Karduya

Karduya, Karduk veya Karduk Krallığı (Ermenice: Կորճայք Korchayk; Antik Yunanca:[1]Κορδυηνή Kordyene; İbranice:[2]קרטיגיני) Mezopotamya'nın kuzeyi ile Ermenistan Krallığı'nın güneybatısı; günümüzde ise Türkiye'nin güneydoğusu ile Irak'ın kuzeyi arasında kalan antik bir bölge.

Karduk Krallığı, M.Ö. 60

1991'de yayınlanan Encyclopaedia Britannica'ya göre Karduya, Botan'ın (bilinen adıyla Şırnak'ın) eski adıdır.[3] Arap ve Süryani kaynaklarında Van Gölünün güneyi Beth Qardu olarak geçmektedir. Burası Fırat Nehri ile Cudi Dağı arasında uzanan bir bölgedir.[4]

Köken

Arşak Safrastian Karduklar ile Gutilerin aynı halk olduğunu iddia eder. Anabasis adlı eserinde Ksenophon, Hemrin Dağları'nda yaşayan Kardukların, Medlerin ve Sakaların soyundan geldiğini söyler.[5]

Anabasis'te Karduklar

Anadolu satrabı Genç Kiros, Ahameniş tahtını ele geçirmek için kardeşi II. Artakserkses’e karşı giriştiği Cunaxa Savaşı'nda hayatını kaybeder.[6] Bunun üzerine ordunun başına geçen Ksenophon geri çekilmeye karar verir.[7] Ksenophon eve dönüş yolunda Karduklarla karşılaştıklarını söylüyor. Bu halkın dağlarda oturduklarını, çok savaşçı olduklarını ve krala bağımlı olmadıklarını öğreniyor.[8]

Ksenophon Kardukları barbar olarak tanımlıyor ve nasıl savaştıklarıyla ilgili şu bilgileri veriyor:[9]

“ Bazen de, yükseklere tırmananlar inerlerken Barbarlardan zarar görüyorlardı; çünkü Barbarlar öyle ayağına tez insanlardı ki, çok yakından kaçsalar bile kurtuluyorlar üstelik bir yay ve sapandan başka silah taşımıyorlardı. Ok atmada çok ustaydılar. Yaylarının uzunluğu dört beş ayaktan, oklarının ki ise üç ayaktan daha fazlaydı. Oklarını sol ayaklarıyla yayın aşağı kısmına basıp kirişi kendilerine doğru çekerek fırlatıyorlardı. Okları, kalkanları ve zırhları deliyordu. „

Roma kaynakları
Finik Kalesi, Cizre'nin kuzeybatısı

Roma tarihçisi Strabo'ya göre Gordiya (Γορδυηνῆ) Thospitis Gölü ile Dicle nehri arasında kalan bölgedir ve bu bölgede Sareisa, Satalca, Finik adlı üç şehir vardır. Eski adları Karduçi olan Gordileri Ermenistan Kralı Digran, kuşatma silahları yapımında kullanmıştır. Bir söylentiye göre Eretrialılar Persler tarafından Mezopotamya'ya sürüldüğü vakit Gordiler onlara kapılarını açmışlardır. Ayrıca Strabo, Gordilerin Triptolemus'un soyundan geldiğini söylemiştir.[10]

353 yılında Roma ordusu, Pers İmparatorluğu ile girdiği savaşta çok ağır kayıplar verdiği için Julianus askeri güçleri Kardukların yaşadığı bölgenin kuzeyine çekildiler. Yenilen taraf Roma olunca Karduya ve Arzanene Perslerin hakimiyetine girdi.[11]

Yahudi ve Arap kaynakları

Yahudi ve Arap kaynaklarına göre Nuh'un Gemisi Ermenistan'a değil Karduya dağlarına oturmuştur. Yahudilerin kutsal kitabı Targum'a göre Ağrı Dağı Karduya'nın içindedir.[12] Kur'an'a göre ise Nuh'un Gemisi Cudi'ye oturmuştur. (Hud Suresi:44)

Karduya, Karduk ve Kürtler

Karduya ve Karduk sözcüklerini, George Rawling gibi 19. yüzyıl bilim adamları tarafından günümüz modern Kürtler'i ataları olarak tanımlamaktadırlar. Karduk'u ise "Kürdistan" ile eşdeğer olduğunu düşünmektedirler.[13][14][15] Karduya'yı proto-Kürtler olarak kabul eden son akademik kaynaklar da mevcuttur,[16] veya günümüz Kürdistan'ı ima etmektedir.[17]

Bu görüş bazı bilim insanları tarafından reddedilmektedir. Bu bilim insanlarına göre Kardukların Kürtlerle bir ilgisi bulunmamaktadır. [18][19]

Bu ismin sayısız biçimleri mevcuttur, ama -kh latincede kısmen zor ifade edilmektedir, o yüzden Kardukh'un (Karduk) sonundaki '-kh', Ermeni dilinde'ki çoğul ekinden gelmesi büyük bir ihtimaldir.[20] Karduk'luların İrani bir dilin konuştuğu iddia edilmektedir.[21]

Yahudi kaynaklarda, Karduya halkının kökenini, Sultan Süleymanın hizmetkar Cinlerinin 500 güzel kadınla evlenmesiyle türediğini işaret etmektedir.[22][23][24][25][26] Aynı efsane, erken İslami dönemde, Kürtlerin kökenine dair yapılan araştırmalarda söz edilmiştir.[27]

Karduya bölgesi'nin kronolojisi

Kaynakça
  1. Karl Müller, Klaudiou Ptolemaiou Geographike hyphegesis, 1. cilt, 2. bölüm, Alfredo Firmin Didot, 2012, ISBN 124-999-259-1, s.947
  2. Efraim Elimelech Urbach, I. Abrahams, The Sages, 1089 pp., Magnes Press, 1979, ISBN 965-223-319-6, s.552
  3. "DARIUS III - DARIUS III, from 1911 Encyclopedia Britanica". 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2014.
  4. Wadie Jwaideh, The Kurdish national movement : its origins and development, Syracuse Univ. Press, 2006, ISBN 081-563-093-X, s.12
  5. A. Safrastian, Kurds and Kurdistan, The Harvill Press, 1948, s. 29
  6. Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.48
  7. Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.95
  8. Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.108
  9. Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.118
  10. LacusCurtius • Strabo's Geography — Book XVI Chapter 1
  11. Noel Emmanuel Lenski, Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D., University of California Press, 2003, ISBN 052-092-853-9, s.175
  12. Jacob Neusner, The Jews in Pagan Armenia, Journal of the American Oriental Society, 1964, s.233
  13. Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7, 1871. (copy at Project Gutenberg)
  14. Grässe, J. G. Th. (1909) [1861]. "Gordyene". Orbis latinus; oder, Verzeichnis der wichtigsten lateinischen orts- und ländernamen (Almanca) (2nd bas.). Berlin: Schmidt. OCLC 1301238. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2015 – Columbia University vasıtasıyla.
  15. "Kurds. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-07". 18 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2014.
  16. Revue des études arméniennes, vol.21, 1988-1989, p.281, By Société des études armeniennes, Fundação Calouste Gulbenkian, Published by Imprimerie nationale, P. Geuthner, 1989.
  17. A.D. Lee, The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Vol. 40, No. 3 (1991), pp. 366-374 (see p.371)
  18. Mark Marciak Sophene, Gordyene, and Adiabene: Three Regna Minora of Northern Mesopotamia Between East and West, 2017. 17 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. pp. 220-221
  19. Victoria Arekelova, Garnik S. Asatryan Prolegomena To The Study Of The Kurds, Iran and The Caucasus, 2009 29 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. pp. 82
  20. M.Th. Houtsma, E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936, ISBN 90-04-08265-4, see p.1133
  21. 24 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ref>M. Chahin, Before the Greeks, p. 109, James Clarke & Co., 1996, ISBN 0-7188-2950-6
  22. Baron Patrick Balfour Kinross, Within the Taurus: a journey in Asiatic Turkey, 1970, 191 pages, see p. 89
  23. George Smith, The Cornhill Magazine, Volume 167, 1954, sp. 228
  24. Peter Schäfer, Catherine Hezser, The Talmud Yerushalmi and Graeco-Roman Culture, Volume 3, Mohr Siebeck, 2002 – 486 pages, s p. 80
  25. Adolf Büchler, Studies in Jewish history, Oxford University Press, 1956, 279 pages, s p. 84
  26. Israel Abrahams, Adolf Büchler, The Foundations of Jewish life: three studies, Arno Press, 1973, 512 pages, s p. 84
  27. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Corduene
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.