Pan Arabizm
Pan Arabizm veya Pan Arapçılık, Arap halkları arasında birlik ve beraberlik hedefine sahip, büyük oranda seküler ve sıklıkla sosyalist bir hareket. Genelde farklı, zengin ve çarpıcı bir Arap dili, tarihi ve kültürünün varlığından köken alır ve bu nedenle bir kültürel milliyetçilik biçimidir.
Pan Arabizm bugün Arap milliyetçiliği ve Batı karşıtlığı ile ilişkilendirilse de geçmişte kökeni Osmanlı Devleti'nin egemenliğindeki Arap halklarına kadar uzanır. Şerif Hüseyin bin Ali, Mekke Şerifi, Osmanlı Devleti idaresinden bağımsızlık istemekteydi. Bu kişi Pan Arabizm söyleminin kurucusu sayılabilir. Yine de Pan Arabizm asıl gelişimini I. Dünya Savaşı sonrasında yaşamış, özellikle Batı mandacılığı sırasında gelişimini hızlandırmıştır. Bağımsız Arap devletlerinin kurulmasıyla beraber Arap birliği elde edilemeyince hareket Arapların birlikte bir duruşu benimsemeleri ve ortak hareket etmeleri amacına yakınlaşmıştır. Özellikle İsrail'e karşıtlık ile 1950-1960'larda yükselişe geçmiştir.
Pan Arabizm ve Pan İslamizm
Pan Arabizm ile Pan İslamizm her ne kadar özellikle Batı'da halk tarafından yakın terimler olarak algılansa da, anlam, süreç ve amaç açısından tamamen farklı, hatta birçok noktada zıt iki ideolojidir. Pan Arabizm, Pan İslamizm'in tersine, dini temel ve amaçlara sahip değildir. Seküler bir hareket olarak kabul edilen Pan Arabizm'in ünlü düşünürlerin bir kısmı da Müslüman değildir. Ayrıca Pan Arabizm dini değil, kültürel ve milli değer ve unsurlara önem verir, bunlardan köken alır ki bu Pan İslamizm'in zıddıdır.
Günümüzdeki durumu
Bugün Suriye'de Baas Partisi hükûmettedir ki bu parti Pan Arabizmi desteklemektedir. Yine eski Irak hükûmeti de Baas Partisi'nin elindeydi. Pan Arabizm 1960'larda doruk noktasına ulaşmıştır. Fakat Altı Gün Savaşı ve Pan Arabist hükûmetlerin ekonomik gelişmeyi sağlayamamaları harekete büyük bir darbe indirmiş, daha sonra, 1980'lerin sonunda yükselen İslami ideolojilerle birlikte Pan Arabizm önemini yitirmiştir. Yine de, Arap entelektüel çevrelerin yanı sıra Arap halklarında ve Arap medyasında önemi hâlâ görülmektedir.
Kaynakça
- Jan Palmowski, "Dictionary of Twentieth-Century World History", Oxford University Press, 1997.
