15 Temmuz darbe girişimi

15 Temmuz darbe girişimi veya 2016 Türkiye askerî darbe teşebbüsü, darbecilerin verdiği isimle Harekât Yıldırım[51] veya Yurtta Sulh Harekâtı, 15–16 Temmuz 2016 tarihleri arasında Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde kendilerini Yurtta Sulh Konseyi olarak tanımlayan bir grup asker tarafından Türkiye'de gerçekleştirilen askerî darbe teşebbüsüdür.

15 Temmuz darbe girişimi
AK Parti-Gülen Hareketi çatışması
Ankara İstanbul Marmaris Malatya 15 Temmuz darbe girişimi (Türkiye)
Yoğun çatışma yaşanan bölgeler
Tarih 15–16 Temmuz 2016 Yer Ankara[1] • İstanbul[2] • Malatya[3] • Marmaris[4] • Pasif direniş yaşanan çeşitli bölgeler[5] Sebep AK Parti-Gülen Hareketi çatışması Hedef 65. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti •Türkiye cumhurbaşkanı Yöntem Askerî darbe Sonuç Başarısız, bastırıldı[6] Önemli olaylar: Askerî güçler ve polisler arasında yoğun çatışma yaşandı, sivillere ateş açıldı[7] Türkiye Büyük Millet Meclisi bombalandı[8] Ülke çapında darbecilere yönelik gözaltı ve soruşturmalar başladı[9][10] Toplam 83.045 kişi kamudan ve TSK'dan ihraç edildi[11] Ülke çapında üç aylık periyotlar hâlinde toplam 7 kez olmak üzere 2 yıl boyunca olağanüstü hâl ilân edildi[12][13][14] Hükûmet politikalarına muhalif çeşitli kesimlerce, başta darbeci olduğu iddia edilen kişilere yönelik başlayan tasfiyelerin, OHAL koşullarında hükûmet tarafından genişletilerek çeşitli hükûmet karşıtı kesimlere karşı da uygulandığı iddia edildi[15][16][17][18][19] 4.130 kişi hüküm giydi[20] Taraflar Yurtta Sulh Konseyi 1. Ordu içerisinden bir grup[21] 2. Ordu içerisinden bir grup[3] Türk Hava Kuvvetleri içerisinden bir grup[22] Türk Deniz Kuvvetleri içerisinden bir grup[23] Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı içerisinden bir grup[24] Jandarma Genel Komutanlığı içerisinden bir grup[22] Destekleyenler: Gülen Hareketi (iddia) CIA (iddia, ABD tarafından reddedildi[25][26])  Birleşik Arap Emirlikleri (iddia[27][28])  Mısır (iddia[29]) 65. Türkiye Hükûmeti Türk Silahlı Kuvvetleri komuta kademesi[30] Emniyet Genel Müdürlüğü[31] Millî İstihbarat Teşkilatı[32] Sivil destekçiler[33] Öne çıkan kişiler Fethullah Gülen (iddia) Adil Öksüz Semih Terzi Mehmet Dişli[34] Muharrem Köse[35] Ömer Faruk Harmancık[36] Akın Öztürk[37][38][39] Recep Tayyip Erdoğan Binali Yıldırım Ümit Dündar[40] Zekai Aksakallı[41] Sayı  • 8651 asker[42](1676'sı astsubay[43])  • 1214 askeri akademi öğrencisi[43]  • 3992 hafif silah[42]  • 246 zırhlı araç[42]  • 74 tank[42]  • 37 helikopter[42]  • 24 F-16[42]  • 11 uçak[42]  • 3 savaş gemisi[42] Kayıplar  • 36 ölü[44][45]  • 22 cezaevinde ölüm[46]  • 49 yaralı[44]  • 1 UH-60 türü helikopter(teyit edilmemiş)[47]  • 248 ölü(180 sivil, 62 polis, 6 asker)[45][48][49][not 1]  • Toplam 1.539 yaralı[45][not 2]  • Bazı kamu binaları bombalanarak zarar gördü[50]

Türk Silahlı Kuvvetlerinin resmî internet sitesi ve TRT'de yayınlanan bildiride ordunun yönetime el koyduğu ifade edilerek ülkede sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı ilan edildiği açıklandı. İstanbul'daki Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü bir grup rütbeli asker ve Hava Harp Okulu öğrencisi tarafından kapatıldı[52], Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı İsmail Kahraman ve yaklaşık 50 milletvekilinin mecliste bulunduğu sırada F-16 savaş uçakları meclis üzerinde uçuş yaparak parlamentoyu dört kez bombaladı. Ankara'nın Beştepe semtinde bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na bombalama girişiminde bulunulsa da başarılı olunamadı, Muğla'nın Marmaris ilçesinde bir otelde bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a karşı suikast girişiminde bulunuldu. Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar, Kara Kuvvetleri Komutanı Salih Zeki Çolak, Hava Kuvvetleri Komutanı Abidin Ünal, Jandarma Genel Komutanı Galip Mendi, Genelkurmay 2. Başkanı Yaşar Güler, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Fahri Kasırga ve bazı üst düzey komutanlar darbeyi gerçekleştiren askerler tarafından rehin alındı.[53] Deniz Kuvvetleri Komutanı Bülent Bostanoğlu ise ''sık sık yer değiştirerek'' darbecilerden kaçmıştır.[54]

Gelişmeler üzerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CNN Türk'te FaceTime aracılığı ile gerçekleştirdiği bağlantıda darbecilere hiçbir şekilde imkân tanınmayacağını ifade ederek halkı darbeye tepki göstermek için meydanlara ve havalimanlarına çıkmaya davet etti. Çağrının ardından, Türkiye'nin birçok ilinde darbe karşıtı protesto gösterileri düzenlendi.

16 Temmuz sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü personelinin gerçekleştirdiği operasyonlar sonucunda askerî darbe girişimi bastırıldı ve askerler silahları ile birlikte teslim oldu. Olaylar sonucunda 104'ü darbe yanlısı asker olmak üzere 300'den fazla kişi hayatını kaybetti, 1491 kişi yaralandı, farklı rütbelerden 8036 asker gözaltına alındı. Yargı ve sivil siyaset mensupları dahil olmak üzere toplam gözaltı sayısı 22 Temmuz tarihi ile birlikte 10 bini buldu. Bunun yanı sıra askerî, idari ve adli kurumlarda birçok kişi görevden alındı.

Gülen Hareketi destekli olduğu öne sürülen askerî darbe girişiminin ardından İstanbul Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı ve Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Türk Ceza Kanunu'nun anayasal düzene karşı suçlar kapsamında yer alan ‘cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Büyük Millet Meclisini ve Türkiye Cumhuriyeti hükûmetini ortadan kaldırmaya veya görevlerini kısmen veya tamamen yapmasını engellemeye teşebbüs’, ‘Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın öngördüğü düzeni ortadan kaldırmaya veya bu düzen yerine başka bir düzen getirmeye teşebbüs’, ‘halkı, Türkiye Cumhuriyeti hükûmetine karşı silahlı isyana tahrik’ ve ‘cumhurbaşkanına suikast’ suçlarından soruşturma başlatıldı. 21 Temmuz'da Millî Güvenlik Kurulu toplantısı sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından anayasanın 120. maddesi gereğince üç ay süreyle olağanüstü hâl ilan edildi. İlan edilen olağanüstü hâl darbe girişiminin ardından geçen 2 yıllık süreyi kapsayacak şekilde uzatıldı. Girişimin ardından başlatılan tasfiye süresince; Nisan 2018 itibarıyla, 160 bin kişi gözaltına alındı, FETÖ/PDY üyesi suçlamasıyla 50 bin kişi tutuklandı ve 152 bin kamu personeli görevlerinden ihraç edildi. Darbe girişimini izleyen dört yıllık sürede 289 dava açıldı, karara bağlanan 275 davada toplamda 4 bin 130 sanık hüküm giydi.[20]

Darbe girişimi sonrası başta Fethullah Gülen'i iade etmediği gerekçesiyle Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte; aralarında Almanya ve Yunanistan'ın da olduğu birçok Avrupa Birliği üyesi ülke ile FETÖ üyelerinin iade süreçleri ve sığınma hakkı konularında siyasi ve diplomatik krizler yaşandı. Ayrıca, darbe teşebbüsünü gerçekleştiren FETÖ mensuplarına finansal destek verdiği ve darbe girişiminin arkasında bulunduğu iddiası nedeniyle Birleşik Arap Emirlikleri ile ilişkiler gerginleşti.

Teşebbüsün ardından geçen süre boyunca aralarında Boğaziçi Köprüsü, Büyük İstanbul Otogarı ve Ilgaz Dağı Tüneli'nin de yer aldığı birçok yapı, mekan, meydan ve yerin adı, darbe girişiminin tarihine ithafen değiştirildi. Ayrıca 15 Temmuz tarihi, darbe girişiminde hayatını kaybedenleri anmak amacıyla Demokrasi ve Millî Birlik Günü adıyla 2017'de resmî tatil olarak ilan edildi.

Darbe girişimi, Türkiye siyasi tarihinde 12 Eylül 1980 askerî darbesinden 36 yıl sonra gerçekleştirilen ilk askerî darbe teşebbüsü olarak kayıtlara geçti.

Arka plan

Darbenin, AK Parti-Gülen Hareketi çatışması kapsamında 2016 Ağustos ayında yapılacak olan Yüksek Askerî Şûra toplantısında ordu içerisindeki mensupları tasfiye edileceği öngörülen[55][56] Gülen Hareketi'ne yakın çeşitli kademede askerî yetkililerin bu hareketi önlemek ve Türkiye hükûmetini ele geçirmek amacıyla darbe hareketine giriştiği öne sürülmektedir.[57][58]

Daha önceki tarihlerde Ergenekon ve Balyoz adıyla askerî yetkililere karşı yapılan kimi operasyonlar sonucu bu davalara konu olan kimi isimler görevlerinden uzaklaştırılmış, yerine hükûmete yakın olduğu ileri sürülen kadroların getirildiği haberleri basına yansımıştı.[59] Darbede adı geçen isimlerin birçoğu özellikle Ergenekon süreci ile birlikte önü açılarak Yüksek Askerî Şûra'da terfi etmişti. Darbeyi yapan ekibin başında olduğu iddia edilen Albay Muharrem Köse, Ergenekon kapsamındaki ‘internet andıcı’ soruşturmasında tutuklanan eski genelkurmay adli müşaviri emekli Tümgeneral Hıfzı Çubuklu'nun yerine 2011 yılında adli müşavir olarak atanmıştı.[60] Bununla birlikte darbe teşebbüsünde rolü olduğu iddia edilen Orgeneral Akın Öztürk, Balyoz operasyonu sonrasında birçok komutanın tutuklanmasının ardından 2013 yılında Türk Hava Kuvvetleri komutanlığı görevine getirilmişti.[61] 2015 yılında Gülen Hareketi ile bağlantıları olduğu iddia edilen Akın Öztürk'ün "darbe yapabilecek potansiyele sahip olduğu" gerekçesiyle bir grup subay tarafından Genelkurmay Başkanlığı'na bildirildiği ifade edilmiştir. Bu süreçte dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu, Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar ile birlikte karar vererek, görev süresi bitmemesine rağmen, Öztürk'ü Hava Kuvvetleri Komutanlığı görevinden almıştır.[62] Bunun yanı sıra, Mayıs 2020 tarihinde katıldığı bir televizyon programında, Davutoğlu; 2015 Yüksek Askeri Şurası'nda darbede kilit rol aldığı iddia edilen Tümgeneral Mehmet Dişli'nin MİT başkanı ve tarafınca emekli edilmek istendiğini fakat son anda bunun engellendiğini belirtmiştir.[63][64] İddialara göre, TSK'nın Gülen Hareketi ile ilişkili general ve amiralleri Yüksek Askerî Şûra sonrası emekli edeceğinin belli olması üzerine Öztürk darbe girişimini başlatmıştır.[65]

Gazeteci Ahmet Şık'ın istihbarat kaynaklarına dayandırdığı bilgilere göre Türk Silahlı Kuvvetlerindeki Gülen Hareketi kadrolarına yönelen soruşturmalarla ilgili 16 Temmuz 2016 sabahının erken saatlerinde operasyonların ilk dalgasının yapılmasına karar verilmişti.[66] Bu kapsamda İzmir askeri casusluk davası kumpas soruşturmasın savcısı Okan Bato'nun şüpheli listesinde komuta kademesindeki birçok rütbeli askeri yetkiliyi kapsayan gözaltı kararı verilmiştir. Savcı Bato'nun, ağustos ayında toplanacak olan Yüksek Askerî Şûra'dan önce operasyonların başlatılması önerisi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından da onaylanmıştı. Bununla birlikte gözaltı kararları ve yapılacak operasyonlarla ilgili Genelkurmay Başkanlığına bilgi verilmek suretiyle onay alınmıştır. Bu karara göre 16 Temmuz 2016 tarihinde sabah 04.00'da operasyonlar başlayacaktı. Aralarında darbe girişimine kalkışanların da bulunduğu, haklarında gözaltı kararı verilen tüm askerler teknik takip altındaydı. 15 Temmuz günü gündüz saatlerinde teknik izleme yapan Millî İstihbarat Teşkilatı (MİT) olağan dışı bir hareketlilik gözlemlendiğini rapor etmiş fakat bu hareketliliğin ne olduğunun anlaşılamadığı ifade edilmiştir. 15 Temmuz gecesi ise darbe girişimi yaşandı. Ahmet Şık'a göre başlangıçta ‘darbeci’ olarak anılan ve soruşturma listesinde bulunan 1. Ordu Komutanı Orgeneral Ümit Dündar'dan karşıt açıklama gelmesi[67] darbeci askerlerin ellerini zayıflatmıştır.[66]

Darbeye zemin hazırlayan durumlara ilişkin olarak Evrensel gazetesinden Yusuf Karataş; daha önce askerî darbelere yasal dayanak oluşturduğu söylenen Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununun 35. Maddesinin 2013 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından değiştirildiğini[68] ve bu düzenleme ile Türk Silahlı Kuvvetlerinin görev tanımından ‘iç tehdit’ çıkartılarak görev alanının ‘dış tehdit’ ile sınırlandırıldığını ancak buna uyulmadığını ifade etti. Karataş'a göre hükûmet bu görev tanımının dışına çıkmış ve ülke topraklarının bir bölümünde operasyonlar yapılmasına izin vererek 2013 yılında değiştirilen İç Hizmet Kanununa uymamıştır. Karataş, hukuksal duruma rağmen Türk Silahlı Kuvvetlerini iç olaylarda güçlendiren bu politikaların ülkeyi yeniden askerî darbe girişimlerine açık hale getirdiğini iddia etmiştir.[69]

Murat Yetkin dönemin Genelkurmay Başkanı Işık Koşaner ve kuvvet komutanlarının "Fethullahçıları durdurmamızı engelliyorsunuz" gerekçesiyle istifa ettiğini ve istifalarıyla ‘Artık Fethullahçıları durduramıyoruz, durdurmamızı engelliyorsunuz, ortak olmak istemiyoruz’ anlamına gelen bir çıkış yaptığını belirtti. Yetkin yazısında MİT Müsteşarı Hakan Fidan'ın Şubat 2012'de Fethullahçı örgütlenmenin polis ve yargı kanatları tarafından hedef alındığı ve asıl hedefinin MİT üzerinden Erdoğan olduğunun açığa çıktığını ifade etti.[70]

Darbeye neden olan gelişmeler arasında Türkiye dışı aktörlerin bulunduğu iddiaları da ortaya atıldı. İran İslami Şûra Meclisi Başkanı Ali Laricani'nin danışmanı Hüseyin Şeyhülislam, darbe girişiminin nedenlerinden birisinin Türkiye'nin Suriye İç Savaşı'na dair politikasını değiştirmesi ve Suriye yönetiminin hükûmet ile işbirliğine başlaması olduğunu iddia etti.[71] Bununla birlikte, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Suudi Arabistan'ın ve Katar'ın darbe girişimine dahil olmasının güçlü bir ihtimal olduğu iddiasında bulundu.[72] Öte yandan İran Dinî Lideri Ali Hamaney de darbe girişiminin Amerika Birleşik Devletleri tarafından tasarlanıp hazırlandığına dair güçlü şüphelerin bulunduğunu ifade etti.[73]

Bir diğer iddia ise Rusya'nın darbeyi önceden öğrenip Türkiye'ye haber verdiği yönündedir. Independent'in Orta doğu muhabiri Robert Fisk, Suriye'deki Rus birliklerinin darbeyi Türk askerlerini dinlediklerinde farkına vardığını, bunun üzerine Putin'in kişisel bir mesaj yollamak suretiyle Erdoğan'ı uyardığını savundu.[74]

Başka bir iddiaya göre Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır darbe girişimini desteklemişlerdir. BAE büyükelçiliğindeki bazı e-mail görüşmelerinde Birleşik Arap Emirlikleri'nin darbeye destek olduğunun saptandığı iddia edilmiş,[27][28] buna paralel olarak Mısır'ın da Erdoğan'ın Muhammed Mursi'ye verdiği destekten dolayı darbe girişimine destek verdiği ifade edilmiştir.[29]

Konuya ilişkin ortaya atılan iddialardan bir diğeri de Gülen Hareketi'nin toplum nezdinde egemenlik kurmak isteği ve buna yönelik olarak askerî darbe ile iktidarı ele geçirme çabasıdır. Bu iddiaya göre; cemaat mensupları devletin anayasal kurumlarında önemli yerlere getirilecek ve sonraki süreçte devleti bu kişilerin bağlı olduğu cemaat yöneticisi Fethullah Gülen ve onun talimatı doğrultusunda hareket eden ‘baş yüceler’ idare edecektir.[75] Savcı Serdar Coşkun'un darbe öncesinde hazırladığı ve basında ‘FETÖ iddianamesi’ olarak adlandırılan iddianamede “Cemaat imamları, gizli emellerini gerçekleştirmek yani devleti tamamen ele geçirerek, istedikleri siyasal sistemi kurabilmek için faaliyete geçerek darbe senaryosunu ortaya koymuşlardır.” değerlendirmesi yapılmış, Gülen Hareketi'nin her kurum ve kuruluşa kendi mensuplarını yerleştirmeyi amaçladığı savunulmuştur. Yine aynı iddianamede bu yöntemin daha önce de kullanıldığı, bir siyasi parti olmadan, seçime girmeden, yetiştirdiği kamu görevlilerini kendine bağlayıp itaat ettirerek ve buna paralel olarak oluşan fedakarlık kültürü altında seçilmişlik duygusuna dayanarak devleti teslim almayı amaçladığı ifade edilmiştir.[75][76]

Tüm bunlarla birlikte söz konusu darbe girişimini Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bizzat kendisinin kurguladığına dair iddialar da ortaya atıldı.[77][78][79] Cengiz Çandar, böyle bir ihtimalin de olabileceğini ifade ederek daha önceki darbelere veya darbe girişimlerine kıyasla bu kadar kısa sürede başarısız olmasının bu ihtimali doğurduğu görüşünü öne sürdü.[80] Çandar, darbecilerin köprü trafiğini tek tarafını kapatmasının, Marmaris'te olduğu bilinen Erdoğan'ı yakalanamamasının ve Muğla'daki Dalaman Havalimanı'na gitmesine ve oradan İstanbul'a geçmesine müsaade edilmesinin altını çizerek bu durumların şüpheye yol açtığını belirtti.[80] Tüm bunlarla paralel olarak darbe girişiminin hemen ardından süratle binlerce yargı mensubu hakkında gözaltı kararı çıkarılmasının da bir darbe girişimine hazırlık yaptığını ve devlet yapısı içerisinde darbeyle ilişkili olabilecek isimler hakkında istihbarat sahibi olduğunu vurguladı.[80] Tüm bu iddialara karşın bu girişimin bir kurgu olmadığını ifade eden kaynaklar da mevcuttur.[81]

İddiaların odağındaki Fethullah Gülen yaşananların senaryodan ibaret olduğunu söyleyerek hakkındaki iddiaların "onda birinin dahi" kanıtlanması halinde ülkeye geri dönüp en ağır cezayı çekmeye hazır olduğunu vurguladı.[82]

Olayların gelişimi

Öncesi

15 Temmuz 2016, saat sabah 10:30 civarında Kara Havacılık Komutanlığı’nda görevli binbaşı O.K. darbe girişiminden haberdar oldu. Bunun üzerine, öğle saatlerinde kendi inisiyatifi ile bölüğünü terk etti ve Millî İstihbarat Teşkilatı'na giderek, yapılacak olan kalkışmaya dair ihbarda bulundu.[83][84][85] Darbe hazırlığında olunduğuna dair 15 Temmuz 16:00'da istihbarat edinen Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı Hakan Fidan, dönemin Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Yaşar Güler'e ilk bilgilendirmeyi gerçekleştirdi.[86] 17:30'da gerçekleştirilen ayrıntılı bilgi paylaşımı sonrasında durumun ciddi olduğu değerlendirmesinde bulunuldu ve Hakan Fidan Genelkurmay Başkanlığı'na davet edildi.[87] Saat 18:00 sularında Hakan Fidan; Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar ve komuta kademesiyle görüşmek için karargaha gitti.[87][88][89] MİT'e gelen ihbarın daha büyük bir planın parçası olabileceğinin altını çizdi.[85][87] Bunun üzerine, Genelkurmay Başkanlığı; hava sahasının kapatılması, tüm askerî hareketliliğin yasaklanması, Kara Havacılık Okulunun ivedi teftiş edilmesi gibi tedbirler aldı.[86] Karargahta yaşanan bu hareketlilik ve Hulusi Akar’ın Türk hava sahasını kapatma emri üzerine; deşifre olduklarından şüphelenen darbeciler, kalkışmayı 03:00'dan 20:30'a çekti.[85][86] Bununla birlikte Müyesser Yıldız'ın iddiasına göre Hakan Fidan, darbe teşebbüsünün olduğu gün Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar'la görüştükten sonra Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez ile yemeğe gitti. Yine aynı iddialara göre Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım'ı da bilgilendirmeyen Fidan, eski Başbakan Ahmet Davutoğlu'na şüpheli bir askerî hareketlilik olduğuna dair bilgi verdi.[90]

Ankara ve İstanbul

Kalkışma sonrası Erdoğan tarafından Türkiye'deki operatörler aracılığıyla gönderilen mesaj

22:30 civarı Avrupa yakası tarafına doğru trafiğe kapatılan Boğaziçi Köprüsü'nden görünüm.

15 Temmuz 2016 22:00 civarında Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü bir grup Jandarma Genel Komutanlığı mensubu tarafından araç trafiğine kapatılırken[91] iddiaya göre eş zamanlı olarak Orgeneral Akın Öztürk'ün emriyle 4. Ana Jet Üs Komutanlığındaki 141. Filo'dan kalkan F-16 tipi savaş uçakları ile destek kuvvet olarak jandarma ve kara havacılığa bağlı Bell AH-1 SuperCobra tipi helikopterler Ankara üzerinde alçak uçuş yapmaya başladı.[92][93] Aynı zamanda savaş uçaklarının uzun süre havada kalmasını sağlamak amacıyla da İncirlik Hava Üssü’nden havada yakıt ikmali yapılmasını sağlayan KC135R tanker uçaklar görevlendirildi.[93] Bu sıralarda 4. Ana Jet Üs Komutanlığında bulunan Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar rehin alındı[94] ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Abidin Ünal ile bazı üst düzey Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları zapt altına alarak bilinmeyen bir yere nakledildiler.[93] Saat 22.30 civarlarında ise Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çağrı ile tüm emniyet mensupları göreve çağrıldı.[95] Aynı sırada Millî İstihbarat Teşkilatı binasına askerî helikopterden ateş açıldı, buna teşkilat mensupları tarafından uzun namlulu silahlar ile cevap verildi.[96] Bunlara karşın emniyet kuvvetleri darbeci askerlerin içerisinde bulunduğu Genelkurmay Başkanlığı yerleşkesine giden yolları kapattı.[97] İstanbul'da ise Atatürk Havalimanı, hava trafik kontrol kulesini kontrol altına alan 1. Ordu Komutanlığına bağlı askerlerce sadece iniş yapacak uçaklara izin verilmesi kaydıyla hava trafiğine kapatıldı.[98][99]

Askerî hareketliliğe paralel olarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin e-posta adresinden akredite basın mensuplarına “ülke yönetimine bütünüyle el konulmuştur” şeklinde mesaj gönderildi.[100] Aynı zamanda askerler tarafından zapt altına alınan TRT ekranlarında Tijen Karaş tarafından Yurtta Sulh Konseyi adına darbe bildirisi okundu[101] ve bunu Türk Silahlı Kuvvetlerinin resmî internet sitesinden yapılan sıkıyönetim ilanı ile sokağa çıkma yasağı takip etti.[102][103] 17 Aralık yolsuzluk ve rüşvet soruşturmasına, terörle mücadeleye atıfta bulunularak devlet düzeninin bozulduğunun öne sürüldüğü bildiride hükûmetin ve cumhurbaşkanının vatana ihanet içerisinde olduğu belirtilerek Yurtta Sulh Konseyi'nin ülke yönetimine el koyduğu duyuruldu.[104] Bu zaman zarfında, saat 23.00 civarında Dışişleri Bakanlığı yetkilileri ABD'nin Türkiye Büyükelçisi John Bass'ı aradı ve darbe girişiminin Washington'a aktarılması talep edilerek mevcut hükûmete destek istendi.[105]

Saat 23.25 dolaylarında İstanbul'da Bayrampaşa Çevik Kuvvet Şube Müdürlüğü binası zırhlı askerî araçlar ile kuşatılırken[106] yine askerlerce İstanbul Emniyet Müdürlüğünde bulunan polislerin silahlarının alınmasına teşebbüs edildi.[107] Ankara'da da olaylara müdahale etmek üzere hazırlanan Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlı Özel Harekat Daire Başkanlığının binası iki F-16 savaş uçağı tarafından bombalandı.[108]

15 Temmuz gününün son dakikalarında Türkiye üzerinden Facebook ve Twitter başta olmak üzere sosyal ağlara erişim yavaşlarken[109] halk nakit para çekmek amacıyla ATM'lere ve Yurtta Sulh Konseyinin sokağa çıkma yasağı nedeniyle erzak depolama amacıyla fırın ile marketlere akın etti.[110] Ayrıca Ankara ve İstanbul'da toplu taşıma araçlarının ücretsiz olacağı duyuruldu.[111]

15 Temmuz gecesi saat 23.00 sıralarında Adalet ve Kalkınma Partisi İstanbul İl Başkanı Selim Temurci tarafından SMS kanalıyla parti üyelerine partinin il, ilçe başkanlarında toplanma ve tepki gösterme çağrısı yapıldı.[112] Darbe girişimi sırasında Marmaris'te bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Hande Fırat aracılığıyla FaceTime üzerinden canlı yayınına katıldığı CNN Türk ekranlarında girişimin ordu içerisindeki Gülen Hareketi mensubu bir azınlık tarafından gerçekleştirildiğini belirterek halkın kent meydanlarına inerek tepki göstermesi çağrısında bulundu[113] ve Atatürk Havalimanı'na hareket etti.[114] Ayrıca Ankara'da Emniyet Genel Müdürlüğü resmî Twitter hesabı aracılığıyla, birçok ilde Diyanet İşleri Başkanlığının talimatıyla camilerden selâ okunarak halk sokağa çıkmaya ve darbecilere karşı durmaya davet edildi.[115][116][117] 1. Ordu Komutanı Orgeneral Ümit Dündar da darbe girişiminde bulunan askerlerin sorumlu bulunduğu komutanlığa bağlı küçük bir grup olduğunu bildirerek komuta kademesi olarak hareketi desteklemediklerini belirtti.[118] Saat 01.00'e doğru ise darbeye teşebbüs edenlere Küçükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığınca Türk Ceza Kanununun 309, 311, 312 ve 313. maddelerine dayanılarak resmen soruşturma başlatıldı ve gözaltı kararı alındı.[119] Aynı dakikalarda Ankara Emniyet Müdürlüğü, İlhami Aygül ve Mehmet Yurdakul'un kullandığı F-16 tarafından bombalı saldırıya uğradı, aynı saldırı bir saat sonra tekrarlandı.[120][121] Bu saldırıda 2 kişi hayatını kaybetti, 36 kişi ise yaralandı.[122][123]

15 Temmuz gecesi darbeciler tarafından bombalanan Ankara Emniyet Müdürlüğü binası ve çevresi.

Gece yarısı 02:00 dolaylarında Ankara'da darbecilerin kullanımındaki AH-1 SuperCobra ve UH-60 tipi iki helikopter Türk Hava Kuvvetlerine ait F-16 savaş uçakları tarafından düşürüldü.[124] İstanbul'daysa siyasilerin çağrısı sonucu Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'ne doğru yürüyüşe geçen sivil gruplar ile askerler arasında yaşanan arbedede Adalet ve Kalkınma Partisinin reklam kampanyalarını hazırlayan Erol Olçak da dahil olmak üzere hayatını kaybedenler oldu.[125][126] Adalet ve Kalkınma Partisinin genel merkezi önünde toplanan gruba yine askerlerin elindeki helikopterden açılan ateş sonucu ölü ve yaralılar oldu.[127] 02:30'da Millî İstihbarat Teşkilâtı Basın Müşaviri Nuh Yılmaz tarafından darbenin püskürtüldüğü açıklansa[128] da aynı dakikalarda darbe girişimi konusunun görüşülmekte olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisine havadan bomba atıldı[129] ve bu saldırı farklı aralıklarda dört kez tekrarlandı.[130] Saldırı sırasında Şeref Kapısı, Dikmen Kapısı ve ziyaretçi girişlerinin yapıldığı bölgelerin hasar gördüğü mecliste dört partiden yaklaşık yüz milletvekili bulunmaktaydı. Bombalama sonucu ikisi ağır olmak üzere on iki polis yaralandı.[130] Saat 03:20 sularında Ankara'dakine benzer olarak İstanbul'da da savaş uçakları alçaktan uçuş gerçekleştirdiler.[131] İlerleyen saatlerde Harbiye Orduevi'ni ele geçiren,[132] Doğan Medya Merkezini basarak CNN Türk'ün yayınını[133] ve Hürriyet'in basımını[134] durduran, Digiturk'ü basarak platformun yayınını durduran,[135] Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ele geçirmeye çalışan[136] ve Türksat'ın Gölbaşı tesislerini havadan helikopter ile ateşe tutup[137] karadan da tesisi ele geçirmeye çalışan[138] askerler emniyet kuvvetlerince etkisiz hale getirildi.[133][139][140] Bu sırada iki TÜRKSAT çalışanı öldü,[138] tesisi ateş altına alan helikopter ise düşürüldü.[137] Ayrıca TRT'nin televizyon ve radyo yayın merkezleri ile Atatürk Havalimanı da yine emniyet tarafından kontrol altına alındı.[139][141][142] Saat 04:00 sularında ise Erdoğan, cunta savaş uçaklarından gizlenmek amacıyla yolcu uçağı kodu olan THY 8456 kodunu kullanan[143] TC-ATA uçağı ile Atatürk Havalimanı'na indi[144] ve bir basın açıklaması düzenlendi.[145]

Saat 05:00'ten sonra İstanbul Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı darbeyi planlayanlara darbeye teşebbüs suçundan soruşturma başlattı.[146] Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ise darbecilerin darbe başarılı olduktan sonrası için hazırladıkları sıkıyönetim atama listesinden yola çıkarak içerisinde askerler, siviller ve yüksek yargı mensuplarının bulunduğu birçok kişi hakkında yakalama kararı çıkardı.[147]

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin Vezneciler'deki hizmet binasını ele geçiren askerler ile polis arasında sabaha kadar süren çatışma sonucu polisler binayı emniyet altına aldı.[148] Belediye önünde yaşanan çatışmalarda Mustafa Varank'ın abisi akademisyen İlhan Varank'ın da aralarında bulunduğu 14 kişi hayatını kaybetti.[149][150] Çengelköy Karakolu'nu ele geçirmeye çalışan askerler ile polis arasında çıkan çatışmada da polisler karakolun güvenliğini sağlamayı başardı.[151] Yine sabahın erken saatlerinde Boğaziçi Köprüsü üzerinde darbe güçlerinin kontrolündeki bir tank emniyete ait TOMA'yı hedef alarak atış gerçekleştirdi.[152] Aynı sularda Ankara'da Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve Jandarma Genel Komutanlığının yakınlarına bir savaş uçağı tarafından bombalı saldırı düzenlendi, saldırının ardından emniyet güçlerince askerlerin elindeki bir UH-60 helikopteri düşürüldü.[153] Saat 06:40'ta ise darbe girişiminin başladığı Boğaziçi Köprüsü'nü ellerinde tutan yaklaşık elli asker silah bırakarak teslim oldu.[154] Bu gelişmeden on dakika sonra Yurtta Sulh Konseyi, Türk Silahlı Kuvvetlerinin resmî sitesinde bir duyuru daha yayınlayarak ‘Yurtta Sulh Harekâtı’nın devam ettiğini belirtti ve vatandaşlara sokağa çıkmama çağrısında bulundu.[155][156]

Boğaz köprülerinin emniyet güçlerince teslim alınmasının ardından Kadıköy'deki Türk Telekom binasını ele geçiren askerler teslim oldu[157][158] ve ardından Kuleli Askerî Lisesine düzenlenen operasyon ile seksen öğrenci gözaltına alındı.[159] Saat 08:00 civarında ise Genelkurmay Başkanlığı yerleşkesinin kontrolünü elinde bulunduran askerler barikat olarak kullanılan kamyonların üzerine tank atışı gerçekleştirdi.[160] Jandarma Genel Komutanlığında ise operasyon düzenleyen emniyet kuvvetleri on yedi askeri ölü ele geçirip iki yüz elli askeri gözaltına alarak darbe teşebbüsünün merkezi olarak gösterilen binayı kontrol altına aldı.[161] Ayrıca Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığındaki darbe girişimine katılan askerler emniyet ile işbirliği halindeki başka bir grup asker tarafından etkisiz hale getirilerek gözaltına alındı.[162] 08:30 sularında da Boğaziçi Köprüsü kısmen araç trafiğine açıldı.[163] Son olarak ise Genelkurmay Başkanlığını ellerinde tutan askerlere karşı düzenlenen operasyon ile yedi yüze yakın silahsız er ve erbaş teslim oldu.[164] Güvenliği tam olarak sağlanması amacıyla ise 16 Temmuz 21:05'e kadar Tekirdağ'dan Bursa'ya kadar olan hava sahası sivil uçaklara kapatıldı.[165] Darbecilere karşı silahlı mücadeleye yönelik son açıklama Millî İstihbarat Teşkilatı tarafından öğlen saatlerinde geldi ve sistematik operasyonların sonlandığı, Akıncı Üssü ve Kara Havacılık gerçekleşen nokta operasyonlar sonrası darbe teşebbüsünün tamamen bastırılacağı açıklandı.[166]

Diğer şehirler

• Adana - 10. Hava Tanker Üs Komutanlığında otuz askerin bölge ve il jandarma komutanlıklarının bulunduğu yerleşkeye hareket edeceği istihbaratını alan polisler TOMA ve zırhlı araçlarla askerlerin nizamiyeden çıkışını engelledi ve abluka altına aldı.[167]
• Bitlis - Bitlis'in Tatvan ilçesinde Tugay Komutanı Arif Seddar Afşar'ın emriyle Tatvan semalarında helikopterler dolaştırıldı ve şehre fişekler atıldı. Tugay komutanlığınca ilçede tank yürütmesi ihtimaline karşı, kışla önüne belediyeye ait iş makineleri bırakıldı.[168]
• Denizli - Darbe teşebbüsüne katılan yaklaşık beş yüz subay ile astsubay, jandarma ile polis güçlerine teslim oldu ve Çardak İlçe Jandarma Komutanlığında sorgu altına alındı.[169]
• Kars - Kars 14. Mekanize Tugay Komutanı Tuğgeneral Ali Avcı'nın emri ile çok sayıda tank ve zırhlı personel taşıcıyla gelen askerler tarafından Emniyet Müdürlüğü binası kuşatıldı ve emniyet müdürü Faruk Karaduman'ı gözaltına almak istedi. Aynı saatlerde Vali yardımcıları 14. Mekanize Tugay Komutanı Tuğgeneral Ali Avcı'nın daveti komutanlığa gitti.[170]
• Kocaeli - Turkcell'in Gebze'de bulunan veri merkezi darbe girişimine katılan askerler tarafından basıldı.[171] Operatör tarafından sağlanan internet hizmetini kesmeye çalışan askerler gözaltına alındı.
• Malatya - Şehirde yer alan 2. Ordu üssü polis ve darbeye katılmayan askerler tarafından TOMA ve barikatlar kurularak kuşatıldı.[172] Silah seslerinin yükseldiği üsse giriş yapan, bir tankı altı araca hasar vererek ve etrafa ateş açarak kullanan asker ağır yaralı olarak ele geçirildi.[173]
• Marmaris - Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Marmaris'ten ayrılmasının 1,5 saat sonrasında konakladığı otele İzmir'den kalkarak[174] bombalı saldırı gerçekleştiren üç askerî helikopter ile helikopterden inerek onlara karadan destek veren kırk Özel Kuvvetler Komutanlığına bağlı asker bölgedeki polisler ile çatışmaya girdi.[175][176][177] Sabaha karşı arızalanan bir helikopteri bölgede bırakarak diğer iki helikopter ile bölgeden çekilen[178] Pilot Albay Zeki Göçmen idaresindeki üst rütbeli askerlerin başarılı olmaları halinde Erdoğan'ı kaldığı otelde öldürmeyi ya da rehin almayı planladığı düşünülüyor.[179]
• Mersin - Mersin Garnizon ve Akdeniz Bölge Komutanı Tuğamiral Nejat Atilla Demirhan, Mersin İl Emniyet Müdür Vekili Yakup Usta ve Jandarma Albay Mustafa Bakçepınar'ı arayarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetime el koyduğunu belirtti ve kendisini sıkıyönetim garnizon komutanı sıfatıyla tanıtarak Mersin Valisi Özdemir Çakacak ile kaymakamların gözaltına alınmasını talimatını verdi.[180] Mersin Emniyet Müdürlüğü Güvenlik Şube Eski Müdürü Hasan Basri Dağdelen'den edindiği polis telsizi ile aynı anonsu geçen Demirhan ve Dağdelen emniyet güçlerinin operasyonu ile gözaltına alındı.[181]
• Sakarya - Kocaeli'ye bağlı Kandıra ilçesindeki askerî birlikten gelen zırhlı personel taşıyıcı, askerî kamyon ve çok sayıda askerî jeeple Sakarya Valiliği zapt edildi. Takviye olarak Sakarya merkez tümen komutanlığından gelen iki askerî jeep dolusu asker, polisin mukavemeti ve darbecilere karşı sokağa dökülen halkın sert tepkisi karşısında kışlalarına geri dönmek zorunda kaldı. Sakarya Valiliğini işgal eden araçlar vatandaşlar tarafından ele geçirilip içerisindeki askerler etkisiz hale getirilerek emniyet güçlerine teslim edildi. Sonrasında vatandaşlar ve emniyet güçleri valilik binasına girerek oradaki askerleri de etkisiz hale getirerek ildeki kalkışmayı bastırdı. Olayla sırasında askerin açtığı ateş sonucu sekiz sivil vatandaş yaralandı.[182]
• Şırnak - Darbe girişimine katılan Çakırsöğüt Jandarma Komando Tugay Komutanı Tuğgeneral Ali Osman Gürcan ile ikisi binbaşı üçü yüzbaşı üç yüz dokuz asker emniyet güçleri tarafından gözaltına alındı.[183]

Cumhurbaşkanına suikast girişimi

15 Temmuz suikast girişimi
2016 Türkiye askerî darbe girişimi
Tarih 15 Temmuz 2016 Bölge Marmaris, Türkiye Sonuç Başarısız
Taraflar
Yurtta Sulh Konseyi	Emniyet Genel Müdürlüğü Cumhurbaşkanı korumaları Cumhurbaşkanı korumaları
Komutanlar ve liderler
• Tümgeneral Gökhan Şahin Sönmezateş  • Astsubay Zekeriya Kuzu
Güçler
25 asker[184] 3 helikopter[185]	Bilinmiyor
Kayıplar
	2 polis ölü 10 yaralı

15 Temmuz gecesi Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yönelik[186] Yurtta Sulh Konseyi yönetimindeki Çiğli 2. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda Muharebe Arama Kurtarma (MAK) timi[187] üyelerince yapılan suikast ve darbe teşebbüsüdür. Marmaris'te bir otelde gerçekleştirilen suikast girişiminde[188] darbe girişiminde görev alan askerler Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın kaldığı otel odasına ve otele silahlı ve bombalı saldırı ile öldürme girişiminde bulunmuş[189] ve aynı gün darbe girişiminin püskürtülmesinden[190] sonra askerler kaçmıştır. Yaralanan kişileri hastaneye kaldırmak üzere bölgeye gönderilen sağlık ekiplerine de ateş açılmış, çatışma sırasında yaralanan 1 polis memuru ve 1 cumhurbaşkanlığı koruma polisi yaşamını yitirmiştir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, suikast girişiminden önce Dalaman da bulunan TC-ATA uçağıyla Atatürk Havalimanı'na hareket etmiş,[191] hareketi sırasında Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı darbecilerin kontrolündeki F-16 uçakları TC-ATA uçağı için risk oluşturmuş, TC-ATA kendi sinyal kodu yerine THY 8456 kodunu kullanarak[192] kendisini THY'e ait bir uçak gibi göstererek kimliğini gizlemiştir.

İhraçlar, gözaltı ve tutuklamalar

Darbe teşebbüsünden sonra 23 Temmuz 2016 tarihi itibarıyla 18.044 kişi gözaltına alınmış, 9.677 kişi tutuklanmış, 49.211 kişinin pasaportu iptal edilmiştir.[193] Türkiye'nin çeşitli noktalarında bu girişime ortak olduğu düşünülen 2.745 adli ve idari hakim hakkında gözaltı kararı alınmış, beş Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyesinin üyeliği düşürülmüş,[194] on Danıştay üyesi gözaltına alınmış,[195] iki Anayasa Mahkemesi üyesi hakkında gözaltı kararı verilmiş,[196] bunun yanında çeşitli rütbelerden 2839 subay ve asker gözaltına alınmıştır.[197] Ayrıca 7.899 emniyet personeli, 8.777 İçişleri Bakanlığı personeli, 1.500 kamu görevlisi, 15.200 Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı personeli, 492 Diyanet İşleri Başkanlığı personeli, 257 Başbakanlık personeli, 393 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı personeli, 2.345 Gençlik ve Spor Bakanlığı personeli,[198] 614 jandarma, 30 vali ve 47 kaymakam görevden alınmıştır.[199][200] 13 Ağustos 2016 tarihi itibarıyla açığa alınan toplam kişi sayısı, 76.597 kişi. memuriyetten çıkarılanların sayısı 4.897'dir.[201] TSK'dan ihraç edilen asker sayısı ise 3.725'tir.[202]

Darbe girişiminin ardından geçen bir yılda toplam 83.045 kişi kamudan ve TSK'dan ihraç edildi.[11]

Barış İçin Akademisyenler bildirisini imzalayan çok sayıda akademisyen darbe girişimi sonrası tasfiyelerine dahil edilerek akademiden ihraç edildi.[203]

Darbe şüphesi kapsamında general düzeyinde gözaltına alınan 133 askerden 126'sına tutuklama kararı verilmiştir.[204] Gözaltına alınan generallerin bazıları şunlardır:

Orgeneral
• Adem Huduti[205]
• Akın Öztürk[206]

Korgeneral

• Erdal Öztürk[207]
• İlhan Talu[208]
• Metin İyidil[209]
• Mustafa Özsoy[208]

Koramiral

Ömer Faruk Harmancık[210]

Tümgeneral

• Mehmet Dişli[211]
• Fethi Alpay[212]
• Haluk Şahan[213]
• Mehmet Akyürek[213]
• Memduh Hakbilen[213]
• Metin Akkaya[214]
• Serdar Gülbaş[212]
• Suat Murat Semiz[213]
• Şaban Umut[212]
• Avni Angun[208]
• Cevat Yazgılı (tahliye edildi)[208][215]

Tümamiral

• Hakan Üstem[214]
• Sinan Azmi Tosun[216]

Tuğgeneral

• Abdülkerim Ünlü[214]
• Adnan Arslan[213]
• Ali Avcı[213]
• Ali Osman Gürcan[214]
• Arif Settar Afşar[213]
• Aydoğan Aydın (serbest bırakıldı)[214][217]
• Bekir Ercan Van[213]
• Bekir Koçak[213]
• Cemal Akyıldız[214]
• Cemalettin Doğan[213]
• Cihat Erdoğan[214]
• Dursun Pak (serbest bırakıldı)[213][218]
• Ekrem Çağlar[213]
• Erdem Kargın[213]
• Eyyüp Gürler[219]
• Faruk Bal[214]
• Fatih Celalettin Sağır[213]
• Hasan Polat[213]
• Hidayet Arı[213]
• İrfan Can[212]
• İsmail Güneşer[213]
• Kamil Özhan Özbakır[214]
• Mehmet Nuri Başol[213]
• Mehmet Ozan[214]
• Mehmet Özan[213]
• Mehmet Şükrü Eken[214]
• Metin Alpcan[213]
• Murat Aygün[214]
• Murat Soysal[213]
• Murat Yetkin[213]
• Mustafa Kurutmaz[214]
• Mustafa Yılmaz[213]
• Recep Ünal[213]
• Salih Kırhan[220]
• Yavuz Ekrem Arslan[213]
• Yunus Kotaman[214]
• Yüksel Gönültaş[214]
• Şenol Alkış[214]
• Ahmet Şimşek[208]
• İsmet Gökhan Gülmez[208]
• Ali Salnur[208]
• Ahmet Bican Kırker[208]
• Alpaslan Çetin[208]
• Mehmet Arif Pazarlıoğlu[208]
• Recep Sami Özatak[208]
• Aydemir Taşçı[208]
• Erkan Caha[208]
• Kemal Mutlum[208]
• Ali Rıza Çağlar[208]
• Adem Boduroğlu[208]
• Kerim Acar[208]
• Uğur Şahin[208]
• Timurcan Ermiş[208]
• Sadık Köroğlu[208]

Tuğamiral

• Halil İbrahim Yıldız[213]
• Hayrettin İmren[216]
• Namık Alper[213]
• Nejat Atilla Demirhan[213]
• Serdar Ahmet Gündoğdu[213]
• Tezcan Kızılelma[216]
• Ali Murat Dede[208]
• Hasan Kulaç[208]
• Oğuz Karaman[208]
• İhsan Bakar[208]
• Murat Şirzai[208]

İşkence ve tecavüz iddiaları

Uluslararası Af Örgütü, darbe sonrası gözaltına alınan veya tutuklanan kişilere karşı hakaret edildiğini; dayak, işkence ve tecavüz uygulandığını; yiyecek, su ve tedaviden mahrum bırakıldıklarını iddia etti. Örgüt, bu iddiasını tutuklananların avukatlarına, görevli doktorlara ve bir karakol görevlisine dayandırdı.[221]

İddiaları reddeden Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bizde işkenceye tolerans sıfırdır. Arbede neticesinde olan olaylar, kendisini savunma amaçlı olaylar olabilir. (...) Uluslararası Af Örgütü Londra'da oturup tespit yapıyor. Zerre kadar haysiyet varsa gelirsiniz buraları dolaşırsınız, gazilerimizi, Özel Harekât binasını, TBMM'yi ziyaret edersiniz. Kim kime ne yapmışsınız o zaman görürsünüz.” dedi.[222] Adalet Bakanı Bozdağ ise örgütün elinde hiçbir doğru bilgi olmadığı hâlde tutuklu FETÖ mensuplarına inanıp Türkiye'yi suçladığını söyledi.[223]

Hükûmetin bu tepkisine karşılık veren Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Salil Shetty, işkence iddialarını avukatlar, doktorlar, aile üyeleri ve gözaltı merkezindeki bir tanık ile yapılan ayrıntılı görüşmelere dayandığını söyledi ve bağımsız gözlemcilere, tutukluların bulunduğu bütün mekanlara erişim izni verilmesi için çağrıda bulundu.[224]

Tepkiler

Ulusal

Darbe girişimine karşı ilk açıklama Başbakan Binali Yıldırım'dan geldi. NTV'de katıldığı canlı yayında "çılgınlık" ve "terör saldırısı" olarak nitelediği olayların "darbe değil ancak bir kalkışma" olabileceğini söyleyen Yıldırım bütün imkânlarıyla bu harekete karşı duracaklarını belirtti.[225][226] Adalet Bakanı Bekir Bozdağ yaptığı açıklamada Fethullah Gülen'in talimatıyla girişilen bir kalkışma olarak nitelediği hareket karşısında ölüm dahi olsa duracaklarını beyan etti.[227] Muhalefet cephesinden ilk tepki Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli'den geldi. Binali Yıldırım'ı arayarak askerî kalkışmanın kabul edilemeyeceğini ve hükûmetin yanında olduklarını bildiren Bahçeli daha sonrasında kamuoyuna yazılı açıklamada da bulundu.[228] Ana muhalefet partisi konumundaki Cumhuriyet Halk Partisi lideri Kemal Kılıçdaroğlu da resmî Twitter hesabı üzerinden yaptığı paylaşımlar ile darbeye karşı olduğunu açıklayarak toplumun tüm kesimlerine darbeye kaşı durma çağrısında bulundu.[229][230] Bir diğer muhalefet partisi Halkların Demokratik Partisinin eş genel başkanları Figen Yüksekdağ ve Selahattin Demirtaş da yaptıkları yazılı açıklamada siyaset tabanında demokratik çözüm yollarının takipçisi olduklarını ve darbeye karşı olduklarını açıkladılar.[231] Millî Savunma Bakanı Fikri Işık TRT'de okunan darbe bildirisini "korsan" olarak niteleyerek[232] darbe girişiminin yalnızca Ankara ve İstanbul'la sınırlı olduğunu belirtti.[233] Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı İsmail Kahraman,[234] Avrupa Birliği Bakanı Ömer Çelik,[235] eski başbakan Ahmet Davutoğlu,[236] eski cumhurbaşkanı Abdullah Gül,[237] İstanbul Valisi Vasip Şahin[238] başta olmak üzere Türkiye siyasetinin figürleri yaptıkları açıklamalarla topyekûn şekilde darbenin karşısında olduklarını duyurdular.[239] Ayrıca olağanüstü toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi de darbeye karşı ortak bildiri yayınladı.[240] Meclis dışı partiler Bağımsız Türkiye Partisi,[241] Büyük Birlik Partisi,[242] Demokrat Parti,[243] Demokratik Sol Parti,[244] Hak ve Adalet Partisi,[245] Hak ve Özgürlükler Partisi,[246] Liberal Demokrat Parti,[247] Millet ve Adalet Partisi,[248] Saadet Partisi[249] genel başkan ve parti kurulu düzeyinde darbe girişimini kınayarak tenkit etti. Ayrıca Emek Partisi,[250] Halkın Kurtuluş Partisi,[251] Komünist Parti,[252] Özgürlük ve Dayanışma Partisi[253] darbe teşebbüsünü iki siyasi İslamcı odağın iktidar mücadelesi olarak niteleyen açıklamalar yaptı. Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek ise girişimin ABD destekli olduğunu öne sürdü ve cuntacıları kınadı.[254] Askerî tarafta ise 1. Ordu Komutanı Orgeneral Ümit Dündar,[255] Genelkurmay Özel Kuvvetler Komutanı Zekai Aksakallı,[41] 3. Kolordu Komutanı Erdal Öztürk[256] gibi komuta kademesini temsil eden üst düzey askerî yetkililer darbe teşebbüsünün karşısında olduklarını belirterek askerlere silah bırakma çağrısında bulundular.

Siyasi ve askerî kanadın yanı sıra spor,[257][258][259] iş,[260][261] yargı[262][263] ve medya[264][265] dünyası gibi farklı kesimler de darbeye karşı tavır aldı.

Darbe girişiminin bastırılması sonrası basın açıklaması yapan Binali Yıldırım devletin teçhizatıyla vatandaşların üzerine ateş açan darbecileri “PKK'dan daha aşağılık görüyorum.” diyerek eleştirdi ve 15 Temmuz gününün Türkiye'nin demokrasi bayramı olduğunu ifade etti.[266] Ayrıca Fethullah Gülen'i ve ikamet ettiği ABD'yi kastederek “Bu çete liderinin, bu terör örgütü başının arkasında duracak ülke göremiyorum. Bunun arkasında duracak ülke Türkiye’ye dost değildir, Türkiye’ye karşı ciddi bir savaşın içindedir.” açıklamasında bulundu.[266] Meclis oturumu sonrası medyaya konuşan Ahmet Davutoğlu darbecilere karşı yürütülen operasyonları destan, sağlanan başarıyı ise demokrasi zaferi olarak niteledi.[267]

Cumhurbaşkanı Erdoğan da ABD Başkanı Barack Obama'ya seslenerek Fethullah Gülen'in terör örgütü lideri sıfatıyla Türkiye'ye iade edilmesi çağrısında bulunarak bu yapının mensuplarının kararlılıkla ve ivedilikle devlet kurumlarından temizleneceğini belirtti.[268] Erdoğan ayrıca Kemal Kılıçdaroğlu ile Devlet Bahçeli'yi telefonla arayarak darbe girişimine prim vermedikleri için teşekkür etti.[269]

Eski Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ da girişimi lanetleyerek cuntacıları terörist olarak niteledi ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin tarihine kara bir leke olarak geçtiklerini belirtti.[270] İlker Başbuğ'dan sonra aynı görevi üstlenen emekli Orgeneral Necdet Özel de darbe sırasında bir dereceye kadar olaylara müdahil olarak meşru yönetime destek verdiğini açıkladı ve kendi görev süresi boyunca çalışma arkadaşı olanlar başta olmak üzere darbecilere hakkını helal etmediğini belirtti.[271]

Devlet ve hükûmet yetkililerince darbenin faili olarak gösterilen Gülen Hareketi ise Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı kanalıyla yaptığı açıklamada ‘tuhaf ve ilginç’ olarak niteledikleri girişimi kınadıklarını ve hedef gösterildiklerini açıkladı.[272] Fethullah Gülen de resmî internet sitesinden yaptığı iki basın açıklaması ile teşebbüsü nefretle kınadığını, olaylarla herhangi bir ilgisi olmadığını belirtti.[273][274] Yazılı açıklamalara ek olarak bir basın açıklaması düzenleyen Gülen kendisine yönelik iddiaları reddederek iftira olduğunu, darbe girişiminin uluslararası tarafsız bir komisyon tarafından incelenmesi gerektiğini belirtti ve darbe girişiminin iktidar tarafından çıkar sağlama amacıyla kasten düzenlenen bir ‘tiyatro’ olduğunu iddia etti.[275]

Gülen, 12 Ağustos'ta Le Monde gazetesine yazdığı yazıda, hakkındaki suçlamaların onda biri kanıtlandığı takdirde Türkiye'ye döneceğini söylemiştir. Gülen, Ekim 2014'ten beri Türkiye'deki yargı sisteminin hükûmet kontrolünde olduğunu ve bu nedenle adil yargılanamayacağını savunmuş, uluslararası bir komisyonun kendisi hakkında varacağı sonuçları kabul edeceğini ifade etmiştir.[276]

• 
  Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından elektronik yol tabelalarına halkın desteğine karşılık "Teşekkürler Türkiyem" yazıldı.
• 
  Bağcılar Meydan, İstanbul
• 
  Gaziosmanpaşa Meydanı, Tokat
• 
  Gebze Kent Meydanı, Kocaeli

Uluslararası

Etkiler

20 Temmuz 2016 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulu'nun görüşünü alarak, Türkiye genelinde üç ay süreyle olağanüstü hâl ilan etti.[12] Olağanüstü hâl, ilki 19 Ekim 2016'dan itibaren üç ay olmak üzere[277], 7 kez tekrarlanan bu uzatmalar ile toplam iki yıl devam etti.[278]

Ekonomi

Darbe girişiminin ardından Türk lirası, Amerikan doları karşısında değer kaybetti. Olayların öncesinde 2,88 civarında seyreden kur darbe bildirisinin yayınlanması ve Binali Yıldırım'ın ilk açıklaması sonrası[279] 3,05 seviyesine kadar çıkarak son iki ayın en büyük değer kaybını yaşadı.[280] Ayrıca euro karşısında da %5'lik değer kaybı yaşandı.[279] Girişimin bastırıldığına dair açıklamaların gelmesinden sonra değer kazanmaya başlayan Türk lirası 18 Temmuz Pazartesi günü ABD doları karşısında 2,95 seviyesinden işlem görmeye başladı.[281] Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının faiz indirimi baskısı, soruşturmalar sırasında açığa alınmalar ve tasfiyelerin artmasıyla birlikte 20 Temmuz Çarşamba günü kur yeniden yükselişe geçerek ABD doları 3,06, euro 3,34, İngiliz sterlini ise 3,97 seviyesine kadar çıktı.[282] Türk lirası, aynı gün akşam saatlerinde Standard & Poor's'un Türkiye'nin kredi notunu indirmesinin ardındansa ABD doları karşısında 3,09 seviyesini gördü.[283]

Darbe girişimi öncesinde kapanan Borsa İstanbul, girişim sonrası haftanın ilk gününü %7,08 düşüşle 76.957 puandan kapayarak son on bir ayın en sert düşüşünü yaşadı.[284] En çok zarar gören sektör ise %18,46'lık kayıp ile madencilik oldu.[284] Gösterge piyasa faizinde de yükseliş yaşanan borsadaki bu veriler ekonomi uzmanı Seyfettin Gürsel'e göre darbe tehlikesinin ürküttüğü kısa vadeli yabancı sermayenin çıkışı nedeniyle yaşandı.[285] ABD piyasasını da etkileyen olaylar vadeli borsalarda düşüş yaşanmasına neden oldu.[279]

Kredi derecelendirme kuruluşu Moody's Türkiye'nin kredi notunu çöp seviyesine indirmek için izlemeye aldığını açıklarken[286] Standard & Poor's da Türkiye'nin notunu BB+'dan BB'ye düşürdü.[287]

Basın

Darbe girişimi sonrası mizah dergisi Leman'ın darbeye özel hazırladığı sayının dağıtımı polis tarafından durduruldu.[288] Darbenin planlayıcısı olarak öne sürülen Fethullah Gülen'in kitap, CD ve DVD dahil tüm eserleri yasaklanarak piyasadakilerin toplatılmasına karar verildi.[289] Yine Gülen Hareketi ile ilişkili olduğu gerekçesiyle birçok medya organı kapatıldı. Türkiye Gazeteciler Sendikası'na göre 15 Temmuz'dan bu yana kapatılan medya organlarında çalışan 3.000 gazeteci işsiz kaldı.[290]

Kapatılan haber ajansları

Cihan Haber Ajansı, Muhabir Haber Ajansı ve SEM Haber Ajansı olmak üzere 3 haber ajansı kapatıldı.[291]

Kapatılan televizyon kanalları

Barış TV, Bugün TV, Can Erzincan TV, Dünya TV, Hira TV, Irmak TV, Kanal 124, Kanaltürk, MC TV, Mehtap TV, Merkür TV, Samanyolu Haber, Samanyolu Avrupa, Samanyolu TV, SRT Televizyonu, Tuna Shopping TV ve Yumurcak TV olmak üzere 17 televizyon kanalı kapatıldı. Ayrıca Fethullah Gülen ile yaptıkları röportajı yayınlamak isteyen Azerbaycan kanalı ANS TV'nin Azerbaycan tarafından tüm yayın lisansları iptal edildi.[292][293]

Kapatılan radyo kanalları

Aksaray Mavi Radyo, Aktüel Radyo, Berfin FM, Burç FM, Dünya Radyo, Esra Radyo, Haber Radyo Ege, Herkül FM, Jest FM, Kanaltürk Radyo, Radyo 59, Radyo Aile Rehberi, Radyo Bamteli, Radyo Cihan, Radyo Fıkıh, Radyo Küre, Radyo Mehtap, Radyo Nur, Radyo Şemşik, Samanyolu Haber Radyo, Umut FM, Yağmur FM olmak üzere 22 radyo istasyonu kapatıldı.[294]

Kapatılan gazeteler

Adana Haber, Adana Medya, Ajans 11, Akdeniz Türk, Antalya, Banaz Postası, Batman, Batman Postası, Batman Doğuş, Bingöl Olay, Bizim Kocaeli, Bugün, Demokrat Gebze, Ege'de Son Söz, Ekonomi, Gediz, Haber Kütahya, Hakikat, Hisar, İscehisar Durum, İrade, İskenderun Olay, Kocaeli Manşet, Kurtuluş, Lider, Merkür Haber, Meydan, Milas Feza, Millet, Nazar, Özgür Düşünce, Son Nokta, Şuhut'un Sesi, Taraf, Today's Zaman, Türkeli, Turgutlu Havadis, Türkiye'de Yeni Yıldız, Urfa Haber Ajansı, Yarına Bakış, Yerel Bakış, Yeni Emek, Yeni Hayat, Zafer, Zaman olmak üzere 41 gazete kapatıldı.[295]

Kapatılan dergiler

Akademik Araştırmalar, Aksiyon, Asya Pasifik, Bisiklet Çocuk, Diyalog Avrasya, Ekolife, Ekoloji, Fountain, Gonca, Gül Yaprağı, Nokta, Sızıntı, Yağmur, Yeni Ümit, Zirve olmak üzere 15 dergi kapatıldı.

Kapatılan yayıncılar

Altınburç Yayınları, Burak Basın Yayın Dağıtım, Define Yayınları, Dolunay Eğitim Yayın Dağıtım, Giresun Basın Yayın Dağıtım, Gonca Yayınları, Gülyurdu Yayınları, Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yayınları, Işık Akademi, Işık Özel Eğitim Yayınları, İklim Basın Yayın Pazarlama, Kaydırak Yayınları, Kaynak Yayınları, Kervan Basın Yayıncılık, Kuşak Yayınları, Muştu Yayınları, Nil Yayınları, Rehber Yayınları, Sürat Basım Yayın Reklamcılık Eğitim Araçları, Sütun Yayınları, Şahdamar Yayınları, Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama, Ufuk Yayınları, Weşanxaneya Nîl, Yay Basın Dağıtım, Yeni Akademi Yayınları, Yitik Hazine Yayınları, Zambak Basın Yayın Eğitim Turizm olmak üzere 28 yayınevinin faaliyetleri sonlandırıldı.[291]

Sosyal yaşam

Darbe girişimi sırasında ölenler anısına birçok şehirde olduğu gibi Samsun'da da bir kamusal alana 15 Temmuz Şehitleri adı verildi.

Gece başlayan askerî hareketliliğin darbe hareketi olduğunun kesinleştiği andan itibaren halk, sokağa çıkma yasağı ilan edileceği endişesiyle nakit para çekmek amacıyla ATM'lere, gıda erzaklamak için ise market ve fırınlara akın etti.[296] Ankara,[297] Balıkesir,[298] İstanbul,[297] Kocaeli,[299] Konya,[300] Malatya,[301] Samsun,[302] Şanlıurfa[303] Uşak,[304] Denizli[305] gibi şehirlerde de toplu taşıma araçlarının ücretsiz çalışacağı açıklandı.

Hayatın farklı alanlarını etkileyen darbe girişimi sonrasında tüm kamu görevlilerin yıllık izinleri iptal edildi.[306] Yaz dönemi eğitimleri süren bazı üniversitelerde ise eğitime ara verildi ve yapılması planlanan bazı etkinlikler iptal edildi.[307][308][309][310]

14. Gediz Tarhana Festivali'nin açılış konseri,[311] 23. Uluslararası İstanbul Caz Festivali'nin 22 Temmuz gününe kadar olan konserleri,[312] 655. Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri Haftası kapsamındaki konser ve şenlikler,[313] Grand Pera açılış gösterisi darbe girişimi sebebiyle etkinliklerden çıkarıldı. 15. One Love Festival,[314] Masstival 2016,[315] Yeni Türkü ile Yıldız Tilbe konserleri[316][317] ve Sarmaşık filminin açık hava gösterimi[318] ise tamamen iptal edilen etkinlikler oldu. Candan Erçetin ile Kardeş Türküler ortak konseri ise 24 Ağustos tarihine ertelendi.[319]

Spor

Antalyasporlu futbolcu Samuel Eto'o'ya ait vakfın Recep Tayyip Erdoğan, Diego Maradona, Lionel Messi gibi katılımcılarla birlikte Antalya Stadyumu'nda Afrikalı çocuklar yararına düzenleyeceği gösteri maçı iptal edildi.[320] Bunun yanı sıra Fenerbahçe'nin UEFA Şampiyonlar Ligi 3. ön eleme turu ilk maçında İstanbul'da karşılaşacağı Monaco ülkedeki siyasi şartlar sebebiyle maçın başka bir ülkede oynanmasını talep etti.[321] 2015-16 Süper Lig sezonunu gol kralı olarak tamamlayan Beşiktaşlı futbolcu Mario Gomez de yine aynı nedenle ülkeden ayrılacağını duyurdu.[322]

Turizm

Türkiye'de tatil yapan yerli ve yabancı turistler darbe girişiminin başlangıcından itibaren tatil yaptıkları bölgeleri terk etmeye başladı.[323] Türkiye'ye tatil paketleri sunan uluslararası tatil acenteleri ise mevcut rezervasyonlara ücretsiz iptal seçeneği sunmaya başladı.[324]

İlk etapta 925 seferini iptal eden Türk Hava Yolları 16 Temmuz 14:00 itibarıyla ABD seferleri hariç[325] normal düzenine geri döndü.[326] Türk Hava Yollarının yanı sıra Rusya, Almanya, İngiltere, ABD, İskandinav ülkeleri, İsviçre ve İran Türkiye'ye olan uçak seferlerini iptal etti.[327] Bunun yanı sıra bazı ülkeler Türkiye'ye gitmeyin uyarısı yaparken bazı ülkeler de Türkiye'deki hareketliliğe dair bilgilendirmede bulunarak buraya seyahat edenlerin temkinli olması konusunda vatandaşlarını uyardı.[328]

Darbenin önceden haber verildiğine dair iddialar

Darbe iddianamesine göre Fethullah Gülen'e yakınlığı olduğu belirtilen bazı medya kuruluşları ve gazetecilerin reklam ve çeşitli mesajlarla darbeyi önceden haber verdikleri iddia edilmektedir. Bu iddialar şöyle sıralanmaktadır:

• Zaman Gazetesi "Sükûtun Çığlığı" Reklamı: Zaman Gazetesi resmi twitter hesabında darbeden 9 ay 10 gün önce 5 ekim 2015 tarihinde duyurusu ve yayını yapılan reklamda kuş bakışı bir şehir görünmekte ve aynı anda alarm çalmaktadır. Alarmın ardından ekrana bir bebek yansımakta ve gülmektedir. Bu reklamın 9 ay 10 gün sonra hayata geçirilecek darbeyi gizlice haber verdiği iddia edilmiştir. Bu reklam yayına girdikten sonra Ekrem Dumanlı görevden ayrılmış yerine Abdülhamit Bilici getirilmiştir.[329][330]
• Zaman Gazetesi "Zaman Kardeşlik Zamanı" Reklamı: Zaman Gazetesi tarafından Türkiye geneli hazırlanan Zaman Kardeşlik Zamanı adlı billboard reklamlarının birinde Zaman Gazetesini okuyan bir asker ve sivil görünmekte askerin tuttuğu arka kapakta 'Bir ihtimal dava var' yazmaktadır. Bu bir ihtimal dava var manşetinin darbeyi işaret ettiği iddia edilmiştir.[331]
• Aksiyon Dergisi Reklamı: Aksiyon Dergisi tarafından 2014 yılında yayınlanan reklamda puslu havada daha sonra duyulmaya başlayan silah sesleri arasında yürüyen bir adam görünmekte, ağlayan bebek sesi eşliğinde adamın elindeki aksiyon dergisinin sayfaları açılmakta ardından puslu hava dağılmaktadır. Puslu havanın ülkenin mevcut durumunu, silah seslerinin darbeyi, Aksiyon dergisinin kapaklarının açılması olumsuz durumdan kurtulmanın yolunun gösterilmesi, puslu havanın dağılmasının ise darbe sonrası ortamı ifade ettiği iddia edilmiştir.[331]
• Sızıntı Dergisi Mayıs Kapağı: Sızıntı dergisinin mayıs ayı kapağında asker elbiseli olduğu iddia edilen bir kolun yeşilliklere açılan bir kapıyı açışının darbenin habercisi olduğu ve gizli mesaj verdiği iddia edilmiştir.[331]
• Sızıntı Dergisi Haziran Kapağı: Sızıntı dergisi Haziran sayısında çarklardan oluşan ve üzerinde Necip Fazıl Kısakürek'in 'Şarkımız Bizim' adlı şiirinin ilk dörtlüğünün yer aldığı kapakta darbe haberi verildiği, çarkların tankların paletlerini, çarkları tutan insanların ise darbecileri ve Gülen hareketine hizmet edilenleri işaret ettiği iddia edilmiştir.[332]
• Emre Uslu'nun Twitter'dan yaptığı açıklamalar: Fethullah Gülen'e yakın olduğu iddia edilen gazetecilerden Emre Uslu twitter hesabından 14 Eylül 2015 tarihinde bir takipçinin Türkiye'ye ne zaman geleceksin sorusuna 2016 Temmuz olarak cevap vermiş bu tarihi neden seçtiğini belirtmemiştir. Emre Uslu ayrıca 14 Mart 2016 tarihinde takipçilerinden 22 Temmuz-12 Ağustos arası Türkiye'ye gelmek için bilet almalarını istemiştir.[329] Bu açıklamalarla Emre Uslu'nun darbeden önceden haberi olduğu iddia edilmiştir.[333][334]
• Tuncay Opçin'in 14 Temmuz 2016'da attığı Tweet: Gülen Cemaati mensubu ve sahte Balyoz darbe planının belgelerini hazırladığı iddiası ile 75 sene hapsi istenen firari Tuncay Opçin, darbe gecesinden bir gün evvel kişisel Twitter hesabından "yatakta basıp, şafakta asacaklar" mesajını atmıştır. Opçin'in bu mesajı darbeden haberdar olduğu için attığı ve mesajında da Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı hedef aldığı düşünülmektedir.[335][336][337] Yapılan HTS incelemeleri sonrası, darbe öncesi Opçin'in darbede etkin rol oynayan ve Hıdrellez duasında ''Tayyip ve Ergenekoncuların ölüşü'' notunu yazan albay Muhammet Tanju Poshor'la çeşitli telefon görüşmeleri yaptığı da belirlenmiştir.[338][339]

Gülen Hareketine yönelik iddialar

Gülen Hareketi, Türkiye'de 1980'den itibaren varlık göstermeye başlamıştır. Fetullah Gülen'in kasetleri 1980 sonrası yayılmaya başlamış ve bazı vaazlarında; müritlerine devleti ele geçirme öğüdünde bulunmuştur.[340][341] 11 Şubat 1998, 11 Haziran 2005 tarihleri arasında Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı Şenkal Atasagun, 1999'da bir konuşmasında "Bizim tespitimiz şu: Gülen grubu bürokrasiyi kullanarak iktidara gelmek istiyor, Milli Görüşçüler sandıktan gelmek istiyor. Böyle bir yöntem farklılıkları var. Gülenciler başta 2000 yılını, 2005 yılını hedef seçmişlerdi. Şimdi 2025 diyorlar..." diyerek Gülen Hareketi'nin 2025 yılında Türkiye'yi ele geçirmek gibi bir planı olduğunu söylemiştir.[342]

141, 142 ve 143'üncü F-16 filolarına ev sahipliği yapan Akıncı Hava Üssü'nün darbenin komuta merkezi olduğu iddia edilmektedir.[343][344] Üst komutanı ve filo komutanları darbeye destek vermiş; Akın Öztürk'ün damadı 141. Filo komutanı Hakan Karakuş Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nin bombalanması emretmiş, meclisi bombalayan pilotlar da emirleri üst komutanı Tuğgeneral Hakan Evrim'den aldıklarını ifade etmiştir.[345][346][347][348]

Akıncı Üssü komutanı Hakan Evrim'in; darbenin sivil yöneticisi oldukları iddia edilen Adil Öksüz, Kemal Batmaz, Nurettin Oruç, Hakan Çiçek ve Harun Biniş'i Akıncı'ya aldığı iddia edilmektedir.[349] Bununla beraber darbenin bu sivil yöneticilerinin darbe girişimi öncesi kalkışmaya katılan bazı askerler ile Ankara'da bulunan belirli mekanlarda çeşitli görüşmeler yaptıkları bilinmektedir.[350] Gülen Hareketi'ne yakın olduğu bilinen Kaynak Kağıt AŞ'nin genel müdürü Kemal Batmaz, mahkemede Akıncı Üssü'ne tarla bakmaya geldiğini iddia etmiştir.[351][352] Batmaz, Ocak 2016'da yaptığı Amerika ziyaretinde ise Pensilvanya'da bizzat Fethullah Gülen'in yanında kalmıştır.[353] 79 kez ağırlaştırılmış müebbet cezası alan Batmaz, dava dosyasına göre; darbe hazırlığı için birçok kez ABD’ye gidip Gülen ve cemaat mensupları ile görüşmüştür.[354] Nurettin Oruç ise hayvancılık belgeseli çekmek için Akıncı'ya gittiğini ifade etmiştir.[355] Darbeden 4 gün önce, 11 Temmuz 2016 tarihinde ABD'ye giden ve iki gün sonra da, 13 Temmuz 2016'da Batmaz ile beraber İstanbul'a dönen; Fetullah Gülen'le videosu bulunan firari Adil Öksüz'ün Hava Kuvvetleri imamı olduğu iddia edilmektedir.[356][357][358] Öksüz'ün darbe emrini Fethullah Gülen'den aldığı da iddialar arasındadır.[359] Darbe sonrası teslim olan ve yakalanan birçok asker Gülen Cemaati'ne mensup olduklarını itiraf etmiştir.[360][361] Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nin bahçesini bombalayan F-16 pilotu Müslim Macit ve Orgeneral Hulusi Akar'ın yaveri Piyade Yarbay Levent Türkkan; Fetullahçı yapılanmaya mensup olduklarını itiraf eden askerler arasındadır.[362][363][364]

Ek olarak, bir zamanlar Fethullah Gülen'in sağ kolu olduğu iddia edilen Nurettin Veren 2006 yılında Genelkurmay Askeri Savcılığı'na TSK içindeki Fetullahçı yapılanmayı anlatmış hatta ''FETÖ'' mensuplarının o dönemki ordunun yüzde 45'ini ele geçirdiğini ifade etmiştir.[365][366] Bunlardan dolayı, Türk Hükûmeti darbenin Gülen Hareketi tarafından yapıldığını savunmaktadır.[367] Emekli Albay Ahmet Zeki Üçok ise darbe öncesi TSK bünyesindeki subayların yaklaşık yarısının Fetullahçı yapıya yakın olduğunu, 2020 itibarıyla de yaklaşık 30 bin askerin halen bu yapılanmanın içinde olduğunu ve aktif olarak TSK'da görevlerine devam ettiklerini iddia etmiştir.[368][369]

Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı yargı organları da darbe girişimin arkasında Fetullahçı yapılanmanın olduğuna dair kararlar vermekle beraber, darbe girişiminin çeşitli istihbarat örgütlerince de desteklendiğine dair kararlar vermiştir.[370][371][372] Bunun yanı sıra, Türkiye İçişleri Bakanı Süleyman Soylu verdiği beyanatta; darbe girişiminin Fetullahçı yapı ile beraber Amerika Birleşik Devletleri tarafından tertiplendiğini dile getirmiştir.[373] Amerikan Dışişleri Bakanlığı, Soylu'nun bu iddiasını hem yazılı hem de sözlü olarak reddetmiştir.[374]

Kasım Süleymani ve İran hakkındaki iddialar

Kudüs TV Genel Yayın Yönetmeni Nurettin Şirin, 7 Ocak 2020 tarihinde yayınlanan "TV5’te Buluşma Noktası" programında, "15 Temmuz darbe girişimin akamete uğratılması için kim ne yaptıysa ondan daha fazlasını yapan kişinin adı Kasım Süleymani'dir" diyerek, "Kasım Süleymani'nin 15 Temmuz sürecinde Türkiye'ye destek veren isimlerden biri olduğunu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bunu bildiğini” iddia etti.[375] Bununla beraber CNN TÜRK’te Hande Fırat’ın sunduğu Gece Görüşü programına katılan Hürriyet Yazarı Abdulkadir Selvi, 15 Temmuz Darbe girişiminden 3 gün önce İran’ın olaydan haberi olduğunu iddia etti. İran ordusunun alarma geçirdiğini söyleyen Selvi, “Belli ki bu alarm duruma geçiş sebebi Türkiye’de yaşanacak darbe girişimiyle ilgili bir istihbarat almışlar. Bundan olumsuz olarak kendilerini korumak istemeleri yönünde bir tedbir aldıkları anlaşılıyor.” dedi.[376]

Ayrıca bakınız

• 2016 Türkiye askerî darbe girişimine uluslararası tepkiler
• 2016 Türkiye askerî darbe girişimiyle ilgili davalar
• İmamın Ordusu

Dipnotlar

1. Ölenlerin %21'i uçak bombasıyla, %9'u tankların ezmesiyle, %6,3'ü helikopter atışı sonucu hayatını kaybetmiştir 14 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
2. Darbeciler tarafından yaralananların %40'ı kurşunla, %20'si şarapnellerle, yüzde 8'i darbecilerin araçlarının ezmesi ile, yüzde 7'si helikopter ateşi ile yaralanmıştır 14 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Kaynakça

1. "Halka ateş açıldı! Yaralılar var..." haber7.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
2. "İstanbul'da polis ve asker çatışıyor". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
3. "Malatya 2. Ordu Komutanlığı'nda hareketli saatler - 2 tank halka ateş açtı". karar.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
4. "Marmaris'te Erdoğan'ın oteli vuruldu!". milliyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
5. "Tuğgeneraller cuntası kurulacaktı". aljazeera.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
6. "Başbakan Yıldırım'dan açıklama: Kalkışma bastırıldı, 161 şehit var". 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
7. "İstanbul'da Polis ve Asker Çatışıyor". haberler.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
8. "TBMM bombalandı". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
9. "Darbecilere soruşturma başlatıldı". star.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
10. "Tüm Türkiye'de darbecilere gözaltı dalgası". milliyet.com.tr. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
11. "KHK'lerle toplam 2 bin 614 kurum kapatıldı". Gazetesujin.net. 14 Temmuz 2017. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017.
12. "Erdoğan: 3 ay süreyle OHAL ilan edildi". birgun.net. 20 Temmuz 2016. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2016.
13. "OHAL bir kez daha uzatıldı". BirGün. 4 Ocak 2017. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
14. "MGK'dan OHAL kararı - NTV". NTV. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
15. "Darbe Girişimi Gerekçesiyle Başlatılan Haksız Açığa Almalara Son Verilmeli, Eğitimde Sözleşmeli İstihdamdan Vazgeçilmelidir!". Eğitim-Sen. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
16. "Kılıçdaroğlu: "Darbe Biliniyordu; Bu Darbeden Fırsat Çıkardılar"". Bianet.org. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
17. "15 Temmuz darbe girişimi Türkiye'de siyaseti nasıl değiştirdi?". BBC. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
18. "Darbe girişimi fırsata çevrildi". Özgürlükçü Demokrasi. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
19. "Kurds become new target of Ankara's post-coup purges" (İngilizce). Al-monitor.com. 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
20. "İnfografik: Darbe girişimi sonrası 289 dava açıldı, 4 bin 130 kişi ceza aldı". Diken. 12 Temmuz 2020. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2020.
21. "1. Ordu Komutanı'ndan askeri kalkışma açıklaması". ensonhaber.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
22. "Genelkurmay Başkanı Vekili Dündar: Kendi vatandaşına kurşun sıkan grubun cinneti". diken.com.tr. 15 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
23. "Deniz Kuvvetleri'nde darbe girişimi gecesi! Boğazları kapatacaklarmış..." milliyet.com.tr. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
24. "Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı darbe girişimi davasında savcı görüşünü açıkladı". Anadolu Ajansı. 3 Temmuz 2020. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
25. "Turkish prosecutor claims CIA, FBI trained coup plotters — RT World News". RT. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
26. "Turks Can Agree on One Thing: U.S. Was Behind Failed Coup". The New York Times. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
27. "Abu Dhabi links with Israel exposed in leaked emails" (İngilizce). Aaraby.co.uk. 3 Temmuz 2017. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017.
28. "UAE ambassador's hacked emails 'show' alleged role in Turkey coup" (İngilizce). Sol haber portalı. 4 Temmuz 2017. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017.
29. "In Egypt, Many Leaders Quietly Cheered Turkish Coup Plotters" (İngilizce). New York Times. 18 Temmuz 2017. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017.
30. "Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın: TSK'nın komuta kademesi görevinin başında". star.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
31. Ataklı, Can (17 Temmuz 2016). "Darbecilere müdahaleyi neden ordu değil de polis yaptı?". sozcu.com.tr. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
32. "MİT'ten açıklama: Genelkurmay Başkanı görevinin başındadır". ntv.com.tr. 15 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
33. "Millet darbeye karşı meydanlara toplanıyor". aa.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
34. "Tümgeneral Mehmet Dişli gözaltına alındı". hurriyet.com.tr. 17 Temmuz 2016. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2016.
35. "Muharrem Köse'nin cebindeki atama listesi ortaya çıktı". sozcu.com.tr. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
36. "FETÖ'nün askeri kanat planlayıcısı general Harmancık'a 141 kez ağırlaştırılmış müebbet". aa.com.tr. 20 Haziran 2019. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
37. "'Cunta liderliği' suçlamasıyla gözaltına alınan Orgeneral Akın Öztürk'e ters kelepçe". t24.com.tr. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
38. "Abidin Ünal duruşmada anlattı: Öztürk ve ekibi darbecidir". Sabah. 22 Şubat 2018. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2020.
39. "Akın Öztürk'e 141 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verildi". Hürriyet. 20 Haziran 2019. 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2020.
40. "Genelkurmay'dan ilk açıklama: Darbe girişimi engellendi". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
41. "Genelkurmay Özel Kuvvetler Komutanı: Duruma hakimiz". evrensel.net. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
42. "TSK rakamları açıkladı." hurriyet.com.tr. 27 Temmuz 2016. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
43. "1.5 pct of military involved in failed coup: Gen. Staff" (İngilizce). Anadolu Ajansı. 27 Temmuz 2016. 4 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017.
44. "Başbakan açıkladı: Kaç darbeci öldürüldü ?". iha.com.tr. 18 Ağustos 2016. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017.
45. "FETÖ'nün darbe girişiminde şehit sayısı 246'ya yükseldi". aa.com.tr. 27 Temmuz 2016. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
46. "Turkish colonel arrested following coup found dead in cell" (İngilizce). Alaraby.co.uk. 5 Kasım 2016. 8 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017.
47. "Dakika dakika darbe girişimi - 15-16 Temmuz 201". 16 Temmuz 2016.)
48. "Darbe girişimi - 15 Temmuz'da yaralanan yurttaş yaşamını yitirdi". Diken. 12 Kasım 2016. 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
49. "Astsubay Dağdaş'ı FETÖ'cüler şehit etmiş". Hürriyet. 13 Aralık 2016. 14 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016.
50. Keskin, Kemal (17 Temmuz 2016). "Darbe Teşebbüsünde Bombalı Saldırıya Uğrayan Kamu Binaları". gayrimenkulhaber.com. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
51. "Darbenin adını 'Harekat Yıldırım' koymuşlar". Milliyet. 18 Temmuz 2016. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2019.
52. "Köprüde öldürülen Harbiyelinin ablası: Arkadaşına yardıma giderken linç edildi". tr.sputniknews.com. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
53. "FETÖ'nün kanlı darbe girişiminin üzerinden 4 yıl geçti". Türkiye'nin başta askeriye ve emniyet olmak üzere birçok kurumuna sızan ve gerçek emellerini 15 Temmuz'da açığa çıkaran FETÖ'nün, darbe girişiminin üzerinden 4 yıl geçti. Anadolu Ajansı. 14 Temmuz 2020. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
54. "Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülent Bostanoğlu'nun ifadesi". NTV. 14 Ağustos 2016. 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
55. "Yüksek Askeri Şûra'da 'paralel tasfiye' mi olacak?". t24.com.tr. 12 Temmuz 2016. 15 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
56. Eş, Sertaç (11 Temmuz 2016). "YAŞ'ta paralel tasfiye beklentisi". cumhuriyet.com.tr. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
57. "Cemaat darbe girişimini neden dün akşam yaptı". odatv.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
58. "Paralel subaylardan ihanet girişimi". yenisafak.com. 15 Temmuz 2016. 15 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
59. "Adım adım darbeye giden süreç". diclehaber.com. 16 Temmuz 2016. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
60. Yalçın, Soner (27 Mayıs 2015). "Yeni oğlanlar". sozcu.com.tr. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
61. Özbek, Tolga (16 Temmuz 2016). "İşte darbe girişiminin perde arkası". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
62. "Ahmet Davutoğlu: Akın Öztürk'ün neden görevden alındığı daha iyi anlaşıldı". karar.com. 19 Temmuz 2016. 24 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016.
63. Erkin, Aytunç (23 Mayıs 2020). "Eski Başbakan Davutoğlu'na Soruyorum Darbeci Dişli'nin Emekli Olmasını Kimler Engelledi". Sözcü. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
64. "Ahmet Davutoğlu Akit TV'de". Akit TV. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
65. "Darbe girişiminin perde arkasında neler oldu?". sputniknews.com. 23 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
66. "Ahmet Şık darbenin perde arkasını anlattı: Neden 15 Temmuz?". cumhuriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
67. "Org. Ümit Dündar'dan flaş açıklamalar". turkiyegazetesi.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
68. "TSK 35. madde değiştirildi". hurriyet.com.tr. 14 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
69. Karataş, Yusuf (17 Temmuz 2016). "Darbe girişimi: Karşı-devrim içinde karşı-devrim!". evrensel.net. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
70. Yetkin, Murat (15 Temmuz 2019). "15 Temmuz, 15 soru". Yetkinreport.com. 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019.
71. Jackson, Lucas (19 Temmuz 2016). "İran: Darbe girişiminin nedeni, Ankara'nın Şam ile işbirliğine başlaması". sputniknews.com. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2016.
72. Jackson, Lucas (19 Temmuz 2016). "Zarif: Suudi Arabistan ve Katar'ın darbe girişiminden rahatsız olmaması üzerinde düşünülmeli". sputniknews.com. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2016.
73. "Hamaney: Darbenin arkasında ABD var". evrensel.net. 1 Ağustos 2016. 2 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2016.
74. 11 Ağustos 2016 T24 haberi: Robert Fisk: Rusya, darbe girişiminin farkına vardı, Putin, Erdoğan'a mesaj göndererek uyardı 12 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
75. "FETÖ savcısı, 15 Temmuz'dan 2 gün önce darbe uyarısı yapmış". sputniknews.com. 12 Ağustos 2016. 13 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
76. "FETÖ ana davasında iddianame tamam". sputniknews.com. 15 Haziran 2016. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
77. "15 Temmuz darbe girişimini kim yaptı, neden yaptı ve başka sorular..." cnnturk.com. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
78. Özdil, Yılmaz (17 Temmuz 2016). "Darbenin elebaşı". sozcu.com.tr. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
79. Coşkun, Bekir (17 Temmuz 2016). "Müsamere…". sozcu.com.tr. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
80. Çandar, Cengiz (18 Temmuz 2016). "Was Turkey's coup attempt just an elaborate hoax by Erdogan?". al-monitor.com. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
81. "Rus uzman: 'Darbe girişimi Erdoğan'ın kendi kurgusu' iddiaları yalan". cumhuriyet.com.tr. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
82. "Gülen'in Türkiye'ye dönme şartı: Uluslararası bağımsız bir komisyon - Diken". Diken. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
83. "Darbeyi MİT'e haber veren binbaşı konuştu". 15 Temmuz darbe girişimini MİT’e haber veren binbaşının ifadesi ortaya çıktı. Akşam. 20 Mayıs 2017. 8 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
84. "Yıldırım: Darbe girişimi istihbaratı MİT'e saat 15.00 civarında geldi". CNN Türk'e konuşan Başbakan Binali Yıldırım, 15 Temmuz'da darbe girişimi istihbaratının MİT'e saat 15.00 civarında geldiğini belirtti. BBC Türkçe. 3 Ağustos 2016. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
85. "Darbeyi haber veren subayla ilgili yeni karar". Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, 15 Temmuz darbe girişimi öncesinde Kara Havacılık Komutanlığı’ndan Milli İstihbarat Teşkilatı’na giderek darbeyi haber veren Binbaşı O.K. hakkında 'anayasal düzeni değiştirmeye teşebbüs' ve 'FETÖ üyeliği' suçlarından yürüttüğü soruşturmayı 2 yıl sonra tamamladı. Başsavcılık, ihbardan sonra güvenliği için MİT’e alınan Binbaşı O.K. hakkında takipsizlik kararı verdi. Yeni Şafak. 15 Ağustos 2018. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
86. "Darbe gece saat 03:00'te başlayacaktı". cnnturk.com. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
87. "Türkiye'nin demokrasi zaferi dört yaşında". Bugün, Türkiye'nin dört bir yanında toplumun her kesiminin katılım sağladığı kararlı bir direnişle bertaraf edilen 15 Temmuz hain darbe girişiminin dördüncü yıl dönümü. FETÖ/PDY üyesi hainler tarafından Genelkurmay Başkanı'nın karargahında esir alındığı, TBMM ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı başta olmak üzere birçok kamu binasının savaş uçakları ve helikopterlerle bombalandığı, sivil vatandaşların üzerine tanklardan bomba ve kurşun yağdırıldığı Türkiye'nin en uzun gecesinde yaşananlar hâlâ toplumun hafızasında tazeliğini koruyor. 251 vatandaşımız şehit, 2196 vatandaşımız da gazi olduğu ülkenin dört bir yanında kahramanca direniş öykülerinin yazıldığı o kara günde yaşananları saat saat derledik. Sözcü. 15 Temmuz 2020. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
88. "15 Temmuz Günü MİT Müsteşarı Fidan'ın Genelkurmay Karargahı'ndan Çıkış Anının Görüntüsü Ortaya Çıktı". 2017. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
89. "MİT Müsteşarı Hakan Fidan'ın darbe girişimi öncesi karargahtan çıkış anı". MİT Müsteşarı Hakan Fidan ve Genelkurmay Karargahı. Sözcü. 1 Kasım 2017. 20 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
90. Yıldız, Müyesser (22 Temmuz 2016). "Bu yazıdan sonra Ankara karışacak". odatv.com. 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2016.
91. Hacaloğlu, Hilmi (15 Temmuz 2016). "Jandarma İstanbul'da Köprüleri Trafiğe Kapattı". amerikaninsesi.com. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
92. "Ankara'da jetlerden alçak uçuş". yenisafak.com. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
93. Özbek, Tolga (16 Temmuz 2016). "Cinnetin perde arkası". dha.com.tr. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
94. "Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar kurtarıldı". trthaber.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
95. "Emniyet Genel Müdürlüğü tüm mensuplarını göreve çağırdı". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
96. "Askeri helikopterden MİT'e, MİT'ten askeri helikoptere ateş!". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
97. "Genelkurmay'a giden bütün yollar kesildi!". sozcu.com.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
98. "Atatürk Havalimanı uçuşa kapatıldı". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
99. "36 yıl sonra yapılan darbeyi Tijen Karakaş duyurdu". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
100. "TSK: "Ülke yönetimine bütünüyle el konuldu"". qha.com.ua. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
101. "'Korsan' darbe bildirisini okuyan spiker: Silah zoruyla okuttular. En zor yayınımdı". hurriyet.com.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
102. "BASIN AÇIKLAMASI". tsk.tr. 15 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2016.
103. "BASIN AÇIKLAMASI". tsk.tr. 15 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2016.
104. "TRT Haber'de Okunan Metin: Türk Silahlı Kuvvetleri Yönetime El Koymuştur". haberler.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
105. "ABD: 15 Temmuz gecesi bizden destek istendi". imctv.com.tr. 6 Ağustos 2016. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
106. Hasırcıoğlu, Soner (15 Temmuz 2016). "Çevik Kuvvet binasının etrafında tanklar". dha.com.tr. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
107. "Asker, İstanbul Emniyet Müdürlüğü'nde polisin silahını almaya çalıştı". posta.com.tr. 15 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
108. "Özel harekatçı Gölbaşı'nda yaşananları anlattı: Karşılık verme fırsatımız olmadı, iki F-16 binayı bombaladı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
109. "Asker yönetime el koydu; sosyal medya ağlarına erişimde yavaşlama". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
110. "Darbe sonrası vatandaşlar ATM'lere ve marketlere koştu". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
111. "İstanbul ve Ankara'da toplu taşıma ücretsiz". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
112. "AKP İstanbul İl Başkanı, ilçe binalarının önüne gitme çağrısı yaptı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
113. "Cumhurbaşkanı Erdoğan: Milletimizi meydanlara davet ediyorum; en ağır bedeli ödeyecekler!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
114. "Cumhurbaşkanı Erdoğan, Atatürk Havalimanı'na geliyor". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
115. "TÜM HALKIMIZI DEMOKRASİMİZE SAHİP ÇIKMAMIZ İÇİN MEYDANLARA ÇAĞIRIYORUZ". twitter.com/EmniyetGM. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
116. "Camilere Ezan Talimatı!". yenicaggazetesi.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
117. "Camilerde ezan okunup, "Vatanınıza sahip çıkın" çağrısı yapılıyor". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
118. "1. Ordu Komutanlığı: Bu TSK'nın desteklemediği bir harekettir". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
119. "Küçükçekmece Başsavcılığı'ndan darbe yapan askerlere gözaltı kararı!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
120. "FETÖ ve inkar stratejisi: Mehmet Yurdakul". FETÖ'nün darbe girişimi sırasında Ankara Emniyet Müdürlüğüne iki bomba atan eski pilot üsteğmen Mehmet Yurdakul, savcılık sorgusunda bombalı saldırıyı yaptığını itiraf etmesine rağmen mahkemede inkar etti. Anadolu Ajansı. 13 Mart 2019. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
121. "Ankara Emniyet Müdürlüğü'nü bombalayan pilotlar cezasız kalmadı". Bu sanıklardan eski üsteğmen Mehmet Yurdakul ile aynı uçakta bulunan eski yüzbaşı İlhami Aygül, Ankara Emniyet Müdürlüğünü bombalayan pilotlardı. Anadolu Ajansı. 1 Aralık 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
122. "Ankara Emniyet Müdürlüğü vuruldu". odatv.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
123. "Ankara Emniyeti'ne 2. saldırı". sozcu.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
124. "F-16'lar, darbe girişimi yapanların Sikorksy ve Süper Kobra helikopterlerini vurdu". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
125. "Boğaziçi Köprüsü'ne yürüyenlere silahlı müdahale; 2 ölü!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
126. "AKP reklam kampanyalarının mimarı Erol Olçak ve oğlu öldürüldü!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
127. "Ankara'da helikopterden ateş açıldı; bir kişi hayatını kaybetti". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
128. "MİT: Darbe püskürtüldü; Hulusi Akar kurtarıldı!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
129. "TBMM kampüsüne iki bomba atıldı!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
130. "TBMM bombalandı". 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
131. "Taksim'de alçak uçan jetlerin sonik patlamalarında T24 ve P24'ün camları da kırıldı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
132. "Harbiye Orduevi yakınlarında silah sesleri, ambulanslar sevk edildi". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
133. "Cuntacıların müdahale ettiği CNN Türk yayını yeniden başladı". 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
134. "Sedat Ergin: Hürriyet'i basamıyoruz; silah zoruyla binayı boşalttılar". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
135. "Digiturk yayını kesildi şu an görüntü alınamıyor". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
136. "Cumhurbaşkanlığı'na girmeye çalışan 13 asker gözaltında". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
137. "TÜRKSAT'ı vuran helikopter düşürüldü". bloomberght.com. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
138. "Darbeci askerler TÜRKSAT binasına girmeye çalışıyor". yenisafak.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
139. "Harbiye Orduevi ve TRT binası polis kontrolünde!". haberturk.com. 16 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
140. "Cunta tarafından kesilen Digiturk yayını tekrar başladı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
141. "TRT Geri Alındı". yenicaggazetesi.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
142. "THY: Atatürk Havalimanı'ndan 06.00'dan itibaren uçuşlar yapılacak". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
143. Cenciotti, David (18 Temmuz 2016). "Exclusive: all the details about the air ops and aerial battle over Turkey during the military coup to depose Erdogan". theaviationist.com. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
144. "Erdoğan havalimanında". sol.org.tr. 16 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
145. "Erdoğan: Genel sekreterimi alıp götürdüler, Genelkurmay Başkanımızın durumunu bilmiyorum!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
146. "Savcılık, 'darbeye teşebbüs' soruşturması başlattı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
147. "Bazı HSYK, Yargıtay ve Danıştay üyeleri hakkında yakalama kararı çıkarıldı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
148. "İBB önünde asker ve polis arasında çatışma 5 saat sürdü; 2 sivil hayatını kaybetti". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
149. "İlhan Varank". 15 Temmuz Darbe Girişimi İlhan Varank. Yeni Şafak. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2020.
150. Ercan, Ramazan (14 Temmuz 2020). "FETÖ'nün kanlı darbe girişiminin üzerinden 4 yıl geçti". Türkiye'nin başta askeriye ve emniyet olmak üzere birçok kurumuna sızan ve gerçek emellerini 15 Temmuz'da açığa çıkaran FETÖ'nün, darbe girişiminin üzerinden 4 yıl geçti. Anadolu Ajansı. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2020.
151. "Çengelköy'de çatışma çıktı; Yeni Şafak çalışanı hayatını kaybetti". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
152. "Boğaziçi Köprüsü'nde TOMA'ya tank atışı; 1 sivil hayatını kaybetti, 2 sivil yaralı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
153. "Cumhurbaşkanlığı Sarayı yakınlarında uçaklar bomba attı; 5 ölü!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
154. "Türkiye tarihinde bir ilk; cuntanın askerleri teslim oluyor!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
155. "Genelkurmay'daki cuntacı gruptan yeni açıklama: Yurtta Sulh Harekatına kararlı şekilde devam edilmektedir". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
156. "Genelkurmay'daki cuntacı gruptan yeni açıklama: Yurtta Sulh Harekatına kararlı şekilde devam edilmektedir". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
157. "Türk Telekom binasına giren askerler teslim oldu". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
158. "Acıbadem Telekom binasında çatışma; 1 ölü". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
159. "Kuleli Askeri Lisesi'ne operasyon; 80 öğrenci gözaltına alındı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
160. "Genelkurmay bahçesinden çıkan tank ateş açtı!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
161. "Emniyet: Jandarma Genel Komutanlığı'nda 16 asker ölü ele geçirildi, 250'ye yakın gözaltı var". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
162. "Sivil polisler askerlerin rütbesini söktü!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
163. "Boğaziçi Köprüsü trafiğe açıldı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
164. "Türkiye'de bir ilk; polis, Genelkurmay Başkanlığı'na girdi!". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
165. "Türk havacılık tarihinde ilk; Bursa'dan Tekirdağ'a kadar Marmara hava sahası kapatıldı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
166. "MİT: Nokta operasyonları 1-2 saate bitecek". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
167. "Adana'da askerlerin üsten çıkmasına izin verilmedi". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
168. "Tatvan'da tankların yürütmesine izin verilmedi". haberim13.com. 16 Temmuz 2016. 25 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
169. "Denizli'de 500 asker gözaltına alındı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
170. "Kars'ta tanklar emniyetin kapısına dayanınca, çatışmanın eşiğinden dönülmüş". Sabah.com.tr. 21 Temmuz 2016. 24 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017.
171. "Darbeciler Turkcell'in Gebze'deki merkezini basmış!19.07.2016 - 09:48 | Son Güncelleme: 19.07.2016-9:51 Darbeciler Turkcell'in Gebze'deki merkezini basmış!". milliyet.com.tr. 19 Temmuz 2016. 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2016.
172. "Malatya'daki askeri üs polis tarafından kuşatıldı; silah sesleri geliyor". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
173. "Malatya'da darbeye katılmayan askerler kollarına flama taktı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
174. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kaldığı otele saldırı düzenleyen yüzbaşı yaralı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
175. "40 bordo bereli ile suikast girişimi". aksam.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
176. "Üç helikopterle Erdoğan'ın oteline baskın". sonhaberler.com. 16 Temmuz 2016. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
177. "Erdoğan ayrıldıktan sonra Marmaris'te kaldığı otele helikopterden ateş açıldı, 2 polis şehit oldu". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
178. "Cumhurbaşkanı Erdoğan ayrıldıktan sonra otele saldıranlar helikopterle kaçtı iddiası". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
179. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı bu otelde öldürecekler miydi?". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
180. "Akdeniz Bölge Komutanı gözaltına alındı". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
181. "Gözaltına alınan Tuğamiral Demirhan'a telsiz veren Eski Emniyet Müdürü böyle görüntülendi". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
182. "Toplanan grup Sakarya Valiliği'ni basan askerleri dışarı çıkardı: 8 yaralı". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016.
183. "Şırnak'ta 309 asker darbe teşebbüsü nedeniyle gözaltına alındı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
184. "Erdoğan'a Marmaris'te suikast düzenleyen 25 asker ve onları kaçıran 2 helikopter kayıp". T24. 19 Temmuz 2016. 24 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
185. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kaldığı oteli bombalayan yüzbaşı yaralı". Milliyet. 16 Temmuz 2016. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
186. Paul Thompson (19 Temmuz 2016). "Revealed: How Blackhawk choppers landed at the WRONG address when they stormed a luxury hotel to assassinate Turkey tyrant Erdogan". Daily Mail. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
187. "Erdoğan'a suikasta giden darbeci konuştu!". Akşam Gazetesi. 19 Temmuz 2016. 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
188. "Marmaris'te bir otelde Erdoğan'a suikasta giden darbeci asker konuştu". Karar. 19 Temmuz 2016.
189. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kaldığı otelde çatışma". CNN Türk. 16 Temmuz 2016. 2 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
190. "Erdogan said to have been target of assassination attempt during failed coup". timeofisrael.com. 18 Temmuz 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
191. "Erdogan says he was assassination target". ft.com. 16 Temmuz 2016.
192. "Exclusive: Apl The Details About The Air Ops and Aerial Battle Over Turkey During The Military Coup To Depose Erdoğan" (İngilizce). theaviationist.com. 18 Temmuz 2016. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
193. "Darbe girişimi soruşturmasında 18 bin 44 gözaltı". bloomberght.com. 29 Temmuz 2016. 30 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016.
194. "2745 hakim ve savcı hakkında gözaltı kararı!". evrensel.net. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
195. "10 Danıştay üyesi 'paralel yapı' iddiasıyla gözaltına alındı". evrensel.net. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
196. "Yüksek yargıya tasfiye ve gözaltı; Abdullah Gül döneminde atanan 2 AYM üyesi gözaltına alındı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
197. "161 şehit, 2839 gözaltı". hurriyet.com.tr. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
198. "Gençlik ve Spor Bakanlığı'nda 2.345 kişiyi görevden uzaklaştırıldı". imctv.com.tr. 20 Temmuz 2016. 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2016.
199. "İçişleri'nde operasyon: 8777 personel açığa alındı". cnnturk.com. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
200. "Darbe sonrası büyük operasyonlar: 29 bin 354 kişi açığa alındı". cumhuriyet.com.tr. 19 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2016.
201. Yıldırım: Gülen'in tesliminden başka ABD ile uzlaşmamız olmaz 14 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BirGün, 13 Ağustos 2016, Erişim tarihi: 13 Ağustos 2016.
202. Türk Silahlı Kuvvetleri, TSK3 bin 725 asker TSK'dan ihraç edildi 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sputnik, 21 Ağustos 2016, Erişim tarihi: 21 Ağustos 2016.
203. "Çoğu barış bildirisi imzacısı 330 akademisyen ihraç edildi!". Evrensel. 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017.
204. "Tutuklu general ve amirallerin sayısı 126'ya yükseldi". aa.com.tr. 23 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
205. "Anadolu Ajansı: 2. Ordu Komutanı Orgeneral Adem Huduti gözaltına alındı". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
206. "Orgenaral Akın Öztürk gözaltına alındı". aksam.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
207. "3. Kolordu Komutanı Korgeneral Erdal Öztürk gözaltına alındı". sabah.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
208. "70 general ve amiral gözaltına alındı". zete.com. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
209. "EDOK Komutanı Metin İyidil tutuklandı". aa.com.tr. 19 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
210. "Akıncı 4. Ana Jet Üssü Komutanı tutuklandı". aa.com.tr. 18 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
211. "Ak Parti Genel Başkan Yardımcısı Şaban Dişli'nin kardeşi de gözaltında!". Habertürk. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2016.
212. "8 havacı general Sabiha Gökçen'de gözaltına alındı". evrensel.net. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
213. "İl il darbeci askerler kim isimler tam liste (Yakalama kararı çıkan askerler)". aksam.com.tr. 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
214. "6 general tutuklandı". 17 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
215. "Abidin Paşa kefil oldu Yazgılı serbest kaldı". 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2016.
216. "Kocaeli'de 3 amiral ve bir albay hakkında yakalama kararı". 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
217. "Tuğgeneral Aydoğan Aydın serbest bırakıldı". 22 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2016.
218. "1. Ana Jet Üs Komutanı Tuğgeneral Dursun Pak Serbest Bırakıldı". 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2016.
219. "1. Ordu Komutanlığı Harekat Başkanı gözaltında". evrensel.net. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
220. "Org. Dündar'dan flaş açıklama". sozcu.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
221. 25 Temmuz BBC Türkçe haberi: Af Örgütü'nden Türkiye'ye 'dayak, işkence ve tecavüz' suçlaması 30 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
222. 3 Ağustos 2016 Deutsche Welle Türkçe haberi: Af Örgütü: Darbe zanlılarının akıbeti bilinmiyor 4 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
223. 25 Temmuz 2016 BirGün haberi: Bekir Bozdağ'dan Uluslararası Af Örgütü'nün iddialarına yalanlama 28 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
224. amnesty.org: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Uluslararası Af Örgütü’nün bulgularını sorguladığı konuşmasına Uluslararası Af Örgütü’nün yanıtı 7 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
225. "Başbakan Yıldırım: Bu bir kalkışmadır, henüz darbe değildir; en ağır ceza verilecektir!". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
226. "Bu doğrudan terör olayıdır". ntv.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
227. "Adalet Bakanı Bekir Bozdağ: Ucunda ölüm bile olsa gereği yapılacaktır". t24.com.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
228. "Bahçeli: Hükümetimizin yanındayız". cumhuriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
229. "Kılıçdaroğlu: Demokrasimize sahip çıkıyoruz". ntv.com.tr. 16 Temmuz 2016. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
230. "Kılıçdaroğlu'ndan demokrasi çağrısıKaynak: Kılıçdaroğlu'ndan demokrasi çağrısı". yenicaggazetesi.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
231. "Demokratik siyaset tek çıkış yoludur". hdp.org.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
232. "Fikri Işık: TRT'de okunan bildiri korsandır". ensonhaber.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
233. "Milli Savunma Bakanı: Hulisi Akar'ın karargahta rehin olduğuna dair haberler var". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
234. "TBMM Başkanı: Kılıçdaroğlu ve Bahçeli ile görüştüm, TBMM'yi olağanüstü toplantıya çağırıyorum". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
235. "AB Bakanı Çelik: Derhal kışlalarına dönsünler". haberturk.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
236. "Davutoğlu'ndan ilk açıklama". karsigazete.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
237. "Abdullah Gül: Bunu yapanlar derhal kışlalarına çekilsin". milliyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
238. "Darbe girişiminde bulunan gruba karşı operasyon başladı". evrensel.net. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
239. "Siyasilerden darbe girişimine ortak tepki: Tek çare demokrasi!". 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
240. "Darbe teşebbüsüne karşı tek ses için TBMM'de tarihi toplantı". ntv.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
241. "BTP'den 'darbe'ye sert tepki BTP'den 'darbe'ye sert tepki". btp.org.tr. 20 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
242. "NAMLUSUNU, BOMBASINI VE KURŞUNUNU MİLLETE DÖNDÜRMÜŞ CUNTACILARA SELAM DURMAYACAĞIZ". facebook.com/BBP.org.tr. 15 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
243. "Genel Başkanımız Gültekin Uysal'dan darbe girişimi ile ilgili ilk açıklama". demokratparti.org.tr. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
244. "DSP Genel Başkanı AKSAKAL'dan Tarihi Uyarı". dsp.org.tr. 19 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
245. "(HAP) GENEL BAŞKANI YİĞİT ZEKİ ÖZTÜRK:DARBEYE KARŞI DEVLETİMİZİN, HÜKÜMETİMİZİN TBMM VE CUMHURBAŞKANIMIZIN YANINDA". hakveadaletpartisi.org.tr. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
246. "BASINA VE KAMUOYUNA". hakpar.org.tr. 17 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
247. "Çözüm, Darbe Değildir!". ldp.org. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
248. "DEMOKRASİMİZE KARŞI YAPILAN HAİN DARBE TEŞEBBÜSÜNÜ LANETLİYORUZ..." miladpartisi.org.tr. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
249. "15 Temmuz 2016 Darbe Girişiminin Değerlendirmesi". saadet.org.tr. 22 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
250. "Halkın seçeneği askeri darbe ya da tek adam, tek parti diktatörlüğü değildir!". emep.org. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
251. "Tayyipgiller ve Pensilvanyalı İmam bir kez daha hesaplaştı". kurtuluspartisi.org. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
252. "Komünist Parti Merkez Komitesi Temmuz Değerlendirmesi". kp.org.tr. 18 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
253. "ÜLKEMİZİN GELECEĞİ TANKLARLA DARBEYLE VE İSLAMCI FAŞİZMLE TAYİN EDİLEMEZ BU GERİCİ KARANLIK REJİMİ BİRLEŞEN HALK YIKACAK". odp.org.tr. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
254. "Genel Başkanımız Doğu Perinçek Amerikancı kalkışmayı değerlendiriyor". facebook.com/VatanPartisi. 16 Temmuz 2016. 23 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016.
255. "Birinci Ordu Komutanı Dündar: Küçük bir grubu temsil ediyorlar". milliyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
256. "Komutandan canlı yayında açıklama". meydangazetesi.com.TR. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
257. "Demokrasinin Yanındayız". tff.org. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
258. "Demokrasinin Yanındayız". tbf.org.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
259. "Demokrasi Vazgeçilmezimizdir!". tvf.org.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
260. "TÜSİAD: Demokrasiye hiçbir müdahale kabul edilemez". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
261. "STK'lardan darbe girişimine ortak tepki". tobb.org.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
262. "Duyuru". anayasa.gov.tr. 15 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
263. "DÜN OLDUĞU GİBİ BUGÜN DE DEMOKRASİNİN YANINDA, DARBENİN KARŞISINDAYIZ". barobirlik.org.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
264. "FETÖ'nün darbe girişimi". haberturk.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
265. "Basın Bildirisi". facebook.com/rtuk. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
266. "Başbakan Yıldırım: 15 Temmuz artık demokrasimizin bayramı". birgun.net. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
267. "Davutoğlu: Milletimiz destan yazdı". ntv.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
268. "Erdoğan: ABD'ye sesleniyorum, bu zatı artık Türkiye'ye teslim edin". ntv.com.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
269. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan muhalefete teşekkür telefonu". cnnturk.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
270. "Başbuğ: Bunları yapan Türk askeri değil, terörist". aksam.com.tr. 16 Temmuz 2016. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
271. "Necdet Özel darbe gecesini anlattı". 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
272. "Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı'nın Açıklaması". gyv.org.tr. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
273. "Fethullah Gülen Hocaefendi, darbe girişimini şiddetle kınadı". fgulen.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
274. "Darbe girişimiyle Fethullah Gülen Hocaefendi'nin irtibatlandırılmasıyla ilgili açıklama". fgulen.com. 16 Temmuz 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
275. Toroğlu, Mehmet (17 Temmuz 2016). "Fethullah Gülen: 'Suçlamalar İftira, Darbe İddialarını Uluslararası Komisyon Araştırsın'". amerikaninsesi.com. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
276. 12 Ağustos 2016 soL haberi: Fethullah Gülen'den yeni açıklama: Türk hükümetini işbirliğine çağırıyorum 13 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
277. "OHAL 3 ay daha uzatıldı". BBC Türkçe. 3 Ekim 2016. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017.
278. "Son dakika… OHAL yedinci kez uzatıldı". Sözcü. 18 Nisan 2018. 19 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2018.
279. "Darbe girişimi sonrası dolar 3 lirayı geçti". t24.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
280. "Dolar darbe girişiminin ardından fırladı". cnnturk.com. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
281. "Dolar fiyatları ne kadar oldu? - İşte 18 Temmuz 2016 dolar kuru". milliyet.com.tr. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
282. "Tedirginlikle beraber dolar kuru 3 TL'yi aştı". karar.com. 20 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
283. "Türk Lirası dibe vurdu". dw.com. 21 Temmuz 2016. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2016.
284. "Borsa darbe girişimi ertesi yüzde 7,08 aşağıda (11 ayın en sert düşüşü)". ntv.com.tr. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
285. Gürsel, Seyfettin (18 Temmuz 2016). "Darbe girişiminin ardından ekonomi". t24.com.tr. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
286. "Moody's Türkiye'yi "Çöpe Atabileceğini" Duyurdu, Piyasa Tepkili". haberler.com. 20 Temmuz 2016. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2016.
287. "S&P not indirdi, Türk Lirası tüm zamanların en düşüğünü gördü". t24.com.tr. 20 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
288. "Leman'ın "darbe özel sayısı"nın yayımı durduruldu". birgun.net. 20 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
289. "Fethullah Gülen'in tüm kitapları yasaklandı". sol.org.tr. 29 Temmuz 2016. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016.
290. "Gazetecilerin üçte biri işsiz kaldı" 5 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. 3 Ekim 2016. En son 4 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
291. "Taraf ve Zaman gazetesi OHAL kararı ile kapatıldı; işte kapatılan radyolar, dergiler, gazeteler ve televizyonlar". t24.com.tr. 27 Temmuz 2016. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
292. "Gülen röportajını yayınlamak isteyen kanalın lisansı iptal edildi". sol.org.tr. 29 Temmuz 2016. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2016.
293. "RTÜK'ten flaş karar: O kanalların lisansı iptal edildi". karsigazete.com. 19 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2016.
294. Aktaş, Yıldız (19 Temmuz 2016). "RTÜK, FETÖ ile ilişkili radyo ve televizyonların lisanslarını iptal etti". aa.com.tr. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
295. "OHAL kararnamesi kapsamında 45 gazete kapatıldı!". sabah.com.tr. 27 Temmuz 2016. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
296. Aydın, Murat (16 Temmuz 2016). "Halk marketlere ve fırınlara akın etti". cnnturk.com. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
297. "İstanbul ve Ankara'da toplu taşıma ücretsiz". sabah.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
298. "Toplu ulaşım ücretsiz". yeniasir.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
299. "KOCAELİ'DE ULAŞIM YİNE ÜCRETSİZ!". bizimkocaeli.com. 18 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
300. "Konya'da toplu ulaşım ücretsiz". yenikonya.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
301. "Malatya'da toplu taşıma ücretsiz". malatyaguncel.com. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
302. "Samsun'da ulaşım Pazartesi'ye kadar ücretsiz". hurriyet.com.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
303. "Otobüsler Gün Boyu Ücretsiz". 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
304. "Uşak'ta Üç Gün Boyunca Halk Otobüsleri Ücretsiz". haberturk.com. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
305. "Kamu kurumlarında izinler iptal". 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2016.
306. "Kamu kurumlarında izinler iptal". ntv.com.tr. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
307. "Bütünleme ve Mezuniyete Üç Ders Sınavları Hakkında". ankara.edu.tr. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
308. "Yaz Okulu Vize Sınavları Duyurusu". itu.edu.tr. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
309. "Pedag. Form. Arasınav İptal Duyurusu". mersin.edu.tr. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
310. "Bilgilendirme Toplantısının İptali Hakkında". inonu.edu.tr. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
311. Altıntaş, Mehmet (17 Temmuz 2016). "Gediz'de halk konseri iptal edildi". dha.com.tr. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
312. "Caz Festivali'nde 'darbe' etkisi: Sanatçılar İstanbul'a gelemiyor, bazı konserler iptal". kulturservisi.com. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
313. "Kırkpınar'da şenlikler iptal". haberturk.com. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
314. "One Love Festival'i iptal". cnnturk.com. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
315. "MASSTIVAL 2016 İPTALİ HAKKINDA". facebook.com/masstival2016. 28 Temmuz 2016. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2016.
316. "Bu gece gerçekleşmesi planlanan Yeni Türkü konserimiz ileri bir tarihe ertelenmiştir..." facebook.com/Kadikoysahne. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
317. Demir, Mahir (18 Temmuz 2016). "Darbe, sanatı da vurdu". yarinabakis.com. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
318. "DUYURU". facebook.com/baskasinema. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
319. "18 TEMMUZ tarihinde gerçekleşmesi planlanan Candan Erçetin ve Kardeş Türküler etkinliği 24 AĞUSTOS tarihine ertelenmiştir". enkasanat.org. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
320. "Duyuru". antalyaspor.com.tr. 16 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
321. "Monaco, İstanbul'a gelmek istemiyor". birgun.net. 18 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
322. "Futbolcu Gomez Türkiye'den ayrılıyor". dw.com. 20 Temmuz 2016. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
323. "Darbe Girişimi Turizmi Vurdu…". bodrumhaber.com. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
324. "Türkiye tatillerine ücretsiz iptal seçeneği". dw.com. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
325. "17-18 Temmuz ABD Seferleri". turkishairlines.com. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
326. "THY: 925 sefer iptal edildi". birgun.net. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
327. "Birçok ülke uçak seferlerini iptal etti. Darbe girişimi turizm sektörünü vurdu". airlinehaber.com. 18 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
328. "Turizme de darbe!". turizmdebusabah.com. 17 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016.
329. "Sızıntı dergisinin kapağındaki darbe şifreleri". 5 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
330. "Sosyal medyayı sallayan Zaman reklamı iddiası..." Hürriyet. 1 Ağustos 2016. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
331. "Darbenin şifresini fetö medyasına gömmüşler". 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2019.
332. "Darbe Çağrışımlı Reklam ve Afişler Iddianamede". haberler.com. 11 Nisan 2017. 5 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
333. "Osman Özsoy açıklamalar". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2017.
334. "FETÖ tetikçisi Emre Uslu önce tarih verdi sonra kıvırdı!". Fetullahçı Terör Örgütü'nün teröristbaşı Fetullah Gülen'in yardakçısı Emre Uslu sosyal medya üzerinden darbe girişimini haber vermiş.. A Haber. 16 Temmuz 2016. 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2020.
335. "Tuncay Opçin: "Yatakta basıp şafakta asacaklar"". Sahte Balyoz belgelerini hazırladığı iddiasıyla aranan firardaki Cemaatçi isim Tuncay Opçin, olaylardan bir gün önce, 14 Temmuz'da "yatakta basıp, şafakta asacaklar" mesajıyla adeta darbe olacağı mesajı verdi. OdaTv. 16 Temmuz 2016. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020.
336. "Sabah: "Yatakta basıp şafakta asacaklar" diyen Tuncay Opçin'i Teksas'ta bulduk". Opçin'in 'Balyoz'da kumpas'tan 75 yıl hapsi isteniyor. T24. 27 Eylül 2016. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020.
337. "Kumpasçı Tuncay'ı 'şafak'ta bulduk". SABAH, alçak darbe girişiminden bir gün önce Cumhurbaşkanı Erdoğan için "Yatakta basıp şafakta asacaklar" diye tweet atan FETÖ monşeri Tuncay Opçin'i ABD Teksas'ta buldu. Sabah. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020.
338. "FETÖ'nün inkar stratejisi: Muhammet Tanju Poshor". Fetullahçı Terör Örgütü'nün (FETÖ) ihanet girişimi sırasında, TRT binasını işgal edip sözde darbe bildirisinin okunmasını sağlayan eski Albay Muhammet Tanju Poshor, görevli olduğu Kosova'dan darbe için geldiğini inkar etti. Anadolu Ajansı. 2 Mart 2019. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
339. "Kumpas sanığı darbe tutuklusu kritik isim "sosyal demokratım" dedi". İddianamede ifadesine yer verilen Poshor, “Ben kesinlikle cemaatçi değilim, tasvip etmiyorum. Dünya görüşüm onlardan çok farklıdır. Ben sosyal demokrat dünya görüşüne sahibim” dedi. Oda TV. 9 Mayıs 2017. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
340. "Gülen Cemaati: Nereden nereye?". Al Jazeera Turk - Ortadoğu, Kafkasya, Balkanlar, Türkiye ve çevresindeki bölgeden son dakika haberleri ve analizler. 19 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020.
341. "Gülen'in 1999'da yayınlanan olay videosu: "Sivrilirsek sonumuz Cezayir gibi olur"". Medyascope. 18 Ağustos 2016. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020.
342. ŞENER, Nedim. "Eski MİT Müsteşarı Atasagun: 'Gülen ABD'nin yeşil kuşak projesidir'". www.hurriyet.com.tr. 9 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020.
343. "'Akıncı' üssünün adı 'Mürted' olarak değişti". Hürriyet. 6 Eylül 2016. 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
344. "Akıncı Üssü darbe girişimi davasında ara karar". CNN Türk. 11 Ocak 2020. 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
345. "TBMM'ye bomba atan pilot önce gizledi...Sonra itiraf etti!". Hürriyet. 8 Ağustos 2016. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
346. "Filo komutanı Karakuş görüntü ve ses kayıtlarını inkar etti". Anadolu Ajansı. 6 Eylül 2017. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
347. "Darbe üssünde o gece: Hakan Karakuş". Anadolu Ajansı. 8 Nisan 2017. 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
348. "Darbe üssünde o gece: Hakan Evrim". Anadolu Ajansı. 5 Nisan 2017. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
349. "İşte darbe girişimi yöneten siviller!". Hürriyet. 31 Mart 2017. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
350. "FETÖ ihanete böyle hazırlandı: Ankara'daki darbeye hazırlık toplantıları". Fetullahçı Terör Örgütü elebaşı Fetullah Gülen'in talimatının ardından sivil imamların başkanlığında Ankara'nın birçok yerinde darbeye hazırlık toplantıları yapıldı. Anadolu Ajansı. 18 Nisan 2019. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
351. "Akıncı Üssü'nde bulunanların "akla zarar" gerekçeleri". Milliyet. 15 Ağustos 2017. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
352. "Kaynak Holding kurucusundan FETÖ itirafı". Kaynak Holding'in kurucu ortaklarından olan ve hakkında terör örgütüne üye olmak suçundan dava açılan Adnan Dinçer, FETÖ elebaşı Gülen'in '5. kat' sırrını deşifre etti. Borsa Gündem. 21 Mart 2018. 21 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
353. Ergin, Sedat (4 Ekim 2017). "Kemal Batmaz Pensilvanya'da Fetullah Gülen'in yanında kalmış". 15 Temmuz darbe girişiminin en kilit isimlerinden biri olan, o geceyi darbenin merkezi Akıncı Üssü’nde geçirdiği güvenlik kameralarıyla saptanan Kemal Batmaz’ın 1 Ocak 2016 tarihinde gittiği ABD’de havaalanında kendisini sorgulayan Amerikalı görevlilere “Pensilvanya’da İmam Muhammed Fethullah Gülen’in yanında kalacağı” yolunda verdiği ifadenin resmi belgesi gün ışığına çıktı. Hürriyet. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
354. "FETÖ'nün darbe girişimini Akıncı Üssü'nden yöneten "sivil imamlardan" Kemal Batmaz, "yönetici sıfatıyla" bütün eylemlerden sorumlu tutularak 79 kez ağırlaştırılmış müebbet ve 3 bin 901 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı". AA muhabirinin dava dosyasından derlediği bilgilere göre, Batmaz'ın darbe girişimiyle ilgili hazırlıklar kapsamında birçok kez ABD'ye giderek elebaşı Gülen ile görüştüğü tespit edildi. 1 Ocak 2016'da ABD'ye girişi sırasında Newark Havaalanı gümrük görevlilerince şüphe üzerine mülakata alınan Batmaz, Yavuz Ulusoy isimli arkadaşıyla Pensilvanya'da "İmam Muhammed Fetullah Gülen"in yanında kalacağını belirtti. Anadolu Ajansı. 27 Kasım 2020. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020.
355. "'Akıncı Üssü'ne hayvancılık belgeseli çekmeye gitmiş'". Anadolu Ajansı. 3 Ağustos 2017. 17 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
356. Atilla, Toygun. "Adil Öksüz portresi: FETÖ'nün 'sır'rı". Hürriyet. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020.
357. "Adil Öksüz'ün FETÖ elebaşı Fetullah Gülen ile görüntüsü". Anadolu Ajansı. 3 Kasım 2016. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
358. "Akıncı Üssü neden 15 Temmuz soruşturmalarında kilit konumda?". BBC Türkçe. 1 Ağustos 2017. 17 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
359. "Adil Öksüz'ün ByLock yazışmaları ortaya çıktı: Gülen ile 'darbe' iması". BirGün. 17 Ocak 2020. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
360. "2 FETÖ'cü itiraf etti". Sabah. 20 Temmuz 2016. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
361. "FETÖ'cü itirafçı asker sayısı 100'e yaklaştı". Anadolu Ajansı. 25 Ocak 2018. 24 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
362. "Darbe üssünde o gece: Müslim Macit". Anadolu Ajansı. 7 Haziran 2017. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020.
363. "Külliye'nin önünü bombalayan pilottan çarpıcı itiraflar | GAZETE VATAN". www.gazetevatan.com. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
364. "Ve Orgeneral Akar'ın yaveri itiraf etti!". www.cumhuriyet.com.tr. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
365. "ABD'den 15 Temmuz ihaneti için dönmedi". Milliyet. 7 Ağustos 2016. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020.
366. Bellek. Hulusi Akar'a Çağrı: Yırt O Gömleği (Yazı kaleme 20 Şubat 2016 tarihinde kaleme alınmıştır). Kırmızı Kedi. 2020. s. 124. ISBN 9786052986165.
367. "Darbe girişiminde FETÖ'yü işaret eden deliller". 15 Temmuz darbe girişiminin ardından hazırlanan iddianameler, ortaya çıkan belge ve görüntüler, darbe girişiminin FETÖ tarafından yapıldığını açık bir şekilde gösteriyor. Anadolu Ajansı. 29 Mart 2017. 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
368. Erkin, Aytunç (1 Mart 2019). "30 bin kripto FETÖ'cü TSK içinde hala aktif". Sözcü. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020.
369. "TSK'da halen aktif görevde 35 Bin FETÖ'cü var!". Karadeniz Gazete. 4 Haziran 2020. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020.
370. "Yargıtayın FETÖ'nün darbe girişimine ilişkin ilk onama kararının gerekçesi açıklandı". Yargıtay 16. Ceza Dairesinin, FETÖ'nün darbe girişimine ilişkin ilk onama kararının gerekçesi tamamlandı. Gerekçede, darbenin tamamlanmış olup olmamasına bakılmaksızın TCK'da yer alan en ağır yaptırım gerektiren suçlardan olduğu tespiti yapıldı. Anadolu Ajansı. 17 Temmuz 2017. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.
371. "Boğaziçini Bırak Amerika Destekli Fetullaha Bak". www.sozcu.com.tr. Erişim tarihi: 2021-02-06.
372. "Yargıtay 62 darbe davasında karar verdi". Anadolu Ajansı. 21 Aralık 2019. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.
373. ŞENER, Nedim. "'15 Temmuz'u FETÖ ABD ile yaptı'". www.hurriyet.com.tr. Erişim tarihi: 2021-02-06.
374. "ABD Dışişleri Bakanlığı, Soylu'nun iddiasına yanıt verdi: 15 Temmuz'un arkasında ABD'nin olduğu iddiası 'temelsiz ve gerçek dışı'". www.cumhuriyet.com.tr. Erişim tarihi: 2021-02-06.
375. "Kudüs TV Genel Yayın Yönetmeni: Erdoğan, Süleymani'nin 15 Temmuz'da Türkiye için ne yaptığını biliyor". Independent Türkçe. 7 Ocak 2020. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
376. "Abdulkadir Selvi: 15 Temmuz'dan üç gün önce İran'ın darbeden haberi vardı, ordusu alarma geçti". Tr724. 4 Ocak 2018. 7 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.

Dış bağlantılar

• YouTube'da TRT'de okunan darbe bildirisi
• YouTube'da TBMM'nin bombalanma anı
• OHAL kapsamında çıkarılan KHK'lere dayanarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kapatılan kurum ve ihraçlara ilişkin bir yıllık rapor
• The Network - Uncovering facts behind attempted coup in Turkey 3 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TRT World'ün darbe hakkında hazırladığı video.
• teşebbüs: 15 temmuz askeri darbe girişimi 16 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TRT Haber: Geceden Şafağa 15 Temmuz Belgeseli 20 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 15 Temmuz Belgeseli - O Gece. Bölüm 1, Bölüm 2, Bölüm 3, Bölüm 4
• TRT World - Until We Take Control: The Story of the Failed Coup In Turkey
• TÜRKİYE’DE GERÇEKLEŞEN 15 TEMMUZ DARBE GİRİŞİMİNİN ARKASINDAKİ FETULLAHÇI TERÖR ÖRGÜTÜ (FETÖ)
• Vikikaynak'ta 15 Temmuz darbe girişimi ile ilgili metin bulabilirsiniz.
• Wikimedia Commons'ta 15 Temmuz darbe girişimi ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.