Reşid Ali Geylani

Raşid Ali el-Geylani (Arapça: رشيد عالي الكيلاني, diğer telaffuzları Seyyid Raşid Ali el-Gillani, Seyyid Raşid Ali el-Gaylani, veya bazen Seyyid Raşid Ali el Keylani) (1892 – 28 Ağustos 1965), Irak Krallığı'nda 3 kez başbakanlık yapmış olan Iraklı asker ve siyasetçi.

Reşid Ali Geylani
Irak Başbakanı
Görev süresi 3 Nisan 1941 - 29 Mayıs 1941
Hükümdar	II. Faysal
Yerine geldiği	Taha el-Haşimi
Yerine gelen	Cemil el-Midfai
Görev süresi 31 Mart 1940 - 31 Ocak 1941
Hükümdar	Gazi
Yerine geldiği	Nuri el-Said
Yerine gelen	Taha el-Haşimi
Görev süresi 20 Mart 1933 - 9 Kasım 1933
Hükümdar	Faysal bin Hüseyin
Yerine geldiği	Naci Şevket
Yerine gelen	Cemil el-Midfai
Kişisel bilgiler
Doğum	1892 Bağdat, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	28 Ağustos 1965 Beyrut, Lübnan
Partisi	Millî Kardeşlik Partisi
Dini	Sünni İslam

Bağdat'ın ünlü ailelerinden birinin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1924'te, Yasin Haşimi'nin hükûmetine adalet bakanı olarak atanmasıyla siyasi kariyeri başlamış oldu; İngilizlerin örtülü bir manda rejimi kurdukları Irak'ın içişlerine müdahale etmelerine Haşimi'yle birlikte şiddetle karşı çıkıyordu. 1930'da, Nuri Said başkanlığında oluşturulan yeni hükûmetin İngilizlerle imzaladığı yeni ittifak antlaşmasına karşı çıktı. Hemen sonra milliyetçi hedefleri gerçekleştirmeye yönelik olarak Ulusal Kardeşlik Partisi'ni kurdu.

1933'te, Kral Faysal bağımıszlık sonrasında bölünmüş siyasal çevreleri birleştimek amacıyla muhalefet önderlerinden Raşid Ali Geylani'yi başbakanlığa getirdi. 1933'te Musul'daki Asurilerin ayaklanmasını sert biçimde bastıran Raşid Ali Geylani hükûmeti çok geçmeden yerini daha ılımlı bir hükûmete bıraktı.

II. Dünya Savaşı patlak verdiğinde başbakan olan Nuri Said, Irak'ın tarafsızlığını ilan etmekle birlikte Almanya'yla diplomatik ilişkiyi kesti. Kral Gazi'nin ölümünden sonra Emir Abdullah'ın naipliğinde kral ilan edilen 4 yaşındaki oğlu II. Faysal'ın zayıf yönetiminden faydalanan ve Mihver devletlerine yakın olan güçlerin temsilcisi olan Raşid Ali bir darbeyle Mart 1940'ta iktidara geldi. Raşid Ali, giderek güçlenen Pan-Arabizm akımının baskısı altında İngiliz karşıtı bir tutuma yöneldi. Öte yandan Mihver Devletleri'yle gizli görüşmelere başladı. Bunun üzerine Birleşik Krallık Nisan 1941'de Basra üzerinden Irak'a takviye birlikler gönderdi. Irak'taki üslerden de destek gören bu birlikler bir ay içinde Irak ordusunu teslim olmaya zorladı. Çarpışmalar sırasında ülkeden kaçan kral naibi Emir Abdullah ve Nuri Said'in dönüşüyle İngilizlerle işbirliğine yatkın yeni bir hükûmet kuruldu.

Raşid Ali Geylani görevden uzaklaştıktan sonra Almanya'ya kaçtı ve Berlin'de bir sürgün hükûmeti kurdu. Ancak Nazi Almanyasının yenilgisinden sonra Suudi Arabistan'a iltica etti. 1958'de Abdülkerim Kasım'ın monarşiyi deviren darbesinden sonra Irak'a geri döndü. Bir kez daha iktidara gelmek için Kasım'a karşı bir ayaklanma başlattı ancak başarılı olamadı, önce idam cezasına mahkûm edildi ancak sonradan affedildi. Ölümüne kadar Lübnan'da sürgün hayatı sürdü.

Kaynakça