Türkiye Kupası

Türkiye Kupası ya da sponsorluk anlaşmaları gereğince Ziraat Türkiye Kupası, Türkiye Futbol Federasyonu tarafından 1962 yılından beri düzenlenen ulusal kupa organizasyonudur. 2014-15 sezonu itibarıyla statü değişikliğine gidildi.[2]

Türkiye Kupası
Açılış sezonu	1962-63
Konfederasyon	UEFA
Ülke(ler)	Türkiye
Takım sayısı	158
Son şampiyon	Trabzonspor
En başarılı takım	Galatasaray (18 kez)
Yayıncı kanal(lar)	A Haber ATV A Spor ATV Avrupa A2 [1]
Resmî site	TFF resmi site
2020-21 Türkiye Kupası

Tarihçe

2009-10 sezonunda Trabzonspor tarafından kazanılan kupa.

1962-63 sezonundan bu yana aralıksız olarak düzenlenen organizasyonun ilk adı Türkiye Kupası'ydı. 1980-81 sezonundan 1992-93 sezonuna kadar Federasyon Kupası adını almış ancak 1992-93 sezonundan 2005-06 sezonuna kadar eski ismi olan Türkiye Kupası adıyla devam etmiştir. 2005-06 sezonundan itibaren ise Türkiye Kupası isminin önünde sponsor isimleri yer almaya başlamıştır. Kupa, 2005-06 sezonundan 2008-09 sezonu sonuna kadar Fortis Türkiye Kupası, 2009-10 sezonundan itibarense Ziraat Türkiye Kupası adını almıştır.[3]

Eski statüye çeyrek final maçlarına kadar tek maçlı eliminasyon sistemi, çeyrek ve yarı finallerde çift maçlı eliminasyon sistemi, finalde ise o sezon uygulanan sisteme göre tek ya da çift maç üzerinden oynanan final maçıyla şampiyon belirleniyordu. 2005-06 sezonu öncesi değiştirilen sistemle çeyrek finalden önce beşer takımlı dört grup oluşturuldu. Gruplardan önceki eleme aşaması yine tek maç üzerinden oynandı. Bu gruplarda ilk iki sırayı alan takımlar çeyrek finale yükselmeyi başarırlarken çeyrek ve yarı finalde çift maç üzerinden, finalde ise tarafsız sahada tek maç üzerinden oynanan maçla şampiyon belirlenmeye başlandı. 2011-12 sezonununda yapılan statü değişiklikliğiyle grup sistemi kaldırılarak eskiye dönülmüş oldu.[4] Buna göre kupanın tümü tek maç üzerinden oynanarak, dört eleme turundan oluşan eleme aşaması ve çeyrek final, yarı final ile finalden oluşan final aşaması mücadeleleri sonucu sahibini bulması kararlaştırılmıştı.[5] Ancak 2012-13 sezonunda statü tekrar değiştirildi ve ülke genelindeki bütün liglerde bulunan takımların katılımıyla öncelikle tek elemeli maçlar oynanacak ve 5. turun sonunda dört takımlı iki grup oluşturulup bu grup maçları sonucunda ilk iki sırayı alan takımlar yarı finale yükselecek ve A Grubu'nda 1. sırayı alan takımla, B Grubu'nda 2. sırayı alan takım arasında, B Grubu'nda 1. sırayı alan takımla, A Grubu'nda 2. sırayı alan takım arasında çift maç eleme usulüne göre oynanacaktır. Final müsabakası, yarı finalde tur atlayan iki takım arasında TFF tarafından belirlenecek olan tarafsız sahada, tek maç eleme usulüyle oynanacaktır.

Statü

2014-15 sezonunda Galatasaray'ın kazandığı kupa.

Turnuvaya, profesyonel liglerde takımı bulunmayan illerde bulunan ve Bölgesel Amatör Lig’de mücadele edecek 32 takım, 3. Lig’de mücadele edecek 54 takım, 2. Lig’de mücadele edecek 37 takım, 1. Lig’de mücadele edecek 18 takım ve Süper Lig de mücadele edecek 18 takım katılacaktır.

Tek maç eleme usulü oynanan müsabakalarda, müsabakaların normal süresinin berabere tamamlanması halinde on beşer dakikalık iki devre halinde uzatma oynanır. Uzatmada da eşitliğin bozulmaması halinde tur atlayan takım, seri penaltı atışları sonucunda belirlenir.

Ön Eleme Turu

Ön Eleme Turu müsabakaları, Bölgesel Amatör Lig'den katılacak 32 takım arasında bölgesel olarak oynanır. Eşleşmeler TFF tarafından belirlenir. Müsabakalar, tek maç eleme usulüne göre küçük numarayı çeken takımın sahasında oynanır. Müsabakaları kazanan 16 takım tur atlar.

Birinci Eleme Turu

Birinci Eleme Turu müsabakaları, Ön Eleme Turu müsabakaları sonucunda tur atlayan 16 takım ile 54 3. Lig takımı olmak üzere toplam 70 takım arasında bölgesel olarak oynanır. Eşleşmeler kura çekimi ile belirlenir. Müsabakalar, tek maç eleme usulüne göre küçük numarayı çeken takımın sahasında oynanır. Müsabakaları kazanan 35 takım tur atlar.

İkinci Eleme Turu

İkinci Eleme Turu müsabakaları, Birinci Eleme Turu müsabakaları sonucunda tur atlayan 35 takım ile 37 Spor Toto 2. Lig takımı, 18 PTT 1. Lig takımı ve Süper Lig sıralamasından Son 8 takım olmak üzere toplam 98 takım arasında seri başı sistemine göre oynanır. 49 takım seri başı olur ve diğer 49 takım ile eşleşirler. Eşleşmeler kura çekimi ile belirlenir. Müsabakalar, tek maç eleme usulüne göre küçük numarayı çeken takımın sahasında oynanır. Müsabakaları kazanan 49 takım tur atlar.

Üçüncü Eleme Turu

Üçüncü Eleme Turu müsabakaları, İkinci Eleme Turu müsabakaları sonucunda tur atlayan 49 takım ve Süper Lig'i 6, 7, 8, 9, 10. Sırada bitiren 5 takım arasında seri başı sistemine göre oynanır. 27 takım seri başı olur ve kalan 27 (yirmi yedi) takım ile eşleşir. Eşleşmeler kura çekimi ile belirlenir. Müsabakalar, tek maç eleme usulüne göre küçük numarayı çeken takımın sahasında oynanır. Müsabakaları kazanan 27 (yirmi yedi) takım tur atlar.

3 Temmuz süreci sonrası iade edildiği iddia edilen 2010-11 Türkiye Kupası Beşiktaş Müzesi'nde

Grup aşaması

Grup müsabakaları, Üçüncü Eleme Turu müsabakaları sonucunda tur atlayan 27 takım ve Süper Lig'i ilk 5 sırada bitiren takımlar arasında 4’er takımdan oluşan 8 grup halinde çift devreli lig usulüne göre oynanır. Eşleşmeler seri başı sistemine göre kura çekimi ile belirlenir. Bulundukları lige göre 1-8 arası takımlar 1.Torbaya, 9-16 arası takımlar 2.Torbaya, 17-24 arası takımlar 3.Torbaya ve 25-32 arası takımlar 4.Torbaya konur. Müsabakalar sonucu gruplarında ilk 2 sırayı alan toplam 16 takım, Son on altı turunu oynamaya hak kazanırlar.

Son 16 Turu

2018-2019 sezonu Ziraat Türkiye Kupası sahibi Galatasaray SK

Kalan 16 takım çapraz olarak eşleşirler. Maçlar tek maçlı eleme usulüne göre Grup birincilerinin sahalarında oynanır. Kazanan 8 takım Çeyrek final müsabakasına katılmaya hak kazanır.

Final Aşaması

Çeyrek final müsabakası, Son 16 turu sonucunda oynamaya hak kazanan 8 takım arasında çift maçlı eleme usulüne göre oynanır. Eşleşmeler TFF tarafından çekilecek kura sonucunda belirlenir. 4 takım seri başı olur ve diğer 4 takım ile eşleşir. Yarı final müsabakası, Çeyrek final sonucunda oynamaya hak kazanan 4 takım arasında çift maçlı eleme usulüne göre oynanır. Eşleşmeler Çeyrek final kura çekiminde belirlenir. Takımların attıkları goller eşit ise deplasmanda daha fazla gol atan takım üstün sayılır. Final müsabakası, Yarı final sonucunda oynamaya hak kazanan 2 takım arasında TFF'nin belirlediği tarafsız sahada oynanır.

Türkiye Kupası şampiyonu olan takım ise bir sonraki sezon formasına Türk Bayrağı'nı koyma hakkı kazanır.

Statü 16 Temmuz 2014'te yürürlüğe girmiştir.

Sezonlara göre kupayı kazananlar

Takım	Şampiyon	İkinci	Yarı finalist	Şampiyonluk yılları
Galatasaray	18	5	29	1963, 1964, 1965, 1966, 1973, 1976, 1982, 1985, 1991, 1993, 1996, 1999, 2000, 2005, 2014, 2015, 2016, 2019
Beşiktaş	9	6	22	1975, 1989, 1990, 1994, 1998, 2006, 2007, 2009, 2011
Trabzonspor	9	6	19	1977, 1978, 1984, 1992, 1995, 2003, 2004, 2010, 2020
Fenerbahçe	6	11	33	1968, 1974, 1979, 1983, 2012, 2013
Altay	2	5	7	1967, 1980
MKE Ankaragücü	2	3	11	1972, 1981
Gençlerbirliği	2	3	7	1987, 2001
Göztepe	2	1	5	1969, 1970
Kocaelispor	2	-	7	1997, 2002
Bursaspor	1	5	12	1986
Eskişehirspor	1	3	4	1971
Akhisar Belediyespor	1	1	2	2018
Sakaryaspor	1	-	3	1988
Kayserispor	1	-	2	2008
Konyaspor	1	-	3	2017
Başakşehir	-	2	2	-
Samsunspor	-	1	5	-
Antalyaspor	-	1	4	-
Boluspor	-	1	2	-
Adana Demirspor	-	1	2	-
K. Erciyesspor	-	1	1	-
Mersin İ.Y.	-	1	1	-
Alanyaspor	-	1	-	-
Denizlispor	-	-	4	-
Gaziantepspor	-	-	3	-
Malatyaspor	-	-	3	-
İstanbulspor	-	-	2	-
Orduspor	-	-	2	-
Çaykur Rizespor	-	-	2	-
Sivasspor	-	-	2	-
Adanaspor	-	-	1	-
Zonguldakspor	-	-	1	-
Vefa	-	-	1	-
Lüleburgazspor	-	-	1	-
Kütahyaspor	-	-	1	-
MKE Kırıkkalespor	-	-	1	-
Karşıyaka	-	-	1	-
Diyarbakırspor	-	-	1	-
Bandırmaspor	-	-	1	-
Osmanlıspor	-	-	1	-

Kazanan teknik direktörler

Gol Kralları

Rekorlar

• En çok kazanan takım: 18
  • Galatasaray (1963, 1964, 1965, 1966, 1973, 1976, 1982, 1985, 1991, 1993, 1996, 1999, 2000, 2005, 2014, 2015, 2016, 2019)
• Art arda en çok kazanan takım: 4
  • Galatasaray (1963, 1964, 1965, 1966)
• En uzun süre namağlup olan takım: 26
  • Galatasaray, 1962-63'ten 1966-67 Altay çeyrek final ikinci karşılaşmasına kadar
• Evinde en farklı skor
  • 14-2, İskenderunspor - Fidan Gençlik, 2. Tur, 1980-1981
• Deplasmanda en farklı skorlar
  • 1-10, Uşak Belediyespor - Denizli Belediyespor, 2. Tur, 2012-2013

Final maçları

• Art arda en çok final oynayan takım: 4
  • Galatasaray (1963, 1964, 1965, 1966 - hepsini kazandı)
  • Trabzonspor (1975, 1976, 1977, 1978 - ikisini kazandı)
  • Galatasaray (1993, 1994, 1995, 1996 - ikisini kazandı)
• En çok final oynayan takım: 23
  • Galatasaray (1963, 1964, 1965, 1966, 1969, 1973, 1976, 1980, 1982, 1985, 1991, 1993, 1994, 1995, 1996, 1998, 1999, 2000, 2005, 2014, 2015, 2016, 2019)
• Final maçlarındaki en farklı skorlar:
  • Gençlerbirliği 5 - 0 Eskişehirspor 13.05.1987 (Final 1. Maç)
  • Trabzonspor 5 - 1 Bursaspor 29.04.1992 (Final 2. Maç)
  • Kocaelispor 4 - 0 Beşiktaş 03.04.2002
  • Trabzonspor 4 - 0 Gençlerbirliği 05.04.2004
  • Galatasaray 5 - 1 Fenerbahçe 11.05.2005
  • Fenerbahçe 4 - 0 Bursaspor 16.05.2012
• En gollü final maçları:
  • Antalyaspor 3 - 5 Galatasaray 03.05.2000
  • Trabzonspor 5 - 1 Bursaspor 29.04.1992 (Final 2. Maç)
  • Galatasaray 5 - 1 Fenerbahçe 11.05.2005
  • Beşiktaş 4 - 2 Fenerbahçe 13.05.2009
• Finalde en çok kaybeden: 11
  • Fenerbahçe (1963, 1965, 1989, 1996, 2001, 2005, 2006, 2009, 2010, 2016, 2018)

Kaynakça

1. "Türkiye Kupası ve Süper Kupa 3 yıl daha ATV ve A Haber'de". Sabah. 23 Haziran 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2014.
2. "Türkiye Kupası yeni statüsü" (PDF). TFF. 18 Temmuz 2014. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2014.
4. "Türkiye Kupası 1.tur kuraları çekildi". TFF. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2011.
5. "Türkiye Kupası'nda statü değişikliği". Ntvspor.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2011.