Abdest

Abdest (Arapça: الوضوء / al-wuḍūʼ ; Farsça: آبدست / ābdast ; Urduca: وضوء / wuz̤ūʾ; Türkçe: abdest ; Arnavutça: abdest ; Bengalce: অযু ozū ; Boşnakça: abdest ; Çeçence: Ламаз эцар ; Kürtçe: destnimêj (دەست نمێژ ) ; Somalice: weeso ), Müslümanların, namaz gibi belli ibadetleri yapabilmek için bir düzen içerisinde bazı organları yıkayıp bazılarını mesh etme yoluyla yaptıkları arınma ve temizliktir.[1] Kur'ana göre her namazın yanında bedensel temizlenme amacıyla belli organları yıkamak (gasil) ve meshetmek (mesih مسح) şeklinde anlatılır. Suyun abdeste uygun olması önemlidir. Su abdeste tadı, bulanıklığı ve kokusunun olağan olması ile uygun olmaktadır .

İslâm Temel İbâdetler

Kelime-i Şahadet İslam i'tikadı “ Allah'tan gâyrı ilâh mevcût değildir ” ifadesi ile beyân olunur. İslam'in kabul ve tasdik edildiği anlamına gelen bu deyiş: “ Âlemlerde hiçbir tanrı yoktur, ama sadece Allah ” anlamına gelir ki, O'ndan başka tüm olası ilâhların mevcûd olabileceği ihtimâlini de dışlamış olmaktadır. Tevhit inancının tasdikinden sonra da, Muhammed'in Allah'nın Peygamberi olduğu: “ Ve yine şehâdet ederim ki, Muhammed O'nun kulu ve elçisidir. ” ibaresiyle ikrar edilir.

Namaz Vakit Namazları Sabah namazı • صلاة الصبح Öğle namazı • صلاة الظهر İkindi namazı • صلاة العصر Akşam namazı • صلاة المغرب Namaz • صلاة العشاء Cuma namazı • صلاة الجمعة Diğer Namazlar Bayram namazı • صلاة العيد Cenaze namazı • صلاة الجنازة Terâvih • صلاة التراويح Nafile namazlar • صلاة التسبيح Nafile namazlar • صلاة التوبة İstihare namazı • صلاة الإستخارة Nafile namazlar • صلاة التهجد Abdest Namaz Abdesti • Boy abdesti Teyemmüm Kavramlar Ezan • Kamet • İftitah tekbiri • Kıble Kıyam • Rükû • Secde • Ka'de Kıraât • Secdeteyn Tekbir • Hutbe • Kerahat vakti Türkçe ezan

Zekât Zekât vermenin şartları Zekât kimlere verilir Zekât kimlere verilmez

Oruç İslam'da Oruç Farz Oruç • Nafile Oruç • Adak Orucu

Hac İslam'da Hac Hac Şartları • Hac Nasıl Yapılır? • Veda Haccı Umre

Etimolojisi

"Abdest" sözcüğü Türkçeye Selçuklular zamanında Farsça'dan geçmiştir. Anlamı "su tutmak"tır. âb (su) ve dest (tutmak, kavramak) kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. İran ve bazı diğer Müslüman ülkeler ile İngilizce konuşan ülkelerde abdest yerine "vudu" kelimesi kullanılır.

Abdest Kur'an' da gasil veya gusül (Arapça: غسل) olarak geçer. Bu sözcük, Arapça'da "bir sıvıyı bir nesne üzerinden akıtmak, koku sürünmek" anlamlarına gelir. Bazı hadisçiler ve fıkıhçılar vudû (Arapça: وضوء) kelimesini abdest anlamında kullanmakta ve gusül kelimesini boy abdesti için kullanmaktadırlar. Kur'an'da boy abdesti için ıttıhar (Arapça: اطهار) yani taharlanma (temizlik) sözcüğü kullanılmaktadır.

Teyemmüm

Fakihlere (fıkıh alimi) göre namaz kılmak için abdest yerine bazı durumlarda teyemmüm (Arapça: تيمم) yapılabilir. Ayrıca teyemmüm, hastalık, yolculuk, su bulmama/suyun olmaması veya suya erişilememesi gibi durumlarda boy abdesti yerine de yapılır. Kur'an'da teyemmüm yapmak için türâb تراب (toprak) sözcüğü kullanılmaz, bunun yerine said صعيد sözcüğü kullanılır ki bu sözcük "toz, toprak, taş vs." anlamına gelmektedir. Kullanıma uygun su bulunduğu zaman bozulmaktadır.

Abdest Ayeti

Kur'anda; Maide Suresi 6, Nisa Suresi 43, Müddessir Suresi 4-5, Bakara Suresi 222, Tevbe Suresi 108 ve Vakı'a Suresi 79. ayetlerde geçer.

Ayetin ayakları anlatan “ercüleküm” kelimesinin okunuşu kıraat mezhepleri arasında ihtilaflı bir konudur. Kelime iki şekilde okunabilir; ercüleküm şeklinde okunduğunda abdest alırken ayakların yıkanması gerektiği anlaşılır, ercüliküm şeklinde okunmasında ise ayakların yıkanmıyacağı, sadece meshedileceği anlaşılır.[2]

Ayette kullanılan vücûhe küm (vecihleriniz, Arapça: وجوه كم) ibaresi, başın ön yanı için kullanılır. Bu yüzden başta saçların döküldüğü ön kısım, yüz, boyun altı demektir. Baş sıvazlanırken, ayette sınır koymadığı için, baş adlı organın başın ön yanı dışındaki her yanı; kulaklar, ense ve boyun sıvazlanır.[3]

Abdestin hükümleri

Fıkıh alimleri, Kur'an ve Sünneti referans göstererek abdestin hükümlerini (farz, sünnet, mendup, müstehab, mekruh vs.) şunlar olarak belirtirler:

Abdestin farzları

Sünni alimlere göre abdestin farzları dörttür:

• Başın dörtte birini meshetmek, yani ıslak elle sıvazlamak.
• Kolları (dirsekleriyle beraber) yıkamak.
• Yüzü yıkamak.
• Ayakları (topuklarıyla beraber) yıkamak.

Şia alimlerden bazıları "ayaklara meshetmenin" abdestin farzlarından olduğuna, bazı alimler meshin farz, yıkamanın sünnet olduğuna, diğer bir kısmı ise her iki uygulamadan birisini yerine getirmenin yeterli olacağına inanmışlardır.[4]

Abdestin sünnetleri

Şadırvan

• Niyet etmek
• Eûzü ve Besmele ile başlamak
• Evvela ellerini bileklerine kadar yıkamak
• Misvak kullanmak
• Bir âzâ kurumadan diğerini yıkamak
• Ağzına ve burnuna üç kere su vermek
• Kulağını meshetmek
• Parmaklarını hilâllemek; yâni bir elin parmaklarını diğer elin parmakları arasına geçirip çekmek
• Âzâları üçer kere yıkamak
• Başını kaplama meshetmek
• Abdesti tertip üzere almak; yâni abdest âzâlarını sırasıyla yıkamak
• El ve ayaklarını yıkamakta parmak uçlarından başlamak
• Abdest alırken okunacak birçok duâ olmakla beraber evlâ olan bütün âzâlarını yıkarken besmele çekip şehâdet getirmektir

Abdestin mekruhları

• Sağ el ile sümkürmek
• Abdest âzâlarından birini üç defadan az veya fazla yıkamak
• Suyu yüzüne çarpmak
• Güneşte ısınmış su ile abdest almak
• Suyu çok az kullanmak veya israf etmek
• Abdest alırken konuşmak
• Sünnetlerini terk etmek

Abdesti bozan durumlar

Nisa Suresi'nin 43. ayetine göre sekerat (şuuru yerinde olmamak: delilik/cinnet, esriklik/sarhoşluk, bayılmak-baygınlık, uyku-uyumak...) durumu ile boşaltım organlarından çıkış olması durumu namaza dolayısıyla da abdestin varlığına engeldir. Maide Suresi'nin 6. ayetine göre namaz için abdest ya da teyemmüm şarttır.

• Boşaltım organlarından idrar, kan, meni, gaita (dışkı), yel gibi katı, sıvı veya gaz çıkması,
• Uyumak, delirmek, bayılmak, sarhoş olmak gibi idrak gücünün kaybedildiği durumlar,
• Kanama,
• Cinsî münasebet,
• Ağız dolusu kusmak,
• Teyemmüm almış birinin su bulması,
• Yellenmek.

Engelli abdesti

Normal abdest almasına engel bir durumu olan Müslüman'ın, rahatsızlığına göre farklı yönlerden eksik kalan abdesttir.

Vücudunun belli yerlerini tıbbî sebeplerden yıkayamayan insanlar normal abdest almaktan muaf tutulur. Örnek olarak, kolu kırılan ve alçıya alınan kişi abdestini alır; ancak kolunu yıkayamadığından sadece alçının üstünü suyla mesh edebilir. O da zararlıysa, onu da yapmaz. Vücudunda devamlı kanayan yara olan Müslümanlar da engelli abdesti alır. Buna göre, normal abdest alırlar fakat bu abdestle sadece tek vakit namaz kılabilirler. Engelli abdesti alan Müslüman'ın, tam abdest alan Müslüman'a cemaatle kılınan namazlarda imamlık yapması uygun görülmemiştir.

Abdest nasıl alınır

1. Eller bileklere kadar Üç kere oğuşturularak yıkanır.
2. Sağ elle, ilkin ağza sonra buruna olmak üzere, üçer kere su alınır.
3. Yüz, üç kere yıkanır.
4. Dirseği biraz aşacak şekilde önce sağ kol sonra sol kol üçer kere yıkanır.
5. Sağ elin içi ıslatılıp alından enseye doğru sıvazlanarak baş mesh edilir.
6. Islak elin başparmağıyla, serçeparmağıyla sıvazlanarak kulaklar mesh edilir.
7. Islak parmakların tersiyle, ense ortasından yanlara doğru boyun da mesh edilir.
8. Topuğu biraz geçmek üzere, sol elle ilkin sağ, sonra sol ayak yıkanır.

Kaynakça

1. Türk Dil Kurumu Sözlük, abdest 5 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2012.
3. İslam Fıkhı Ansiklopedisi, Dr. Vehbe Zuhayli
4. "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2012.