Çerkes güzeli

Çerkes güzelleri,[1] (Çerkesçe: Адыгэ пшъашъэ, Adığe pş'aş'e) Kuzeybatı Kafkasya kökenli Çerkes halkının kadınlarının görüntüsünü ifade etmek için kullanılan bir stereotipik söylemdir. Oldukça geniş bir edebi tarih, Çerkes kadınların alışılmadık derecede güzel ve zarif olduklarını ve dolayısıyla cariye olarak arzu edildiklerini ele almıştır. Avrupa ve Orta Doğu coğrafyasında, Çerkes güzelliği adeta bir fenomen olmuş, güzel kadınları tasvir etmek için "Çerkes" bir sıfat haline gelmiş, Çerkes kızlarına “Hoşnut etmek için doğmuş”[2], “bu muhteşem ırkın kadınları arasında değişmeden kalan tipin saf örneği"[2], gibi lakaplar takılmış, güzellik ürünleri "Çerkes güzelliği" damgası ile pazarlanmıştır.[2][3]

1843'den bir reklam, "Çerkes Saç Boyası"
II. Abdülmecid’in, Çerkes asıllı karısını tasvir ettiği resim

Tarihçe
Abdülmecid'in, karısını keman çalarkenki tasviri, 1915

Bu inançların kökeninin Geç Ortaçağ'a, Çerkeslerin yaşadığı kıyıların Ceneviz Cumhuriyeti'nden gelen tüccarlar tarafından sıkça ziyaret edildiği dönemlere dayandığı düşünülür. Osmanlı İmparatorluğu ve Fars Safevî ve Kaçar hanedanları döneminde Sultan ve Şah'ın hareminde köle olarak yaşayan Çerkes kadınlar, Batı Oryantalizmi'nde ele alınan bir konu olmaya başlamış, Batı eserlerinde güzel ve kibar olmaları ile tanımlanmıştır.[1]

Çerkes güzeli inancının "altın çağı", 1770'lerde Rus İmparatorluğu'nun Kırım Hanlığı'nı ele geçirmesi ve Yakın Doğu'ya ihrac edilen Doğu Avrupalı kadın kölelerin ticaretine son vermesi ile gerçekleşmiştir. Bu durum Çerkes kadınlarına olan talebi artırmış, 1860'da Rusya'nın gerçekleştirdiği Çerkes Sürgünü ile de fikir daha yaygınlaşmıştır.[4]

Avrupa ve Amerikan sanat ve edebiyatında bu genellemenin bir sonucu olarak Çerkesler, genellikle güzellik açısından "ideal kadın" olarak nitelendirilirmiştir. Kozmetik ürünler, 18. yüzyıldan itibaren “Çerkes” kelimesini kullanarak ya da ürünün Çerkes kadınlarının kullandığı maddelere dayandığını iddia ederek pazarlanmıştır. Bu ürünler arasında saç boyası ve cilt kremleri bulunmuştur.[5][6][7]

Osmanlı'da Çerkes güzeli fikri

Birçok Osmanlı padişahının eşleri, İslâm dinine geçmiş etnik Çerkeslerden oluşmaktaydı. Valide sultanlar arasında Perestü Valide Sultan, Pertevniyal Valide Sultan, Şevkefza Valide Sultan, Tirimüjgan Valide Sultan, Nükhetseza Başhanımefendi etnik olarak Çerkes kökenliydi.

Önemli Çerkes Hatunlar arasında Şemsiruhsar Hatun, Saçbağlı Sultan yer almış, Haseki sultanları ise Hümaşah Haseki Sultan, Hatice Muazzez Haseki Sultan ve Ayşe Haseki Sultan oluşturmuştur.

Çerkes asıllı Başkadınefendiler, Bedrifelek, Bidar, Kamures ve Servetseza olmuş, Kadınefendileri ise Bezmara, Düzdidil, Hayranıdil, Meyliservet, Mihrengiz, Neşerek, Nurefsun, Reftaridil, Şayan oluşturmuştur. Osmanlı hareminde yer almış diğer önemli Çerkes kökenli şahıslar arasında Cevherriz, Ceylanyar, Dilfirib, Nalanıdil, Dürdane, Hüsnicenan, Safderun ve Nergis bulunur.

Çerkeslerin güzelliğini öven "Lepiska Saçlı Çerkes" ("lepiska", düz sarı saçı ifade eder) gibi birkaç klasik Türk müziği ve şiiri de vardı. Türkiye'de yabancı bir etnik grup olarak Avrupai fiziksel özellikleri ile nitelendirdikleri için de Çerkesler bazen övülmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Irvin Cemil Schick, Çerkes Güzeli: Bir Şarkiyatçı İmgenin Serüveni [The Fair Circassian: Adventures of an Orientalist Motif], trans. A. Anadol (Istanbul: Oğlak Yayınları, 2004).
  2. "Batı Kültüründe 'Çerkes Güzeli' imgesi". 2014. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  3. "Circassian Beauties". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  4. Horrible Traffic in Circassian Women—Infanticide in Turkey 28 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; New York Daily Times, 6 August 1856
  5. Thomas M Barrett (1998), Southern Living (in Captivity): The Caucasus in Russian Popular Culture, The Journal of Popular Culture 31 (4), 75–93.
  6. Delaware Gazette and State Journal, 2 February 1815
  7. Morning Chronicle' (NYC), 20 September 1806
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.