TUSAŞ Hürkuş

TUSAŞ Hürkuş ya da TAI Hürkuş, TUSAŞ tarafından tasarlanan ve geliştirilen, "Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı Projesi"nin ürünü olan eğitim uçağıdır. Adı Türk Pilot ve Mühendis Vecihi Hürkuş'tan esinlenerek verilmiştir.

TUSAŞ Hürkuş
Hürkuş
Türü Temel eğitim uçağı
Keşif-gözlem uçağı
Yakın hava desteği uçağı
Ulusal köken  Türkiye
Üretici TUSAŞ
İlk uçuş 29 Haziran 2013
Hizmete giriş 2018[1]
Durumu Seri üretim aşamasında
Ana kullanıcı Türk Hava Kuvvetleri
Türk Kara Kuvvetleri
Jandarma Genel Komutanlığı
Üretim sayısı 18[2]
Değişimleri

HÜRKUŞ-A[3]
HÜRKUŞ-B[3]

HÜRKUŞ-C

Geliştirilmesi

2006 yılının Mart ayında SSB ile TUSAŞ arasında imzalanan anlaşma ile "Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı Projesi" yürürlüğe girmiştir.[3] HÜRKUŞ eğitim uçağı projesi çerçevesinde, özgün bir eğitim uçağı prototipinin tasarlanması, geliştirilmesi, test ve doğrulamasının yapılması, üretiminin ve sertifikasyonunun gerçekleştirilmesi, ve sisteme ait teknik veri paketinin oluşturulması hedeflenmiştir. HÜRKUŞ, EASA CS 23 kurallarına göre tasarlanmış, sertifiye edilmiştir. Gece ve gündüz görev yapabilme kabiliyeti ile öğretmen ve öğrenci pilotun arka arkaya oturduğu, tek turboprop motorlu bir tasarım sahiptir. Uçak ayrıca, genel kullanım, aletli uçuş, seyrüsefer ve formasyon eğitim aşamalarını gerçekleştirebilme özelliklerini de taşımaktadır. Standart uçak sistemlerinin yanı sıra, kabin basınçlandırma, koltuk fırlatma sistemi ve uçak üzeri oksijen üretimi sistemine (OBOGS) sahiptir. 2014 yılının Aralık ayı içerisinde Milli Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada ilk HÜRKUŞ'un 2018 yılında Türk Hava Kuvvetlerinin envanterine alınmasının öngörüldüğü belirtilmiştir.[1]

Genel özellikleri

HÜRKUŞ uçağı aynı zamanda “glass/cam kokpit” olarak bilinen tamamen dijital elektronik gösterge sistemlerine sahiptir. Bu dijital elektronik göstergelerin temel amacı kokpitteki aşırı miktarda gösterge saati kalabalığını azaltarak pilotların kontrol yeteneklerini artırmaktır. Elektronik dijital göstergelerin kullanımı verilerin pilota, muharip uçaklardaki bütünlük içerisinde ulaştırılmasını sağlayacaktır. Bu anlamda HÜRKUŞ oldukça çağdaş ve yüksek teknoloji kullanan bir eğitim uçağı olacak ve pilotları muharip uçaklara hazırlayacaktır. Tüm uçuş, yatış-dönüş, suni ufuk ve durum göstergeleri, motor göstergeleri ve uçak sistemlerine ait göstergeler 2 ana LCD ekranda pilota iletilecektir. Bunun dışında yedek uçuş göstergesi de bağımsız bir LCD ekran olacaktır. Tüm seyrüsefer ve iletişim ekipmanları tek bir elektronik panelden kontrol edilecek, bu da kontrollerin oldukça düzenli olmasını sağlayacaktır. Bu üstün elektronik yetenekleri HÜRKUŞ’u sınıfının en iyilerinden biri yapmaktadır. Tahminlere göre 2010 lu yıllarda dünya ordu ve hava yollarının envanterlerindeki eğitim uçaklarının pek çoğu ekonomik ömrünü doldurmaktadır. Dolayısı ile yüzlerce eğitim uçağı açığından oluşan ciddi bir Pazar beklenmektedir. Bu nedenle HÜRKUŞ’un EASA’dan sertifiye edilmiş ve sınıfında üstün özellikler taşıyan bir uçak olması oldukça önemlidir. Üstün elektronik özellikleri ve bir eğitim uçağı için sıra dışı olan uçak sistemleri (OBOGS, 0/0 fırlatma koltuğu gibi...) sayesinde bir jet uçağındaki sistemlere oldukça yakındır. Dolayısı ile HÜRKUŞ temel pilotaj eğitimi yanı sıra muharip pilotların temel eğitimlerinde de kullanılabilecek bir uçaktır. Projede gelişmiş elektronik, mekanik ve aerodinamik özelliklerin gerçekleştirilebilmesi için kalabalık bir ekip çalışmıştır.

Ayrıca HÜRKUŞ'un farklı modelleri için çalışmalar da başlamıştır. Sahil Güvenlik Komutanlığı için Keşif ve Gözetleme amacıyla kullanılacak bir türevi geliştirilmektedir.

HÜRKUŞ uçağı aynı zamanda TUSAŞ mühendisleri tarafından geliştirilen uçuş kontrol yazılımını içeren merkezi kontrol bilgisayarlarını da taşımaktadır.

İnsan makine arayüzünün uygun bir şekilde sağlandığı, pilot güvenliği; pilot rahatlığı, kullanılabilirlik, güvenlik ve idame edilebilirlik kriterlerinin ergonomik açıdan da düşünüldüğü bir uçak olacaktır. HÜRKUŞ'ta teknik özelliklerin sağlanmasının yanı sıra ürünün insan ilişkisi ile ilgili çalışmalarda yapılmaktadır.

12 Temmuz 2016'da Avrupa Havacılık Emniyet Ajansı (European Aviation Safety Agency / EASA) ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)'nden tip sertifikalarını, İngiltere Farnborough International Airshow (FIA) sırasında almıştır. Alınan sertifikalar için 18 Ağustos'ta da Ankara Tusaş tesislerinde tören düzenlenmiştir.[4] Törende konuşan Milli Savunma Bakanı Fikri Işık, Hürkuş projesinde yerlilik oranının %60'lara geldiğini ve amaçlarının %80'ler seviyesine gelmek ve nitelik artışı yakalamak olduğunu belirtti.[5]

HÜRKUŞ, A (Temel eğitim uçağı), B (Askeri eğitim uçağı) ve C (Silahlı yakın hava desteği uçağı) olmak üzere üç farklı konfigürasyonda üretilecektir.[6]

Hürkuş-B'nin geliştirme takvimi

Hürkuş'un askeri eğitim uçağı versiyonu olan Hürkuş-B, Hürkuş-A'dan yaklaşık 100 kg daha hafiftir. Aviyonikleri ve içerdiği sistemler güncel askeri pilot eğitim ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde geliştirilmiştir. Kokpiti savaş uçağı kokpitleri gibi tasarlanmıştır. Bu varyant ilk test uçuşunu 2018 yılında yapmıştır.[7] İlk operasyonel uçaklar 2019 yılında hava kuvvetlerine teslim edilmeye başlandı.[8]

Hürkuş-C'nin geliştirme takvimi

Hürkuş ile aynı sınıftaki uçaklar, hafif yer taarruz görevleri için de kullanılıyor. TUSAŞ da Hürkuş'un benzer görevleri yerine getirebilmesi için, Hürkuş-C sürümü üzerinde Hava Kuvvetleri Komutanlığı ile koordinasyon içinde çalışıyor.[9]

Savunma uzmanları Hürkuş-C’nin silahlandırılarak terörle mücadeleye yapacağı en büyük katkının hava harekâtlarının maliyetinin azaltılması olacağını belirtiyor. Hürkuş-C sayesinde F-16’ların kalkış sayısı azalacak, maliyetler aşağıya çekilecek. Uzun havada kalış ve yakın atış desteği verecek olan milli uçakta lazer güdümlü füzelerin dışında iki tane 12.7 milimetrelik makineli tüfek bulunuyor. Kanat altındaki podlara 8’er km menzile sahip 2x2 UMTAS ile 2x4 Cirit takılacak Hürkuş-C, yine Roketsan üretimi lazer güdümlü roket Mızrak ile birlikte eğitim bombaları BDU33 ve MK106 da kullanabilecek. Hürkuş-C’nin envantere girmesiyle TSK’nın hava harekâtlarında çeşitlilik sağlayacağı kaydediliyor. Uzmanlar 2018 yılında TSK’nın yakın hava desteğini Bayraktar TB2 İHA, T-129 ATAK, Hürkuş-C ve Silahlı ANKA ile dörde çıkaracağını ifade ediyor.[10]

Hürkuş-C; silah sistemleri dışında termal görüntüleme ve nişangah sistemine, zırhlandırılmış yapı, kendini koruma sistemi, gece görüş uyumlu sayısal kokpit ve gelişmiş aviyonik sistemlere sahip olmasının yanında dijital güvenli haberleşme ile video ve veri linki sayesinde görüntü aktarımı da yapabilecek. Silahlı İHA’dan en büyük farkı taşıma kapasitesi olan Hürküş-C; 7 adet harici yük istasyonuyla 1500 kilograma kadar harici yük kapasitesine, 4 saati geçen uzun havada kalma süresine ve dar alandaki yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak.[11]

2018 yılında TSK envanterine girmesi planlanan Hürkuş-C'nin silahlı versiyonu TSK’nın özellikle terörle mücadelede çok ihtiyaç duyduğu yakın hava desteğini sağlayacak.[12]

07 Nisan 2017'de HÜRKUŞ uçağının ilk silahlı modelinin LUMTAS füzesi atış testi Karapınar'da bulunan Milli Savunma Bakanlığı Atış Test ve Değerlendirme Grup Komutanlığında başarı ile gerçekleştirildi.[13]

Hürkuş-A'nın performans özellikleri
  • Elektronik Güç Yönetim Ünitesine sahip 1.600 shp PT6A-68T Pratt & whitney Canada turboprop motor
  • 5 palli alüminyum Hartzell HC-B5MA-3 pervane
  • Martin-Baker MK T16N 0/0 fırlatma sandalyesi
  • 30 saniye ters uçuş kabiliyeti
  • Ergonomik kokpit
  • Kuş çarpmalarına karşı güçlendirilmiş kanopi
  • Arka kokpitte yüksek görüş açısı
  • Uçakta oksijen üretim sistemi
  • Kabin basınçlandırma sistemi
  • Askeri eğitim uçaklarına özgü yüksek şok dayanımlı iniş takımları
  • Anti-g Sistemi
  • Kokpit iklimlendirme sistemi
  • Hands On Throttle and Stick (HOTAS / Pilotun, levye ve gaz kolundan uçağın tüm temel işlevlerini kontrol edebilmesi)[5]

Hürkuş-A'nın teknik özellikleri
  • Performans[14][15]
    • Maksimum Seyir Hız: 574 km/sa (310 KCAS)
    • Perdövites Hızı (iniş konfigürasyonu): 143 km/sa (77 KCAS)
    • Maksimum Tırmanma Hızı (deniz seviyesi) : 22 m/s (4370 ft/dak)
    • Azami Servis İrtifası : 10577 m (34700 ft)
    • Maksimum Havada Kalma Süresi (15,000 ft) : 4 sa 15 dak
    • Maksimum Menzil (15,000 ft) : 1478 km (798 Deniz mili)
    • Kalkış Mesafesi (@deniz seviyesi) : 489 m (1605 ft)
    • İniş Mesafesi (@deniz seviyesi) : 593 m (1945 ft)
    • g limitleri : +7 / -3,5g
  • Güç Kaynağı[14]
  • Boyut değerleri
    • Uzunluk : 11.17 m (36 ft 8 in)
    • Kanat Açıklığı : 9.96 m (32 ft 8 in)
    • Yükseklik : 3.70 m (12 ft 2 in)

Kullanıcılar

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "2018'de envantere alınacak". NTVMSNBC.com. 4 Aralık 2014. 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2014. (Türkçe)
  2. "İlklerin uçağı Hürkuş sivil ve askeri ihtiyaçları karşılayacak". Anadolu Ajansı. 24 Haziran 2020. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
  3. "HÜRKUŞ TÜRK BAŞLANGIÇ ve TEMEL EĞİTİM UÇAĞI". TUSAŞ - Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş., tai.com.tr. 2012. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2012. (Türkçe)
  4. MSI Eylül 2016, Sayfa: 34
  5. MSI Eylül 2016, Sayfa: 36
  6. "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.
  7. "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
  8. "Arşivlenmiş kopya". 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2019.
  9. MSI Eylül 2016, Sayfa: 40
  10. "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.
  12. "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.
  13. "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2017.
  14. "PT6A". Pratt & Whitney Canada Corp., pwc.ca. 2012. 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2012. (Türkçe)
  15. MSI Eylül 2016, Sayfa: 38
  16. https://www.ssb.gov.tr/Website/contentList.aspx?PageID=357&LangID=1%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.