Oymak İyesi
Oymak İyesi – Türk, Moğol ve Altay mitolojilerinde kabilenin veya aşiretin koruyucu ruhu. Oymag İyesi veya Oyu (Oyuv, Uyıv) İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi olarak da bilinir. Bazen Uruk (Urug, Urıv) İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi tabiri de benzer bir anlamı ifade etmek için kullanılır. Moğollar Aymag Ezen olarak bilirler. Her aşiretin farklı bir koruyucu ruhu vardır. Türklerde aile ve sülale gibi alt birimleden sonra toplumsal örgütlenmenin ilk aşaması oymaklardır. Türklerde pek çok boyun veya oymağın kurucusu olan ve kendi adını taşıyan bir atası bulunur. Bu ata genellikle o boyun veya oymağın koruyucusu olarak kabul görür. Örneğin:
- Kazak Han: Kazakların Atası olarak kabul edilir.
- Kıpçak (Kıfçak) Han: Kıpçak boyunun atasıdır. Bir ağacın kovuğunda doğmuştur.
- Kırgız Han: Kırgız ulusunun kurucusu ve koruyucusudur. Yenisey ırmağının kaynağında oturduğuna inanılır.
- Abakan Han: Hakasların ve Abakan boyunun koruyucusudur.
- Merde Han: Altay Türklerinin atası ve koruyucusu olduğuna inanılır. Yağmur yağdırma gücü vardır.
- Tileg Han:Teleğüt Türklerinin ilk atası olarak kabul edilir. Adı Merkür gezegenine verilmiştir.
- Türügeş (Türkeş) Han: Türkeş boyunun kurucusudur. Soyundan on boy türemiştir, beşi batıda beşi ise doğudadır.
- İlemen Han: İlemen boyunun atasıdır. İl sahibi, il alan demektir.
- Kuzar (Hazar) Han:Hazar boyunun kurucusu ve Azerilerin atasıdır.
- Mugal (Moğol, Mungal) Han: Moğolların atası olarak bilinir. Sıkıntı verici bir bölgede yaşadığı için bu adı aldığı söylenir.
- Tatar Han: Tatar boyları onun soyundan türemiştir. Tatar sözcüğü atlı, posta sürücüsü demektir.
- Saklab Han: Saklap boyunun atasıdır.
| Türk mitolojisi |
|---|
 |
|
İnanç sistemi |
|
Oba İyesi
Oba İyesi, Türk halk inancında obanın koruyucu ruhudur. Her obanın kendi koruyucu ruhu olduğuna inanılır. Obalar, göçebelerin konak yeri ve burada konaklayan aşiretlerdir. Oba İyesi de Oymak İyesi ile birlikte değerlendirilmesi gereken, çünkü benzer ve yakın özellikler taşıyan bir varlıktır.
Etimoloji
(Oy) kökünden türemiştir. Moğolca Aymag, Mançu dilinde Ayman olarak geçer. Genişlik ve çokluk bildiren Oy kökünden türemiştir. Dil, kültür ve akrabalık bakımından türdeşlik gösteren, yapısındaki aileler arasında din, kan, evlilik, soy bağı bulunan topluluklardır. Moğolca Oyoh bağlamak anlamı taşır.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)7 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.