Emanullah Han

Emanullah Han (d. 2 Haziran 1892, Pegman - ö. 25 Nisan 1960, Zürih), ülkesinin Birleşik Krallık'ın etkisinden kurtarılarak bağımsızlığa kavuşmasına önderlik eden ve 1919-1929 yılları arasında hükmetmiş Afganistan Emiri.[1]

Emanullah Han
Afganistan Kralı
Hüküm süresi	9 Haziran 1926 – 14 Ocak 1929
Önce gelen	Kendisi (Emir olarak)
Sonra gelen	İnayetullah Han
Afganistan Emiri
Hüküm süresi	28 Şubat 1919 – 9 Haziran 1926
Önce gelen	Nasrullah Han
Sonra gelen	Kendisi (Kral olarak)
Eş(leri)	Süreyya Tarzi
Çocukları	Emine Şah Abide Bibi Meliha Rahmetullah Seyfullah Himayetullah Adile İhsanullah İndya Nagya
Hanedan	Barakzay Hanedanı
Babası	Habibullah Han
Annesi	Server Sultana Begüm
Doğum	2 Haziran 1892 Pegman, Afganistan
Ölüm	25 Nisan 1960 (67 yaşında) Zürih, İsviçre
Defin	Celalabad, Afganistan
Dini	İslam

Emir Habibullah Han'ın oğluydu. Babasının 1919'da öldürülmesinden bir hafta sonra amcasını tahttan indirip, müebbet hapse mahkûm ettirerek 28 Şubat 1919'da tahta çıktı. Tahta çıkma töreninde yaptığı konuşmada Afganistan'ın bağımsızlığını ilan etti. İngilizler duruma müdahale etmelerine rağmen, I. Dünya Savaşı'ndan yıpranmış olarak çıkan İngiliz-Hint ordusu ile fazla etkili olamayan Afgan ordusu arasında ufak çaplı birkaç çatışma dışında bir olay yaşanmadı. 8 Ağustos 1919'da Ravalpindi'de Afganistan'ın bağımsızlığını tanıyan Ravalpindi Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmanın neticesi olarak 19 Ağustos 1919'da bağımsızlık ilan edildi.

Mustafa Kemal Atatürk ve Afganistan Emiri Amanullah Han, Ankara (1928).

1921'de SSCB ve Türkiye ile dostluk, 1922'de İran'la saldırmazlık antlaşması yaptı. 1921 Türkiye Anayasası'nı örnek alarak hazırlattığı Afgan Anayasası, 1923'te yürürlüğe girdi. Kayınbiraderi ve Dış İşleri Bakanı Mahmud Tarzi danışmanlığında giriştiği gayriislami yenilik hareketleri nedeniyle mütedeyyin İslami çevrelerin muhalefetiyle karşılaştı. 1928'de Avrupa, Türkiye, Mısır ve Hindistan'ı kapsayan bir ziyaretten sonra ülkesine döndükten sonra yasama reformu ve kadınlara siyasi haklar tanınması gibi yeni tasarıları açıkladı. Bunun üzerine mollaların sert tepkisiyle karşılaştı. Kasım 1928'de Celalabad'da patlak veren bir kabile ayaklanması sırasında ünlü bir kabile lideri olan Baççe-i Sakov, başkent Kabil'i ele geçirdi ve kendisini Hükümdar ilan etti. Emanullah Han tahtı yeniden ele geçirmeyi denediyse de başarılı olamadı ve Afganistan'dan ayrılmak zorunda kaldı. 14 Ocak 1929'da gecenin ortasında, Emanullah Han kardeşi İnayetullah Han'a Krallığı devretti ve gizlice Kandahar'a doğru Kabil'den kaçmaya çalıştı. Ancak Habibullah Kalakani ve takipçileri at sırtında Emanullah'ın binmiş oluğu Rolls-Royce'u kovaladı ama Emanullah kaçmayı başardı. Emanullah Han sonraki yaşamını sürgünde geçirdi. 25 Nisan 1960 tarihinde Zürih'te yaşamını yitirdi. Cenazesi Afganistan'a getirildi ve doğduğu şehir olan Celalabad'da defnedildi.

Kaynakça

1. Poullada, L. B. "AMĀNALLĀH". Encyclopædia Iranica (Online bas.). ABD: Columbia University.