Mimar Sinan tarafından tasarlanan ulu camiler listesi

Bu liste, Osmanlı mimarı Mimar Sinan'ın özgeçmişinde yapımını üstlendiği ulu camilerin bir listesidir. Listedeki 77 camiden 39'u İstanbul'da yer almaktadır.

Mimar Sinan'ın en önemli eserlerinden biri olarak görülen Süleymaniye Camii

Arka plan

Mimar Sinan, 1539'da sadrazam Ayas Mehmed Paşa tarafından Osmanlı baş mimarı görevine atandı. Sinan, 1588'deki ölümüne kadar görevde kaldı ve üç padişah döneminde görev yaptı: I. Süleyman (h. 1520-66), II. Selim (h. 1566–74) ve III. Murad (h. 1574–95).[1] Otobiyografisi Biyografik Yapı Anıları'nda (Teẕkiretü'l-bünyān) Sinan, 80 Cuma camisi (ulu cami) ve 400'den fazla küçük cemaat camisi (mescit) dahil olmak üzere 698 bina tasarladığını ifade etti.[2] Gerçekte, imparatorluk mimarlarından oluşan bir ekibe liderlik etti ve binalar toplu işler olurdu.[3] Sinan'ın kendisi padişah için üstlenilen büyük inşaat projelerinde yer aldı. Bunlar Şehzade Camii (1543–48), Süleymaniye Camii (1548–59), Kırkçeşme su işleri (1561–65), Büyükçekmece Köprüsü (1565–67) ve Edirne'deki Selimiye Camii (1568–74) idi. Bu tarihten sonra III. Murad döneminde büyük inşaat projeleri gerçekleştirmedi ve yaşlı bir insan olarak çalışmaları diğer mimarlara emanet etti.[4]

Aşağıdaki 77 Cuma camisinin listesi tarihçi Gülru Necipoğlu tarafından derlendi. Sinan'ın Mimarların Hediyesi (Tufetü'l-miʿmārīn) ve Biyografik Yapı Anıları (Teẕkiretü'l-ebniye) otobiyografilerine ekli listelere dayanmaktadır.[5] Liste, Sinan'ın restore ettiği eski camileri ve eski cemaat camilerinden Cuma camisine dönüştürülenleri içermemektedir.[6]

Cuma camilerin kronolojik listesi

Tarih	Ad	Konum	Kubbe çapı	Listelenen ekleri
c. 1537	Şah Sultan Camii	Eyüp, İstanbul	kırma çatı	günümüze ulaşmayan derviş odaları
1538/39–1540	Haseki Sultan Camii	Haseki, İstanbul	113 m (371 ft)	medrese, bimarhane, sıbyan mektebi
1538–39	Çavuşbaşı ya da Sütlüce Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi)	Sütlüce, İstanbul	kırma çatı	yok
1541–42	Tercüman Yunus Bey Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi)	Balat, İstanbul	kırma çatı	medrese
c. 1541–44	Hadım Ali Paşa Camii	Diyarbakır, Turkey	144 m (472 ft)	medrese
c. 1542–47	Çukurcuma Camii (tamamen yeniden inşa edildi)	Tophane, İstanbul	kırma çatı	yok
c. 1543	Nişanca Mustafa Çelebi Camii (tamamen yeniden inşa edildi)	Eyüp, İstanbul	muhtemelen kırma çatı	günümüze ulaşmayan hamam
1543–44	Osmanşah'ın annesi (mevcut değil)	Aksaray, İstanbul	kırma çatı	günümüze ulaşmayan medrese
c. 1543/44–1548	Mihrimah Sultan Camii	Üsküdar, İstanbul	114 m (374 ft)	medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze
1543–1548	Şehzade Camii	Şehzadebası, İstanbul	19 m (62 ft)	türbe, medrese, darülaceze, sıbyan mektebi, kervansaray
c. 1546–47	Hüsreviyye Camii (iç savaşta ağır hasar gördü)	Halep, Suriye	yaklaşık 18 m (59 ft)	medrese
1547–48	Kara Camii şimdiki Sveti Sedmochislenitsi Kilisesi (20. yüzyılın başlarında kiliseye dönüştürüldü)	Sofya, Bulgaristan	183 m (600 ft)	yok
1548–59	Süleymaniye Camii	Süleymaniye, İstanbul	265 m (869 ft)	dört medrese, darülhadis, tıp fakültesi, darülkurra, bimarhane, darülaceze, kervansaray, hamam, sıban mektebi
1550–1552/53	Rüstem Paşa Camii	Tekirdağ, Türkiye	133 m (436 ft)	darülaceze, medrese, günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1550–57	Takiyya el-Haseki Sultan Camii (kısmen mevcut) (bkz.Haseki Sultan İmareti)	Kudüs		darülaceze, günümüze ulaşmayan kervansaray
1551	Hadim İbrahim Paşa Camii	Silivrikapı, İstanbul	12 m (39 ft)	türbe, günümüze ulaşmayan hamam
1551–65	Çerkes İskender Paşa Camii	Diyarbakır, Türkiye	yaklaşık 15 m (49 ft)	yok
c. 1552–57	Rüstem Paşa Camii (tamamen yeniden yapıldı)	Sapanca, Türkiye	kırma çatı	darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1552	Merkez Efendi Camii (tamamen yeniden yapılmış)	Yenikapı, İstanbul	kırma çatı	hamam
c. 1552	Tatar Han ya da Cuma Han Camii	Gözleve, Ukrayna	60 m (200 ft)	günümüze ulaşmayan türbe
1553–54	Kapıağası Mahmud Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi)	Ahırkapı, İstanbul	muhtemelen kırma çatı	günümüze ulaşmayan türbe ve medrese
1553–54	Defterdar Ebulfaz Mehmed Efendi Camii (mevcut değil)	Tophane, İstanbul	kırma çatı	günümüze ulaşmayan türbe
1554–58/59	Et-Tekiyyetü-s Süleymaniye ya da Selimiye Camii	Şam, Suriye	10 m (33 ft)	darülaceze, medrese
1554–55	Kazasker Abdurrahman Çelebi Camii (mevcut değil)	Çapa, İstanbul	kırma çatı	günümüze ulaşmayan türbe
1554–55/56	Sinan Paşa Camii	Beşiktaş, İstanbul	126 m (413 ft)	medrese, günümüze ulaşmayan hamam
1555 (planned), c. 1565–71/72	Gazi Ahmed Paşa Camii	Topkapı, İstanbul	12 m (39 ft)	medrese, türbe
1556–65/66	Adliye Camii	Halep, Suriye	bilinmiyor	yok
c. 1557–60	Rüstem Paşa Camii (mevcut değil)	Samanlı (günümüzde Yalova)	muhtemelen kırma çatı	günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1557–60	Rüstem Paşa Camii (mevcut değil)	Bolu, Türkiye	muhtemelen kırma çatı	günümüze ulaşmayan iki kervansaray
1558	Selimiye Camii	Konya	12 m (39 ft)	(Mimarı muhtemelen Sinan'dır)
1557–58	Karagöz Bey Camii	Mostar, Bosna Hersek	107 m (351 ft)	yok
1559–60	Haseki Sultan Camii (mevcut değil)	Svilengrad, Bulgaristan	kırma çatı	günümüze ulaşmayan darülaceze
1559–60	Cihangir Camii (tamamen yeniden yapıldı)	Cihangir, İstanbul	kırma çatı	yok
1559–60	İskender Paşa Camii (kapsamlı yeniden inşa edildi)	Kanlıca, İstanbul	kırma çatı	türbe, günümüze ulaşmayan medrese ve hamam
1559–60	Ferhat Paşa Camii (kapsamlı olarak yeniden inşa edildi)	Kastamonu, Türkiye	kırma çatı	yok
c. 1560/61–1562/63	Hürrem Çavuş Camii	Karagümrük, İstanbul	kırma çatı	yok
1560–63/64	Sultaniye Camii	Karapınar, Türkiye	148 m (486 ft)	darülaceze, hamam, kervansaray
c. 1661–65	Semiz Ali Paşa Camii	Marmaraereğlisi	kırma çatı	yok
c. 1561	Rüstem Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş)	Bolvadin, Türkiye	139 m (456 ft)	yok
c. 1561–63	Rüstem Paşa Camii	Tahtakale, İstanbul	152 m (499 ft)	yok
c. 1563–70	Mihrimah Sultan Camii	Edirnekapı, İstanbul	203 m (666 ft)	medrese, hamam
1562–63	Ferruh Kethüda Camii	Balat, İstanbul	kırma çatı	yok
1562–63	Odabaşı Behruz Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi)	Şehremini, İstanbul	kırma çatı	günümüze ulaşmayan hamam
c. 1562–63	Binaemini Sinan Ağa Camii	Yenibahçe, İstanbul	kırma çatı	yok
1562–63	Lala Mustafa Paşa Camii	Erzurum, Türkiye	106 m (348 ft)	yok
1565–69/70	Sokollu Mehmed Paşa Camii	Lüleburgaz, Türkiye	125 m (410 ft)	medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze, kervansaray
c. 1565–73	Piyale Paşa Camii	Kasımpaşa, İstanbul	6 × 89 m (292 ft)	yok
1565–66	Cenâbî Ahmet Paşa Camii	Ankara, Türkiye	144 m (472 ft)	yok
c. 1565–69/70	Firdevs Bey Cami	Isparta, Türkiye	124 m (407 ft)	yok
c. 1564/65–1572/73	Behram Paşa Camii	Diyarbakır, Türkiye	159 m (522 ft)	yok
c. 1566–70	Lala Hüseyin Paşa Camii	Kütahya, Türkiye	125 m (410 ft)	yok
c. 1566–78	Sokollu Mustafa Paşa Camii (mevcut değil)	Budapeşte, Macaristan	bilinmiyor	günümüze ulaşmayan türbe
c. 1566/67–70	Osman Şah Camii	Tırhala, Yunanistan	18 m (59 ft)	yok
1567–68	Köse Hüsrev Paşa Camii	Van, Türkiye	148 m (486 ft)	günümüze ulaşmayan medrese
1567–68	Mevlana Efendi Camii (tamamen yeniden yapıldı)	Üsküdar, İstanbul	kırma çatı	yok
c. 1567/68–1571/72	Sokollu Mehmed Paşa Camii	Kadırgalimanı, İstanbul	13 m (43 ft)	medrese, derviş odaları
1567–74	Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi	Payas, Türkiye	yaklaşık 8 m (26 ft)	darülaceze, kervansaray
1568–74	Selimiye Camii	Edirne, Türkiye	312 m (1.024 ft)	medrese, darülhadis, darülkurra
c. 1569–74	Defterdar Mustafa Çelebi Camii (kubbe yeniden yapıldı)	Edirne, Türkiye	12 m (39 ft)	yok
c. 1569–75 (1585–86 portico and courtyard)	Semiz Ali Paşa Camii	Babaeski, Türkiye	14 m (46 ft)	günümüze ulaşmayan medrese
1571–83 (expanded 1584–85/86)	Atik Valide Camii	Üsküdar, İstanbul	127 m (417 ft)	medrese, darülkurra, bimarhane, derviş odaları, kervansaray, hamam
c. 1570–84	Molla Çelebi Camii	Beyoğlu, İstanbul	118 m (387 ft)	günümüze ulaşmayan hamam
1570–71	Murad Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş)	Bağdat, Irak	bilinmiyor	yok
1572–79/80	Pertev Paşa Camii	İzmit, Türkiye	164 m (538 ft)	yok
1573–77	Sokollu Kasım Bey Camii (kemeraltı kayıp)	Havsa, Türkiye	yaklaşık 13 m (43 ft)	darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1573–77/78	Sokollu Mehmed Paşa Camii	Azapkapı, İstanbul	118 m (387 ft)	hamam
c. 1575–88	Ferhad Paşa Camii	Çatalca, İstanbul	92 m (302 ft)	yok
c. 1576–85/86	Hacı Ahmed Paşa Camii	Kayseri, Türkiye	123 m (404 ft)	yok
1577–90	Zal Mahmud Paşa Camii	Eyüp, İstanbul	124 m (407 ft)	türbe, çifte medrese
1578–80/81	Kılıç Ali Paşa Camii	Tophane, İstanbul	127 m (417 ft)	türbe, hamam
1580–81	Şemsi Paşa Camii	Üsküdar, İstanbul	82 m (269 ft)	türbe, medrese, günümüze ulaşmayan derviş odaları
1583–86/87	Muradiye Camii	Manisa, Türkiye	106 m (348 ft)	darülaceze
1584–85	Mehmed Ağa Camii	Çarşamba, Istanbul	118 m (387 ft)	türbe
1584–85/86	Mesih Mehmed Paşa Camii	Hırka-i Şerif, Istanbul	128 m (420 ft)	türbe
1584/85–88/89	Nişancı Mehmed Paşa Camii	Karagümrük, İstanbul	142 m (466 ft)	türbe
1585	Hacı Evhad Camii	Yedikule, İstanbul	kırma çatı	yok
1585–86	Ramazan Efendi Camii	Kocamustafapaşa, İstanbul	kırma çatı	yok
c. 1587–91	Melek Ahmed Paşa Camii	Diyarbakır, Türkiye	115 m (377 ft)	yok

Ayrıca bakınız

• Osmanlı hanedanının yaptırdığı camiler

Kaynakça

1. Necipoğlu 2005, s. 27.
2. Necipoğlu 2005, ss. 135-136.
3. Necipoğlu 2005, s. 135.
4. Necipoğlu 2005, s. 181.
5. Necipoğlu 2005, ss. 558-561.
6. Necipoğlu 2005, s. 47.

Kaynaklar

• The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9. The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.

İleri okumalar

• Sinan's Autobiographies: Five Sixteenth-century Texts. Leiden: Brill. 2006. ISBN 978-90-04-14168-1.