Subatuk, Oltu

Subatuk, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir mahalledir. Erzurum büyükşehir belediyesi olmadan önce bir köy olan Subatuk'un eski adı Cucurus'tur. Bu ad Türkçede Cücürüs'e dönüşmüştür. Köyün merkezi Erzurum kentine 112 km, Oltu kasabasına 6 km uzaklıktadır.

Subatuk
Mahalle
Ülke  Türkiye
İl Erzurum
İlçe Oltu
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Rakım 1.621 m (5.318 ft)
Nüfus
 • Toplam 40
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0442
İl plaka kodu 25
Posta kodu 25400
Resmî site

Köyün eski adı

Köyün bilinen en eski adı Cucurus’tur. Gürcüce kaynaklarda Cucurusi (ჯუჯურუსი) olarak geçer. Ancak bu adın kökeni ve anlamı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Osmanlı idaresi altındayken bölgeyi ele geçiren Ruslar da köyün adını Cucurus (Джуджурус) olarak kaydetmişlerdir.[1]

Köyün adı Osmanlıca kaynaklarda da yaklaşık olarak benzer biçimde yazılıyordu. Nitekim 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında köyün adı Cucuris (جوجوريس) olarak geçer.[2] Köyün adı sonradan Cürürüş biçimini de almıştır. İçişleri Bakanlığı'nın 1968 tarihli Köylerimiz adlı yayınında ise köyün eski adı Cücürüş, yeni adı da Subatuk olarak verilmiştir.[3]

Tarihçe

Tarihsel Tao-Klarceti'nin Tao bölgesinde yer alan Cucurus’un kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Köyün bulunduğu bölge erken ortaçağda Gürcü Krallığı’nın, geç ortaçağda Cakeli sülalesinin yönettiği Samtshe-Saatabago sınırları içinde kalıyordu. 16. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine girdi.

Uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Cucurus'u Ruslar ele geçirdi. 1886 tarihli Rus sayımına göre Oltu kazasına (uçastok) bağlı köyün nüfusu 275 kişiden oluşuyordu. 270 kişi Ermeni, 5 kişi de Türk olarak kaydedilmiştir.[1] Daha sonra Kars oblastında, Oltu sancağının (okrug) Oltu kazasında (uçastok) yer alan Cucurus'un nüfusu kısa zaman aralıklarıyla artmış, 1896 yılında 360, 1906 yılında 443 kişiye ulaşmıştır.[4] Bu artış, Osmanlı sınırları içindeki Erzurum bölgesinden Rus idaresi altındaki köylere Ermeni göçüyle ilişkili olabilir. 20. yüzyılın başlarında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili, Oltu Çayı'nın bir kolu olan Cucurus Deresi kıyısında kurulu olan köyün Ermeni yerleşmesi olduğunu yazmış ve köydeki yarı yıkık kilise hakkında bilgi vermiştir.[5]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Cucurus bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Rusların çekilmiş olduğu bölgeler ile geçici olarak Batum'u fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Cucurus'un da içinde yer aldığı yerler Türkiye’ye bırakıldı.[6]

1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları'nda Cucuris (جوجوريس) olarak kaydedilmiş olan köyün adı, İçişleri Bakanlığı'nın 1968 tarihli Köylerimiz adlı yayınında Subatuk olarak verilmiştir. Bu kayıtlardan Cucurus adının, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 1968'den önce değiştirilmiş olduğu anlaşılmaktadır.[2][3]

Tarihsel yapılar

Cucurus köyünde, yapım tarihleri bilinmeyen iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Bu kiliselerin ikisi de tek nefli köy kilisesidir.

Geç tarihte inşa edilmiş olan kilise, bugün de büyük ölçüde ayaktadır. Köyün güney kısmında bulunan kilise, Cucurus’un geç tarihte sakinleri olan Ermeniler tarafından inşa edilmiş olabilir.

Günümüze sadece yıkıntıları kalmış olan diğer kilise ise, köyün güneybatısında, kayalık bir yamaçta yer alır. Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, köyün Ermeni yerleşmesi haline geldiği 20. yüzyılın başlarında da bu kilise yıkık durumdaydı. Bu durum, bu yıkık kilisenin Ermenilerden önce köyde yaşayan başka Hristiyan topluluğun kilisesi olabileceğini akla getirmektedir. 1907 yılında bu kiliseyi görmüş olan Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, irice bir yapı olan kilise basit taşlardan inşa edilmişti. O tarihte sadece apsisin tonozu duruyordu ve geri kalan kısmı yıkılmıştı. Kilisenin dört duvarı da sağlamdı. Bu duvarların kuzeyine bitişik küçük şapel ise tamamen yıkılmıştı. Güney tarafındaki duvara bitişik ikinci bir şapel daha vardı ve bu küçük yapı ayakta duruyordu. Bu küçük şapelin batı tarafında bir kapısı ve apsiste bir penceresi vardı. Kilisenin ise doğu ve batı tarafında birer penceresi bulunuyordu. Kilisenin sunağında küçük bir köşe mevcuttu. Kilisenin etrafındaki büyük mezarlıkta, eyerli at, koyun ve başka hayvan heykelleri olan mezar taşları dikkat çekiyordu.[5][7]

Coğrafya

Doğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğusunda yer alır.Topraklarının bir bölümü ormanlarla kaplıdır. Mahallenin büyük üç dağı vardır.Bu dağlar Lencin, Soğul ve Karagüney'dir. Mahallenin iki yaylası vardır. Eskiden yazları mahalle halkının çıktığı yaylaya şimdilerde gezme ve piknik amacıyla gidilmektedir. Oltu'nun en küçük köy/mahallelerinden birisidir. Muhteşem manzarası vardır.

Nüfus
Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2007 102
2000 158
1997 101

İstanbul, Ankara, Bursa, Tekirdağ, Kocaeli gibi şehirlere ve yurtdışına göç vermiştir. Nüfusun bir bölümü ise ilçeye inmiştir. Yaz mevsiminde nüfus artmaktadır.

Kaynakça
  1. ""Oltu kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020.
  2. Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 224.
  3. Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 485.
  4. Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 119, ISBN 9786052100271.
  5. Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 78.
  6. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  7. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 125-126, ISBN 9789941478178.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.