Türkiye Cumhuriyeti madenî paraları

Bu madde Türkiye Cumhuriyeti madenî paraları ile ilgilidir.

İlk Türk lirası

1922-23'te alüminyum-bronz 2 1⁄2, 5 ve 10 kuruş ve nikel 25 kuruştan oluşan yeni bir madenî paralar tanıtıldı. Bunlar, Arap alfabesiyle yazılan son Türk madenî paralarıydı.

1934 yılında 1 lira değerindeki gümüş paralar basıldı, ertesi yıl bakır-nikel 1, 5 ve 10 kuruş, gümüş 25 ve 50 kuruş ve 1 Türk lirasından oluşan yeni bir madenî paralar basıldı. Alüminyum-bronz 1⁄4 kuruş paralar, 1940-1942 yılları arasında bu değeri taşıyan son paralardır. Nikel-pirinç paralar 1944'te 25 kuruşta gümüşün yerini almış, 1947-1949 yılları arasında piyasaya sürülen pirinç 1, 2 1⁄2, 5, 10 ve 25 kuruşla değiştirilmiştir. Gümüş 50 kuruş ve 1 lira 1948'de, bakır-nikel 1 lira 1957'de tedavüle çıkarıldı.

1958-1963 yılları arasında bronz 1, 5 ve 10 kuruş ve çelik 25 kuruş, 1 ve 2 1⁄2 lira, ardından 1971 ve 1974'te çelik 50 kuruş ve 5 lira piyasaya sürüldü. Alüminyum, 1975'te bronzun yerini aldı. Bu paralar ise 1980 yılına kadar basıldı.

1981 yılında enflasyonun hız kazanmasıyla birlikte 1, 5 ve 10 liralık alüminyum madeni paralar piyasaya sürüldü. Bunu zamanla daha yüksek kupürler izledi: 1984'te 20, 50 ve 100 lira, 1985'te 25 lira, 1988'de 500 lira, 1990'da 1.000 lira, 1991'de 2.500 lira, 1992'de 5.000 lira, 1994'te 10.000 lira, 1995'te 25.000 lira, 50.000 1997'de lira ve 1999'da 100.000 lira. Bu 2002'de 250.000 liralık madeni parayla zirveye ulaştı.

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		100 Para	18.75	1.13	2.00	% 91 Cu - %9 Al	Tırtıllı			1924	1939
		5 kuruş	22.50	1.46	4.00	Cu 91-A 19
		10 kuruş	27.20	1.85	7.50	Cu 91-Al 9				1920	1938
		25 kuruş	29.50	1.76	1.00	Ni 99,5-Diğer 0,5				1924

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		10 para	17.00	1.22	2.00	% 85 Cu - %10 Al - %5 Diğer	Düz	Kupür değeri Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız	1940	1950
		1 kuruş	18.50	1.13	2.50	Cu 75-Ni 25		Kupür değeri Basım yılı Yaprak motifi		1935
		5 kuruş	21.50	1.32	4.00		Tırtıllı-Yazılı				1952
		10 kuruş	25.50	1.40	6.00		Tırtıllı				1951
		25 kuruş	19.00	1.10	3.00	Ag 83-Cu 14,5-Ni9-A 16	Tırtıllı-Yazılı	Kupür değeri Basım yılı Başak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi		1949
		25 kuruş	19.50	1.40	3.00	Cu 80- Zn5-Ni 9-A 16			"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız	1944
		50 kuruş	24.60	1.48	6.00	Ag 83-Cu 14,5 Ni 2,5			"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1935
		100 kuruş	29.00	1.86	1.20		Tırtıllı	Kupür değeri Basım yılı Başak motifi Ay yıldız Yaprak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi Yaprak motifi	1934	1942
		1 Lira	29.50	1.93	12.00	Au 830	Yazılı	Kupür değeri Basım yılı Başak motifi Ay yıldız	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1937	1952

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		½ kuruş	16.00	1.15	1.70	Cu 70-Zn 30	Düz	Kupür değeri Başak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Basım yılı	1947	1965
		1 kuruş	18.00	1.15	2.25			Kupür değeri Başak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Basım yılı
		1 kuruş	14.00	0.78	1.00			Kupür değeri Basım yılı Dal ve yaprak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız Yaprak motifi	1961
		1 kuruş	14.00	0.78	1.00	Cu 95-Sn4-Zn1			"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız Yaprak motifi	1963	1969
		2 ½ kuruş	21.00	1.15	3.15	Cu70-Zn 30		Kupür değeri Başak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Basım yılı	1948	1965
		5 kuruş	16.00	1.24	2.25		Yazılı	Kupür değeri Dal ve yaprak motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız Basım yılı	1950	1968
		5 kuruş	17.00	1.26	2.50	Cu 95-Sn4-Zn 1	Düz	Kupür değeri Dal ve yaprak motifi Basım yılı		1958	1969
		10 kuruş	18.10	1.30	2.50	Cu 70-Zn 30	Yazılı	Kupür değeri Dal ve yaprak motifi		1949	1968
		10 kuruş	21.00	1.26	4.00	Cu 95-Sn 4-Zn 1	Düz	Kupür değeri Başak motifi Basım yılı		1958	1969
		25 kuruş	22.60	1.33	4.50	Cu 70-Zn 30	Yazılı	Kupür değeri Dal ve yaprak motifi		1948	1968
		50 kuruş	20.00	1.35	4.00	Ag 60-Cu 40	Tırtıllı-Yazılı	Kupür değeri Dal ve yaprak motifi		1947	1960
		1 Lira	25.00	1.50	7.50		Tırtıllı				1960
		1 Lira	27.00	1.45		Cu 70-Ni 30	Tırtıllı	Kupür değeri Ay yıldız Başak ve yaprak motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1957	1965

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		1 kuruş	14.00	0.76	1.00	Cu 97-Zn2,5-Sn 0,5	Düz	Kupür değeri Bitki motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız Yaprak motifi	1969	1976
		5 kuruş	17.00	1.20	2.00					1970
		5 kuruş		0.70	1.35					1974
		10 kuruş	21.00	1.15	3.50			Kupür değeri Başak motifi Basım yılı		1969
		10 kuruş		1.50	1.35	Al 99,5-Fe 0,4-Diğer 0,1					1975
		25 kuruş	22.60	1.57	5.00	Acmonital-52	Tırtıllı-Yazılı	Kupür değeri Ay yıldız Başak ve yaprak motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Küp taşıyan kadın	1959	1989
		25 kuruş		1.27	4.00				"Türkiye Cumhuriyeti" Küp taşıyan kadın	1966
		50 kuruş	25.00	1.55	6.00		Tırtıllı		"Türkiye Cumhuriyeti" Sabiha Tansuğ[1]	1971
		1 Lira	27.00	1.76	8.00		Yazılı		"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1959	1982
		1 Lira		1.57	7.00					1968
		2 ½ Lira	30.00	2.19	12.00					1960	1989
		5 Lira	32.50	1.75	11.00		Tırtıllı			1974	1982

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		1 kuruş	14.00	1.00	0.40	Al 99.5-Fe 0,40-Diğer 0,1	Düz	Kupür değeri Yaprak motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Ay yıldız Yaprak motifi	1975	1989
		5 kuruş	17.00	1.50	0.90
		25 kuruş	22.60	1.27	4.00	Acmonital-52	Tırtıllı-Yazılı	Kupür değeri Ay yıldız Başak ve yaprak motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Küp taşıyan kadın	1966	1989
		50 kuruş	25.00	1.55	6.00		Tırtıllı		"Türkiye Cumhuriyeti" Sabiha Tansuğ[1]	1971
		1 Lira	17.00	1.80	1.10	Etial-30	Düz		"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1981	1990
		2 ½ Lira	30.00	1,64	9.00	Acmonital-52	Yazılı			1969	1989
		5 Lira	21.00	1.80	1.70	Etial –30	Tırtıllı			1981	1990
		5 Lira		2.00	1.70					1984	1989
		10 Lira	25.00	1.80	2.40					1981	1990
		20 Lira	22.90		7.00	Cu 75-Ni 16-Zn 8-Mn 1	Düz			1984
		25 Lira	26.90	2.20	2.80	Etial-30	Tırtıllı			1985
		50 Lira	26.80	1.80	9.00	Cu 75-Ni 16-Zn8-Mn 1				1984
		100 Lira	29.60		11.00					1984	1995

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		50 Lira	18.75	1.40	3.30	Cu 70-Zn 30	Tırtıllı	Kupür değeri Ay yıldız Başak ve yaprak motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1988	1995
		100 Lira	29.60	1.80	11.00	Cu 75-Ni 16 Zn 8-Mn1				1984
		100 Lira	20.75	1.40	4.10	Cu 70-Zn 30				1988
		500 Lira	23.75	1.60	6.10						1998
		1.000 Lira	25.50	2.20	8.10	Cu 69,5-Zn 18-Ni 12-Mn 0,5				1990	1998
		1.000 Lira	17.00	1.80	3.00	Cu 90_zn 10				1995
		2.500 Lira	27.25	2.20	9.30	Cu 69,5-Zn 18-Ni 12-Mn 0,5	Yazılı	Kupür değeri Ay yıldız Yaprak motifi Basım yılı		1991
		5.000 Lira	28.75		10.30	Cu 69,5-Zn 18-Ni 12-Mn 0,5	Yazılı	Kupür değeri Ay yıldız Lale motifi Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	1992	2001
		5.000 Lira	19.50	2.60	6.00	Cu 70-Zn 30	Tırtıllı			1995
		5.000 Lira	19.50	1.60	3.50					1998
		10.000 Lira	23.50	2.10	6.75	Cu 69,5- Zn 18-Ni 12- Mn 0,5	Yazılı	Kupür değeri Ay yıldız Karanfil motifi Basım yılı		1997
		25.000 Lira	17.00	1.65	2.70	Cu 70-Zn 30	Düz	Kupür değeri Ay yıldız Gül motifi Basım yılı		2001	2005
		50.000 Lira	28.00	2.60	11.70	Cu 70-Zn 18 - Ni 12	Yazılı	Kupür değeri Ay yıldız Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi Basım yılı	1996
		100.000 Lira	25.00	2.05	7.50	Cu 82-Ni10- Zn 7,5-0,5 Mn		"Türkiye Cumhuriyeti" 75. Yıl logosu Kupür değeri Basım yılı Yaprak motifi	"Mustafa Kemal Atatürk" Atatürk portresi	1999
		25.000 Lira	17.00	-	2.700	Cu70, 30 Zn	Düz	Ay yıldız Kupür değeri Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	2003
		50.000 Lira	17.75	-	3.200	Cu 65-Ni18- Zn 17
		100.000 Lira	21.00	-	4.600
		250.000 Lira	23.50		6.400		Yazılı

İkinci Türk lirası

Yeni Türk lirası ve Yeni Kuruş

2005-2008

1 Ocak 2005 ile 31 Aralık 2008 arasındaki geçiş döneminde, Türkiye'de ikinci Türk lirası resmi olarak "Yeni Türk lirası" olarak adlandırıldı. 2005 yılında 1, 5, 10, 25 ve 50 yeni kuruş ve 1 yeni lira değerinde madeni paralar piyasaya sürüldü. 1 yeni kuruş pirinç, 5, 10 ve 25 yeni kuruş ise bakır-nikel, 50 yeni kuruş ve 1 yeni Türk lirası bimetalik olarak basıldı. Tüm paraların arkasında Mustafa Kemal Atatürk portresi bulunmaktadır.

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		1 Yeni Kuruş	17	1,65	2,7	Cu 70, Zn 30	Düz	Kupür değeri Ay yıldız Basım yılı	"Türkiye Cumhuriyeti" Atatürk portresi	2005	2009
		5 Yeni Kuruş	19,25	1,7	3,85	Cu 65, Ni 18, Zn 17
		10 Yeni Kuruş
		25 Yeni Kuruş	21,5	1,9	5,3		Tırtıllı
		50 Yeni Kuruş	23,85	1,95	6,9	Halka: Cu 81, Ni 4, Zn 15 Göbek: Cu 75, Ni 15, Zn 10
			26,15		8,3	Halka: Cu 75, Ni 15, Zn 10 Göbek: Cu 81, Ni 4, Zn 15

Avrupa Merkez Bankası'nın endişelerine rağmen, 50 yeni kuruş ve 1 yeni liralık madeni paraların boyutları ve kompozisyonları, sırasıyla €1 ve €2'luk madeni paralara açıkça benzemektedir. Ayrıca, o dönemde bir dizi otomat 1 yeni Türk lirasını €2 olarak kabul ettiğinden, Euro bölgesinde otomat kullanan işletmelerde (özellikle havalimanlarında) sorun yarattı. €2 kabaca dört kat daha değerli olduğundan, etkilenen otomat makinelerinin masrafları sahiplerinin pahasına yükseltilmesi gerekiyordu.

2009-günümüz

1 Ocak 2009'dan itibaren "yeni" ibaresi, ikinci Türk lirasından çıkarıldı ve Türkiye'deki resmi adı tekrar "Türk lirası" oldu; 1, 5, 10, 25, 50 kuruş ve 1 lira kupürler halinde "yeni" olmayan yeni madeni paralar piyasaya sürüldü. Ayrıca 50 kuruş ve 1 liralık madeni paraların iç ve dış alaşımları tersine çevrildi.

Resim		Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri				Açıklama			Tedavül Tarihleri
Ön	Arka		Çap	Kalınlık	Kütle	Alaşım	Kenarı	Ön	Arka
		1 kuruş	16.5 mm	1.35 mm	2.2 g	%70 Cu %30 Zn	Düz	Kupür değeri Basım yılı Kardelen motifi	"Türkiye Cumhuriyeti" Mustafa Kemal Atatürk	2009
		5 kuruş	17.5 mm	1.65 mm	2.9 g	%65 Cu %18 ni %17 Zn		Kupür değeri Basım yılı Yaşam ağacı motifi
		10 kuruş	18.5 mm		3.15 g			Kupür değeri Rumi motifi Basım yılı
		25 kuruş	20.5 mm		4 g		Tırtıllı
		50 kuruş	23.85 mm	1.9 mm	6.8 g	Dış halkası: %79 Cu,%4 ni,%17 Zn İç bölümü: %65 Cu, %18 ni, %17 Zn		Kupür değeri 15 Temmuz Şehitler Köprüsü Basım yılı
		1 lira	26.15 mm		8.2 g	Dış halka: %65 Cu, %18 ni, %17 Zn İç bölümü: %79 Cu, %4 ni, %17 Zn	T.C. Lale motifi	Kupür değeri Rumi motifi Basım yılı

Hatıra paralar

• 2012
  • Sayıştay'ın 150. Yılı
  • Uluslararası Türkçe Olimpiyatları[2]
• 2016 - 15 Temmuz şehitleri ve gazileri anısına
• 2018 - Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın göreve başlama töreni anısına
• 2020
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 100. Yılı anısına
  • Ayasofya'nın yeniden cami olarak açılması anısına

Ayrıca bakınız

• Türk lirası
• Türk lirası simgesi

Kaynakça

1. Duvar, Gazete (24 Mart 2019). "Paraya basılan ilk 'sıradan' yurttaş: Müzemi kurun!". 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
2. "Darphane açıkladı: Piyasada 1 milyon adet 'Türkçe Olimpiyatları' parası var". Diken (İngilizce). 21 Aralık 2017. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.