Çamlıhemşin

Çamlıhemşin (Lazca: ვიჯა/Vica ya da ვიჯაკუდელი/Vicaǩudeli), Rize'nin bir ilçesidir.

Çamlıhemşin
İlçe
Pokut platosu.Rize dağı üzerindeki bulutlar

Rize
Ülke Türkiye
İl Rize
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
İdare
 • Kaymakam Aziz Gölbaşı [1]
 • Belediye başkanı Osman Haşimoğlu (AK Parti) [2]
Yüzölçümü
 • Toplam 885 km² (341 mil²)
Rakım 350 m (1.140 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 8,121
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 53400
İl alan kodu 464
İl plaka kodu 53

Etimoloji

İlçenin eski adı olan "Vica" ya da "Vija", Lazcada "maden su, ılıca, kaplıca" anlamına gelir ve Kartvel kökenli *weʒ₁- formdan gelir.[3]

Tarihçe

Çamlıhemşin'in eski adı Vicealtı'dır. Cumhuriyetin ilanından önce 1922 yılında karakol merkezi oluşturuldu. 1953'te ise Ardeşen ilçe olunca Vicealtı, Çamlıca adı ile bu ilçeye bağlandı. 1954'te bucak binası yapıldı. 1955'te belediye kuruldu. 27 Haziran 1957'de yürürlüğe giren 7033 sayılı kanun ile Çamlıhemşin adını alarak ilçe haline getirildi. İlçenin kuruluşu 1960'larda tamamlandı.

Coğrafya

Pazar, Ardeşen, Çayeli, Hemşin, İspir, İkizdere ve Yusufeli ilçeleri ile sınırları olan Çamlıhemşin; Doğu Karadeniz Bölümü'nde Rize ilinin ilçe merkezlerinden biri olup, kıyıdan içeride Fırtına Deresi vadisi 41.8 kuzey enlemi ile 41.01 doğu boylamının kesinleştiği noktada, vadi tabanında denizden yüksekliği 300 metre dolayında bulunmaktadır. Bazı mahallelerde ise bu yükseklik 700 metreyi aşmaktadır. İlçe, toplamda 885 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Bu alanın %80'i ormanla kaplı, dağınık ve tepelik alanlardan ibaret olup, düz alanlar hemen hemen yok gibidir. Çamlıhemşin, Rize ilinin denize sınırı olmayan ilçelerinden biridir. Denizden güneye doğru 22 km'lik kara yolu uzunluğunda ve içeridedir. İlçenin güneyi, doğu-batı doğrultusunda kavis çizen ve denize paralel olan, yükseklikleri 2.000-4.000 metreyi bulan Kaçkar Dağları ile çevrilidir. Bu dağ silsileleri içinde 3.932 metre yüksekliğe sahip Kaçkar Dağı yine yüksekliği 3.711 metreye ulaşan Verçenik Dağı ve yükseltileri 2.000 metreyi geçen birçok dağ ve tepeleri mevcuttur. Kaçkar Dağları üzerinde jeomorfolojik olaylar sonucu oluşmuş birçok irili ufaklı krater gölleri mevcuttur. Büyük Deniz Gölü, Meterez Gölü, Yıldız Gölü, Dönen Gölü, Serincef Gölü ve Kara Göl bunlardan bazılarıdır.

Arazinin meyilli olması nedeni ile ilçedeki akarsular 70 km'lik bir uzaklıktan 3.000 m rakımdan 0 rakıma düşmektedir. İlçe merkezinden geçen Fırtına Deresi'nden dolayı da Fırtına Vadisi olarak anılır. Fırtına Deresi, Kaçkar ve Verçenik vadilerinden gelen Elevit Deresi ve Palovit Deresinin birleşimi olan büyük dere ile Hala Deresinin (Ayder Deresi) birleşmesinden oluşur. Fırtına Deresi Pazar, Ardeşen sınırından Karadeniz'e dökülür.

İklimi her mevsim yağışlıdır. Sıcaklık kışın -7 dereceye kadar düşmekte, yazın ise 25 dereceye kadar yükselmektedir. Günlük en yüksek sıcaklık farkı 23,6 derece olmaktadır. Yıllık metrekareye düşen yağış miktarı 245 cm³'ü bulmaktadır. Havadaki nem oranı ise %10 ile %97 arasında değişmektedir.

Nüfus durumu ve etnik yapısı

Çamlıhemşin Rize İlinin 11 ilçesi içinde gerek toplam ilçe nüfusu gerekse merkez nüfusu bakımından en küçüklerindendir. İlçe kilometrekareye 16 kişilik nüfus yoğunluğu ile ilin tenha ilçelerinden biridir. İlçe nüfusu 30 Kasım 1997 yılı Genel Nüfus Sayımı kesin sonuçlarına göre 8.454'tür. Şehir merkezinin nüfusu 2.204, köylerin nüfusu ise 6.250'dir. 2019 Yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre ise toplam 7.147 olup, merkez nüfusu 1.844, köylerin nüfusu ise 5.303'tür. 6 mahalle ve 27 köyden oluşmakta olup, yöredeki nüfusun büyük bir kısmı mevsimlik işçi olarak kışın büyük şehirlere çalışmaya gitmekte, yazın ilçeye dönmektedir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[4]10.7262.3008.426
1970[5]10.4211.9038.518
1975[6]10.9081.5019.407
1980[7]10.8581.6149.244
1985[8]10.8882.4158.473
1990[9]10.5662.8297.737
2000[10]8.2372.3545.883
2007[11]6.0238775.146
20086.7471.4575.290
2009[12]6.3651.4304.935
2010[13]6.2251.3264.899
2011[14]6.0891.3134.776
2012[15]5.9761.2734.703
2013[16]6.5631.5135.050
2014[17]6.2801.4664.814
2015[18]6.2031.5944.609
2016[19]6.1411.5744.567
  • Lazlar İlçenin en az yedi köyünde Laz nüfusu yaşar ve Lazca konuşulur. Bu köyler; (Başbakanlık kararı ile belirlenen yeni Türkçe isimleriyle) (Mek'Aleskiriti-Dikkaya), (Ğvandi-Çayırdüzü), (M3'Anu-Topluca), (Komilo-Murat), Kadıköy (Örenkit), Güllü ve Behice köyleridir. Lazların nüfusu belli oranda kabarıktır.
  • Hemşinliler Yörenin en eski ve yerli halkı olan Hemşinli nüfusu ise Lazlarla aynıdır. dağlık köylerde yaşarlar.bu köyler ise şunlardır;Ortaklar (Hemşinbaşköy), Ortanköy (Ortan), Ortayayla (Hemşinortaköy) Sıraköy (Hemşinasagiköy), Senköy (Omokta), Şenyuva (Çinçiva), Ülkü (Mollaveyis), Yaylaköy (Elevit), Yazlık (Varos), Yolkıyı (Kusiva), Zilkale (koluna) Çat Meydan,Kaplıca(Xolco),Aşağı Şimşirli (Canuttobira-Citne), Y.Şimşirli (Livik) köyleri Hemşinliler'in yaşadıkları yerleşim yerleridir.

Sosyal durum
  • Konut: İlçe merkezinde yeterli konut olmayıp, özellikle kamu görevlileri ev bulmakta büyük güçlük çekmektedirler. İlçe merkezinde Millî Eğitim ve Özel İdare tarafından yapılmış 12 daireli lojman, 6 daireli Adliye Lojmanı ve 18 daireli Belediye Başkanlığına ait sosyal konut mevcut olup, ihtiyaca cevap vermemektedir. İlçede görev yapan kamu görevlilerinin birçoğu Ardeşen ve Pazar İlçelerinde ikamet etmektedir. İlçedeki en önemli problemlerden biri konut sorunu olup, sorunun çözümü için Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca konut yapılması için girişimler devam etmektedir. Ayrıca ilçenin mimari bakımdan tarihi eser niteliği taşıyan eserleri mevcuttur. Bunlar başlıca; bazı ünlü camiler ve eski şekir evleri,serenderler, taş-kemer köprüler, çamlıhemşin evleri ve çamlıhemşin konakları olarak sıralanabilir.
  • Sağlık: İlçe Merkezinde 10 yataklı sağlık merkezi ve bir sağlık ocağı bulunmaktadır. İlçe merkezinde bulunan sağlık merkezinin 1 doktoru, Sağlık Ocağının da 2 doktoru bulunmaktadır. Merkez Sağlık Ocağında 3 ebe, 1 Hemşire, 3 sağlık memuru, 1 Çevre Sağlık Teknisyeni mevcuttur. İlçe Sağlık Merkezinde ise sadece 1 Şoför bulunmaktadır. İlçemiz Köylerinde toplam 9 adet sağlık evi mevcut olup, İlçe Dikkaya Köyünde 1 Sağlık Ocağı mevcuttur. Dikkaya Sağlık Ocağının doktor ve personeli bulunmamaktadır. İlçenin Sağlık Merkezinde 1 Ambulans faal, Merkez Sağlık ocağında ise bir Jeep mevcut olup faal değildir.

İlçede Sağlık Merkezi ve Merkez Sağlık Ocağı aynı binada hizmet vermekte olup, küçük çapta bakım ve onarım ihtiyacı bulunmaktadır. Ayrıca İlçe komşu ilçelere uzak olması nedeni ile Sağlık Merkezinin acil müdahale açısından yetersiz olduğundan acil müdahaleler için gerekli tıbbı malzemelerin temini gerekmektedir.

İş ve çalışma hayatı

İlçe halkı genellikle gurbetçi olup, mevsimlik olarak çalışmaya gitmekte, bir kısmının ise büyük şehirlerde fırın, lokanta, pastane gibi işleri olup, buralarda çalışmaktadırlar. İlçede kalanlar ise çay tarımı, hayvancılık ve orman işleri ile uğraşmaktadırlar. Kültür balıkçılığı ve arıcılık da önemli uğraş alanlarındandır. Ayrıca İlçemizde turizm faaliyetlerinden geçimini sağlayanların sayısı da hızla artmaktadır.

Eğitim ve kültür

İlçede eğitime karşı ilgi düşüktür. İlköğretimden sonra özellikle kız çocuklarında liseleşme oranı düşüktür. İlçe köylerinde ve ilçe merkezinde toplam olarak 27 ilkokul mevcuttur. Bunların 6'sı eğitim öğretime devam etmekte, 3 tanesi taşımalı sistemle eğitim öğretim vermektedir. Şehir Merkezinde 1 İlköğretim Okulu, 1 Lise, 1 İmam-Hatip Lisesi, Dikkaya ve Topluca Köylerinde birer İlköğretim Okulu bulunmaktadır.İlçede okur yazarlık oranı %97'dir.

Çamlıhemşin evleri
Çamlıhemşin evleri
Aşağışimşirli mahallesindeki bir konak

Mimari olarak evler incelendiğinde genellikle yamaçlara inşa edilen evlerin arka tarafının duvar ile örülüp dağın yamacına yaslandığı, ön tarafının ve diğer iki köşenin açıkta bırakıldığı görülür. Bölgede bulunan eski evlerin çoğu yüz yıldan yaşlıdır. Yapılarda tamamen doğal ahşap malzemeler kullanılmış, bilhassa kestane, gürgen ve çam türü ağaçlar tercih edilmiştir. Bunda en önemli etken bu ağaçların dayanıklı ve kolay bulunur nitelikte olmasıdır. Evlerin yapımında tahtalar birbirine geçmeli olarak hazılanmıştır. Bu yöntemin avantajı hiçbir bağlantı malzemesi gerektirmeden yapıyı birbirine bağlamasıdır. Evlerin arka kısmı tepeye yaslanmış olarak inşa edilmiş olduğundan, evlerin asıl yaşam alanı iç bölgelere kaydırılmıştır. Çoğunluğu kare ve dikdörtgen plan şeklinde tasarlanmıştır, tuvaletler ve banyolar çok az evde yapının içerisinde bulunur. Genellikle iki katlı inşa edilirler. Aslında yaşam alanı tek kattır ancak yamaçta inşa edildikleri için evin temelinin bulunduğu kısım yamaç dolayısıyla bir boşluk oluşturmuştur. Bu boşluklar da ahır olarak tasarlanmıştır. Evlerin çoğunluğu dört veya altı oda ("bulma" adı verilir), bir ana oda ("heyet-salon" adı verilir), bir de evin giriş kısmı olan geniş boşluktan oluşur. Neredeyse bütün evler çift kapılıdır, kapıların biri sağda, diğeri solda konumlandırılmıştır. Bulaşık, çamaşır yıkama yeri ve tuvaletler evin sol kapısının dış tarafında inşa edilmiştir. Evlerin arkası yamaca dayanırken ön tarafı karşıya bakar, yani evin arka kısmı toprağa dayanırken ön kısmı boşluktadır. Bu boşluklar, örülen ahır duvarları ve dalları kesilmiş dev gürgen ağaçları ("ungura" adı verilir) ile desteklenmiştir. Denge maksadıyla evlerin ağırlık kısımları da arka tarafta toplanarak rüzgâr ve zemin kaymalarının yaratabileceği tehlikeler önlenmeye çalışılmıştır. Eski köklü ailelerin evleri birden çok katlı olmakla beraber bu evlerde ahşap işçiliğinin eşsiz örnekleri bulunur.

Ekonomik durum

İlçede en önemli ekonomik faaliyet olarak turizm ön plana çıkmaya başlamıştır. Ayder Turizm Bölgesi 1200 yatak kapasitesine sahiptir.İlçemizin kuzey kesiminde kalan bölgesinde ise çay tarımı, hayvancılık ve yarıcılık ekonomik faaliyetler olarak ön palana çıkmaktadır. Ayrıca arıcılık ve kültür balıkçılığı da önemli ekonomik faaliyetler arasındadır Turizmin Geliştirilmesi Amacıyla Küçük ve Orta Boy Konaklama Tesislerini Geliştirme Projesi : Bölgeye ve Rize İline yönelik turizm hareketleri dikkate alındığında Ayder, Yaylaköy (Elevit), Çat gibi orman köyleri ve yayla merkezlerinde başlangıçta 10-20 yataklı, daha sonra 20-30 veya 30-40 yataklı, küçük ve orta boy konaklama tesislerinin ve aile işletmelerinin kurulması ve kurulu olanların hizmet standartlarını daha da geliştirilmeleri önem ve öncelik taşımaktadır. Bu nedenle yerel yönetim ve ilgili merkezi yönetim kuruluşlarının "özgün mimari projeler" hazırlaması ve yatırım yapmak isteyenlere proje yardımında bulunulacaktır.

İklim

Çamlıhemşin'de okyanusal iklim (Köppen: Cfb) görülmektedir.

 Çamlıhemşin iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama sıcaklık (°C) 3,8 4,4 6,6 10,8 14,7 18,4 21,2 21,3 18,6 14,1 10,0 5,9 12,5
Ortalama yağış (mm) 141 109 94 77 77 109 87 108 138 177 159 164 120
Kaynak: Climate-Data.org[20]

Kaynakça
  1. http://www.camlihemsin.gov.tr/
  2. "Arşivlenmiş kopya". 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2015.
  3. Gogokhia, Bakur, "About the name of Vija town in Lazeti", Etymological Researches XI, Arnold Chikobava Institute of Linguistics, Tbilisi, 2014, p.p. 3-10; ISSN 1987-9946 (Gürcüce).
  4. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  16. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  17. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  18. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  19. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
  20. "Climate: Çamlıhemşin". Climate-Data.org. 9 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2014.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.