TUSAŞ TF-X

TUSAŞ MMU (Milli Muharip Uçak) veya TAI TF-X (Turkish Fighter X), TUSAŞ tarafından geliştirilen ve Türkiye'nin 2020'li yıllarda seri üretim aşamasına getirmeyi planladığı beşinci nesil jet muharip uçak projesidir.[1]

MMU (TF-X)
2019 Paris Air Show'da sergilenen birebir ölçekli modeli
Türü Çok amaçlı avcı uçağı
Ulusal köken  Türkiye
Üretici TUSAŞ
Tasarımcı TUSAŞ - BAE Systems
İlk uçuş 2025-2026 (planlanan)
Hizmete giriş 2028-2030 (planlanan)
Durumu Geliştirme Aşamasında
Ana kullanıcı Türk Hava Kuvvetleri
Üretim sayısı 250+ (planlanan)
Program maliyeti 15-20 milyar $ (tahmini)
Birim maliyeti 60-70 milyon $ (tahmini)

Savunma Sanayii İcra Komitesi’nin 15 Aralık 2010 tarihindeki toplantısında; Hava Kuvvetleri Komutanlığının 2020’li yıllardan sonraki jet eğitim uçağı ve savaş uçağı ihtiyacının ulusal olanaklarla geliştirilme projesi olarak ilk aşamada kavramsal tasarım yapılması için TUSAŞ ile sözleşme görüşmelerine başlanmasına karar verilmiştir.[2] Jet eğitim uçağı projesi kapsamında Hürjet, avcı uçağı projesi kapsamında da TUSAŞ MMU geliştirilmektedir.

5. Nesil savaş uçakları sınıfında, sahip olacağı aviyoniklerle ve radar dalgalarını sönümleme özelliğine sahip kompozit malzemelerden üretilecek, radarda düşük görünürlüklü bir gövde tasarımına sahip olması amaçlanan TF-X'in 2011 yılı itibarıyla TUSAŞ tarafından kavramsal tasarım aşaması başlatılmış olup kavramsal tasarım çalışmaları 29 Eylül 2013'te tamamlanmıştır.[3]

Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak ihtiyacına yönelik olarak;

  • Hava Kuvvetleri Komutanlığı harekât ihtiyaçlarının belirlenmesi,
  • Gereksinimlerin analizi çalışmaları ve bunları karşılayan
  • Uçağın ve sistemlerinin kavramsal tasarımı,
  • Milli imkân ve kabiliyetler ile yapılabilirliğin araştırılması ve
  • Uluslararası işbirliği modelleri

başlıklarında çalışılacaktır.[4]

SSİK, maliyeti yüksek olmasına karşın, boyu diğerlerinden daha uzun olan, daha fazla silah yükü taşıyabilen, daha yüksek hızlara ve menzile ulaşabilen çift motorlu modelin tercih edilmesi gerektiğini belirtilmiştir.[5]

Dönemin İngiltere başbakanı Theresa May, Ocak 2017'de Türkiye'yi ziyareti sırasında BAE ve TUSAŞ yetkilileri, BAE'nin uçakları geliştirme konusunda yardım sağlaması için yaklaşık 100 milyon sterlin tutarında bir anlaşma imzalamıştır.[6]

Geliştirme aşaması

15 Aralık 2010 tarihinde, Türkiye'nin Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK), Türkiye'nin F-16 filosu yerine ve F-35 ile birlikte kullanılacak bir yerli yeni nesil hava-hava muharebe avcı uçağı tasarlamaya, geliştirmeye ve üretmeye karar verdi. 20 milyon dolar TUSAŞ tarafından gerçekleştirilecek 2 yıllık kavramsal tasarım aşaması için tahsis edilmiştir. TUSAŞ yetkilileri, kavramsal tasarım aşaması 2013 yılı sonlarında tamamlanmış olması gerektiğini ifade etmişlerdir. Geliştirme aşaması bütçesi ve çerçeve onayı için Başbakan'a sunulan bir rapor hazırlanmıştır. TUSAŞ ve TUSAŞ Motor Sanayii (TEI) savaş uçağı tasarımı, giriş ve gelişme süreçlerini sağlayacaktır. TUSAŞ gövde özelliğine ve diğer bileşenleri geliştirmeye odaklanırken TEI, uçağın motorlarının üretimine odaklanacaktır. Savaş uçağının ne kadara mal olacağını ilgili çalışmalar ortaya çıkaracaktır. Hangi mekanik ve elektronik sistemlerin ekleneceği ve askeri havacılıkta fırsatlar ve zorluklar daha geniş bir perspektifte ele alınacaktır.

Saab AB ile ortaklık

13 Mart 2013 tarihinde İsveç'e Türk Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün devlet ziyareti sırasında, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) öngörülen İsveç'in Saab AB şirketi ile bir anlaşma imzaladı:

  • Saab AB, Türkiye'nin TF-X programı için teknolojik tasarım yardımı sağlayacaktır.
  • TUSAŞ'ın Saab AB'nin savaş uçağı tasarım birimini satın alma seçeneği vardır.

8 Ocak 2015 Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu TF-X programının Kore, İsveç, Brezilya ve Endonezya ortaklığında değil tamamen bağımsız yerli bir platform olacağını açıkladı.

BAE Systems'in teknolojik yardımı

Aralık 2015'te, Türkiye'nin Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM), ülkenin yeni nesil hava üstünlük savaşçısının tasarımına yardımcı olması için Birleşik Krallık kuruluşu BAE Systems'i seçtiğini açıkladı. Aynı gün Rolls-Royce, Türkiye'ye EJ200 motoru teknoloji transferi ve MMU programı için bir türevinin ortak geliştirilmesi teklifinde bulundu.[7]

Türk Hava Kuvvetleri 2025'den itibaren başlayarak 250 üzeri MMU tedarik etmek ve bir ağ merkezli Hava Kuvvetleri yapısında F-16 Blok 50+, Gelecek Nesil İnsansız Savaş Uçağı, Havadan Stand-Off Jammers ve Boeing 737 AEW & C Barış Kartalı ile bütünleştirmek niyetindedir. Türkiye çift savaş uçağı filosunu içeren bu ve F-35A'ya sahip olarak 2025 yılında MMU'yu tanıtmayı planlıyor. MMU hava-hava muharebesinde F-35'in zayıflıklarını telafi etmek için tasarlanıyor.

Öneri

13 Mart 2015 tarihinde Türk Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 'bir sonraki uçak tedarik programını karşılayacak' yerli tasarım, geliştirme ve üretim faaliyetlerini gerçekleştirmek için resmen Türk şirketlerine bilgi isteğini yayınladı.[8]

TUSAŞ ile HAVELSAN işbirliği

Gömülü eğitim/simülasyon (Embedded Training), eğitim ve bakım simülatörleri ve çeşitli alanlarda verilecek mühendislik desteği (Virtual Test Environment, proje seviyesi yazılım geliştirme ve siber güvenlik) konularında iş birliğine imza atıldı.[9]

Tasarım

Uçağın birebir ölçülerde hazırlanan maketi ilk defa 2019 Paris havacılık fuarında kamuoyuna tanıtılmıştır.[10]

Uçak gövdesi

Hüseyin Yağcı, MMU programının TUSAŞ'ın üç kavramsal tasarımında görselleştirilen şimdiye kadar düşük radar kesit yoğunluğu, iç silah koyları ve süperseyir yeteneği için en uygun hale getirilmiş bir tasarımda olduğunu ifade etmiştir; bunlar beşinci nesil savaş uçağı ile ilgili özelliklerdir. TUSAŞ'ın Gelişmiş Karbon Kompozit gövde tesisi, Lockheed Martin'in Müşterek Taarruz Uçağına (F-35) gövde üretmek için hazırlanmıştır. Türk Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ayrıca MMU gövdesi için yeni bir hafif karbon kompozit termoplastik gelişimi için bir ihale yayınladı.

Radar ve algılayıcılar

ASELSAN, şu anda MMU programı için galyum nitrür (GaN) teknolojisini kullanacak son derece gelişmiş bir AESA radarı geliştirilmesi üzerinde çalışmaktadır.[11]

Aviyonik ve donanımı

MMU, ona eşlik eden İHA'lara şifrelenmiş veri bağlantısı aracılığıyla entegre olacaktır.[12]

MMU'da büyük olasılıkla Aselsan'ın daha önce geliştirilmiş olan kendi radar uyarı alıcısı (RWR - Radar Warning Receiver), füze uyarı sistemi (MWS - Missile Warning System), lazer uyarı sistemi (LWS - Laser Warning System), yanıltıcı parçacık ve işaret ışığı yönetimi, dağıtım sistemi ve sayısal radyo frekans hafızası (DRFM - Digital Radio Frequency Memory) tabanlı yayın bozma sistemi ile donatılacaktır.[13][14]

İtki

TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil 2019 Paris havacılık fuarında yaptığı açıklamada MMU prototiplerinde 2 × General Electric üretimi 27.000 lb itki üreten F110-GE-129 turbofan motorunun kullanılacağını açıkladı.[15] Bu motorlar hali hazırda F-16'larda kullanılmaktadır. Ayrıca boyutu F110'dan daha büyük olan yerli motorun da geliştirilme çalışmalarının devam ettiği açıklanmıştır. Motorun uçağa entegresinde gerekli olan yedi metre uzunluğundaki bir güçlendirilmiş titanyum parçasının üretiminde üç boyutlu titanyum yazıcı teknolojisi kullanılacaktır.[16]

Uçağın Teknik Özellikleri[1]
Maksimum irtifa 55.000 ft.
Maksimum hız 2,200 kilometre (1,367 mi) (1,381 mph, 1,200 kn)
Maksimum hız 1.8 mach
Harekat yarıçapı 600 nm
Maksimum kalkış ağırlığı 27,216 kilogram (60,00 lb)
Uzunluk 21 metre (69 ft)
Kanat açıklığı 14 metre (46 ft)
Servis tavanı 17,000 metre (55,774 ft)
g limitleri +9.0 g & -3.5 g
Kanat alanı 60 m2
Motor gücü General Electric F110 (yerli üretim motorlar TRMotor tarafından üretilinceye kadar) her biri 120 kN (27,000 lbf) itiş

Ayrıca bakınız

Beşinci nesil jet avcı uçağı

Karşılaştırılabilir rolü, yapılandırma ve dönemin uçakları
İlgili listeler
Savaş uçakları listesi


Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
  2. "Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak Kavramsal Tasarım Projesi". T.C. M.S.B. Savunma Sanayii Müsteşarlığı, ssm.gov.tr. 12 Ekim 2012. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012.
  3. "Proje, ssm.gov.tr". 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.
  4. "Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak Kavramsal Tasarım Projesi". TUSAŞ - Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş., tai.com.tr. 18 Ekim 2012. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012.
  5. "İşte milli savaş uçağı!". Habertürk.com. Habertürk. 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2016.
  6. "Britain, Turkey sign defence deal to develop Turkish fighter jet". Reuters. 27 Ocak 2017. 12 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2017.
  7. "Rolls-Royce Offers Engine for Turkish-Made Fighter Jet". Defense News. 6 Aralık 2015. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
  8. TF-X Program RFI
  9. "Milli Muharip Uçak Projesinde TUSAŞ ile HAVELSAN iş birliğine imza attı".
  10. "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
  12. "TAI TFX / F-X Experimental Fifth Generation Fighter Concept". Military Factory, militaryfactory.com. 18 Haziran 2013. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  13. "Could Aselsan provide EW/ECM gear for the JF-17?". Quwa, quwa.org. 11 Mayıs 2016. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  14. "Helicopter Electronic Warfare System (HEWS)". Aselsan, aselsan.com.tr. 11 Mayıs 2016. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  15. "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
  16. "Milli Muharip Uçak'la ilgili heyecanlandıran '3D' gelişmesi! | STAR". Star.com.tr. 13 Ocak 2021.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.