Manisa

Manisa, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık on dördüncü şehridir. 2019 TÜİK verilerine göre nüfusu 1.440.611 kişidir. Anadolu Yarımadası'nın batısında, Ege Bölgesi'nin ortasında yer alır. Doğudan Uşak ve Kütahya, güneyden Aydın ve Denizli, kuzeyden Balıkesir ve batıdan İzmir ile komşudur. 27°08’ ve 29°05’ doğu boylamları ile 38°04’ ve 39°58’ kuzey enlemleri arasında yer alır. 17 ilçesi bulunur. Toplam nüfus bakımından İzmir'den sonra Ege Bölgesi'nin 2. büyük ili ve ticaret merkezidir. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile büyükşehir olmuştur.[6]. "Şehzadeler Şehri" olarak da adlandırılan yerleşim, mesir macunu, sultaniye üzümü ve Manisa Tarzanı ile tanınır. Antik çağ'da "Magnesia", Roma İmparatorluğu döneminde tam ismiyle "Magnesia ad Sipylum" olarak anılmıştır. Şehir, Spil Dağı'nın eteklerinde kurulmuştur. Gediz Nehri'nin büyük bir bölümü il sınırları içerisinden geçmektedir.

Manisa
İl & Büyükşehir
Şehrin görünümü
Belediye logosu
Takma ad: Şehzadeler Şehri
Slogan: Emin adımlarla geleceğe
Manisa'nın Türkiye'deki konumu
Manisa'nın idari yapısını gösteren harita
Manisa Manisa Manisa (Avrupa)
Koordinatlar: 38.749444°N 28.122778°E
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
İlk yerleşim	MÖ 2. binyıl
Alt idari birimler	17 ilçe Ahmetli Akhisar Alaşehir Demirci Gölmarmara Gördes Kırkağaç Köprübaşı Kula Salihli Sarıgöl Saruhanlı Selendi Soma Şehzadeler Turgutlu Yunusemre
İdare
• Tür	Belediye başkanı-meclis
• Organ	Belediye meclisi 35 AK PARTİ 26 MHP 18 CHP 9 İYİ Parti 1 BBP
• Vali	Yaşar Karadeniz[1]
• Belediye Başkanı	Cengiz Ergün (MHP)
Yüzölçümü [2]
• Toplam	13.339 km² (5.150 mil²)
Yüzölçümü sırası	17.
Rakım	79 m (259 ft)
Nüfus  (2019)	1.440.611
• Sıra	14.
• Yoğunluk	108/km² (270/mil²)
• Yoğunluk sırası	23.
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu	45XXX
Alan kodu	236
ISO 3166 kodu	TR-45
Plaka kodu	45
GSYİH (nominal)	2018[3]
• Toplam	₺63,4 milyar (11.)
• Kişi başı	₺44.631 (14.)
İGE (2013)	0,496[4] düşük · 39.
İklim	Csa[5]
Resmî siteler Manisa Valiliği Manisa Büyükşehir Belediyesi

Tarihçe

Prehistorik dönem

Manisa'nın tarihi Yontma Taş Devri'ne kadar uzanır. Antik kaynaklar şehrin kurucuları olarak bugünkü Yunanistan’ın Teselya Bölgesi'ndeki Pelion Dağı civarında yaşayan Magnetleri işaret etmektedir. Magnetler, Batı Anadolu'ya göç ettiklerinde önce Menderes Nehri kıyısındaki Magnesia’yı, daha kuzeye giden bir kolu da Sipylos Dağı eteğindeki Magnesia’yı kurmuşlardır. Magnesia şehrini Menderes Magnesia’sından ayırt etmek için Magnesia ad Sipylum adını kullanmışlardır.

Katakekaumene

Strabon tarafından Katakekaumene (Yanık Ülke), olarak anılan Kula yakınlarında 1,1 milyon yıl ile 12 bin yıl arası süreçte gerçekleşen volkanik patlamalar nedeniyle oluşmuş geniş bir arazi vardır. Yapılan araştırmalarda bölgede Yontma Taş Devri'nden kalma 15 bin ile 25 bin yıl öncesine ait ayak izleri bulunmuştur.

Manisa sırasıyla Hititler, Frigler, İyonyalılar, Lidyalılar, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Saruhanoğulları ve Osmanlıların hâkimiyetinde kalmıştır.

Hititler, Frigler, Lidyalılar ve Persler

Hitit döneminde bölgenin Arzava adıyla anıldığı düşünülmektedir. Dönemin en önemli eseri Kybele Kaya Anıtıdır. MÖ 13. yüzyıla ait eser, bölgeye yapılan bir Hitit seferi sırasında yapılmıştır.

MÖ 1200'lerde Trakya ve Boğazlar üzerinden Anadolu'ya gelen Frigler, MÖ 8. yüzyıl ortalarından itibaren günümüz Manisa topraklarının büyük bölümünde kısa süreli bir hakimiyet kurdu.

Tunç Çağı'nın sonlarından başlayarak MÖ 6. yüzyıla kadar Manisa ve Aydın çevresinde hüküm süren Lidya Krallığı'nın başkenti, bugün Salihli ilçesi sınırlarında yer alan Sardes kentidir. Tarihte parayı ilk kez basan ve kullananlar Lidyalılar'dır. Altın-gümüş karışımı "elektrum" madeninden basılan bu ilk sikkelerin üzerinde Lidya Krallığı'nın arması olan aslan başı bulunuyordu. Günümüzde Salihli ve Akhisar ilçeleri arasında kalan Bintepeler bölgesinde Lidyalılar'a ait tümülüsler ve kral mezarları bulunmuştur. Antik ticaret yolu olan Kral Yolu da İran ve Mezopotamya'dan başlayarak il sınırlarına girer ve Lidya Krallığı'nın merkezi Sardes şehrinden geçerdi. Lidya Krallığı, MÖ 546 yılında Ahameniş İmparatorluğu ile yaptığı savaşta yenilmiş ve krallığın başkenti Sardes ele geçirilmiştir. Bu yenilgi sonrası Lidya Krallığı dönemi sona ermiştir.

Helenistik, Roma ve Bizans dönemi

Büyük İskender'in Asya seferi sırasında, MÖ 334-333 yıllarında Manisa'nın da içinde olduğu Batı Anadolu bölgesi Makedon Krallığı topraklarına katıldı. İskender'in MÖ 323 yılında ölümünden sonra Manisa, generalleri tarafından idare edilmiş ve MÖ 301 yılında gerçekleşen İpsos Savaşı sonrasında da Lysimakhos'un hakimiyetine geçmiştir. MÖ 281 yılında gerçekleşen Korupedyon Muharebesi sırasında Lysimakhos'un ölmesi üzerine Manisa'nın içinde olduğu tüm bölge Seleukos İmparatorluğu topraklarına katıldı.

MÖ 190 Magnesia Savaşı sonrasında Roma topraklarına katılan Manisa, Romalılar tarafından müttefikleri olan Pergamon Krallığı'na bırakıldı. Bu dönemde II. Attalos tarafından Philadelphia kuruldu. MÖ 133 yılında varisi olmayan III. Attalos'un vasiyeti üzerine Pergamon Krallığı ile birlikte Manisa da Roma hakimiyetine geçti. MS 395'te Roma'nın ikiye bölünmesiyle Manisa ve civarı Bizans topraklarında kaldı. Bu dönemde Manisa piskoposluk merkezi olmuş ve Sardes, Philadelphia, Thyateira yerleşimleri önemli bir konumda bulunmuştur. Bizans hakimiyetinde ilin büyük bölümü ve merkezi Thrakesion theması içerisinde yer almıştır. Latinler'in Konstantinopolis'i işgali sırasında İznik İmparatoru III. İoannis hükümdarlığının büyük bölümünde Manisa'da yaşadı. Bu dönemde Manisa merkez ve çevresi büyük gelişme gösterdi.

Beylikler ve Osmanlı dönemi

1071 yılında meydana gelen Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Türk akınları Manisa yakınlarına kadar uzanmıştır. Selçuklu komutanı Çaka Bey tarafından Manisa ve çevresi denetim altına alınmış ancak Dorileon Muharebesi (1097) sonrasında yeniden Bizans egemenliğine geçmiştir.

Saruhanoğulları Beyliği dönemi

Anadolu Selçuklu Devleti dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında Manisa çevresinde Saruhan Bey tarafından kurulan bir beyliktir. Saruhanoğulları Beyliği, Afşar boyunun Saruhanlı kolundandır. Bazı kaynaklar Er Saru veya Saruhan adlı bir Harezm emirinin Selçuklu Devleti'nde görev yaptığını iddia ederler. Bu şahsın oğlunun adının Alpağı olduğu ve Saruhan Bey'in de Alpağı'nın oğlu olduğu söylenmektedir.

Saruhan Bey, beyliğini kurduktan sonra 1313 yılında ele geçirdiği Manisa'yı başkent yaparak topraklarını genişletmiş, donanma kurarak Yunanistan sahilleri ve Trakya kesimine seferler yapmış, çevresindeki beylik ve devletlerle ittifaklar kurmuş, donanma sayesinde elde ettiği ganimetlerle ekonomik durumu düzeltip cami, medrese ve kütüphaneler yaptırmıştır. 1366/67 yılında yapılan Manisa Ulu Cami Saruhanlılar döneminden günümüze kadar ulaşabilen en önemli eserdir.

Yıldırım Beyazıt’ın Anadolu birliğini sağlamak amacıyla 1390 yılında giriştiği Batı Anadolu harekâtı esnasında Saruhan Beyliği'nin başında bulunan Hızırşah, Yıldırım’ı karşılayarak barış yoluyla Manisa’yı Osmanlılara teslim etmiş; şehre hâkim olan Yıldırım Bayezit ise şehrin doğu kesimlerinin yönetimini Hızırşah’a bırakıp Manisa’yı da Karesi Beyliği ile birleştirerek oğlu Ertuğrul’un idaresine vermiştir.

Timur'un Anadolu'ya girip Yıldırım Bayezit’i Ankara Savaşı'nda mağlup etmesi üzerine, daha önce Timur'a sığınan Hızırşah'ın kardeşi Orhan Bey, Manisa'ya gelip bağımsızlık simgesi olarak 1403 yılında adına para bastırmıştır. Ancak Timur güçlerinin ayrılması üzerine Hızırşah yönetimi tekrar ele geçirmiştir. Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu olarak kabul edilen I. Mehmed'in Anadolu birliğini sağlamak gayesiyle 1405-1406 yıllarında giriştiği Batı harekatı sırasında Hızırşah, I. Mehmed tarafından yakalanarak öldürülmüştür. Hızırşah'ın kardeşi Orhan Bey'in de 1412 yılında ölümüyle Saruhan Beyliği kesin olarak Osmanlı Devleti topraklarına katılmıştır.

Osmanlı dönemi

Manisa, 1412 yılında Osmanlı egemenliğine girdikten sonra, Saruhan Sancağı adıyla anılarak, idari bir birim haline getirilmiştir. Şehir, özellikle 1437-1595 yılları arasında Osmanlı şehzadelerinin saltanat tecrübesini kazandıkları önemli siyasi eğitim merkezlerinden biri haline gelmiştir. Manisa’da, sonraları tahta da oturan Osmanlı padişahlarının da içerisinde olduğu II. Murad, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad, III. Mehmet ve I. Mustafa gibi 16 şehzade bu dönemlerde sancak beyliği yapmışlardır. Manisa ve çevresinde Osmanlı idaresi altında nispeten sakin bir dönem geçmekle birlikte bölge 17. yüzyılda Kalenderoğlu, Birgili Cennetoğlu gibi isyancılar ile Yusuf Paşa ve İlyas Paşa gibi devlet görevlilerinin saldırı ve yağma hareketlerine maruz kaldı. 1833 yılında kısa bir süre için Kavalalı İbrahim Paşa komutasındaki Mısır egemenliği görüldü.

Kurtuluş Savaşı dönemi

Manisa şehri Yunan ordusu tarafından 26 Mayıs 1919'da işgal edildi ve 8 Eylül 1922 tarihinde Türk ordusu tarafından geri alındı. Yunan ordusu Batı Anadolu'dan geri çekilirken yakıp yıkma taktiği uyguladı.[7] Orta Doğu tarihçisi Nettleton Fisher konu hakkında, "Geri çekilen Yunan ordusu bir yakıp yıkma politikası benimsedi ve önüne gelen bütün savunmasız Türklere karşı vahşilikler uyguladı." diye yazmıştır.[8] İskoçyalı tarihçi Kinross Yunan geri çekilişini, " Zaten onun (Yunan ordusu) önünde bulunan çoğu mahalle harap içindeydi. Tarihi kutsal şehir Manisa'da 18 bin binadan sadece 500'ü ayakta kalabilmişti." sözleriyle tasvir etmiştir.[9] Bu çekilme sırasında 5 Eylül 1922 gecesi başlayan ve 8 Eylül'e kadar devam yangın ise "1922 Manisa yangını" olarak adlandırılır.

Cumhuriyet dönemi

Kuva-yi Milliye ve Cumhuriyet Anıtı

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Manisa'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[6]

Coğrafya

Kula'daki peri bacaları

Manisa ilinin yüz ölçümü 13.339 km²'dir.[2] Manisa'nın komşu illere olan uzaklıkları, Aydın 156 km, Balıkesir 137 km, Denizli 208 km, İzmir 36 km, Kütahya 317 km ve Uşak 195 kilometredir. Önemli merkezlere olan uzaklığı ise kilometre olarak Adana 884 km, Ankara 563 km, Antalya 428 km, Bursa 286 km, Gaziantep 1.089 km, İstanbul 525 km, Konya 534 km, Kayseri 832 kilometredir. İl alanı doğal açıdan kuzey ve kuzeydoğudan Demirci Dağları ve uzantıları, doğudan Kula - Gördes - Uşak platoları, güneyden Bozdağ kütlesi, batıdan Spil Dağı, Yamanlar Dağı uzantıları, Menemen Boğazı ve Yunt Dağı'nın uzantılarıyla kuşatılmış durumdadır. İl topraklarının %54,3'ü dağlardan oluşmaktadır. Bunu %27,8 ile platolar ve %17,9 ile ovalar izlemektedir.[10]

İlin başlıca akarsuları kollarıyla birlikte Gediz Nehri ve Bakırçay'dır. Ege bölgesinin önemli doğal iki gölünden biri olan Marmara Gölü, bu ildedir. Demirköprü Barajı ise sadece ildeki değil, tüm bölgedeki önemli barajlardandır. Diğer barajlar ise Afşar Barajı ve Sevişler Barajı'dır.

İklim

Ege bölgesinin batı kesiminde geniş bir alanı kaplayan Manisa ilinin batısında ve Gediz Nehri havzası boyunca karasal nitelikli Akdeniz iklimi hakim olmakla birlikte özellikle doğu ve dağlık bölgelerinde İç Anadolu Bölgesi'nin karasal ikliminin etkileri görülür.[5] İlin batısından doğusuna gidildikçe, toprak, iklim ve topoğrafya gibi çevre koşulları aşamalı olarak değişmeye başlar. Bu değişime bağlı olarak bitki örtüsü de değişir. Bitki örtüsü batıdan doğuya doğru sırayla; ova bitkileri, makiler, ormanlar ve alpin bitkilerinden oluşur. Ancak bunların aşamaları birbirlerini düzenli bir biçimde izlemez. Dağlarda egemen bitki örtüsü ormanlar ve makilerdir.

İlde ortalama sıcaklık 16.8 °C'dir. En sıcak aylar, ortalama sıcaklığın 30 °C'nin üzerine çıktığı Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Yıllık sıcaklık ortalaması kışın (Ocak Ayı) 6 °C'nin altına düşmez. Yılda ortalama 25 gün don(lu) geçer. Yılda ortalama 107.5 gün sıcaklık 30 °C'nin üzerindedir. Ortalama olarak yılın 91 günü yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı m² ye 750.3 kg'dır. En fazla yağış Aralık, Ocak ve Şubat aylarında görülür. Genel bitki örtüsü makidir.

Manisa iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	23,3	26,4	31,6	34,7	39,1	41,8	45,5	44,5	40,3	37,3	29,9	26,4	45,5
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	10,8	12,6	16,1	21,2	27,0	32,1	34,9	34,8	30,6	24,1	17,3	12,3	22,8
Ortalama sıcaklık (°C)	6,8	8,1	10,6	15,2	20,5	25,4	28,1	27,8	23,4	17,8	12,2	8,4	17,0
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	3,1	3,8	5,5	9,1	13,5	17,9	20,7	20,6	16,4	12,0	7,5	4,7	11,2
En düşük sıcaklık (°C)	−13,1	−8,9	−5,1	−2	4,0	7,6	12,3	12,1	6,2	0,4	−6,8	−8,3	−13,1
Ortalama yağış (mm)	122,2	107,5	79,9	57,1	39,2	17,1	5,4	5,9	15,5	49,4	91,7	139,2	730,1
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[11]

Nüfus

Akhisar, Kayalıoğlu Mahallesi'nde Yahudi cemaati tarafından yaptırılan "Or Yehouda Tarım Okulu"

Akhisar'da Reşat Bey mezarlığı yakınındaki "Musevi Mezarlığı"nda bulunan İbranice mezartaşlarından biri.

Osmanlı döneminde şehzadelerin de yerleştiği merkezlerden biri olması nedeniyle şehir nüfusu artmaya başlamıştır. 1531 tarihli tahrir defterine göre yerleşimde otuz yedi mahalle bulunurken, 1575 yılında kırk iki mahalle bulunmaktaydı. 16. yüzyılın başlarına kadar sadece Müslüman nüfusun yaşadığı Manisa'ya ilk gayrimüslim nüfusu bu yüzyıl başlarında İspanya'dan gelen Yahudiler oluşturmaktaydı. 1531 yılında 88 Yahudi hane şehirde yaşamaktayken bu rakam 1575 tarihinde 117 haneye çıkmıştır. Aynı dönemde şehre yakın Horos adlı köyde şehzadelerin sarayında hizmet eden Rum nüfusu (1521 yılında 7 hane, 1575 yılında 22 hane) bulunmaktaydı. 17. yüzyılda Celali isyanları nedeniyle köy ve nahiyelerde yaşayan halkın emniyetli buldukları merkeze gelmesiyle Manisa nüfusu daha da artmaya başladı. Bu yüzyılda Yahudi nüfusta azalma görülürken, Rum ve Ermeni nüfusta artış görüldü. 1660-1661 sayımında, Manisa'nın nüfusu 3684 haneye ulaşmıştı. Elli iki mahallesi bulunan şehrin içinde; iki Ermeni (172 hane), bir Yahudi (73 hane) bir de Rum (62 hane) mahallesi bulunmaktaydı. Bu dönemde 18.000 olarak tahmin edilen şehir nüfusunun takriben 1200'ü gayrimüslimlerden oluşmaktaydı. 1770’lerde Rumlar, bölge ayanlarından Karaosmanoğulları’nın çiftliklerinde çalışmaya başlamış ve zamanla Manisa'da en kalabalık gayrimüslim topluluk olmuştur. 1842-1843 sayımında şehirde 7.569 Türk, 2.523 Rum, 1.126 Ermeni ve 412 Yahudi erkek yaşamaktaydı. 1899-1900 yılı salnamesine göre şehirde; 24.079 Müslüman Türk, 5.953 Rum, 2.488 Ermeni, 1578 Yahudi, 146 Protestan ve 338 katolikten oluşan 34.572 kişi bulunmaktaydı. 1919-1922 yılları arasındaki işgal ve yaşanan tahribat sonrasında nüfusunda azalma görülen Manisa, Cumhuriyet’in 1927 yılındaki ilk nüfus sayımında 28.635 kişilik nüfusa sahipti. 1900'lü yılların ortalarından itibaren şehir nüfusu artmaya başlamış olup, günümüzde Türkiye'nin en yoğun göç alan şehirlerinden birisi konumundadır.

Manisa il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1965[12]	748.545	8		%36     265.857 482.688     %64
1970[13]	805.650	8	%8	%37     299.202 506.448     %63
1975[14]	872.375	8	%8	%39     341.489 530.886     %61
1980[15]	941.941	9	%8	%42     396.297 545.644     %58
1985[16]	1.050.130	8	%11	%46     481.897 568.233     %54
1990[17]	1.154.418	9	%10	%51     590.374 564.044     %49
2000[18]	1.260.169	12	%9	%57     714.760 545.409     %43
2007[19]	1.319.920	14	%5	%64     841.059 478.861     %36
2008[20]	1.316.750	14	-%0	%64     843.999 472.751     %36
2009[21]	1.331.957	14	%1	%65     868.809 463.148     %35
2010[22]	1.379.484	14	%4	%67     924.267 455.217     %33
2011[23]	1.340.074	14	-%3	%67     891.084 448.990     %34
2012[24]	1.346.162	14	%0	%67     904.513 441.649     %33
2013[25]	1.359.463	14	%1	%100           %0
2014[26]	1.367.905	14	%1	%100           %0
2015[27]	1.380.366	14	%1	%100           %0

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[28])

Manisa İl Nüfusu: 1.440.611'dir (2019 sonu). İlin yüz ölçümü 13.340 km²'dir. İlde  km²'ye 108 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 332 kişi ile Şehzadeler)

İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,77 olmuştur. Nüfusu en çok artan ilçe: Yunusemre (%2,97) Nüfusu en çok azalan ilçe: Kırkağaç (-%3,35)

4 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1.088 mahalle bulunmaktadır.

2019 yılı sonunda Manisa ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2018	Nüfus 2019	Fark	Nüfus Artışı %	Mah.Say.	Alanı  km^2[29]	Yoğunluk
Ahmetli	16.530	16.525	-5	-0,03	23	227	73
Akhisar	171.381	173.026	1.645	0,96	109	1.645	105
Alaşehir	104.507	104.622	115	0,11	87	971	108
Demirci	41.135	40.048	-1.087	-2,64	101	1.321	30
Gölmarmara	15.247	15.212	-35	-0,23	21	310	49
Gördes	28.182	27.703	-479	-1,70	64	902	31
Kırkağaç	39.790	38.459	-1.331	-3,35	47	541	71
Köprübaşı	13.347	13.185	-162	-1,21	46	447	29
Kula	44.410	44.001	-409	-0,92	60	981	45
Salihli	161.562	162.787	1.225	0,76	102	1.359	120
Sarıgöl	35.957	35.890	-67	-0,19	35	432	83
Saruhanlı	54.660	55.340	680	1,24	50	771	72
Selendi	20.291	19.871	-420	-2,07	57	726	27
Soma	108.981	109.946	965	0,89	71	820	134
Şehzadeler	171.116	171.138	22	0,01	67	515	332
Turgutlu	163.223	166.418	3.195	1,96	61	549	303
Yunusemre	239.324	246.440	7.116	2,97	87	823	299
MANİSA	1.429.643	1.440.611	10.968	0,77	1.088	13.340	108

Ekonomi

Manisa ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺63,4 milyar ile ülkenin on birinci büyük ilidir.[3] Kişi başına düşen gelirde ise ₺44.631 ile on dördüncü sırada yer almaktadır.[3] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Manisa, elde ettiği 0,496 puanla otuz dokuzuncu sırada yer aldı.[4]

Sanayi

Manisa, Türkiye'nin gelişmiş organize sanayi bölgelerinden birine sahiptir. Liman, tren yolu gibi ulaşım yollarına olan yakınlığından dolayı pek çok sanayi şirketinin üretim tesisi kurduğu şehir, 2005 yılında Financial Times tarafından dünyanın en iyi yatırım kenti seçilmiştir.[30] Bu nedenle Vestel, Indesit, Bosch, Schneider, E.C.A., Eczacıbaşı, Ülker, Keskinoğlu, Ferrero gibi birçok marka ve firma, Türkiye'deki üretim üslerini Manisa'da kurmuştur. Manisa, Ege Bölgesi'nin İzmir'den sonra ikinci büyük sanayi ve ticaret merkezidir.

Manisa, 2011 yılında gerçekleştirdiği 7.116.049.087 TL[31] ihracatla Türkiye'nin en çok ihracat yapan 7. şehri konumuna gelmiştir.

Tarım

Gediz Nehri kıyısında kurulu olan Manisa'da, tarım önemli geçim kaynaklarından biridir. Tarımsal faaliyetlerin başında üzüm üretimi gelmektedir. Özellikle Sultani cinsi üzüm üretiminde ülke tarımında önemli bir paya sahiptir. Bunun yanı sıra il sınırları içerisindeki zeytin üretimi de önemli bir yere sahiptir.

Kültür

Manisa Tarzanı

Asıl adı Ahmet Bedevi olan Manisa Tarzanı'nın nüfus kayıtlarındaki ismi Ahmeddin Carlak'tır. 1888'de Bağdat'ta doğup Türk ordusunda askerlik yapan Carlak, daha sonra Millî Mücadele'ye katıldı, kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ile onurlandırıldı. Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Manisa'ya gelip yerleşen Bedevi, belediyede temizlik işçisi olarak göreve başladı ve daha sonraları bahçıvan yardımcısı ve itfaiye eri olarak çalıştı. Manisa'yı yeşillendirmek için özellikle Spil Dağı çevresinde adım attığı her yere ağaç fidanı ve tohumları diken Bedevi, yaz kış demeden üstsüz olarak giydiği siyah şortla dolaşmasından dolayı Manisa Tarzanı adını aldı. Spil'de bir kulübede yaşamını sürdürürken 31 Mayıs 1963'te yaşamını yitirdi.

Mesir macunu

Mesir Macunu Festivali 2010

Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi Hafsa Sultan Manisa'da hastalandığında saray doktorları bir türlü tedavi edemezler ve sonunda Merkez Efendi'nin, 41 çeşit baharat karışımından hazırladığı mesir macunuyla şifa bulur. Padişah da olayı kutlamak için kalan macunu halka dağıtır. Bu olay da gelenekselleşir ve Hafsa Sultan adını taşıyan halk arasında Sultan Camii olarak bilinen cami ve külliyenin çatılarından mesir macunu saçılarak "Mesir Festivali" olarak kutlanır. Mesir şenliği 477 yıldır (2017 itibarıyla, 21-24 Mart Nevruz Bayramında) devam edip yaşatılmaktadır.

Spor

2018-2019 Sezon sonunda, Futbolda Süper Lig takımı Akhisar Belediyespor, 1. Lig'e, 2. Lig takımı Manisaspor 3. Lig'e düşmüştür. 2. Lig'deki Manisa BB ve 3. Lig'deki Turgutluspor ligde kalmıştır. BAL'daki 3 takımdan Somaspor 3. Lig'e çıkmıştır. Kadın Futbol 3. Ligi'nde de 4 takımı yer almıştır.

Basketbol 1. Lig erkeklerde Akhisar Belediyespor, ligi 4. sırada, Manisa BB ise 10. sırada tamamlamıştır.

Voleybolda Süper Lig'de erkeklerde Kula Belediyespor, 1. Lig kadınlarda Salihli Belediyespor küme düşmüştür. Bölgesel Lig takımları Manisa Mostem Gençlik ve Akhisargücü 2. Lige yükselmiştir.

Hentboldaki tek takımı 2. Lig erkeklerde Salihli Belediyespor’dur.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Manisa'nın 3 takımı başladıkları ilk turlarda elenirken, Akhisar Belediyespor, finalde Galatasaray'a yenilerek kupa 2.si olmuştur.

Basketbol Federasyon Kupası'nda Akhisar Belediyespor yarı finalde elenerek kupa 3.sü olmuştur.

Avrupa Ligi'ne katılan Akhisar Belediyespor, 1 puanla gruptan çıkamamıştır.

Önemli spor tesisleri: Manisa 19 Mayıs Stadyumu (16.597), Spor Toto Akhisar Stadyumu (12.139), Yıldırım Beyazıt Spor Salonu (2.500) ve Atatürk Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu (2.200)'dur.

Yönetim

Merkezi Yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Manisa, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Manisa Valisi 1965-Samsun doğumlu Yaşar Karadeniz, 9.06.2020/274 sayılı kararla Kastamonu Valisi iken atanmıştır.[32]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Manisa'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[33][34] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı, 1960-Manisa doğumlu Cengiz Ergün (MHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %52,77 oy oranıyla seçilmiştir.[35]

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 9'u AK PARTİ, 4'ü CHP ve 4'ü MHP'li belediye başkanıdır.[36]

Manisa Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 89’dur (Büyükşehir Belediye Başkanı, 17 ilçe belediye başkanı ve 71 üye) Bunların 35’i AK PARTİ, 19'u CHP, 26’sı, MHP, 8'i İYİ P., 1'i BBP'dir[37]

Eğitim

Şehirde bulunan Celal Bayar Üniversitesi, bölgenin sosyal ve kültürel beklentilerine ve gereksinimlerine cevap verecek araştırma merkezlerini de açmış ve bunları işlevsel hale getirmiştir. Bugün 14 fakültesi, 3 yüksek okulu, 15 meslek yüksek okulu, 3 enstitüsü ve 23 araştırma merkeziyle eğitim ve öğretime devam eden Celal Bayar Üniversitesi, 1581 akademik personeli, 732 idari personeli ve 55473 öğrencisiyle, Ege Bölgesi'nin en büyük 3 üniversitesinden biridir.

Medya

Yerel TV Kanalları Manisa TV (Türksat 4A) Manisa ETV (Karasal)

Yerel Radyo Kanalları Tempo FM (90.2) Manisa-Merkez Radyo Hiraş (90.8) Manisa-Merkez Radyo Yıldız (91.8) Manisa-Merkez Radyo 45 (93.5) Manisa-Merkez (Yayın Hayatına Ara Vermiştir.) Manisa FM (97.2) Manisa-Merkez Radyo Metronom (93.6) Manisa-Akhisar Efe FM (95.5) Manisa-Akhisar Radyo Akigo (97.4) Manisa-Akhisar Radyo Ekol (94.0) Manisa-Alaşehir Demirci RHTFM (103.3) Manisa-Demirci Kula Sembol FM (100.3) Manisa-Kula Kula Seç FM (101.8-102.6) Manisa-Kula Radyo Seçil (91.0) Manisa-Salihli Radyo Gökkuşağı (97.0) Manisa-Salihli Salihli Gökay FM (102.2) Manisa-Salihli Soma Çağrı FM (89.9) Manisa-Soma Soma SRTFM (98.8) Manisa-Soma Soma FM (103.5) Manisa-Soma Ege FM (93.0) Manisa-Turgutlu Turgutlu FM (95.0) Manisa-Turgutlu Radyo İmaj FM (98.5) Manisa-Turgutlu

Gazeteler Manisa'nın Sesi Gazetesi Yeni Manisa Gazetesi Manisa Manşet Gazetesi Manisa Denge Gazetesi Manisa Olay Gazetesi Manisa Haber Gazetesi Manisa Hür Işık Gazetesi Akhisar Gündem Gazetesi Yeni Akhisar Gazetesi Salihli Gazetesi Salihli Sektör Gazetesi Gelişen Salihli Gazetesi Soma Olay Gazetesi Soma Gündem Gazetesi Soma Karaelmas Gazetesi Demirci Halıkent Müstakil Bölge Gazetesi Demirci'de Denge Gazetesi Alaşehir 5 Eylül Gazetesi Yeni Turgutlu Gazetesi Turgutlu Yankı Gazetesi Turgutlu Manşet Gazetesi Turgutlu Haberci Gazetesi Turgutlu Postası

Altyapı

Ulaşım

Manisa'da çevre illere ulaşım ilin içerisinden geçen birçok kara yolu ve demir yolu hatları ile sağlanmaktadır. Şehir içerisinde ise toplu taşıma ilçelerin kendi içinde ve ilçeler arasında olmak üzere hem Manisa büyükşehir Belediyesine ait araçlarla hem de Özel Toplu Taşıma araçları ile 300'den fazla hat üzerinden Manisa Kart adı verilen elektronik kart sistemi ile il genelinde yapılmaktadır.

Kardeş şehirler

• Üsküp, Kuzey Makedonya[38]
• Prijedor, Bosna-Hersek
• Ingolstadt, Almanya
• Güzelyurt, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti[39]
• Oral, Kazakistan [40]
• Yiwu, Çin
• Kalmar , İsveç

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[41]	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km[42]	Ulaşan Yollar[42]
Ahmetli	1987	227	91	52	/ -03
Akhisar	Cumh.önce	1.645	106	48	/ -08, -02, 45-12, -10
Alaşehir	Cumh.önce	971	201	109	-04, 45-34
Demirci	Cumh.önce	1.321	881	158	-02, 45-10
Gölmarmara	1987	310	115	66	-10
Gördes	Cumh.önce	902	668	107	-03 (Köprübaşı)=>45-09, 45-08
Kırkağaç	Cumh.önce	541	187	74	-02, 45-05
Köprübaşı	1990	447	247	123	-03
Kula	Cumh.önce	981	665	118	/ -04, 45-34, 45-35
Salihli	Cumh.önce	1.359	119	71	/ -03
Sarıgöl	1957	432	214	128	-05
Saruhanlı	1959	771	40	17	/ -09, 45-03
Selendi	1954	726	437	155	/ -04=>45-33
Soma	Cumh.önce	820	172	87	-02, 45-04
Şehzadeler	2012	515	79	0	/ -09, -04
Turgutlu	Cumh.önce	549	95	31	/ -03, 45-26, -04
Yunusemre	2012	823	78	7	/ -10, -03
Manisa	Cumh.önce	13.339	79
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Görüntüler

• 
  Thyateira Antik Kenti Kalıntıları, Akhisar
• 
  Akhisar İlçe Merkezindeki Thyateira Basilikası
• 
  18. ve 19. yüzyıllara ait Kula evleri
• 
  Fransız Kartpostalı-Kybele Kaya Anıtı
• 
  Manisa Tarzanı Heykeli
• 
  Gymnasium, Lidya Başkenti Sard, Salihli

Kaynakça

1. "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
2. "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
3. Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
4. "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
5. "Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri". dergipark.org.tr. Temmuz 2017. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
6. "Kanun No. 6360". 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014.
7. Sydney Nettleton Fisher, The Middle East: a history, New York: Alfred A. Knopf, 1969, sayfa 386
8. a.g.e. Nettleton Fisher, sayfa 386
9. Lord Kinross, Atatürk: The Rebirth of a Nation, 1960, sayfa 318
10. "Sayılarla Manisa" (PDF). manisa.gov.tr. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016.
11. "Resmî İstatistikler - Manisa". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2016.
12. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
13. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
14. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
15. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
16. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
17. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
18. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
19. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
20. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
21. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
22. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
23. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
24. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
25. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
26. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
27. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
28. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
29. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
30. http://arsiv.ntv.com.tr/news/331207.asp 7 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. En iyi yatırım kenti, Manisa | ntv.com.tr
31. "Arşivlenmiş kopya". 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012.
32. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
33. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
34. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
35. "Arşivlenmiş kopya". 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
36. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
37. "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
38. "Üsküp Resmi Sitesi". © 2006-2009 City of Skopje. 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009. |yayımcı= dış bağlantı (yardım)
39. Kardeş Belediyeler 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Güzelyurt Belediyesi, Erişim tarihi: 26 Ağustos 2012.
40. "Büyükşehir'e Yeni Kardeş Şehir". manisa.bel.tr. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016.
41.  İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
42. Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

• T.C. Manisa Valiliği6 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Manisa Büyükşehir Belediyesi
• Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 12 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• YerelNET Manisa 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.