkmenistan, Türkiye, Katar, İran, Küba, Çin, Sudan ve Venezuela ile ilişkilerine öncelik verir. (Irak ile 2003 yılına, Libya ile de 2011 yılına kadar). 11 Ekim 2015 tarihinde beşinci kez cumhurbaşkanlığına seçildi.

AB Seyahati yasakları

10 Nisan 2006'da Lukaşenko ile beraber Belarus yönetiminin 31 kişilik diğer üst düzey yetkililerinin AB ülkelerine seyahatleri yasaklandı. 18 Mayıs 2006 tarihinde Avrupa Birliği Lukaşenko ve diğer 35 hükûmet yetkilisinin hesaplarını dondurma kararı aldı.

Kamuoyu

Belarus'ta bağımsız anketler sıkı bir şekilde kısıtlanmıştır.[16] Anketler, anketlerini yayınlamayan veya propaganda amacıyla kullanan hükûmet tarafından tekelleştirilmiştir.[17]

Sızan bir dahili ankete göre, nüfusun üçte biri Lukaşenko'ya güveniyordu. Belarus'taki son güvenilir kamuoyu yoklaması, Lukaşenko'ya yaklaşık %30 oranında onay veren bir 2016 anketiydi.[18]

Özel hayatı

Lukaşenko 1975 yılında Lise aşkı Galina Zhelneroviç ile evlendi. Daha sonra o yıl en büyük oğlu Viktor doğdu. İkinci oğlu Dzmitry 1980 yılında doğdu. Eşi Galina, Shklov yakınında köyde ailesinin evinde ayrı yaşamaktadır. Onlar hala yasal olarak evli olmasına rağmen, Galina Lukaşenko eşinden ayrıdır ve devlet başkanlığı internet sitesinde yayınlanan biyografisinde Galina'dan hiçbir şekilde söz edilmemektedir. Gayrimeşru oğlu Nikolay, 2004 yılında doğmuştur. Yaygın olarak çocuğun annesinin Irina Abelskaya olduğuna inanılmaktadır. Kendisi özel doktoru iken ilişkisi vardı.

Lukaşenko kendini "Ortodoks ateist" olarak tanımlıyor.[19]

Hobileri

Lukaşenko, başkanın muhafazakar biri olması ve iPad veya iPhone gibi modern elektronik cihazları kullanmaktan kaçınması gerektiğine inanıyor.[20] Futbol oynardı, ancak başkanlığı sırasında bu hobisini de terk etti.[21] Uluslararası hokey yıldızlarıyla birlikte gösteri oyunları oynayan keskin bir kayakçı ve buz hokeyi forvetidir. İki büyük oğlu da bazen babalarının yanında hokey oynarlar.[22]

Lukaşenko çocukken kros koşusunda eğitime başladı ve 2000'lerde hala ulusal düzeyde yarışıyordu.[23]

Kaynakça

1. http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2010-12/20/c_13656921.htm
2. Alyaksandr Hrygorevich Lukashenka, in: Encyclopaedia Britannica Online
3. "Profile: Alexander Lukashenko". BBC News. BBC. 9 Ocak 2007. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014. '..an authoritarian ruling style is characteristic of me [Lukashenko]'
4. Levitsky, Steven; Way, Lucan A. (2010). "The Evolution of Post-SovietCompetitive Authoritarianism". Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War. Problems of International Politics. Cambridge: Cambridge University Press. s. 203. ISBN 9781139491488. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020. Unlike his predecessor, Lukashenka consolidated authoritarian rule. He censored state media, closed Belarus's only independent radio station [...].
5. Jones, Mark P. (2018). "Presidential and Legislative Elections". The Oxford Handbook of Electoral Systems (İngilizce). doi:10.1093/oxfordhb/9780190258658.001.0001/oxfordhb-9780190258658-e-23. 22 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. unanimous agreement among serious scholars that... Lukashenko's 2015 election occurred within an authoritarian context.
6. Levitsky, Steven (2013). Competitive authoritarianism: hybrid regimes after the Cold War. Cambridge University Press. ss. 4, 9-10, 21, 70. ISBN 978-0-521-88252-1. OCLC 968631692.
7. Crabtree, Charles; Fariss, Christopher J.; Schuler, Paul (2016). "The presidential election in Belarus, October 2015". Electoral Studies (İngilizce). Cilt 42. ss. 304-307. doi:10.1016/j.electstud.2016.02.006. ISSN 0261-3794.
8. "Belarus strongman Lukashenko marks 25 years in power | DW | 10 July 2019". Deutsche Welle (İngilizce). 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020.
9. "Belarus leader dismisses democracy even as vote takes place". AP NEWS. 17 Kasım 2019. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020.
10. Rausing, Sigrid (7 Ekim 2012). "Belarus: inside Europe's last dictatorship". The Guardian. Londra. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014.
11. "World Report 2020: Rights Trends in Belarus". Human Rights Watch (İngilizce). 10 Aralık 2019. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020.
12. "Human rights by country – Belarus". Amnesty International Report 2007. Amnesty International. 2007. 12 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2007.
13. "COUNCIL DECISION 2012/642/CFSP concerning restrictive measures against Belarus". Official Journal of the European Union. Council of the European Union. 15 Ekim 2012. 7 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
14. Department of the Treasury (5 Aralık 2012). "Belarus Sanctions". Government of the United States. 16 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
15. Михаил Гусман (26 Ağustos 2009). "Александр Лукашенко: Мои выборы были фальсифицированы" (Rusça). "ИЗВЕСТИЯ". 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
16. Higgins, Andrew (22 Haziran 2020). "Political Grip Shaky, Belarus Leader Blames Longtime Ally: Russia". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
17. Shraibman, Artyom. "The House That Lukashenko Built: The Foundation, Evolution, and Future of the Belarusian Regime". Carnegie Moscow Center (İngilizce). 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
18. "Belarus presidential election: Will the lights go out on Lukashenko?". euronews (İngilizce). 12 Haziran 2020. 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
19. "Belarus president visits Vatican". BBC News. 27 Nisan 2009. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
20. Д.Медведев объяснил, почему заменил iPad блокнотом 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. rbc.ru. 15 May 2013.
21. Александр Лукашенко разучился играть на баяне. km.ru. 15 January 2013.
22. Президент-хоккей Александра Лукашенко 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ng.ru. 1 October 2003.
23. Александр Лукашенко выиграл лыжные соревнования 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. vsesmi.ru. 3 March 2007.