Taliban

Taliban, (Arapça: طالبان, öğrenciler) çoğunluğu Afganistan'ın en kalabalık etnik grubu Peştunlardan oluşan Sünni İslamcı grup.

Taliban
Kurucu(lar)	Molla Ömer
Lider(ler)	Hibetullah Ahundzade[1] [2]
İdeoloji	Diobendi Köktendincilik

Taliban, Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesinin ardından Sovyet güçlerinin 1989'da geri çekilmesinden sonra Afganistan'daki merkezi hükûmetlerin zayıflıklarından yararlanarak iktidara gelmiş ve ülkenin büyük bölümünü kontrolü altında tutmuştur. Temellerini Pakistan'daki medreselerde eğitim görmüş, savaştan kaçan Peştun mülteciler oluşturur. Kelime anlamı İslam öğrencileri olan Taliban, şeriat okullarından ve mülteci kampından toplanan askerlerden oluşur. 1994 yılında ilk kez kendisini göstermiş, 1996'da Afganistan'ın hükûmet merkezi Kâbil'in kontrolünü eline geçirmiştir. O tarihten sonra ülkenin kuzeyinde konuşlanmış olan Kuzey İttifakıyla iç savaşa girişmiştir. İktidarı sırasında Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri hükûmetlerinden yardım almış, Afganistan'ın yaklaşık % 90'ını denetimi altında tutmuştur. 11 Eylül 2001 Saldırıları'ndan sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin saldırılardan sorumlu tuttuğu Usame bin Ladin'i koruduğu gerekçesiyle başlatılan operasyon sonucunda 2001 Kasım'ında iktidardan uzaklaştırıldı. 2004 yılında Taliban yeniden organize olarak ABD ve Müttefiklerine karşı direnişe geçti. 2009 yılında isyan kuvvetlenerek gerilla savaşına döndü. 2019 da Amerika ve müttefikleri Taliban'ın Amerika'yı tehdit edenleri barındırması karşılığında Amerika 14 ay içerisinde Afganistan'dan çekileceğini dair anlaşma yapıldı. Daha sonra her iki tarafta anlaşmanın şartlarını tam yerine getirmemekle beraber biraz da pandemi nedeniyle saldırıları azalttı.

Afganistan'da Taliban'ın iktidarda olduğu 1996-2001 yılları arasında kız çocuklarının eğitim görmesi yasaklandı. Afgan Eğitim Bakanlığı, Taliban'ın güçlü olduğu 11 vilayette 500'den fazla okulun kapandığını açıkladı. Okulların kapatılmasından Taliban sorumlu tutuldu.[3]

4 Nisan 1995 tarihinde yaklaşık olarak 800 kadar asker Taliban tarafından öldürüldü.[4][5] Taliban, 1998'de Afganistan'ın yüzde 90'ında etkin hale geldi. Taliban'ın güçlü olduğu bölgede şeriat kuralları gereğince hırsızların eli kesildi, cinayetten suçlu bulunanlar halk önünde idam edildi. Kız çocuklarının okula gitmelerinin engellenmesinin yanı sıra televizyon, müzik ve sinema yasaklandı. Erkeklere sakal, çalışmaları yasaklanan kadınlara da peçe zorunluluğu getirildi. Din polisi ise bu kuralların uygulanmasını sağlamakla görevli idi.[6] 24 Mayıs 1998 tarihinde 450 erkek sakallarını kestiği için ve 110 kadın da yeterince örtülü olmadığı için Taliban tarafından cezalandırıldı.[7]

Eylül 2007'deki bir rapora göre yıl başından itibaren en az 379 Afgan polisi Taliban tarafından öldürüldü. 2006 yılında öldürülen polis sayısı 257 idi. 2006 yılında Taliban saldırıları sırasında ölen sivil insan sayısının en az 756 olduğu tahmin edilmektedir.[8] Bir diğer kaynağa göre ise bu sayı daha fazlaydı ve 2007 yılında öldürülen polis sayısı 1200 idi. Afganistan İçişleri Bakanlığı tarafından desteklenen veriye göre 2007'de Taliban tarafından öldürülen polis sayısı 900'den daha fazladır. Başka bir kaynakta ise sadece 2007 yılının ilk dört ayı içerisinde 1700 polis öldürüldü.[9]

Kaynakça

1. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/05/160525_taliban_yeni_lider
2. "Arşivlenmiş kopya". 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
3. "Taliban: Okullara zehir atmıyoruz - BBC Türkçe". 31 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
4. Conflict in Afghanistan: A Historical Encyclopedia
5. "Chronology of Events January 1995 - February 1997". 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2012.
6. Afganistan en kanlı yılını yaşıyor
7. Historical Dictionary of Afghanistan
8. Women Of Afghanistan In The Post-Taliban Era
9. The Routledge Handbook of War and Society: Iraq and Afghanistan

Dış bağlantılar

• Alternative discourse: A review of the former Taliban Ambassador to Pakistan's autobiography1 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Taliban in Oxford Islamic Studies Online28 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Taliban's Secret Photos
• Future Opioids: Afghanistan, Opium and the Taliban7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The National Security Archive – The September 11th Sourcebooks2 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Is One of the Lost Tribes the Taliban?"
• The Taliban Diaries28 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Taliban Conflict15 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

https://www.rferl.org/a/taliban-officials-deny-report-that-top-leader-died-from-coronavirus/30648768.html 15 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İdeoloji

• Afghanistan's Taliban: Not a valid interpretation of Islam

İsyan

• Battling Taliban: Where Does It Stop?20 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Return Of The Taliban4 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Struggle for Kabul: The Taliban Advance from the ICOS, December 8, 2008
• Held by The Taliban: A Reporting Trip Becomes a Kidnapping4 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from The New York Times, 2008–2009
• Military Raids, Backing of Corrupt Government Undermining Stated US Goals in Afghanistan17 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – video report by Democracy Now!