Türk lirası

Türk lirası (TL; sembol: ₺; kod: TRY), Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde resmî olarak, Suriye Geçici Hükûmetinin kontrol ettiği bölgelerde[3] ise gayr-i resmî olarak kullanılan para birimidir. Alt birimi kuruş olan Türk lirasının basma ve yönetme faaliyetleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından sürdürülür.[4] Türk lirasının alt birimi kuruştur.

Türk lirası
1 Türk lirası 200 Türk lirası
ISO 4217 Kodu	TRY (2005 yılından önce TRL)
Kullanıcı(lar)	Türkiye Cumhuriyeti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Resmi olmayan	Suriye Geçici Hükûmeti [1]
Enflasyon	%14,97 (TÜİK, Ocak 2021)[2]
Altbirim
1/100	Kuruş
Sembol	₺
Madenî paralar	1 kr, 5 kr, 10 kr, 25 kr, 50 kr, ₺1
Banknotlar	₺5, ₺10, ₺20, ₺50, ₺100, ₺200
Merkez bankası	Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Website	www.tcmb.gov.tr
Yazıcı	TCMB Banknot Matbaası
Website	www.tcmb.gov.tr
Darphane	Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü
Website	www.darphane.gov.tr

Türk lirasının küresel açıdan itibarını yükseltmek ve çeşitli karışıklıklara son vermek amacıyla paradan altı sıfır atılarak, Türk lirası 31 Ocak 2005'te geçici olarak tedavülden kaldırılmış ve yerine Yeni Türk lirası kullanılmaya başlanmıştır. YTL'nin alt birimi Yeni Kuruş'tur. YTL'den TL'ye geçişin tamamlanması nedeniyle 1 Ocak 2009 tarihinde yeniden tedavüle girmiştir. Fakat 2009'da tedavüle giren paralarda YTL'de olduğu gibi 6 sıfır bulunmamaktadır.

Bugüne kadar Türk lirasının ön yüzünde sadece Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'nün resimleri bulunmuştur. İsmet İnönü'nün resmi sadece cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde (1938-1950) Türk lirasının ön yüzünde yer almıştır. Bunun nedeni ise Osmanlı döneminden beri bir gelenek halini almış ve Osmanlı harici pek çok devlet tarafından da kullanılan bir yöntem olan paranın ön yüzüne o zamanki devlet başının resmini koymaktır. Bu gelenek 30 Aralık 1925’te kabul edilen 701 sayılı “Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun”la resmileşmiştir. Bu yüzden Cumhurbaşkanı olduğu süre içinde İsmet İnönü'nün resmi paranın ön yüzünde kullanılmıştır. Fakat bu kanun 1952'de Adnan Menderes'in başkanlık yaptığı hükûmet tarafından değiştirilmiş ve Türk lirasının üstünde o zamanki devlet başının değil sadece Mustafa Kemal Atatürk'ün resminin bulunması kararı alınmıştır. Bu yüzden Türk lirasının önünde resimleri kullanılan tek devlet büyükleri Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü olmuştur.[5][6] Ayrıca Yunus Emre, II. Mehmed, Mehmet Akif Ersoy ve Cahit Arf gibi Türk büyüklerinin portreleri ise Türk lirasının bazı emisyonlarının arka yüzünde yer almıştır.

Tarihi

İlk lira Sultan Abdülmecid döneminde 5 Ocak 1843’te Osmanlı lirası adıyla basıldı. Kâğıt para basılmadan önce kullanılan bu Osmanlı altın parasına Sarı lira denirdi. 2 Haziran 1854’te çeyrek lira ve 18 Şubat 1855’te de iki buçukluk ve beşibiryerdelerin basılmasına başlandı.[7]

Cumhuriyet'in ilanından sonra 30 Aralık 1925 tarih ve 701 Sayılı Mevcut Evrak-ı Nakdiye'nin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun kabul edilerek ilk Türk banknotlarının bastırılmasına karar verilmiştir.[8]

1927'de dolaşıma çıkarılan, ön yüzünde Atatürk'ün bir portresinin yer aldığı banknot

Cumhuriyet dönemindeki ilk kâğıt paralar Türkiye'nin kendi merkez bankası henüz olmadığından 1927'de Birleşik Krallık'ta, Thomas de la Rue şirketi tarafından 88 bin Britanya altınına basılmıştır. (30 Haziran 1930 tarihinde Resmî Gazete'de 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu yayımlanmış, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyete geçmiştir.) 1927'de Harf Devrimi henüz gerçekleşmediği için paraların üzerinde Latin harfleri yoktu. 1927 yılında basılan 1, 5 ve 10 lirada Atatürk'ün portresi filigranda gözükmekteydi. Diğer paralarda ise Atatürk hem filigranda hem de resim olarak gözükmektedir. İlk paraların üzerinde Osmanlı Türkçesi ve Fransızca yazılar ile dönemin Maliye Bakanı Mustafa Abdülhalik Renda'nın imzası vardı. Paraların yeniden Latin harfleriyle piyasaya çıkması büyük bir masraf olduğu için 1927'de basılan paralar 1928'deki Harf Devrimi'nden sonra da yıllarca yürürlükte kalmıştır. 1937'de tedavüle giren Latin harfli paraların hepsinde Atatürk portreleri bulunmaktaydı.[9]

Eylül 1927'den 11 Kasım 1938'e kadar basılan kâğıt paraların üzerinde Atatürk'ün portreleri yer almıştır. 1938 yılında Atatürk vefat ettikten sonra İsmet İnönü cumhurbaşkanı olduğu için kanun gereği banknotlarda İnönü'nün portresi kullanılmıştır. 1952 yılında yürürlüğe giren 5. emisyon banknotlarında Demokrat Parti hükûmeti tarafından banknotlara tekrar Atatürk'ün portresinin konulması kararı alınmıştır.[6]

Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze kadar 9 emisyon grubunda 24 farklı değerde, 126 tertip banknot dolaşıma çıkarılmıştır. İlk altı emisyon grubundaki banknotların tamamı ile Yedinci Emisyon Grubundaki banknotların bir kısmı değişik tarihlerde dolaşımdan kaldırılmış ve 10 yıllık zamanaşımı sürelerinin sonunda değerlerini yitirmiştir.

Simgesi

TCMB tarafından, Türk lirasının itibarının perçinlenmesi ve dünyada bilinirliğinin artırılması amacıyla 8 Eylül 2011 tarihinde TL Simgesi Yarışması düzenlenmiş, yarışma sonucunda yeni simge belirlenerek 1 Mart 2012 tarihinde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulmuştur.[10]

Tülay Lale'nin tasarımı yeni simge (₺), yarım çıpa halindeki L harfi içine yerleştirilmiş yukarı doğru çift çizgili küçük T harfinden oluşmaktadır. Çift çizgi doğu-batı köprüsü ve istikrarı, çıpa ise yükselişi ve güveni temsil eder.[11]

Türk lirası simgesi, söylenişinin aksine para değerinin soluna konur. (₺5, ₺10, ₺20...)

• 
  Ölçüler ve format
• 
  Türk lirası simgesi[12]

Emisyonlar

Birinci emisyon

Dönemin Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komisyon tarafından 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1.000 liralık kupürlerden oluşan banknotlar belirlenmiş; bir Birleşik Krallık firması olan De La Rue tarafından filigranlı kâğıtlara kabartma olarak basılmıştır.

Bu emisyon grubundaki banknotlar 1928'deki Harf Devrimi'nden önce bastırıldığı için ana metinleri Arap harfleriyle, kupür değerleri ise Fransızca olarak yazılmıştır.

Bu banknotlar 5 Aralık 1927 tarihinde dolaşıma çıkarılmıştır. Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler ise, 4 Aralık 1927 tarihinden itibaren dolaşımdan çekilerek 4 Eylül 1928 tarihinde değerlerini yitirmişlerdir.

Birinci emisyon (E1 serisi) (1927)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		1 Lira	90 × 166 mm	Zeytuni yeşil	Meclis Binası, Ankara Kalesi, karasabanla çift süren bir köylü	Eski Başbakanlık Binası	5 Aralık 1927	25 Nisan 1939
		5 Lira	94 × 170 mm	Koyu mavi	Ankara Kalesi, Bozkurt ve Meclis Binası	Ak Köprü	5 Aralık 1927	15 Ekim 1937
		10 Lira	99 × 175 mm	Eflatun	Ankara Kalesi ve Bozkurt	Ankara Kalesi'nden bir görünüm	5 Aralık 1927	16 Mayıs 1938
		50 Lira	108 × 185 mm	Kahverengi ve zeytuni yeşil	Ortada bir motif, sağda Atatürk portresi	Afyonkarahisar şehrinden bir görünüm	5 Aralık 1927	1 Nisan 1938
		100 Lira	112 × 189 mm	Zeytuni yeşil	Atatürk portresi	Bir köy resmi	5 Aralık 1927	1 Mart 1938
		500 Lira	120 × 194 mm	Kahverengi ve sarı	Solda Sivas Gökmedrese, sağda Atatürk portresi	Sivas şehrinden bir görünüm	5 Aralık 1927	15 Haziran 1939
		1.000 Lira	124 × 201 mm	Koyu mavi	Atatürk portresi	Sakarya demiryolu hattı	5 Aralık 1927	15 Haziran 1939
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

İkinci emisyon

3 Ekim 1931 tarihinde Merkez Bankası faaliyete geçmiş para basma yetkisi bu kuruluşa verilmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurulduktan sonra, Harf Devrimi'nden önce basılan eski yazılı banknotlar, yeni harfler ile basılmış yeni banknotlarla değiştirilmiştir.

Latin alfabesi ile hazırlanmış yeni banknotlar, 9 farklı değerde ve 11 tertipten oluşmaktadır. Söz konusu banknotlardan 50 kuruşluk olanı Almanya'da, diğerleri ise Birleşik Krallık'ta bastırılmıştır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından dolaşıma ilk çıkarılan banknot olan 5 Türk liralık banknotu da içeren İkinci Emisyon Grubu banknotlar, 1937-1944 yılları arasında tedavüle çıkarılmıştır.

İkinci Emisyon Grubu içinde hem Atatürk, hem de İnönü portreli banknotlar yer almaktadır.

Bu emisyon grubu içinde Birleşik Krallık'ta bastırılan ancak, II. Dünya Savaşı sırasında banknotları Türkiye'ye getiren geminin Pire Limanında hücuma uğrayıp batması sonucunda denize dökülen İnönü portreli 50 kuruşluk ve 100 Türk liralık banknotlar ile yine Birleşik Krallık'ta bastırılan ancak, Londra'daki bir hava hücumu sırasında basıldığı matbaa zarar gören 50 Türk liralık banknotlar dolaşıma verilmemiştir.[13]

İkinci emisyon (E2 serisi) (1937 - 1942)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		50 Kuruş	55 × 125 mm	Ön yüz: Sarı ve açık yeşil Arka yüz: Yeşil ve kahverengi	İsmet İnönü'nün portresi	Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Eski İdare Merkezi Binası	26 Haziran 1944	1 Ağustos 1947
		1 Lira	60 × 135 mm	Mor		Boğaziçi'nden bir görünüm	25 Nisan 1942	1 Ağustos 1947
		2,5 Lira	65 × 145 mm	Zeytuni yeşil	Atatürk portresi	Ankara Zafer Anıtı	25 Nisan 1939	15 Temmuz 1952
		5 Lira	70 × 155 mm	Ön yüz: Mavi Arka yüz: Yeşil		Güvenlik Anıtı	15 Ekim 1937	10 Kasım 1952
		10 Lira	75 × 165 mm	Kiremit rengi		Ankara Kalesi'nden bir görünüm	16 Mayıs 1938	2 Haziran 1952
		50 Lira	80 × 175 mm	Eflatun		Ankara keçileri	1 Nisan 1938	2 Haziran 1952
		100 Lira	85 × 185 mm	Koyu kahverengi		Çanakkale Boğazı'ndan bir görünüm	1 Mart 1938	15 Ekim 1942
		500 Lira	90 × 195 mm	Zeytuni yeşil		Rumelihisarı'ndan bir görünüm	15 Haziran 1939	24 Nisan 1946
					İsmet İnönü'nün portresi		18 Kasım 1940	24 Nisan 1946
		1.000 Lira	95 × 205 mm	Arduvaz mavisi	Atatürk portresi	Güvenlik Anıtı	15 Haziran 1939	24 Nisan 1946
					İsmet İnönü'nün portresi		18 Kasım 1940	24 Nisan 1946
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

Üçüncü emisyon

Tamamı İsmet İnönü portreli olarak bastırılmıştır. 1942-1947 yılları arasında dolaşıma çıkarılmıştır. 6 farklı değerde, 7 tertip olarak Birleşik Krallık, Almanya ve ABD'de bastırılmıştır.

Üçüncü emisyon (E3 serisi) (1942 - 1947)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		2,5 Lira	65 × 145 mm	Eflatun ve kahverengi	İsmet İnönü'nün portresi	Ankara Halkevi	27 Mart 1947	15 Temmuz 1952
		10 Lira	65 × 155 mm	Turuncu ve bej		Mahalli giysiler içinde üç Türk köylü kadını	15 Ocak 1942	1 Nisan 1950
		50 Lira	80 × 175 mm	Ön yüz: Eflatun ve yeşil Arka yüz: Eflatun		Ankara keçileri	25 Nisan 1942	1 Aralık 1951
		100 Lira	75 × 175 mm	Kahverengi		Üzüm salkımı tutan kız	15 Ağustos 1942	25 Nisan 1946
		500 Lira	85 × 185 mm	Zeytuni yeşil		Ankara Sanat Okulu'nda uygulamalı ders yapan öğrenciler	24 Nisan 1946	15 Nisan 1953
		1.000 Lira	95 × 195 mm	Mavi		İzciler	24 Nisan 1946	15 Nisan 1953
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

Dördüncü emisyon

2 farklı değerde, 3 tertip olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde bastırılmıştır. 1947 ve 1948 yıllarında dolaşıma çıkarılan banknotların tamamı İsmet İnönü portreli olarak bastırılmıştır.

Dördüncü emisyon (E4 serisi) (1947 - 1948)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		10 Lira	75 × 165 mm	Kırmızı	İsmet İnönü'nün portresi	III. Ahmet Çeşmesi	17 Şubat 1947	2 Haziran 1952
				Açık kahverengi			15 Eylül 1948
		100 Lira	83 × 181 mm	Yeşil		Rumeli Hisarı'ndan bir görünüm	18 Temmuz 1947	10 Ekim 1952
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

Beşinci emisyon

Beşinci Emisyon Grubu banknotlar, 7 farklı değerde, 32 tertip olarak basılmış ve 1951-1971 yılları arasında dolaşıma çıkarılmıştır.

Dolaşıma verilen banknotlar 1958 yılında Banknot Matbaası kuruluncaya kadar Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık veya Almanya'da bastırılmış olup Türkiye'de basılan ilk banknot Beşinci Emisyon Grubu III. Tertip 100 Türk liralık banknottur. Halk arasında "Mor Binlik" olarak adlandırılan 1.000 Türk liralık banknot da bu emisyon grubu içinde yer almaktadır.

Beşinci emisyon (E5 serisi) (1952 - 1971)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		2,5 Lira	65 × 145 mm	Kırmızımtrak eflatun	Atatürk portresi	Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezi Ankara Eski Binası	15 Temmuz 1952	20 Ekim 1966
		5 Lira	68 × 150 mm	Mavi		Fındık toplayan köylü kızları	10 Kasım 1952	8 Ocak 1968
		10 Lira	71 × 155 mm	Yeşil		Edirne Meriç Köprüsü	2 Haziran 1952	4 Temmuz 1966
		50 Lira	74 × 160 mm	Kahverengi		Ulus'taki Zafer Anıtı'ndan bir figür	1 Aralık 1951	7 Mayıs 1979
		100 Lira	80 × 170 mm	Zeytuni yeşil		Gençlik Parkı'ndan bir görünüm	10 Ekim 1952	12 Nisan 1976
		500 Lira	80 × 170 mm	Kahverengi		İstanbul Sultan Ahmet Camii, Dikilitaş ve Hipodrom	15 Nisan 1953	1 Eylül 1976
		1.000 Lira	80 × 170 mm	Eflatun		Rumeli Hisarı'ndan Boğaziçi'nin bir görünümü	15 Nisan 1953	7 Mayıs 1979
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

Altıncı emisyon

E6 banknotlar 7 farklı değerde, 18 tertipten oluşmaktadır. 1966-1983 yılları arasında dolaşıma çıkarılan bu banknotlardan I. Tertip 20 Türk lirası Birleşik Krallık'ta, diğerleri ise Türkiye'de basılmıştır.

Altıncı emisyon (E6 serisi) (1966–1983)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		5 Lira	135 × 60 mm	Eflatun	Atatürk portresi	Manavgat Şelalesi'nden bir görünüm	8 Ocak 1968	16 Mayıs 1983
		10 Lira	140 × 65 mm	Zeytuni yeşil		Kız Kulesi	4 Temmuz 1966	21 Eylül 1981
		20 Lira	143 × 66 mm	Kırmızı		Anıtkabir	15 Haziran 1966	21 Ağustos 1987
		50 Lira	160 × 71 mm	Açık kahverengi		Topkapı Sarayı'ndaki Mermer Çeşme	9 Nisan 1976	21 Ağustos 1987
		100 Lira	170 × 77 mm	Ön yüz: Yeşil Arka yüz: Kahverengi		Ağrı Dağı	15 Mayıs 1972	5 Mayıs 1986
		500 lira	170 × 80 mm	Zeytuni yeşil ve mavi		İstanbul Üniversitesi Girişi	1 Eylül 1971	15 Haziran 1984
		1000 lira	170 × 82 mm	Mor		Boğaziçi Köprüsü	29 Mayıs 1978	29 Eylül 1986
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

Yedinci emisyon

1979 yılından itibaren dolaşıma verilmeye başlanan E7 grubu banknotlar 2002 yılı itibarıyla 15 farklı değerde, 36 tertipten oluşmaktadır. Banknotların tamamı Türkiye'de basılmıştır.

E7 Emisyon Grubu banknotlar 1 Ocak 2006 tarihinde tedavülden kaldırılmıştır.

1980'li yıllar serileri

Yedinci emisyon (E7 serisi) (1979 - 1989)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		10 Lira	122 × 55 mm	Pembe ve zeytuni yeşil	Atatürk portresi	Atatürk'e çiçek sunan çocuk öğrenci grubu	25 Aralık 1979	21 Ağustos 1987
		100 Lira	131 × 61 mm	Erguvan ve kahverengi		Ankara Kalesi, Mehmet Âkif Ersoy'un portresi, müze haline getirilen Ankara'daki evi ve İstiklâl Marşı'nın ilk iki dörtlüğü	26 Aralık 1983	21 Ağustos 1989
		500 Lira	140 × 72 mm	Mavi		İzmir Saat Kulesi	1 Temmuz 1983	21 Ağustos 1989
		1 000 Lira	140 × 72 mm	Mor		Fatih Sultan Mehmed ve İstanbul	31 Mart 1986	3 Ağustos 1992
		5.000 Lira	140 × 72 mm	Kahverengi, oranj ve mavi		Mevlana Müzesi ve Muhammed Celaleddin-i Rumi figürü	2 Kasım 1981	31 Ocak 1994
			146 × 72 mm	Kahverengi ve yeşil			29 Temmuz 1985	31 Ocak 1994
						Afşin Elbistan Termik Santrali	28 Mayıs 1990	31 Ocak 1994
		10 000 lira	146 × 72 mm	Ön yüz: Mor ve yeşil Arka yüz: Yeşil		Mimar Sinan ve Selimiye Camii	25 Ekim 1982	15 Aralık 1995
		20 000 lira	152 × 76 mm	Ön yüz: Bordo kırmızı Arka yüz: Mor		Ankara Merkez Bankası Genel Müdürlük Binası	9 Mayıs 1988	9 Eylül 1997
		50 000 lira	152 × 76 mm	Yeşil		Türkiye Büyük Millet Meclisi binası	15 Mayıs 1989	5 Kasım 1999
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

1990-2005 serileri

Yedinci emisyon (E7 serisi) (1990–2005)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		100 000 lira	158 × 76 mm	Kahverengi ve yeşil	Atatürk portresi	Atatürk'e çiçek sunan öğrenci grubu	11 Kasım 1991	4 Kasım 2001
		250 000 lira	158 × 76 mm	Mavi		Kızılkule	2 Ekim 1992	1 Ocak 2006
		500 000 lira	160 × 76 mm	Mor		Çanakkale Şehitleri Anıtı	18 Mart 1993	1 Ocak 2006
		1 000 000 lira	160 × 76 mm	Bordo ve mavi		Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali	16 Ocak 1995	1 Ocak 2006
		5 000 000 lira	162 × 76 mm	Pastel sarı ve yeşilimsi kahverengi		Anıtkabir	6 Ocak 1997	1 Ocak 2006
		10 000 000 lira	162 × 76 mm	Ön yüz: Kırmızı Arka yüz: Mavi ve kırmızı		Piri Reis Haritası	5 Kasım 1999	1 Ocak 2006
		20 000 000 lira	162 × 76 mm	Yeşil		Efes Antik Kenti	5 Kasım 2001	1 Ocak 2006
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

Sekizinci emisyon (Yeni Türk lirası)

28 Ocak 2004 tarih ve 5083 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun" gereğince Türkiye'de ilk kez gerçekleştirilen Türk lirasından 6 sıfır atma operasyonu kapsamında 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren dolaşıma verilmiştir. E8 Grubu banknotlar 6 farklı değerden oluşmaktadır. Bu banknotların tamamı Türkiye'de basılmıştır.

E8 Emisyon Grubu banknotlar 1 Ocak 2010 tarihinde tedavülden kaldırıldı.

Sekizinci emisyon (E8 serisi) (2005 - 2009)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		1 lira	160 × 76 mm	Bordo ve mavi	Atatürk portresi	Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali	1 Ocak 2005	1 Ocak 2010
		5 lira	162 × 76 mm	Pastel sarı ve yeşilimsi kahve		Anıtkabir	1 Ocak 2005	1 Ocak 2010
		10 lira	162 × 76 mm	Ön yüz: Kırmızı Arka yüz: Mor ve kırmızı		Piri Reis Haritası	1 Ocak 2005	1 Ocak 2010
		20 lira	162 × 76 mm	Yeşil		Efes	1 Ocak 2005	1 Ocak 2010
		50 lira	152 × 81 mm	Ön yüz: Turuncu Arka yüz: Açık Kahverengi ve Turuncu		Kapadokya	1 Ocak 2005	1 Ocak 2010
		100 lira	158 × 81 mm	Mavi		İshak Paşa Sarayı	1 Ocak 2005	1 Ocak 2010
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

1 Yeni Türk Liralık Banknotun Güvenlik Özellikleri

Emniyet Şeridi

Arka yüzde kesik gümüşi çizgilerden oluşur. Banknot ışığa tutulduğunda düz bir hat şeklini alır ve her iki yüzden görülür. Üzerinde "TCMB" harfleri bulunur.

Gizli görüntü

Banknotun yatay konumda, göz hizasında ışığa doğru tutulması halinde görülebilen "TC" harflerinden oluşan gizli görüntü.

Filigran

Ön ve arka yüzde, banknot ışığa tutulduğunda görülebilen, Atatürk portresinin küçüğünden ve 1 rakamından oluşan filigran.

Bütünleşik görüntü

Banknot ışığa tutulduğunda, arka yüzdeki parçayla birbirini tamamlayan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası amblemi.

Ön Taraf	Arka Taraf	Bütünleşik Hali

Mikro yazı

Atatürk portresinin altındaki yatay şeridin altında büyüteçle okunabilen "BİR" yazısı.

Kabartma Baskı

Ön yüzde parmakla dokunulduğunda hissedilebilen kabartma baskı.

Diğer güvenlik özellikleri

• Ultraviyole ışık altında görülebilen kırmızı ve mavi renkte kılcal lifler.
• Arka yüzün sol üst tarafında siyah, sağ alt tarafında kırmızı renkte basılı ve ultraviyole ışık altında parlayan seri ve sıra numaraları.
• Ultraviyole ışık altında parlamayan özel banknot kağıdı.

Yeni Kuruş

Yeni kuruş (YKr), Yeni Türk lirasının 100'de biri değerinde olan para birimidir.

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tedavüle çıkmıştır ve değeri 10.000 Türk lirası 1.000.000 kuruşa eşittir. 1 Ocak 2009 tarihinde kuruşun tedavüle girmesi ile birlikte tedavülden kalkmıştır.

Resim		Değeri	Ağırlığı (g)	Çapı (mm)	Kalınlığı (mm)	Kenar Özelliği	Metal (%)
Ön	Arka
		1 YKr	2,7	17	1,65	Düz	Cu 70, Zn 30
		5 YKr	2,95	17	1,7	Düz	Cu 65, Ni 18, Zn 17
		10 YKr	3,85	19,25	1,7	Düz	Cu 65, Ni 18, Zn 17
		25 YKr	5,3	21,5	1,9	Tırtıllı	Cu 65, Ni 18, Zn 17
		50 YKr	6,9	23,85	1,95	İri Şeklinde Tırtıl	Halka: Cu 81, Ni 4, Zn 15 Göbek: Cu 75, Ni 15, Zn 10
		1 YTL	8,3	26,15	1,95	Aralıklı Tırtıl	Halka: Cu 75, Ni 15, Zn 10 Göbek: Cu 81, Ni 4, Zn 15

Dokuzuncu emisyon

5083 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun"un[14] 1. maddesi uyarınca, Bakanlar Kurulu Yeni Türk lirası ve Yeni Kuruş'ta yer alan "Yeni" ibarelerini kaldırmaya yetkili kılınmış olup "Yeni" ibarelerinin 1 Ocak 2009 tarihinde kaldırılmasına ilişkin söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı 5 Mayıs 2007 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

E9 Emisyon Grubu Türk lirası banknotlar 4 farklı sık bulunan ve 2 farklı nadir bulunan ( 100 ve 200 TL ) kupürden oluşmaktadır. Banknotların tamamı Türkiye'de basılmıştır.

Dokuzuncu emisyon (E9 serisi) (2009 >)
Resim		Değeri	Boyutları	Ana rengi	Bilgi		Tarih
Ön yüz	Arka yüz				Ön yüz	Arka yüz	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		5 lira	64 × 130 mm	Turuncu	Atatürk portresi	Ordinaryüs Prof. Dr. Aydın Sayılı’ın bir portresi, güneş sistemi, atomun yapısı, DNA ve ilk çağ mağara resimleri	1 Ocak 2009	8 Nisan 2013
				Mor			8 Nisan 2013
		10 lira	64 × 136 mm	Kırmızı		Ordinaryüs Prof. Dr. Cahit Arf’ın bir portresi, “Arf Değişmezi”nden alınan bir kesitin yanı sıra “aritmetik diziler, abaküs, sayılar ve bilgisayar teknolojisinin temeli olan sayısal sistemi belirten ikili (Binary) sayı sistemini ifade eden rakamlar	1 Ocak 2009
		20 lira	68 × 142 mm	Yeşil		Mimar Kemaleddin’in bir portresi, “Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası”nın çizgisel bir çalışması ile “kemer, dairesel motif ve mimarinin üç boyutlu yapısını simgelemek üzere küp, küre, silindir” gibi formlar	1 Ocak 2009
		50 lira	68 × 148 mm	Turuncu		Fatma Aliye Topuz’un bir portresi, “hokka, tüy kalem, kâğıt ve kitap” gibi figürler ile kadın zarafetini simgeleyen “çiçek” motifleri	1 Ocak 2009
		100 lira	72 × 154 mm	Mavi		Itri’nin bir portresi, “notalar, kudüm ve ud gibi enstrümanlar” ile Itri’nin Mevlevi kişiliğine uygun olarak “ney üfleyen Mevlevi dervişi” figürü	1 Ocak 2009
		200 lira	72 × 160 mm	Açık Mor		Yunus Emre’nin bir portresi, “Yunus Emre’nin anıt mezarı, dizelerinde yer verdiği gül motifi, barışı ve kardeşliği simgeleyen güvercin motifi ile felsefesini en iyi vurgulayan ‘Sevelim, Sevilelim’ dizesi	1 Ocak 2009
Kaynaklar: TCMB17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Turkish Banknotes.info

5 Lirada değişiklik

• 2 Nisan 2013 tarihinde Merkez Bankası, 5 liralık banknotların hakim rengini mor olarak değiştirdi. Yeni banknotlar 8 Nisan 2013'te tedavüle verildi. Sebebi ise 5 liralık banknotların 50 lira ile karıştırılmasıydı.

Madeni paralar

1 Ocak 2009 tarihinde dokuzuncu emisyon ile birlikte tedavüle çıkarıldı. Madeni paralar Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilmektedir.

Madeni paralar (2009 >)
Resim		Değeri (Kuruş)	Çapı (mm)	Kalınlığı (mm)	Ağırlığı (g)	Metal (%)	Açıklama				Tarih
Ön	Arka						Kenar	Ön		Arka	Tedavüle çıkarılışı	Tedavülden çekilişi
		1	16.5	1.35	2.2	%70 Cu, %30 Zn	Düz	Değer, Ay Yıldız ve basım yılı	Kardelen çiçeği	Türkiye Cumhuriyeti, Mustafa Kemal Atatürk	1 Ocak 2009
		5	17.5	1.65	2.9	%65 Cu, %18 Ni, %17 Zn			Yaşam ağacı
		10	18.5		3.15				Rûmî motifi
		25	20.5		4		Çıkıntılı		Kûfî kaligrafisi
		50	23.85	1.9	6.8	Çevre: %65 Cu, %18 Ni, %17Zn Orta: %79 Cu, %17 Zn, %4 Ni	Geniş çıkıntılı		Boğaz Köprüsü ve İstanbul haritası
		100 (₺1)	26.15		8.2	Çevre: %79 Cu, %4 Ni, %17 Zn Orta: %65 Cu, %18 Zn, %17 Ni	T.C. yazısı ve lale figürü		Rûmî motifi

Ayrıca bakınız

• Türkiye Cumhuriyeti madeni

Kaynakça

1. "Falling lira hits Syrian enclave backed by Turkey". 28 Ağustos 2018. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020 – www.reuters.com vasıtasıyla.
2. "Tüketici Fiyat Endeksi, Ocak 2021". 3 Şubat 2021. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021 – https://www.tuik.gov.tr/ vasıtasıyla.
3. "İdlib'de Türk Lirası kullanıma girdi". Anadolu Ajansı. 18 Haziran 2020. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
4. "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu". 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2009.
5. "Milli Şefin paradaki resim gerçeği". 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
6. "İsmet İnönü Neden Paralara Kendi Resmini Bastırdı ?". 1 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
7. "Türk lirasının 165 yıllık serüveni". 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2009.
8. "tcmb.gov.tr - Cumhuriyet Dönemi Banknotları". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2009.
9. "Türk Lirası 80 yaşında". Milliyet Pazar. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2011. Bilinmeyen parametre |yayım tarihi= görmezden gelindi (yardım)
10. "TL Simgesine İlişkin Basın Duyurusu". 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
11. "Türk lirasının yeni simgesi açıklandı". 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
12. "TL Simgesi". 19 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 01.03.2012. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
13. "Batan geminin banknotları". haber7.com. 1 Temmuz 2005. Erişim tarihi: 17 Kasım 2017.
14. "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun". 17 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2009.