Birleşik Arap Emirlikleri

Birleşik Arap Emirlikleri (Arapça: الإمارات العربية المتحدة, el-İmaratü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide) veya kısa kullanımıyla BAE, Orta Doğu'da Arap Yarımadası'nın güneydoğusunda bulunan, Umman ve Suudi Arabistan'la komşu olan ülke. BAE, Abu Dabi, Dubai, Acman, Füceyre, Resü'l-Hayme, Şarika ve Ummül-Kayveyn adlı yedi emirlikten oluşmaktadır. Ülkenin başkenti ve en büyük ikinci emirliği olan Abu Dabi, aynı zamanda ülkenin siyasi, endüstriyel ve kültürel merkezi konumundadır.[6]

Birleşik Arap Emirlikleri الإمارات العربية المتحدة el-İmaratü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide Birleşik Arap Emirlikleri
Bayrak Arma
Slogan الله ,الوطن ,الرئيس Allah, el-Vaṭan, er-Re'īs   "Allah, Anayurt, Lider"
Millî marş "Îşî Bilâdî" "Ulusum Çok Yaşa"
Başkent	Abu Dabi
En büyük	Dubai
Resmî diller	Arapça
Etnik gruplar	% 16,5 Emirlik halkı (vatandaş), % 83,5 yabancı işçiler^a
Resmî din	İslam[1]
Hükûmet	Emirlikler federasyonu
• Devlet Başkanı	Halife bin Zayid el-Nehyan
• Başbakan	Muhammed bin Raşid el-Mektum
Yasama organı	Federal Ulusal Konsey
Tarihçe
• Bağımsızlık Birleşik Krallık'tan	2 Aralık 1971
Yüzölçümü
• Toplam	83.600 km^2 (32.300 sq mi) (115.)
• Su (%)	önemsiz miktar
Nüfus
• 2020 tahminî	9.890.400[2] (92.)
• 2005 sayımı	4.106.427
• Yoğunluk	99/km^2 (256,4/sq mi) (110.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	987,456 milyar $[3] (32.)
• Kişi başına	70.441 $[3] (7.)
GSYİH (nominal)	2018 tahminî
• Toplam	432,612 milyar $[3] (28.)
• Kişi başına	41.476 $[3] (19.)
Gini (2014)	32.5[4] orta
İGE (2019)	0.890[5] çok yüksek · 31.
Para birimi	BAE Dirhemi (AED)
Zaman dilimi	UTC+4 (GST+4)
• Yaz (YSU)	UTC+4 (not observed)
Tarih formatı	gg/aa/yyyy (CE)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+971
İnternet alan adı	.ae, امارات.
^a 23% diğer Araplar, 42,3% Güney Asyalılar, 12,1% diğer Asyalılar, % 6,0% diğer yabancı işçiler ^b Ülkenin tam boyutu, Basra Körfezi'ndeki adaların birçoğunun boyutu ile ilgili bilgi eksikliği ve Suudi Arabistan ile kesin belirlenmemiş kara sınırları nedeniyle tartışmalıdır.

Tarih

16. yüzyılda başlayan Portekiz etkisi 17. yüzyılda yerini İngilizlere bıraktı. Başat kabile Kavasim ile Arabistan içlerinden gelen Hanbelîleri korsan olarak ilan eden İngilizler, 1819-1820'de kıyı limanlarına karşı saldırıya geçti. Aslında İngilizlerin asıl amacı, bölge ticaretini kendi egemenlikleri altına almaktı. Mahalli esnafın büyük bir direnişi dahi İngilizleri deniz ticaretini kendi güdümleri altına almalarını engelleyememiş ve sonunda korsanlığa son veren 1820 Genel Barış Antlaşması'nı zorla kabul ettirdiler. 1853 yılında Denizlerde Kalıcı Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması üzerine bölgeye Ateşkes Kıyısı adı verildi. İngilizler 1892 yılında Özel Ayrıcalık Antlaşması olarak bilinen bir paktın oluşmasını sağlayarak bölgenin dış politikasını denetim altına aldılar.

Ateşkes Kıyısı 1873 - 1947 arasında İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası, sonraki yıllarda da İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından yönetildi. 1971 yılında İngilizlerin Basra Körfezi'nden çekilmesi üzerine emirlikler "Birleşik Arap Emirlikleri" adı altında bir federasyon oluşturarak 2 Aralık 1971 tarihinde İngiltere'den bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Ülkede bağımsızlık günü millî bayram olarak kutlanılır. Anayasası ise, yine 2 Aralık 1971'de oluşturulmuştur.

Ekonomi

Birleşik Arap Emirlikleri'nin en önemli gelir kaynağı petroldür. 1992'de toplam 837 milyon varil petrol üretmiştir. OPEC ülkeleri arasında 1993'te gerçekleştirilen anlaşmadan sonraki günlük petrol üretimi 2 milyon 160 bin varildir. 1993'teki petrol rezervi 64 milyar 750 milyon varil olarak tahmin ediliyordu. Doğal gazın da ülke ekonomisine önemli katkısı olmaktadır. 1992'de 25.5 milyar m³ doğal gaz üretmiştir. 1993'teki doğal gaz rezervi de 5.5 trilyon m³ olarak tahmin ediliyordu. Petrol ve doğal gazdan elde edilen gelirin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %47'dir.

Sanayi

Ülkenin en önemli sanayi kuruluşları petrol arıtma tesisleridir. Ruveys'teki arıtma tesisleri günde 300.000 varil petrol işleyebilmektedir. Ruveys'te ayrıca petrol yan ürünleri çıkaran petrokimya tesisleri bulunmaktadır. Aynı bölgede doğal gaz işleme tesisleri de kurulmuştur ve bu tesislerde propan ve bütan gaz üretilmektedir. Ummunnar'daki arıtma tesisleri de günde 60.000 varil petrol işleyebilmektedir.

Birleşik Arap Emirlikleri petrol gelirlerini diğer sanayi alanlarında değerlendirmek suretiyle millî sanayisini geliştirmeye çalışmaktadır. Bu amaçla birçok fabrika ve sanayi tesisi kurulmuştur. Başta gelen sanayi tesisleri çimento, alüminyum, kablo ve kiremit üretimi üzerinedir. Bunların yanı sıra bazı küçük sanayi tesisleri de kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %7'dir. Çalışan nüfusun yaklaşık % 14'ü sanayi sektöründe iş görmektedir. Buna petrol tesislerinde çalışanlar da dahildir.

Tarım, hayvancılık ve balıkçılık

Birleşik Arap Emirlikleri'nin hem Basra Körfezi hem de Umman Denizi boyunca uzun birer kıyısının olması balıkçılık ve inci avcılığı imkânı vermektedir. İnci ticareti eski önemini kısmen kaybetmiş olsa da balıkçılık yine bir gelir kaynağı olarak sürdürülmektedir. 1991'de 92,5 ton balık ve deniz ürünü avlanmıştır.

Topraklarının genelde çöl olmasına rağmen ülkede modern usullerle kısmen tarım da yapılmaktadır. 1992'de başta hurma olmak üzere 240 bin ton meyve, 365 bin ton sebze üretilmiştir. Çok yaygın olmamakla birlikte hayvancılık da yapılmaktadır. 1992'de ülkede 55 bin baş sığır, 275 bin baş koyun bulunuyordu. Tarım ve hayvancılıktan elde edilen gelirin millî gelir içindeki payı %2'dir. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektöründe çalışanlar tüm çalışan nüfusun %6.4'ünü oluşturmaktadır.

Ticaret

Dış ticaretten de önemli miktarda gelir sağlanmaktadır. Dubai Emirliği'nin merkezi olan Dubai şehri aynı zamanda bir ticaret merkezidir. Bu şehirde Râşid ve Cebeli Ali Limanı adlı iki büyük limanın bulunması şehre ticari yönden canlılık kazandırmaktadır. Adı geçen limanlar vasıtasıyla ülkenin dünyayla deniz bağlantısı sağlanmaktadır.

Dubai'nin bir ticaret merkezi olmasında buranın yönetiminin ekonomik politikasının da etkisi olmuştur. Dubai yönetimi yabancı sermaye sahiplerine ve ticaretçilere her türlü kolaylığı sağlamaktadır. Dubai'nin yanı sıra Ebu Zaby'da da geniş kapasiteli, modern donanımlı iki uluslararası liman bulunmaktadır. Dış ticarete önem verilmesi ve yabancı sermaye sahiplerine kolaylık sağlanması ülkede bankacılık sektörünün gelişmesine de imkân sağlamıştır. Çalışanların üçte ikisinin Asyalılardan oluştuğu belirlenmiştir. Yabancıların ülkede ucuz bir işgücü olarak değerlendirilmesi toplumdaki sosyal dengelerin bozulmasına yol açmıştır.

BAE; petrol, petrol ürünleri ve doğal gazın yanı sıra alüminyum, inci, hurma ve kurutulmuş balık ihraç etmektedir. İthal ettiği malların başında ise makineler, ulaşım araçları, elektrikli ve elektronik araçlar, dayanıklı tüketim malları, kimyasal maddeler, ilaç, gıda maddeleri, canlı hayvan gelir. Dış ticareti daha çok Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Japonya iledir. Dış ticaretinde açık olmamaktadır. 1990'da ihracatı ithalatından yaklaşık 8,5 milyar dolar daha fazla olmuştur.

Siyaset ve yönetim

Ülke monarşi ile yönetilen Yedi Emirlikten oluşan federasyon ile yönetilir. (Arapçada El İmarat el Arabiyye el Müttahide İngilizcede United Arab Emirates) Birleşik Arap Emirlikleri'nde emirlikler iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Birleşik Arap Emirlikleri'ne bağlıdır. Ülkenin başkenti Abu Dabi'dir. En büyük şehri ise dünyaca ünlü kent olan Dubai'dir. Körfez ülkeleri içerisinde en liberal dış ticaret rejimine sahiptir.

Silahlı kuvvetler

Askeri Organlar: Silahlı Kuvvetler, Deniz Kuvvetleri (Denizcilik ve Kıyı Güvenlik Kuvvetleri), Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri, Federal Polis Kuvvetleri. Askerlik Hizmeti yaşı ve Zorunluluğu: 18 yaşındaki herkes; zorunlu askerlik hizmeti bulunmamaktadır.

Demografi

Tarihî nüfus
Yıl	Nüfus	%± Artış
1960	92,610	—
1963	95,000	0,85%
1968	180,226	13,66%
1975	557,887	17,52%
1980	1,042,099	13,31%
1985	1,379,303	5,77%
1995	2,411,041	5,74%
1999	2,938,000	5,07%
2005	4,106,427	5,74%
2010	8,264,070	15,01%
2011	8,925,096	8,00%
2012	9,205,651	3,14%
2013	9,346,129	1,53%
Kaynaklar:[7][8][9]

Birleşik Arap Emirlikleri'nde her 100 kadına 219 erkek düşer, 25-64 arasında bu oran 322'ye kadar çıkar. Bu oranlar Katar'dan sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek ikinci cinsiyet oranlarıdır.[10]

Dil

Ülkede diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi Arapça resmî dildir. Eğitim genelde İngilizcedir. Ülkede çok yabancı olduğu için (Hintçe, Endonezce) İngilizce de yaygındır. Özellikle iş hayatında yaygın olarak İngilizce kullanılır. Ticaret dili Fransızca, Arapça, Farsça ve İngilizcedir.

Din

Ülkedeki en yaygın din ise %77'lik oranıyla İslam'dır. Azınlık dinleri olarak da %12 Hristiyan, %4 Hindu ve diğer dinler takip ederler.

Altyapı

Enerji

BAE'de 1991'de 13 milyar 790 milyon kw/saat elektrik üretilmiştir. Aynı yıldaki elektrik tüketimi de bu rakama eşittir. Elektrik enerjisinin tamamı termik santrallerden elde edilmektedir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 8460 kw/saattir. Yapımı devam eden dört reaktörlü Barakah nükleer santralinin işletme lisansının 60 yıllığına Nawah Energy Company şirketine verildiği 17 Şubat 2020'de duyuruldu. İkinci reaktörü de %95 oranında inşa edilmiş santral, tamamlandığında toplam 5 bin 600 megawatt elektrik üretebilecek.[11]

Ulaşım

Birleşik Arap Emirlikleri'nin dört havaalanı mevcuttur ve hepsi de uluslararası trafiğe açıktır. Daha önce Gulf Air'a ortak olan ülke, 1985'te söz konusu şirketten ayrılarak kendi havayolu şirketini (Emirates) kurdu. Ülkenin ithalat ve ihracatta kullanılan birçok limanı bulunmaktadır. BAE'nin 100 grostonun üstünde yük taşıyabilen 276 gemisi vardır. (Limanları ve deniz nakliyatı hakkında ayrıca "Ekonomi" kısmına bkz.) Birleşik Arap Emirlikleri'nin 4500 km. karayolu mevcuttur. Bu ülkede ortalama 4 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.

Eğitim

İlk öğretim altı yaşından başlayarak altı yıl sürer ve zorunludur. Eğitim ücretsizdir. İlk ve genel ortaöğretim kurumları bir arada bulunmaktadır. Bu nitelikte 360 öğretim kurumu, ayrıca 10 adet mesleki ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. İlkokul çağındaki çocukların tamamı, ortaokul çağındaki çocukların % 60'ı bu öğretimden yararlanabilmektedir. Ülkedeki tek üniversite Birleşik Arap Emirlikleri Üniversitesi'dir. Üniversite çağındaki gençlerden üniversiteye kayıt yaptıranların oranı % 9'dur. Ülkenin en önemli eğitim merkezi el-Ayn şehridir. Üniversite, önemli araştırma kurumları, enstitüleri ve kültür merkezleri bu şehirdedir. Okuma yazma bilenlerin oranı % 100'dür.

Sağlık

BAE'de 35 hastane, 3220 doktor, 190 diş doktoru, 7250 hemşire mevcuttur. 615 kişiye bir doktor düşmektedir. Sağlık hizmetleri iyi bir seviyededir. Sağlık kurumları modern cihazlarla donatılmıştır.

Kaynakça

1. "BAE Anayasası" (PDF). constituteproject.org. 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2011. (madde 7).
2. "United Arab Emirates Population (2020)". www.worldometers.info. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
3. "United Arab Emirates". International Monetary Fund.
4. "GINI index (World Bank estimate) – United Arab Emirates". data.worldbank.org. World Bank. 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
5. "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
6. "Abu Dhabi". Mpiweb.org. 4 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
7. "UAE National Bureau of Statistics" (PDF). 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
8. "Population (Total)". World Bank. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
9. "United Arab Emirates". World Gazetteer. 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
10. "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
11. "Abu Dabi Arap dünyasının ilk nükleer santralinin işletme lisansını verdi" tr.euronews.com kaynağından 18 Şubat 2020 tarihinde arşivlendi. Erişim tarihi 18 Şubat 2020.

Ayrıca bakınız

• Al-Dhafra Hava Üssü

Dış bağlantılar

• http://www.uae.gov.ae
• Birleşik Arap Emirlikleri'nde yaşayan Türklerin bilgi portali
• http://www.cbuae.gov.ae4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.