Ezan

Ezan (Arapça: الأذان), İslam dininde namaz vaktinin geldiğini insanlara bildirmek için yapılan çağrıya verilen isimdir. Ezân-ı Muhammedî olarak da adlandırılır. Ezan okuyan kişiye müezzin denir.

Arapça

Arapça: ‏الأذان

Çevriyazı

al'adhan

Anlamı

çağrı

Arapça'da "duyuru, ilan, çağrı" anlamlarına gelen "adhan" sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Kökeni Türkçedeki "izin" sözcüğünün de kaynağı olan Arapça "idin" (kulak verme) sözcüğüdür.[1]

Tarihçe

Ezana benzer çağrıların islam öncesinde tevhid kilisesine mensup Aksum kralı Ezana ve Adonai tapınması için kullanılan Yahudi dini çağrılarında da kullanıldığı ifade edilmektedir.

İslamda ilk ezan 622 yılında okundu. Ezandan önce Müslümanları namaza çağırmak için çeşitli yöntemler kullanılmaktaydı. Sabit bir yöntemde karar vermek üzere Muhammed'in de katıldığı istişare toplantılarında ortak bir karara varılmamış olup daha sonraları sahabeden bazı kimselerin (Abdullah bin Zeyd) gördükleri rüyalar sonuncunda mevcut ezan kullanılmaya başlanmıştır.[2] Muhammed'in emriyle ilk ezan Bilal-i Habeşi tarafından okunmuştur.[3]

Ezan ile ilgili Kur'an'ın Maide, Tevbe, A'raf ve Cuma surelerinde çeşitli ayetler mevcuttur.

Sözleri

Sünni mezheplerinde ezan

Tekrar	Arapça	Okunuşu	Türkçe Anlamı
4x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	اشهد ان لا اله الا الله	Eşhedû en lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka ilah olmadığına tanıklık ederim
2x	اشهد ان محمدا رسول الله	Eşhedû enne Muhammeden resulullah	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna tanıklık ederim
2x	حي على الصلاة	Hayya ale-salah	Haydi namaza
2x	حي على الفلاح	Hayya alel-felah	Haydi kurtuluşa
2x	*الصلاة خير من النوم	Es-salatu Hayrun Mine'n Nevm*	Namaz uykudan hayırlıdır*
2x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
1x	لا اله الا الله	Lâ ilahe illallah	Allah'tan başka ilah yoktur

(*) Bu kısım sadece sabah namazı için okunur.

Şiî mezheplerinde ezan

Şiiler,ezanlara Sünni müslümanlarin okuduğuna ek olarak 2 cümle daha eklemişlerdir (Aliyyen Veliyullah). Ali Allah'ın dostudur ibaresi yukarıda adı geçen cümledir.

Zeydî ezânı

Kere	Arapça	Okunuşu	Tercümesi[4]
4x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	اشهد ان لا اله الا الله	Eş-hedu allā ilāhe illa l-Lāh	Allah'tan başka ilah olmadığına tanıklık ederim
2x	اشهد ان محمدا رسول الله	Eş-hedu enne Muhammeden-rasūlu l-Lāh	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna tanıklık ederim
2x	حي على الصلاة	Hayya 'ales-salāt	Duaya acele gelin
2x	حي على الفلاح	Hayya 'alel-felāh	Zafere doğru acele edin
2x	حي على خير العمل	Hāyyā 'âla-Khayri'l amel[5]	Her şeyin en yücesine acele edin
2x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	لا اله الا الله	Lā ilāhe illā l-Lāh	Allah'tan başka ilah olmadığına tanıklık ederim

Onikicilik i'tikadında ezan

Tekrar	Arapça	Okunuşu	Türkçe Anlam
4x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	اشهد ان لا اله الا الله	Eşhedû enla ilahe illallah	Allah'tan başka ilah olmadığına tanıklık ederim
2x	اشهد ان محمدا رسول الله	Eşhedû enne Muhammeden resulullah	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna
2x	اشهد ان علی ان ولی الله	Eşhedû enne Aliyyen veliyullah ***	Ali'nin Allah'ın velisi olduğuna tanıklık ederim
2x	حي على الصلاة	Hayya ale-salah	Haydi namaza
2x	حي على الفلاح	Hayya alel-felah	Haydi kurtuluşa
2x	حي علی خير العمل	Hayya ala hayri'l-amel[5]	Haydi işlerin hayırlısına
2x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	لا اله الا الله	Lâ ilahe illallah	Allah'tan başka ilah yoktur

(***) "Ben tanıklık ederim ki Ali Allah'ın velisidir" sözü Şii ezanına da dahil değildir. Ezan şartı niyetiyle okunursa ezan batıl kabul edilir. Ancak Ali'ye saygı ve sevginin ifadesi olarak okunmasında sakınca görülmez.

Fâtımî-İsmâ‘ilî ezânı

Kere	Arapça	Okunuşu	Tercümesi[4]
4x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	اشهد ان لا اله الا الله	Eş-hedu allā ilāhe illa l-Lāh	Allah'tan başka ilah olmadığına tanıklık ederim
2x	اشهد ان محمدا رسول الله	Eş-hedu enne Muhammeden-rasūlu l-Lāh	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna tanıklık ederim
2x	اشهد ان مولانا عليا ولي الله	Eş-hedu enne Aliya Veli-ul-Lāh	Ali'nin Allah'ın vekili olduğuna tanıklık ederim
2x	حي على الصلاة	Hayya 'ales-salāt	Duaya acele gelin
2x	حي على الفلاح	Hayya 'alel-felāh	Zafere doğru acele edin
2x	حي على خير العمل	Hāyyā 'âla-Khayri'l amel[5]	Her şeyin en yücesine acele edin
2x	محمد و علي خير البشر و عطرة هما خير عطر	Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul- beşer ve itrât-u- huma khayr-ul-itar[6]	Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir
2x	الله اكبر	Allahu ekber	Allah en büyüktür
2x	لا اله الا الله	Lā ilāhe illā l-Lāh	Allah'tan başka ilah olmadığına tanıklık ederim

Fâtımî/İsmâ‘îlî/Davudî Bohra'ya göre Eş-hedu enne Mevlânâ Aliyen Veli ul-Lâh ("Ali'nin Allâh-u Zülcelâl-i vel-İkrâm'ın Vekili olduğuna tanıklık ederim") cümlesi ezânda söylenir ama ikâmede yer almaz, ve "Eş-hedu enne Muhammeden-rasūl ul-Lâh" şeklinde ikişer defa tekrarlanır.

Ayrıca "Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul-beşer ve itrât-u- humâ Khayr-ul-itâr" (Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir.) denir. Yedinci kısımdaki "Hayya 'âla-Khayri'l-amel" ifadesinden den sonra Eimmet Fatimiyyîn'den beri "İki" kez tekrarlanır. (İkâmede ise bunun yerine yine İki defa "Kad kamatis Salât" denir).

Bundan başka, Muhammed'in ölümünden sonra ezandan çıkarılan "Hayyâ 'âla-Khayri'l amel" de yüksek sesle, onun sünnetine uygun şekilde iki kez söylenir.

Okunuşu

İslam dininde genel kabule göre ezan okurken kıbleye yönelinir. Müezzin, Hayya ales-salah derken sağ tarafa, hayya alel-felah derken sol tarafa döner. Ezanda sesin yükselmesine yardımcı olsun diye iki parmağın uçları ile iki kulağın tıkandığı gözlenir. Ezanda, her cümle arasında bir bekleme yapılır. İkinci cümlelerde ses biraz daha yükseltilir. Buna teressül, irtisal denilir.

Araplardan farklı olarak Türklerde ezan her vakit farklı bir makamda okunur. Buna göre;

Sabah Ezanı: Sabâ makamında,

Öğle Ezanı: Rast makamında,

İkindi Ezanı: Hicaz makamında,

Akşam Ezanı: Segah makamında,

Yatsı Ezanı: Uşşak makamında okunur.

Cuma namazından önce verilen salâ da Hüseynî makamından söylenir.

Ülkelerine göre Ezan

Türkçe ezan

1932-1950 arasında okunan Türkçe ezan

Tanrı uludur (x4) Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'dan başka yoktur tapacak (x2) Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'nın elçisidir Muhammed (x2) Haydi namaza (x2) Haydi felaha (x2) Namaz uykudan hayırlıdır* (x2) Tanrı uludur (x2) Tanrı'dan başka yoktur tapacak *Sadece sabah ezanında söylenir.

İlk Türkçe ezan 3 Şubat 1932'de Hafız Rıfat Bey tarafından Fatih Camii'nde okunmuştur. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 18 Temmuz 1932 tarihli bir genelgesi ile de ezanın sadece Türkçe okunmasına karar verilmiştir. Uygulama 16 Haziran 1950 tarihinde kabul edilen kanuna kadar sürmüş olup bu kanun ile ezanın okunmasında kullanılacak dil serbest bırakılmıştır.

İstiklâl Marşı

Türkiye millî marşının 8. kıtasında ezanın sürekliliği için dua yapılır. Bu kıta şu şekildedir:

Rûhumun senden, ilâhi, şudur ancak emeli;

Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli!

Bu ezanlar ki şehadetleri dinin temeli,

Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli.

Tartışmalar ve eleştiriler

Ezanın hoparlör kullanılarak okunması bazı dini yorumlarda uygunsuz karşılanır. Türkiye'de ise Diyanet İşleri Başkanlığı ezanın hoparlör ile okunmasının dinen sorun teşkil etmeyeceğini açıklamıştır.[7]

Ayrıca bakınız

• Kamet

Kaynakça

Genel

• Büyük İslam İlmihali, Ömer Nasuhi Bilmen, Kahraman Yayıncılık

Özel

1. "ezan." Nişanyan Sözlük. Erişim: 24 Eylül 2013
2. Ebû Dâvud, Salât 27, (498)
3. Ebû Dâvud, Salât 28, (505-507)
4. Alıntı: Adhan and Iqamah 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
5. Muhammed'in ölümünden sonra atıldığı iddia edilen kısım.
6. Fâtımîler Hâlifeliği Devri'nde eklenen kısım.
7. "Hoparlörle ezan okumak caiz midir?". Diyanet İşleri Başkanlığı. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.