Taşköprü, Kastamonu

Taşköprü, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Kastamonu ilinin bir ilçesidir.

Taşköprü
İlçe
Ülke Türkiye
İl Kastamonu
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
İdare
 • Kaymakam Ercan Çiçek [1]
 • Belediye başkanı Abdullah Çatal (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam 1.752 km² (676 mil²)
Rakım 525 m (1.722 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 38,849
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 366
İl plaka kodu 37

Taşköprü ilçesi adını Gökırmak üzerinde Roma öncesi dönemlerde yapıldığı tahmin edilen ve hâlen kullanılan yedi gözlü 68 metre uzunluğundaki Taş Köprü'den almaktadır.

Konum

İlçe, Kastamonu il merkezinin kuzey-doğusunda ve il merkezine 42 km. uzaklıktadır. İlçe merkezinin rakımı (denizden yüksekliği), yaklaşık 500 metredir. İlçe antik Pompeiopolis şehrinin civarında, Gökırmak kenarında ve Kastamonu-Boyabat (Sinop) yolu üzerinde kurulmuştur. Kastamonu merkez, Tosya, Devrekani, Boyabat, Hanönü ilçeleriyle sınırdaştır. Kastamonu merkez ile "çifte (duble) yol"; Hanönü, Ayancık, Boyabat ve (Çiftlik üzerinden) Tosya ile iki şeritli asfalt karayolu bağlantısı vardır.

Tarihçe

Taşköprü, Türklerin Anadolu'daki en eski yerleşim yerlerinden biridir. İlçe tarih boyunca çeşitli uygarlıkların yerleşim bölgelerinden birini oluşturmuştur. Hitit kaynaklarına göre, Hititler Orta Anadolu'da yaşarken Kastamonu civarında Kaşka adlı bir kavim hüküm sürmüştür. Kaşkalar yaptıkları savaşların sonucu olarak zaman zaman Hititlerin başkenti Hattuşaş'a kadar inmiştir.[2]

MÖ 64 yılında Romalıların egemenliği altına girmiştir. Paflagonya eyaletinin merkezi olarak "Zımbıllı Tepesi" denilen yerde kurulan tarihi Pompeiopolis kenti, akropol ve devlet büyüklerinin oturduğu yer olarak kullanılmıştır. Romalılar Paflagonya'yı zaptettikten sonra Komutan Pompeius'un isminden dolayı Taşköprü'ye (Pompeiopolis) demişlerdir. Komutan Pompeius, Paflagonya yıkıldığı vakit Paflagonya'yı Roma valilerine böldü ve Taşköprü, bir Roma şehri oldu.[3] [not 1]

Anadolu'nun Türkler tarafından fethinden sonra, 1292-1460 yılları arasında Çobanoğulları ve Candaroğulları'nın yönetiminde kalan ilçe, 1460 yılında Osmanlı yönetimine girmiş ve Kastamonu'ya bağlı kadılık olarak idare edilmiş, 1864 tarihinde de ilçe (kaza) olmuştur. 1990'lı yıllarda İlçeye bağlı (eskiden nahiye olan) Hanönü(Gökçeağaç), bazı köylerle birlikte ayrı bir ilçe olmuştur.

İlçe merkezi 25 Ağustos 1925'te Atatürk tarafından ziyaret edilmiştir.

Taşköprü, fetihten sonra hiç düşman işgaline uğramamıştır.

Nüfus
Yıl Toplam Şehir Kır
1965[4]58.6987.11351.585
1970[5]55.3267.14148.185
1975[6]55.5938.14647.447
1980[7]56.8988.55948.339
1985[8]57.06110.16946.892
1990[9]47.62111.45436.167
2000[10]43.80016.18127.619
2007[11]41.42416.28825.136
2008[12]40.93916.22624.713
2009[13]40.29216.38523.907
2010[14]40.26916.55123.718
2011[15]39.59516.55023.045
2012[16]39.20616.68622.520
2013[17]39.40016.18023.220
2014[18]38.77516.30122.474
2014[19]38.77516.30122.474
2015[20]38.25316.64821.605
2016[21]39.84722.35417.493

Arkeolojik ve Kültürel Miras

Taş Köprü

İlçeye adını veren ve hâlen kullanılan Taş Köprü, Yağmur Bey'in oğlu Ali Bey tarafından Celaleddin Kötürüm Bayezid adına 1366 yılında yaptırılmış olduğu sanılmaktadır.[22]

Ancak daha sonraki araştırmalarda köprünün bu tarihte yapılmış olamayacağı anlaşılmıştır.

Köprüden bahsedilen en erken kaynak, Strabon'dur.[23]

Harabeler, Tümülüsler ve Kaya Mezarları

Taşköprü sınırları içerisinde Çördük, Değirmentepe, Hasankaya, Hıdırlık Tepe, İslamkapı gibi birçok tümülüs, harabe ve kaya mezarı bulunmaktadır.[24]

Bunların arasından Donalar-Kalekapı Kaya Mezarları, Paflagonya kaya mezarlarının en erken örneğidir.[25] Günümüzde gerek definecilerin yaptığı kaçak kazılar, gerekse hava koşulları sebebiyle zarar görmüş haldedir.[26]

Taşköprü'nün Alasökü Köyü, Eşek Deresi mevkisinde bulunan Direklikaya Kaya Mezarı, yine oldukça tahrip olmuş başka bir yapıdır. Erken Helenistik Dönem ve Roma dönemine tarihlendirilmektedir.[25]

Pompeiopolis Antik Kenti

Pompeiopolis Antik Kenti, ismini Romalı Kumandan olan Pompeius Magnus'tan almaktadır.

Kent, Strabon'un aktardıklarına göre, MÖ. 64 yıllarında kuruldu. Bu kent, Pompeius Magnus'un Pontus Kralı VI. Mithridatis'i yendikten sonra kurduğu yedi yeni şehrin en büyüğü idi.

Günümüzde ise kazı çalışmalarına yaklaşık 12 yıldır devam edilmektedir. Yörede gerçekleştirilen sınırlı kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan tarihi eser ve kalıntıların bir kısmı hâlen Kastamonu Arkeoloji Müzesi ve Taşköprü Kent Müzesinde korunmakta ve sergilenmektedir.

Taşköprü Kent Müzesi

Müze binası 1890'lı yıllarda inşa edilmiş olmakla beraber, bina 007 yılında Taşköprü Belediyesi’ne devredilmiş ve restore edilip 2017 yılında Kent Müzesi olarak açılmıştır.[27]

Müzede Taşköprü Arkeolojisi ve Kültür Tarihi hakkında birçok eser sergilenmektedir.

Han, Hamam ve Camiler

Türk-İslam Çağı'nda hiç istilaya uğramamış ve savaş görmemiş olan Taşköprü Han, Hamam ve Cami bakımından pek zengin ve önemli bir yerdir.

Muzaffereddin Gazi Hamamı, Taş Cami, Abdal Hasan Köyü Hamamı ve Türbesi, Kornapa, Yazıhamit Kızılkese Camisi birer sanat eseri olup ayakta duran tarihi vesikalardandır.

En son 1927 yılında yaşanan büyük yangın sonucu ilçe merkezindeki birçok tarihi eser ve kültürel miras yok olmuştur.

1927 Yangını

1927 yılında Taşköprü'de büyük bir yangın çıkmış, kasabanın dörtte üçü yaklaşık dört saatte kül olmuştur.[28]

Yangının şiddeti, 44 Kilometre uzakta olan Kastamonu merkezden bile görülebilen dumanlar ile ölçülmüştür.[28]

Bu yangın sonucunda ilçedeki birçok kültür varlığı tahrip olmuştur.

Yangın sonrasında Mustafa Kemal Atatürk, Ankara'nın imarı için gelmiş olan Alman mimarları Taşköprü'ye göndermiştir.[29] Günümüzde ise Taşköprü, şehir planı olarak modern ve düzenli bir yapılanmaya sahiptir.

Geleneksel Sanatlar

Geleneksel sanatlar/zanaatlar arasında, ip ve urgancılık, kilim ve bez dokuma, ağaç işçiliği, bakırcılık sayılabilir. Kendirden ip ve urgan eğirme, germeç ve kendir üretilen diğer yörelerde eskiden önemli bir faaliyet idi. Ev tezgâhlarında kendir kilim, pamuktan önlük ve göynek (iç gömlek) dokuma da geleneksel zanaatlar arasındadır. Yaşanan değişmeler sonucu, bahsedilen faaliyetler ve bunlara ait tezgâh ve aletler, ortadan kalkmak üzeredir.

Bunların arasından ipek iğne oyası, yapılışının zor olması ve yapımının uzun sürmesi nedeniyle yüz tutmuş bir geleneksel zanaat olsa da Kastamonu'ya ziyarete gelen Japon kadınlar, kent kültürünü inceledikten sonra ipek iğne oyasını Japonya'da tanıtacaklarından bahsetmişlerdir.[30]

Taşköprülüzadeler

Moğol istilası sebebiyle İran taraflarından gelip Kastamonu'nun Taşköprü kasabasına yerleşen Taşköprülü Ailesi, birçok alim yetiştirmiştir.

Bu aileye mensup olan Taşköprülüzade Ahmed Efendi, daha çok yazmış olduğu Şakayık-ı Nu'mâniyye ve Miftâh-üs-Se'âde isimli, alim ve evliya bibliyografyaları; ilim ve fen alanlarının açıklamalarını içeren, iki kitabıyla tanınmaktadır.[31][32]

Toplum, eğitim ve ekonomi

Taşköprü biri 1308, diğeri 1927 de olmak üzere iki defa yanmış ve birçok tarihi eser yok olmuştur. 1927 yangınından sonra ilçede Kadastro uygulanmış, mevcut sokak düzeni oluşturulmuş, geniş caddeler açılmıştır. Çok sayıda köyün ekonomik merkezi olmasına bağlı olarak ekonomisi gelişmiş ve modern yapılar yapılmıştır. Ancak ilçenin genişleme imkânları değerlendirilmemiş, yukarıda belirtilen planın oluşturduğu tek merkeze bağlı olarak çok katlı yapılar çoğalmış, yerel mimari örnekleri yok olmaya yüz tutmuştur.

Taşköprü, toplum ve kültür özellikleri bakımından Türk-İslam kültürünün egemen olduğu tipik bir Anadolu ilçesidir. İlçenin, özellikle "kuyu kebabı" meşhurdur. İlçe pazarı "cuma" günleri kurulur. Ayrıca, son yıllarda salı günleri "sarımsak pazarı" da kurulmaktadır. (Ayrıca, ilçeye bağlı Alatarla(germeç) köyünde "perşembe" günleri "Germeç pazarı" da kurulmaktadır.)

TAŞKÖPRÜ BELEDİYESİ Cumhuriyetten önce Osmanlı Devleti zamanında kurulmuştur. Özellikle Hasan Altan döneminde kabuk değiştirmiş ve temiz modern bir ilçe olmuştur En son 2004 yılında seçilen Belediye başkanı Hasan Altan ile önceki belediye başkanı Mehmet Serdaroğlu, hâlen (2007 Temmuz seçiminden beri) TBMM'nde Kastamonu milletvekili olarak görev yapmaktadırlar. 2007-2009 yılları arasında Mustafa Günay,Belediye başkanı olarak görev yapmıştır. 29 Mart 2009'da Hüseyin Arslan, Belediye Başkanı seçilmiştir.

Taşköprü, İlçe topraklarını boydan boya geçen "Gökırmak" çevresindeki ovalık alan ile ırmağa dökülen çeşitli çaylar çevresindeki vadiler ve civardaki fazla engebeli olmayan arazileri ile, Kastamonu'nun elverişli tarımsal arazi bakımından en geniş imkâna sahip ilçesidir.Buna bağlı olarak, İlçede özellikle "traktör" sayısının fazlalığı da dikkati çekmektedir.Traktör, tarım aracı olmak yanında çoğu vatandaş için bir "binek aracı" görevi de görmektedir.

Taşköprü'de üretilen tarımsal ürünlerin arasında en meşhur olanı sarımsaktır. Çiftçiler dünyaca ünlü bu sarımsağa "beyaz altın" derler. Yıllık üretimi 18 000 ton civarındadır. Her yıl eylül ayı başında Taşköprü Belediyesi tarafından "Uluslararası Taşköprü Sarımsak ve Kültür Festivali" düzenlenir.(Festival, önceleri her yıl düzenlenen "Taşköprü panayırı"nın yerini almıştır.) Diğer tarımsal ürünler arasında, arpa,buğday,kendir, pancar, elma, çeşitli meyve ve sebzeler. sayılabilir. Önceleri, ilçe ekonomisinde önemli bir paya sahip olan "kendir"in üretimi, son yıllarda, neredeyse bitme noktasına gelmiştir. Buna bağlı olarak, özellikle Germeç yöresinde yaygın olan "urgancılık" ta büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.

Taşköprü, diğer ilçelere göre nispeten daha iyi durumda olmakla birlikte, çoğu Anadolu şehri gibi dışarıya oldukça fazla göç veren bu nedenle genel nüfus artış hızı düşük olan bir ilçedir.Daha çok ekonomik nedenlere bağlı bu göç yüzünden, özellikle dağ köyleri, neredeyse boşalmış durumdadır.(Sekiz yıllık "kesintisiz" eğitimden sonra çoğu köy okulunun kapatılması, bu göçü hızlandırmıştır.)Tarım,hayvancılık, sanayi, ticaret, turizm alanında potansiyeli değerlendirme ve ekonomiyi canlandırmaya yönelik tedbirlerin alınmasına ihtiyaç vardır.

Taşköprü ekonomisi

Taşköprü ekonomisi, büyük ölçüde tarım, ormancılık ve hayvancılık ile belirli ölçüde ticaret ve sanayie dayalıdır. Uzun yıllar faaliyet gösteren Sümerbank Kendir fabrikası, yıllar önce kapanmıştır. SEKA kâğıt fabrikası da birkaç yıl önce özelleştirmeyle MOPAK'a satılmıştır. Hâlen faal olan kâğıt fabrikası yanında, son yıllarda bazı küçük sanayi işletmeleri (ağaç işleri, konfeksiyon, sarımsak işleme gibi) de faaliyete geçmiştir. Taşköprü'lü müteşebbislerce kurulan EKOL ağaç sanayii, hâlen faaliyette olup İlçe'nin "ihracat" yapan örnek bir kuruluşudur. Yine, Taşköprü'lü girişimciler tarafından İlçenin tarımsal ürünlerini değerlendirmek üzere kurulan TADAL GIDA A.Ş., pekmez vb. gıda ürünleri üretmektedir. Ayrıca, Boyabat yolu üzerinde kurulu bir "küçük sanayi sitesi" faaliyettedir.

Taşköprü, merkez nüfusu bakımından Kastamonu'nun (Tosya'dan sonra) ikinci büyük ilçesidir. Toplam nüfus olarak ise Kastamonu'nun en büyük ilçesidir. İlçe planlı yapılaşma ve çevre düzenlemesi açısından da iyi bir durumdadır. Özellikle son yıllarda yapılan ve hızlandırılan yatırımlar ilçeyi hareketlendirmiştir Kastamonu-Taşköprü yolu modern bir hale getirilmiştir Küçük ölçeklide olsa Tekstil ve sarımsak işleme tesisleri kurulmuştur. Karadere barajı bitme aşamasına gelmiştir.

İlçede Kastamonu Üniversitesine Bağlı Olan Taşköprü Meslek Yüksek Okulu Bulunmaktadır.

Kaynakça
  1. http://www.taskopru.gov.tr/default_B0.aspx?content=51
  2. "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2018.
  3. Talat Mümtaz Yaman, Kastamonu Tarihi, syf. 28
  4. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  17. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  18. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.
  19. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  20. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  21. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
  22. https://kastamonu.ktb.gov.tr/TR-63825/taskopru.html
  23. Lâtife Summerer, Kastamonu İli Taşköprü İlçesindeki Taş Köprü Ne Zaman Yapıldı?, syf. 8
  24. http://www.korumakurullari.gov.tr/Eklenti/41320,kastamonu-envanter-son.pdf?0
  25. https://www.academia.edu/343663/Paphlagonia_Kaya_Mezarlar%C4%B1
  26. https://taskoprupostasi.com/2018/10/05/donalar-kaya-mezari-kaderine-terk-edildi/
  27. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kastamonu/gezilecekyer/taskopru-kent-tarihi-muzesi
  28. http://www.erolkara.net/2016/11/taskoprululerin-unutmadg-afetler.html?m=1
  29. http://www.mimdap.org/?p=9557
  30. https://www.haberler.com/japon-kadinlar-kastamonu-nun-igne-oyasini-12784100-haberi/
  31. http://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Alimleri-Ansiklopedisi/Detay/TASKOPRU-ZADE/3474
  32. https://m.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/vehbi-tulek/335835.aspx

Notlar

^ Roma valilerine verilen bu on bir şehir şunlardı:

1 — Kızılırmağın garbinde Amnias tarafından yeniden kurulan Pompeiopolis (Taşköprü)

2 — Kızılırmak ile Yeşilırmak arasındaki Yenişehir Neapolis (sonraları Fazemon) (ihtimal Merzifon dur) Amasya, Zela (Zile) ve Megalopolis (Kolupen ve Kaminen)

3 — Liköz havzasında 66 harbinin zafer yeri olan mahalde kurulan Nikopolis, Kabira yerinde kurulan Diyospolis, eski Opatoriya yerinde kurulan Manyopolis

4 — Ve nihayet sahil yolunda Amisos (Samsun) Teium (Sinop) ve Amastris (Amasya)

Dış bağlantılar
  1. Roma valilerine verilen bu on bir şehir şunlardı: 1 — Kızılırmağın garbinde Amnias tarafından yeniden kurulan Pompeiopolis (Taşköprü) 2 — Kızılırmak ile Yeşilırmak arasındaki Yenişehir Neapolis (sonraları Fazemon) (ihtimal Merzifon'dur) Amasya, Zela (Zile) ve Megalopolis (Kolupen ve Kaminen) 3 — Liköz havzasında 66 harbinin zafer yeri olan mahalde kurulan Nikopolis, Kabira yerinde kurulan Diyospolis, eski Opatoriya yerinde kurulan Manyopolis 4 — Ve nihayet sahil yolunda Amisos (Samsun) Teium (Sinop) ve Amastris (Amasya)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.