İnguşetya

İnguşetya (Rusça: Ингушетия, İnguşetiya; İnguşça: ГӀалгӏайче, Ğalğayçe), İnguşya ya da resmî adıyla İnguşetya Cumhuriyeti (Rusça: Республика Ингушетия, Respublika İnguşetiya; İnguşça: ГIалгIай Мохк, Ğalğay Mohk) Kuzey Kafkasya’da, Rusya Federasyonu’na bağlı federe cumhuriyet. Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi’ne dâhil olan İnguşetya’nın güney sınırı; Rusya Federasyonu’nun Gürcistan sınırının parçasıdır. Doğusunda Rusya’nın özerk cumhuriyetlerinden Çeçenya; batısında ise yine aynı statüdeki cumhuriyetlerden Kuzey Osetya-Alanya bulunur.

İnguşetya Cumhuriyeti
Республика Ингушетия (Rusça)
ГӀалгӀай Мохк (İnguşça)
Bayrak Arma
Milli Marş: İnguşetya Cumhuriyeti Millî Marşı
Konum
İnguşetya Cumhuriyeti
İnguşetya
Yönetim
Ülke:  Rusya
Federal Bölge:Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi
Ekonomik Bölge:Kuzey Kafkasya ekonomik bölgesi
Başkent:Magas
Cumhurbaşkanı:
Genel bilgiler
Yüzölçüm: 3.123 km² (1.206 sq mi)
Nüfus: 507.061 
 - Yoğunluk:162 /km² (421 /sq mi)
Diğer bilgiler
Dili:İnguşça, Rusça
Kuruluş tarihi:1993
Kodu:06

Başkenti Magas'tır. 3123 km²’lik alanıyla[1] -federal şehirler hariç- yüzölçümü anlamında federal birimlerin en küçüğüdür. 4 Haziran 1992’de Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin ikiye bölünmesiyle kurulmuştur. Ülke, Vaynah halklarından İnguşların yurdudur. 2020 yılı Rosstat verilerine göre, nüfusu 507.061’dir[2].

İnguşetya, büyük ölçüde Kuzey Kafkasya'daki isyan nedeniyle, Rusya'nın en yoksul ve en istikrarsız bölgelerinden biri olarak kalmaya devam ediyor.[3] Şiddet son yıllarda azalmış olsa da, komşu Çeçenya’daki isyan zaman zaman İnguşetya’ya da sıçradı. 2008 yılı İnsan Hakları İzleme Örgütü raporuna göre; yolsuzluk, bir dizi ciddi suç (sivillerin güvenlik güçleri tarafından kaçırılması ve öldürülmesi dâhil),[4] hükûmet karşıtı protestolar, askerlere yönelik saldırılar, Rusların askeri aşırılıkları ve insan hakları konusundaki ihlaller nedeniyle ülke istikrarsızlaştırıldı.[5] Rus medyasına göre, Rusya’da alkol tüketimi en düşük bölgedir.[6]

Etimoloji

İnguşetya ismi, 23 Şubat 1944’te hayata geçirilen Çeçen-İnguş Sürgünü’nün ardından Kuzey Osetya’ya devredilen ve adı Tarskoye olarak değiştirilen antik yerleşim yeri Angusht’tan gelmektedir.

Kafkasya’nın yerli halklarından olan İnguşlar, çoğunlukla İnguşetya’da yaşar. Kendilerini Ğalğay [İnguşça: Ğala (kale) ve ğay (sakinleri)] olarak adlandırırlar. Çeçen komşularının dilleriyle karşılıklı anlaşılabilirliği çok yüksek olan İnguşça konuşurlar. İnguşlar, geleneksel klan sistemine ve yazılı olmayan hukuk kurallarına (örf ve adet) dayalı sınıfsız bir toplumdur (günümüzde İnguşetya’da yaklaşık 350 klan yaşamakta). Her bir klan ve her bir klan mensubu eşit olarak görülür. Kafkasya’daki komşu ulusların aksine (Çeçenler dâhil), İnguşların hiçbir zaman sosyal ast ya da üstleri olmadı. İnguşlar / İnguşetya için şu isimler de kullanılır: Gelia (Amerikan haritacı Colton, Grek coğrafyacı Strabo), Tschetschna (Alman coğrafyacılar Grassl ve Meyer), Ğalğay / Ğelğayi (kendi dillerinde), Nah (kendi dillerinde, “halk/insanlar” anlamına gelir), Vaynah (kendi dillerinde, “bizim halkımız” anlamına gelir), Kist (Gürcüce), Gergar (kendi dillerinde), Dzurdzuk (Gürcüce), Ghlighvi (Gürcüce), Angushtini (Rusça), Mack-aloni (Osetçe), Orstkhoi (kendi dillerinde), Nart-Orstkhoi (kendi dillerinde), Galash (kendi dillerinde), Tsori (kendi dillerinde), Dzheirakhoi (kendi dillerinde), Khamhoi (kendi dillerinde), Metshal (kendi dillerinde), Fyappi (kendi dillerinde) ve Nyasareth (kendi dillerinde). Kendi dillerinde yaptıkları farklı adlandırmalar; bugün İnguş nüfusunu oluşturan farklı kabileleri gösterir. İnguşların tarihi, Çeçenlerin tarihi ile sıkı sıkıya bağlıdır. Moğol istilaları ile etkisini kaybetmiş olsa da; Doğu Romalı ve Gürcü misyonerler İnguşları Hristiyanlaştırmıştı. İnguşetya'da başta Tkhabya-Yerd ve Albe-Yerd olmak üzere çeşitli kiliselerin kalıntıları bulunabilir. İnguşlar, 18. ve 19. yüzyıllar boyunca yavaş yavaş İslam’a geçti. Kartli prenslerinden coğrafyacı-tarihçi Vakhushti 1745 yılında, Angusht köyü sakinlerinin Sünni Müslümanlar olduğunu yazmıştır.

İnguşetya Nüfusunun Kökeni

XI. Yüzyıl Gürcü kronik yazarı Leonti Mroveli’ye göre, Kafkas kelimesi Vaynahların atası Kavkas'tan türetilmiştir.[7] Ilia Devlet Üniversitesi’nden Profesör George Anchabadze’ye göre “Vaynahlar, Kafkaslar’ın kadim yerli halklarıdır. Leonti Mroveli tarafından çizilen genolojik tabloya göre, Vaynahların efsanevi atasının ‘Kavkas’ olması; antik Gürcü kaynaklarında rastlanan etnik isimlerden birisi olan ‘Kavkasian / Kafkasyalılar’ın, Çeçen ve İnguşların atalarına işaret ediyor olması açısından dikkate değerdir. Yukarıdan da anlaşılacağı gibi, Vaynahlar, en azından ismen, Gürcü tarih geleneğinde tüm Kafkasyalılar içerisinde (Kafkasya - Kavkalar - Kavkasyalılar) en ‘Kafkas’ halk olarak sunulur.”[8] Sovyet-Rus antropolog ve bilim insanları Marr, Mounak, Munchaev, Dyakonov, Krupnov ve Melikashvilli “İnguşlar arasında Kafkasyalı türü, diğer tüm Kuzey Kafkasya uluslarından daha iyi korunur” yazdılar. Profesör Debets de İnguş Kafkasyalı türünün, Kafkaslar arasında en Kafkasyalı olduğunu onaylar.[9] Science Magazine'de yer alan bir makalede Bernice Wuethrich, Amerikalı dilbilimci Dr. Johanna Nichols’un “Kafkasya bölgesindeki modern insanları Bereketli Hilal'in eski çiftçilerine bağlamak için dili kullandığını” ve araştırmasında “bölgenin çiftçilerinin proto Nah-Dağıstanlılar olduğunu” öne sürdüğünü belirtir. Nichols’un şu sözlerini de aktarır: “Batı Medeniyeti'ni meydana getiren kültürel ve dilsel topluluğun doğrudan devamlılığına dair sahip olduğumuz en yakın şey Nah-Dağıstan dilleridir.”

İnguşlar %89 J2 dünyada bilinen en yüksek frekans Y-DNA ve J2 ile yakından ilişkilidir. İnguşlar Berektli Hilal'den göç etmiştir. İnguşların ataları Mezopotamya'dan göç ederek Kafkas Sıradağları'na gelmiş ve buraya yerleşmiştir. Aynı zamanda İnguşlar'da genlerinde Çeçenlerden dolayı Urartu kalıntıları vardır ki zaten Urartu Mezopotamya birbirine yakındır.[10]

İnguşetya Nüfusunun Genetiği

İnguşlar, yüzde 89 oranında J2 Y-DNA'ya sahiptir. Dünyanın en yüksek bilinen frekansı olan J2, Bereketli Hilal ile yakından ilişkilidir.[11]

Tarih

MÖ 10000 - 8000

Bernice Wuethrich'in “Geçmişe Sözlerle Bakmak” başlıklı makalesine göre Johanna Nichols, dilbilimsel kanıtların Nah halkının atalarının, tarım ve hayvancılığın keşfedildiği Bereketli Hilal’den Kafkasların eteklerine göçtüğüne işaret ettiğini gösterdi. Nichols, “Nah-Dağıstan dillerinin, Batı Medeniyeti'ni meydana getiren kültürel ve dilsel topluluğun doğrudan devamlılığına dair sahip olduğumuz en yakın şey” olduklarını belirtir.[10]

Colton'un 1856 tarihli haritasında, "Gelia" haritanın sağ üst köşesinde görülebilir

MÖ 6000 - 4000

Neolitik dönem; çömlekçilik bölgede bilinmektedir. Modern dönemde keşfedilen, Ali-Yurt ve Magas yakınlarındaki eski yerleşim yerleri; taş baltalar, cilalı taşlar, taş bıçaklar, delikli taşlar, kil kaplar gibi taştan yapılmış aletleri ortaya çıkardı. Düzlüklerde kil tuğlalarla inşa edilmiş yerleşim yerleri bulundu. Dağlık alanlarda, bazıları MÖ 8000’lere tarihlenen, taştan yapılmış duvarlarla çevrili yerleşim yerleri keşfedildi.[12]

MÖ 20

Kafkasların ortasındaki bir ulus olarak Geli ya da Galgai’den, ilk kez Strabon söz eder. 1875’te “Çar’ın Ülkesi” kitabının 239. sayfasında Wahl, “Strabon’un bahsettiği bu iki görüş aynı yere çıkıyor; Legi modern Lesghi, Geli İnguş kabilesi Galgai, Keraunian Dağları da Beshtaú’ya kadar Kuzey Kafkaslardır.”[13] Gelia’nın İnguş olmasıyla ilgili benzer açıklama Alman profesör Karl Koch’un 1843 tarihli “Reise durch Russland nach dem kaukasischen Isthmus” (Rusya Üzerinden Kafkas Kıstağı’na Yolculuk) kitabının 489. sayfasında da yapılmıştır.[14] Jacobus Van Wijk Roelandszoon ise 1821 tarihli “Algemeen aardrijkskundig woordenboek volgens de nieuwste staatkundige veranderingen, en de laatste, beste en zekerste berigten” (Güncel siyasi değişikliklere; en iyi, kesin ve son raporlara göre genel coğrafi sözlük) isimli kitabının 1050. sayfasında, Doğu Romalı vakanüvis Zonaras’ın bahsettiği Gelli ya da Galad’ın İnguş halkı olduğu yazar.[15]

900 - 1200

Kafkasya’nın merkezindeki krallık, Alania ve Regal (Royal/Noble) Alania olarak ikiye ayrılır. Alman bilim adamı Peter Simon Pallas, İnguş halkının (Kist) doğrudan Alanialıların soyundan geldiğine inanıyordu.[16]

1239

Kuzey Kafkasya dağlıları, halkları ve kabilelerinin Alan Konfederasyonu’nun ve Alanya başkenti Maghas’ın (her iki isim de Müslüman Arap kaynaklarından bilinmekte) Batu Han (Cengiz Han’ın torunu olan bir Moğol lideri) tarafından yıkılması. “Magas, 1239 başlarında, Batu Han’ın ordusu tarafından yok edildi. Tarihsel olarak Magas, İnguşetya’nın yeni başkentinin şu an inşa edildiği yerle hemen hemen aynı yerde bulunuyordu.” – D.V.Zayats[17]

1300 - 1400

Alanlar, Timur, Toktamış arasında savaşlar dönemi ve Terek Irmağı Savaşı. Alan kabileleri, işgalcilere dağların kapısını kapatan kaleler ve savunma duvarları inşa ettiler. Düzlüklerdeki kabilelerin bir kısmı Moğollarca işgal edildi. Ardından Moğollara karşı isyan başladı. “Bölgenin Moğol dönemine ait bir haritası, Vaynahlar hakkında neden pek fazla şey yazılmadığına dair ipucu veriyor: bu haritada Çeçenya-İnguşetya bölgesi basitçe “hükmedilemez” olarak işaretlenmiş. Kuzeye ya da güneye giden orduların çoğu, olabildiğince çabuk dağları aşıp nihai hedeflerine varmakla ilgilendiklerinden; şaşırtıcı olmayacak şekilde, iki geçit arasındaki halkları nispeten rahat bırakıyorlar.” – Schaefer, Robert W. “Insurgency in Chechnya and the North Caucasus: From Gazavat to Jihad” (Çeçenya ve Kuzey Kafkasya'da İsyan: Gazadan Cihada) s. 51. 1991’de Ürdünlü tarihçi Abdul-Ghani Khassan, Alania’nın Çeçenya ve İnguşetya’da olduğunu öne süren eski Arapça metinlerin fotokopisini ve Alania’nın Nokhcho kabilesinden olduğunu iddia eden Alanialı tarihçi Azdin Vazzar’ın (1395-1460) belgesini sundu.[18]

1558

Kafkasya’nın Rusya tarafından fethi. 1558’de Kabardalı Temryuk, İnguş kabilelerine karşı Korkunç İvan’dan yardım istemek üzere, elçilerini Moskova’ya gönderir. Korkunç İvan, Temryuk’un kızı Çerkes (Kabardin) çariçe Maria Temryukovna ile evlenir. İnatçı Vaynah müdafilerine karşı genişleyen Rusya Çarlığı’nın merkezi Kafkasya’da yer edinmesi için ittifak kuruldu.[19]

1562

Rus, Kabardey ve Nogay ortak kuvvetleri İnguşlara saldırdı. Rus kaynaklarına göre bu savaşta, 164 İnguş yerleşim yeri tamamen yok edildi. İnguşetya’nın alçak bölgeleri, Rusya ve onların Kabardey müttefikleri tarafından işgal edildi.[19]

1700’ler

Stratejik Daryal Boğazı’na erişim sağlamak için yapılan birkaç girişimin ardından Rus kuvvetleri, Anguşt köyü yakınlarındaki savaşı kaybeder. Bu nedenle köyde yaşayan kabile ve tüm bir ulus İnguş olarak anılır.

Kafkasya Savaşı’nda İnguşetya ve Terek Kazakları Okrugu’nun parçası olarak İnguşetya

18. yüzyılda, bir miktar müslüman azınlık olmakla beraber, İnguşlar çoğunlukla pagan ve Hristiyandı. 1588’den itibaren bazı Çeçen toplumları Rusya’ya katılıyordu. 1785’te Çeçen lider Şeyh Mansur (aslen Avar) Rusya’ya karşı isyan başlattı. Çeçen ve Dağıstan güçlerini topladı ve ordusunun kendi köylerini yağmalamasından korktuğu için İnguş Karabulak yerleşimlerine saldırı emri verdi. İnguşlar Mansur’u yenilgiye uğrattı ve geri çekilmeye zorladı.[20] Rus tarihçiler İnguşların gönüllü olarak Rusya’nın bir parçası olduğunu iddia ediyorlar. Bu hükümlerini genellikle, Tümgeneral Delpotso ve iki İnguş klanının temsilcileri tarafından 13 Haziran 1810’da imzalanan belgeye dayandırıyorlar. Halbuki diğer klanlar Rus tabiiyetine direndi. Alman asıllı Rus elçisi Moritz von Engelhardt 1811’de çarın isteğiyle dağlık İnguşetya’yı ziyaret edip, İnguş halkına çarın vadettiği birçok ayrıcalıkla, Rusya’ya katılmalarını teklif etti. İnguş halkının temsilcisi, “Şapkamın üzerinde sadece gökyüzü görüyorum” cevabıyla teklifi reddetti. Bu karşılaşma daha sonra Goethe tarafından “Freisinn”[21] adlı eserinde kullanılacaktır. 29 Haziran 1832’de Rus baron Rozen 42 numaralı mektubuyla Kont Chernishev’e “Bu ayın 23’ünde sekiz Ğalğay (İnguş) köyünü yok ettim. 24’ünde Targim yakınlarındaki dokuz köyü daha yok ettim.” diye rapor ediyordu.12 Kasım 1836’da 560 numaralı mektubuyla Dzheirkah, Kist ve Ğalğay dağlılarının geçici olarak fethedildiğini iddia ediyordu.[22] 1829’da İmam Şamil Rusya’ya karşı isyana girişti. Dağıstan ve Çeçenya’yı ele geçirdi ardından İnguş halkını İslam’a döndürüp stratejik bir müttefik kazanma umuduyla İnguşetya’ya saldırdı. İnguşlar İmam Şamil güçlerini hem bu seferde hem de sonrasında, iki kez daha İnguşetya’yı ele geçirmeyi deneyeceği 1858’de yendi. İki güçlü rakip ve müttefikleri ile savaşa tutuşan İnguş güçlerini kırıp geçirdiler. Oset müttefiklerinin yardımıyla İnguşlarla savaşan Rus subay Fedor Tornau’ya göre, İnguşların en fazla altı yüz savaşçısı vardı.[23] Bununla birlikte, İnguşetya’daki Rus fethi son derece zordu ve Rus kuvvetleri kolonizasyon metoduna bel bağlamaya başladı: yerel nüfusun imhası ve yerlerine sadık Kazak ve Osetlerin iskanı. İnguş topraklarının Ruslar ve Osetliler tarafından kolonileştirilmesi 19. yüzyılın ortalarında başladı. Rus General Evdokimov ve Osetyalı albay Kundukhov, İnguş topraklarının sömürgeleştirilmesinin başarılı olduğunu “memnuniyetle bildirdi”:

  • İnguş köyü Ghazhien-Yurt’un adı 1847’de Stanitsa Assinovskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Ebarg-Yurt’un adı 1847’de Stanitsa Troitskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş kasabası Dibir-Ghala’nın adı 1847’de Stanitsa Sleptsovskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Magomet-Khite’nin adı 1847’de Stanitsa Voznesenskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Akhi-Yurt’un adı 1859’da Stanitsa Sunzhenskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Ongusht’un adı 1859’da Stanitsa Tarskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş kasabası Ildir-Ghala’nın adı 1859’da Stanitsa Karabulakskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Alkhaste’nin adı 1860’ta Stanitsa Feldmarshalskaya olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Tauzen-Yurt’un adı 1861’de Stanitsa Vorontsov-Dashkov olarak değiştirildi,
  • İnguş köyü Sholkhi’nin adı 1867’de Khutor Tarski olarak değiştirildi.[24]

Kafkas Savaşı’nın sonunda büyük kayıpların ardından Rus ve Çeçenler kuvvetlerini birleştirdi. Eski Çeçen isyancılar Rus saflarına katıldılar. 3 Kasım 1858’de General Evdokimov, eski bir isyancı komutan olan Çeçenyalı Saib-Dulla Gekhinski’ye (Saadulla Ospanov) Assa ve Fortanga nehirleri civarındaki Dattikh, Meredzhi, Aseri, Shagot-Koch ve diğer yerleşimlere saldırıp yok etmesi emrini verdi.[25] Yaşanan kayıpların sonrası kalan İnguş klanları çoğunlukla çareyi yeraltı direnişine gitmekte buldular.[26] İnguş köyü Zaur’un yerine Ruslar, ismi “Kafkasların Hâkimi / Kafkasya Hükümdarı” anlamlarına gelen Vladikavkaz kalesini inşa ettiler.[27] General Aleksey Petrovich Yermolov, Rus Çarı'na mektubunda “Rusya'nın İnguş gibi militarist bir ulusa yabancılaşması ciddi bir hata olur” diye yazdı. Rusya'nın Kafkasya’da savaşı kazanması için İnguş ve Çeçenlerin ayrılmasını önerdi. General Yermolov’un, İnguşların zorla Hristiyanlaştırılmalarının imkansızlığı üzerine Lanski’ye gönderdiği başka bir mektupta Yermolov “Tüm dağlılar arasında en cesur ve militarist olan bu ulusun yabancılaştırılmasına izin verilemez...” yazıyordu. İnguşetya’daki son örgütlü isyan (sözde Nazran Ayaklanması) 5000 İnguş’un savaşıp üstün Rus kuvvetleri karşısında yenildiği 1858 yılında meydana geldi. Bu ayaklanma, ilk Rus-Kafkas Savaşı’nın sona erdiğinin işaretini verdi. Aynı yıl Rus çarı, “Müslümanların Müslüman hükümdarların hakimiyeti altında yaşaması gerektiği” iddiasıyla; İnguş ve Çeçenleri Türkiye ve Ortadoğu’ya göçe teşvik etti. Kazak ve Osetler için araziyi boşaltmak istiyormuş gibi görünüyor.[26] İnguşların bir kısmı, gidenlerin çoğunun öldüğü Ortadoğu’daki ıssız bölgelere sürüldü. Kalanlar asimile edildi. 1865’te İnguşların yüzde 80’inin Ortadoğu’ya gitmek üzere İnguşetya’dan ayrıldığı tahmin ediliyor.[28]

İnguşlara ismini veren, "kale-ev"ler

1917 Rus Devrimi’nden sonra Sovyetler, kolonizasyon sırasında ilhak edilen köy ve kasabaların İnguşlara iade edileceğinin sözünü verdiler. İnguşetya eski baş düşmanlar arasında önemli bir savaş meydanı haline geldi: General Denikin ve İnguş direnişçiler. General Denikin hatıratında şunları yazdı: “İnguş halkı sayıca en az ama birbirine en kenetli, fazlasıyla askeri bir örgüttür. Onlar esasında, Kuzey Kafkasların yüksek yargıcıydı. Görünen ahlaki durumları uzun zaman önce Rus coğrafya kitaplarında “ana meşgaleleri - hayvancılık ve soygun” şeklinde tarif edilmişti. Bu ikisinin sonuncusu toplumda özel ustalık seviyesine ulaştı. Siyasi arzular da aynı yönden geldi. İnguşlar Sovyet rejiminin paralı askerleridir; onu desteklerler ama kendi bölgelerinde yayılmasına müsaade etmezler. Aynı zamanda Türkiye ile de ilişkileri geliştirmeye çalıştırıp; Elisavetpol (bugünkü Gence, Azerbaycan) üzerinden Türklerin, Tiflis üzerinden Almanya’nın desteği peşinde koştular. Ağustos’ta Kazak ve Osetler Vladikavkaz’ı ele geçirdiğinde, İnguşlar müdahale edip Terek Sovyet’ini kurtardılar ancak şehri yağmalayıp banka ve darphaneye el koydular. Tüm komşularını soydular: ‘tarihsel hataları düzeltmek’ adına, toprak sıkıntısı için Kazak ve Osetleri, hizmetlerinin karşılığı olarak Bolşevikleri, çaresizlikleri için Vladikavkaz sakinlerini ve sırf alışkanlıktan Kabardinleri. Herkes onlardan nefret ediyordu. Kafkasların en zengin kabilesi haline gelerek ahenkle ve iyi organize olmuş şekilde ‘zanaat’larını icra ettiler.”[29]

Kuzey Kafkasya Dağlık Cumhuriyeti’nin parçası olarak İnguşetya

21 Aralık 1917’de İnguşetya, Çeçenya ve Dağıstan; Rusya’dan bağımsızlıklarını ilan edip tek bir devlet oluşturdular. Kuzey Kafkasya ve Dağıstan Dağlılar Birliği, Kuzey Kafkasya Halkları Birliği Cumhuriyeti veya kısaca Dağ Cumhuriyeti gibi isimlerle anılan ülkeyi ittifak devletleri (Türkiye, Avusturya-Macaristan ve Almanya), Gürcistan ve Azerbaycan (Rusya’dan bağımsızlıklarını 1918’de ilan ettiler) bağımsız devlet olarak tanıdılar. Örneğin, Anna Zelkina, Mayıs 1918’de bağımsızlığı tanıyan ilk ülkenin Türkiye olduğunu yazıyor:[30]

“Kuzey Kafkasya'nın Birinci Kongresi, Kuzey Kafkasya Özgür Devleti'nin (Severo Kavkazskoye Svobodnoye Gosudarstvo) Geçici Hükümeti'ni oluşturdu ve Mayıs 1918'de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etti. Onu tanıyan tek ülke Türkiye idi.”

Tanımayı daha sonra Almanya ve diğerleri talip etti. Kosok’a göre:[31]

"Azerbaycan ve Ermenistan (28 Mayıs 1918). Her üç devlet daha sonra, benzer şekilde Kuzey Kafkasya'nın bağımsızlığını kabul eden ve 8 Haziran 1918'de onunla bir dostluk antlaşması imzalayan Türkiye ile bağımsız anlaşmalar imzaladılar. Daha sonra, Alman Olağanüstü Delegasyonu başkanı General von Lossov ile Kuzey Kafkasya Dışişleri Bakanı Bammat arasında diplomatik nota teatisi yapıldı ve bu da Almanya tarafından Kuzey Kafkasya'nın bağımsızlığının fiilen tanınmasıyla sonuçlandı."

İngiliz Savaş Dairesine göre, Almanlar İnguşetya'da askeri üs kurmaya çalıştı.[32]

"...İnguş topraklarında Alman alaylarının varlığını güvence altına almak amacıyla Alman Komutanlığı... İnguşlar, herhangi bir yabancı silahlı kuvvetin Terek bölgesine girme girişimlerinin kendilerine yapılan bir saldırı olarak kabul edileceğini ve İngusların bu tür girişimlere tüm gücüyle karşı çıkacağını ilan eder."

Yeni devletin başkenti Temir-Khan-Shura'ya (Dağıstan) taşındı.[33] Deneyimli Çeçen politikacı Tapa Chermoyev ilk başbakan olarak seçilirken; 1917’de ülkenin anayasasının yazarı da olan İnguş politikacı Vassan-Girey Dzhabagiev ikinci başbakan olacaktı. 1920’de üçüncü dönem için yeniden seçildi. 1921’de Ruslar saldırdı, işgal etti ve ülkeyi zorla Sovyet devletiyle birleştirdi. Hükûmet sürgüne gitti ve Kafkaslarda bağımsızlık savaşı devam etti.[34]

1931 itibariyle İnguş Özerk Oblastı toprakları

Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin parçası olarak İnguşetya

Kazak General Andrei Shkuro kitabında şöyle yazıyor:[35]

İnguşetya tümüyle Bolşevikti. Kafkasların fethinden bu yana; bağımsızlıklarını çaresizce savunan, cesur ve özgürlüğüne düşkün İnguşlar, kısmen yok edilmişti kısmen de çorak dağlara sürülmüştü. Terek Kazakları, İnguşların kendilerine ait bereketli topraklara yerleştirilmiş ve Kazaklar köylerini İnguşetya'yı kesen kama üzerine kurmuşlardı. Ekmeklerini dürüst bir şekilde kazanma fırsatından mahrum kalan İnguşlar, Kazak topraklarında yaptıkları soygun ve baskınlarla yaşamışlardı. Barış zamanında bile İnguş sınırındaki Terek Kazakları tarlaya tüfeksiz gidemezdi. Silahlar ateşlenmeden ve kan dökmeden bir gün bile geçmezdi. Kazakları baskı unsuru olarak gören, Kazak topraklarını hala kendilerinin sayan İnguşlar, onlardan acımasızca intikam alıyordu. İlişki tamamen uzlaşmaz şekilde kurulmuştu; daha fazla bir arada yaşamak düşünülemezdi. Ya İnguşları tamamen yok etmek ya da Kazakları eski İnguş topraklarından çıkarıp, toprakları eski sahiplerine iade etmek gerekiyordu. Bolşevikler, Kuzey Kafkasya'yı işgal ettikten sonra, Vladikavkaz'daki dört Terek köyünün İnguş ve Kazak temsilcilerinden oluşan bir kongre düzenlediler ve ikincisine bir ay içinde taşınmalarını emrettiler.

Kazaklardan arındırmanın bir parçası olarak 1920-21’de çok sayıda Kazak sürüldü ve topraklarına el kondu.[36] Kısmen modern İnguşetya toprakları üzerinde 1920’de kurulan Sunzha Kazak Bölgesi 1929’da feshedildi.[37] Sovyetler, kolektifleştirme ve dekulakizasyon[38] yoluyla kalan İnguş mülklerine el koydu ve Çeçenya ile İnguşetya'yı Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak birleştirdi. II. Dünya Savaşı sırasında İnguş gençleri Sovyet ordusuna askere alındı. Ağustos 1942’de, Rostov-On-Don’dan Mozdok’a 560 km’yi -günde neredeyse 17 km- otuz üç günde alarak Nazi kuvvetleri, Kuzey Kafkasya’nın yarısını ele geçirdiler (Kafkasya Muharebesi). Mozdok’tan Malgobek’e 20 km’lik mesafeyi de yine aynı 33 günde -günde aşağı yukarı 600 m- geçebildikten sonra Ordzhonikidze (günümüzde Vladikavkaz) ve 23 Şubat 1944 soykırımından önce ağırlıklı olarak İnguş nüfusunun yaşadığı bir yer olan Malgobek’te durduruldular. Malgobek için savaş o kadar yoğundu ki, sonunda Almanlar geri çekilene kadar bu küçük kasaba dört kere el değiştirmişti. Sovyet askeri gazetesi Red Star'a göre İnguşlar, Kabardino-Balkarya’daki Alman vahşetini haber aldıktan sonra Almanlara karşı cihad (gazavat) ilan etmişlerdi. Stalin, güneyde Türkiye üzerinden SSCB’nin genişlemesini planlıyordu ve Müslüman Çeçen-İnguşlar bunun için bir tehdit haline gelebilirdi. Şubat 1944'te II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, Sovyet ordusu ve NKVD, Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne akın etti. Manevralar, güney bölgesinin askeri tatbikatları olarak maskelendi.

1944 Soykırımı

Ana madde: Çeçen İnguş Sürgünü

ABD'nin hibe ettiği ve sürgünde kullanılan Studebaker kamyonlar

İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1942’de Alman kuvvetleri Kuzey Kafkasya’ya girdi ve yarısından fazlasını ele geçirdi. İki Çeçen-İnguş şehri Malgobek and Ordzhonikidze’de; Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti yerlilerinin kahramanca direnişiyle ancak durdurulabildiler.[39] Rus propagandası Çeçen ve İnguşları hain olarak resmetti. 23 Şubat 1944’te Çeçen ve İnguşlar, haksız yere, Nazilerle işbirliği yapmakla suçlandılar. Erkeklerinin çoğu cephede savaşırken, Sovyet lideri Stalin’in emriyle Lentil kod adlı operasyona başlandı ve İnguş ile Çeçen nüfusu tümüyle, Kazakistan, Özbekistan ve Sibirya’ya sürüldüler. Sürgünün ilk aşaması; firarın önüne geçmek için üzerlerine üçer makineli tüfek yuvası eklenerek özel olarak modifiye edilen Amerika Birleşik Devletleri’nin sağladığı Studebaker kamyonlarıyla gerçekleştirildi. Amerikalı tarihçi Norman Naimark şöyle yazıyor:

"Askerler köylüleri ve kasaba halkını topladı, kamyonlara yükledi. Ki birçok sürgün; bunların Lend-Lease (ABD’nin Ödünç Verme ve Kiralama Yasası) kapsamında kısa süre önce İran sınırında teslimatı yapılan Studebakerler olduğunu hatırladı. Kamyonlar onları önceden belirlenmiş tren istasyonlarında bıraktı. ...Hareket ettirilemeyenler vuruldu. ...Birkaç savaşçı dışında, tüm Çeçen ve İnguş milletleri, 496.460 kişi, anavatanlarından sınır dışı edildi."[40]

Nazilerin, Kuzey Kafkasya'da harekatları

Sürgün edilenler tren istasyonlarında toplandı ve ikinci aşamada sığır vagonlarına aktarıldı. Nüfusun% 30 kadarı yolculuk sırasında veya sürgünün ilk yılında can verdi.[41] The Prague Watchdog "sürgünlerinin ilk yıllarında Çeçenlerin ve İnguşların yaklaşık yarısının açlık, soğuk ve hastalıktan öldüğünü" iddia ediyor.[42] Sürgün, Avrupa Parlamentosu tarafından 2004 yılında soykırım olarak sınıflandırıldı.[43] Sürgün sonrası, Rusya’ya karşı İnguş direnişi yeniden şiddetlendi. Sürgünden kurtulanlar, tehcir sırasında dağların tepesinde bulunan çobanlar güçlerini birleştirip İnguşetya'daki Rus kuvvetlerine sürekli saldıran isyancı gruplar oluşturdular. Başlıca isyancı grupları Akhmed Khuchbarov, Tsitskiev kardeşler ve İnguş kadın keskin nişancı Laisat Baisarova tarafından yönetiliyordu. Erkek İnguş isyancıların sonuncusu 1977'de KGB memurları tarafından öldürülürken, kadın keskin nişancı Laisat Baisarova asla yakalanmadı veya öldürülmedi.[44] Çeçen ve İnguş filolojisinde uzmanlaşmış Amerikalı profesör Johanna Nichols, sürgünün arkasındaki fikri şöyle ortaya koydu:

"1944'te milliyetler kendilerini feshettiler ve Çeçen ve İnguşlar; Karaçay-Balkar, Kırım Tatarları ve diğer milletler ile birlikte, yolculuk esnasında nüfuslarının dörtte biri belki yarısını kaybederek topluca Kazakistan ve Sibirya'ya sürüldüğünde toprakları yeniden iskana tabii tutuldu. (Asla açıklığa kavuşturlmamış olsa da sebep, Türkiye'ye olası bir saldırıda Stalin'in, yol üzerindeki tüm müslümanları temizleme isteğiymiş gibi görünüyor.)"[45]

Orta Asya’dan Dönüş Sonrası
Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti dahil; SSCB'nin son döneminde, Kafkaslar'da idari yapılanma

13 yıllık sürgünden sonra İnguşların Çeçen-İnguşetya'ya geri dönmelerine izin verildi (ancak Ordzhonikidze/Vladikavkaz ya da Prigorodnıy Bölgesi’ne değil). İnguşetya topraklarının çoğuna Osetler yerleştirilmişti ve bölgenin bir kısmı Kuzey Osetya sınırlarına dahil edilmişti. Geri dönen İnguşlar, Osetlerin husumetiyle karşılaştı. İnguşlar, kendi evlerini Osetler ve Ruslardan satın almaya zorlandı. Bu zorluk ve adaletsizlikler, 16 Ocak 1973'te Grozny'de Sovyet birlikleri tarafından ezilen barışçıl bir İnguş protestosuna yol açtı.[46]

Post-Sovyet Dönem - Rusya Federasyonu'nun bir parçası olarak İnguşetya

1991 yılında Çeçenler, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'ni kurmak için Sovyetler Birliği'nden bağımsızlıklarını ilan ettiklerinde, İnguşlar, Çeçen-İnguş Cumhuriyeti'nden ayrılmayı seçti. Böylece 1992’de Osetya ile anlaşmazlıklarını barışçıl bir şekilde çözmeye çalışmak üzere İnguşlar, yeni oluşturulan Rusya Federasyonu’na katıldılar. Ayrıca, sadakatleri hatırına, Rusların, topraklarını iade edeceklerini umuyorlardı.

1992 Etnik Temizliği

Kuzey Osetya'daki Oset milliyetçileri tarafından yönlendirilen etnik gerilimler (Helsinki İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre) Ekim-Kasım 1992'de Oset-İnguş ihtilafında yeni bir şiddet patlamasına yol açtı.[47] Basında çıkan haberlere göre, İnguş rehineleri Beslan Lisesi spor salonunda tutuldu. Rehinelerin hepsi aynı salonda tutuldu, yiyecek ve sudan mahrum bırakıldı; en az bir yenidoğan ve birkaç düzine erkek İnguş rehinesi infaz edildi.[48] (2004’te Çeçen ve İnguş militanlar Beslan Lisesinde 500'den fazla Oset’i rehin aldılar. Oset militanlarının 1992'de yüzlerce İnguş rehinesi tuttukları binayla aynı bina idi.) Kuzey Osetya'nın Prigorodnıy Bölgesi'ndeki 60.000'den fazla İnguş evlerinden zorla çıkarıldı.[26] Çatışmanın sonucu olarak, Afganistan Savaşı’nın kahramanlarından Rus yanlısı general Ruslan Aushev; çatışmanın büyümesini önlemek amacıyla Rus hükûmeti tarafından İnguşetya’nın ilk başkanı olarak atandı. Onun yönetimi altında kısmen de olsa istikrar geri geldi.

Birinci ve İkinci Çeçen Savaşları

Birinci Çeçen Savaşı 1994’te başladığında, her iki çatışmadan İnguşetya’ya kaçan mülteci sayısı ikiye katlandı. BM’ye göre, her bir İnguşetya vatandaşı için, Osetya ya da Çeçenya’dan bir mülteci geldi. Bu akın, Aushev’in başarısından sonra, çökmekte olan ekonomi için sorunluydu. 1999’da başlayan İkinci Rus-Çeçen Savaşı daha fazla mülteci ve ızdırap getirdi. (2000 yılında zirve yaptığı noktada, Çeçenya’dan 240000, Kuzey Osetya’dan 60000 mülteci vardı.) 2001’de Aushev başkanlıktan ayrılmaya zorlandı ve yerine eski bir KGB generali olan Murat Zyazikov geçti. Onun yönetimi altında durum daha da kötüleşti. İnsan hakları gözlemcilerine göre birçok genç İnguş erkek, Rus ve Oset ölüm mangaları tarafından kaçırıldı.[49][50] İnguş dağları İnguş vatandaşlarına kapatıldı. İnguşetya'daki isyancı saldırılarının sayısı, özellikle Rus güvenlik güçlerinin sayısı üçe katlandıktan sonra arttı. Örneğin, bir Rus haber ajansına göre, İnguşetya'daki bir etnik-Rus öğretmen, iki etnik-Rus ve etnik-Oset asker tarafından öldürüldü; bu cinayeti çözen İnguş polis dedektifi Issa Merzhoev, katili teşhis ettikten kısa bir süre sonra “bilinmeyen” saldırganlar tarafından vurularak öldürüldü.[51] 24 Mart 2008'de bir aracın infilak etmesi sonucu en az dört kişi yaralandı. Bu aylarda hızla yükselen şiddet olaylarında yerel polis ve güvenlik güçleri hedef alındı. Ocak 2008’de, isyancıların bir dizi saldırı hazırlığında olduğu bilgisini alan Rusya Federal Güvenlik Servisi, İnguşetya’da terörle mücadele operasyonu başlattı.[52] 2008 yılı Ağustos ayının başlarında, arkadan Rusya Federasyonu’nun da dahil olacağı; Gürcistan-Güney Osetya Savaşı patlak verdi. Savaşın başlamasıyla, İnguş sivillere “bilinmeyen” güçlerce uygulanan saldırı ve kaçırmalar son buldu. Rus kuvvetlerinin çoğu Kuzey ve Güney Osetya'ya transfer edildi. 31 Ağustos 2008’de İnguş muhalefetinin başı ve ingushetiya.ru web sitesinin sahibi Magomed Yevloyev, Rus güvenlik güçleri tarafından öldürüldü.[53] Tanınmayan muhalif oluşum İnguşetya Halk Parlamentosu Mekhk-Kkhel, Rus yarı özerk cumhuriyetinin bağımsızlığının tanınması çağrısında bulunmadan kısa bir süre önce, muhalif aktivist Magomed Khazbiyev, "Avrupa veya Amerika'dan bizi Rusya'dan ayırmasını istemeliyiz" beyanında bulundu.

18 Ekim 2008’de,Nazran yakınlarında bir Rus askeri konvoyu, el bombalı ve makineli tüfekli saldırıya uğradı. Yerel Müslüman ayrılıkçıların suçlandığı pusuya ilişkin resmi Rus raporları, iki askerin öldürüldüğünü ve en az yedi askerin yaralandığını bildirdi. Muhalif İnguş kaynaklarından gelen raporlar, kırk ila elli kadar Rus askerinin öldürüldüğünü ileri sürdü.[54]

30 Ekim 2008'de Zyazikov görevinden alındı (kendi isteğiyle istifa ettiğini ileri sürdü). Ertesi gün Yunus-Bek Yevkurov, Dmitry Medvedev tarafından başkanlığa aday gösterildi ve İnguşetya Halk Meclisi tarafından başkan olarak onaylandı (daha sonra Başkan unvanı Baş olarak değiştirildi). Bu hamle, önde gelen Rus siyasi partileri ve İnguş muhalefeti tarafından desteklendi. Yevkurov'un yönetimi altında, İnguşetya çok daha sakin görünüyordu. Polislere yönelik saldırılar yüzde 40 ve adam kaçırmalar yüzde 80 azalmıştı. 26 Haziran 2019'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Yunus-bek Yevkurov'un istifasının ardından Kalimatov'u İnguşetya Cumhuriyeti’nin başına vekaleten atadı. Yevkurov’un istifası, 2018’de imzalanan Çeçenya-İnguşetya Sınır Anlaşması’nın ardından başlayan uzun protesto gösterileri sonucu geldi.[55]

İnguşetya'nın hak iddia ettiği ve 1944 öncesi kendisine ait olan Prigorodny Rayonu. İnguş isminin kökeni olan Angusht köyü de bu bölgededir.

Sivil İtaatsizlik
  • 1800’ler - 1860’lar: Rus işgaline karşı isyan
  • 1860’lar - 1890’lar: Gürcü Askeri Yolu’na ve Mozdok’a İnguş abreklerinin akınları
  • 1890’lar - 1917: Çeçen abrek Zelimkhan Gushmazukaev ve İnguş abrek Sulom-beck Sagopshinski liderliğindeki İnguş direnişi; İnguş direnişçisi Buzurtanov tarafından Rus genel valisi albay Mitnik'in infazı
  • 1917 - 1920’ler: Birleşik Beyaz Ordu, Kazak, Oset ve General Denikin güçlerine karşı İnguş direnişçilerinin isyanı
  • 1920’ler - 1930’lar: Komünistlere karşı İnguşların isyanı; İnguşetya’nın komünist lideri Chernoglaz’ın İnguş isyancı Uzhakov tarafından infazı. İnguşetya Komünist Partisi lideri İvanov’un İnguş asilerce infazı.
  • 1944 - 1977: İnguş isyancılar, İnguş halkının sürülmesinin intikamını alıyor. Çok sayıda Rus askeri, NKVD ve KGB subayı öldürüldü.
  • 1992: Oset-İnguş çatışması. Harekât esnasında İnguş milisleri, çatışma sonrası Çeçenlere verecekleri ya da Rus ordusuna iade edecekleri zırhlı araçları ele geçirdiler.
  • 1994: Nazran. Rus-Çeçen Savaşı sırasında, Çeçenya’ya giden Rus ordusunu, zırhlılarını İnguş siviller durdurup askeri kamyonları ateşe verdiler. İlk Rus kayıplarının İnguş isyancılar elinden olduğu rapor edildi.
  • 1994 - 1996: İnguş isyancılar Grozny’yi savunup harekâtlara Çeçen tarafında katıldılar.
  • 1999 - 2006: İnguş isyancılar, Çeçen isyancılara katılır. Bağımsızlık savaşı cihada döner.
  • 13 Temmuz 2001: İnguş halkı, Rus askerlerinin tuvalete dönüştürmesinin ardından, tarihi İnguş Hristiyan kilisesi Tkhaba-Yerdy’ye yapılan kirletme ve saygısızlığı protesto etti. İnguşlar Müslüman olmalarına rağmen Hristiyan geçmişlerine büyük saygı duyuyorlar.
  • 15 Eylül 2003: İnguş isyancılar bomba yüklü kamyonla Maghas’ta FSB karargahına saldırdı. Çeçen Cumhuriyeti’ndeki operasyonları yürüten üst düzey yetkililer de dahil; düzeinelerce Rus FSB subayı öldürüldü. Karargah binası ciddi hasar aldı.
  • 6 Nisan 2004: İnguş isyancılar, İnguşetya’nın Rusya tarafından atanan Murat Zyazikov’a saldırdı. Konvoyuna bomba yüklü araç çarpmasıyla yaralandı.
  • 22 Haziran 2004: Çeçen ve İnguş isyancılar İnguşetya'da Rus birliklerine baskın düzenledi. Yüzlerce Rus askeri öldürüldü.
  • 31 Ağustos 2008: İnguşetya’da Rus rejimini eleştirmesiyle tanınan Ingushetiya.ru haber sitesinin sahibi; muhalif gazeteci, avukat, iş insanı Magomed Yevloyev, bir ibadethanede vurularak öldürüldü. Ölümünden sonra ismi Bayeux-Fransa ve Washington-ABD’de bulunan gazeteci anıtlarına yazılarak onurlandırıldı.
  • 30 Eylül 2008: İnguşetya İçişleri Bakanı Ruslan Meiriyev’in konvoyuna intihar saldırısı düzenlendi.
  • 10 Haziran 2009: Bölgesel Yüksek Mahkeme Başkan Yardımcısı Aza Gazgireyeva, çocuklarını okula bırakırken keskin nişancılar tarafından öldürüldü. Rus haber ajansları, soruşturmayı yürütenlerin, Aza Gazgireyeva’nın Çeçen savaşçıların İnguş polis kuvvetlerine 2004’te gerçekleştirdiği saldırının soruşturmasındaki rolü nedeniyle öldürülmüş olabileceğinin altını çizdiğini belirtti.
  • 13 Haziran 2009: İki tetikçi, eski başbakan yardımcısı Bashir Aushev’e, Nazran’da evinin kapısında arabadan indiği sırada otomatik silahlarla ateş açtılar.
  • 22 Haziran 2009: İnguşetya’nın Ruslarca atanmış başkanı Yunus-Bek Yevkurov konvoyunun geçişi sırasında bir intihar bombacısının patlayıcılarla dolu bir arabayı patlatması sonucu ağır yaralandı. Saldırıda üç koruması öldü.
  • 12 Ağustos 2009: İmar bakanı Ruslan Amerkhanov, bir tetikçi tarafından İnguş başkenti Magas’taki ofisinde öldürüldü.
  • 17 Ağustos 2009: Nazran’da, bir intihar bombacısı patlayıcı dolu kamyonu MVD (İçişleri Bakanlığı) polis merkezine sürdü ve 21 İnguş polisi ile bilinmeyen miktarda Rus iç güvenlik unsurunun ölümüne sebep oldu.
  • 25 Ekim 2009: Rus rejiminin İnguşetya politikalarını yüksek sesle eleştiren muhalif İnguş iş insanı Maksharip Aushev infaz edildi. Vücudunda 60'ın üzerinde kurşun deliği vardı. ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından 2009 yılında ölümünden sonra ödüllendirildi.
  • 5 Nisan 2010: Karabulak’ta bir intihar bombacısı üç polis memurunu yaraladı. Yaralılardan ikisi hastanede hayatını kaybetti. Müfettişler olay yerine vardığında, uzaktan kumandayla bir araç daha patlatıldı. İkinci patlamada kimse yaralanmadı.
  • 24 Ocak 2011: Magomed Yevloyev (öldürülen muhalif gazeteci Magomed Yevloyev ile isim benzerliği) isimli intihar bombacısı Moskova’da Domodedovo Havaalanı’nda 37 kişinin hayatını kaybetmesine sebep oldu.
  • 2012: İnguş teröristler, Suriye’de iç savaşa karıştılar.
  • 27 Ağustos 2013: İnguşetya güvenlik şefi Akhmet Kotiev ve koruması teröristlerce öldürüldü.
  • 10 Aralık 2013: Suikasta kurban giden Magomed Yevloyev'in yakın arkadaşı İnguş muhalefet lideri Magomed Khazbiev, Ukrayna’da Euromaidan’a ve Rusya karşıtı kampanyaya katıldı.
  • 2 Şubat 2014: FSB, Aralık 2013’ün ortasında Kuzey Kafkasyalı dört kişinin Ukrayna’da bulunup, Ukraynalıları Ruslar aleyhine sokak savaşlarına hazırladıklarını resmen doğruladı.
  • 20 Nisan 2014: İnguş insan hakları savunucusu Ibrgim Lyanov Kırım'ın Ukrayna'dan ayrılması örneğini kullanarak İnguşetya'nın Rusya'dan ayrılarak bağımsız bir devlet olmak istediğini belirtti.
  • 24 Mayıs 2014: İnguş lider Arthur Getagazhev, 4 terörist ve 2 sivil Rus güçleri tarafından Sagopshi köyünde düzenlenen operasyonda öldürüldü.
  • 2 Temmuz 2014: Aylar süren inkarın ardından, Rusya yanlısı İnguşetya başkanı nihayet İnguş isyancıların Ukrayna'da Rusya yanlısı güçlere karşı savaştığını kabul etti.
  • 2 Temmuz 2014: İnguş isyancılar Rus zırhlı konvoyuna saldırarak 1 askeri öldürdü ve 7 askeri yaraladı.
  • 6 Temmuz 2014: Rus özel kuvvetleri, morgunda Arthur Getagazhev'in cesedinin bulunduğu Nazran hastanesinde bir pusu kurdu. İstihbarat, İnguş isyancıların öldürülen liderin cesedini kaçırmaya çalışacağını bildirdi. İstihbarat doğruydu. Radio Free Europe (Kafkasya konusunda uzmanlaşmış bölüm), gün ortasında 2 İnguş isyancının pusuya saldırdığını, gayriresmî kaynağa göre iki isyancının 40 saniyeden kısa bir sürede FSB ve spetsnaz subaylarından 7’sini öldürüp 4’ünü yaraladığını ve 2 saldırganın yara almadan olay yerinden ayrıldığını bildirdi. İsimsiz kalmak isteyen İnguş polis kaynağı, öldürülenlerin kesin sayısının sadece FSB tarafından bilindiğini ancak resmi olarak kimsenin açıklamaya cesaret edemeyeceğini söyledi. Kremlin yanlısı LifeNews saldırının 19 saniyeden kısa sürdüğünü gösteren video yayınladı.
  • 17 Ocak 2015: Maghas. Batı karşıtı görüşlerin yükselişi. 20.000'den fazla İnguş vatandaşı, Müslümanlara yönelik Avrupalı terörünü protesto etti.
  • 28 Şubat 2015: Muhalif Rus lider Nemtsov’un ölümü, Rus polisince İnguşetya ile ilişkilendirildi.
  • 26 Mart 2019: İnguşetya'da binlerce insan, komşu Çeçenya ile varılan tartışmalı sınır anlaşmasını protesto etti. Anlaşma uyarınca yapılan toprak takaslarını kınadı ve İnguşetya başkanı Yunus-Bek Yevkurov'un istifa etmesi çağrısında bulundu.
  • 25 Haziran 2019: Yunus-Bek Yevkurov, görevde yaklaşık 11 yıl kaldıktan sonra istifa ettiğini açıkladı.[56]

İdari Yapı
Rusya Federasyonu'nun Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi içerisinde İnguşetya Cumhuriyeti'nin konumu

İnguşetya Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'nun Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi'nde yer alır.

Cumhuriyetin yetki alanına giren şehirler (2016 itibariyle):
İnguşetya idari yapısı
  • Magas (Магас) (başkent)
  • Nazran (Назрань)
  • Malgobek (Малгобек)
  • Karabulak (Карабулак)
  • Sunja (Сунжа)

Rayonlar:
  • Ceyrah (Джейрахский)
  • Sunja (Сунженский)
  • Nazran (Назрановский)
  • Malgobek (Малгобекский)

Demografik Bilgiler

Nüfus

Sosyo-ekonomik şartların çetinliği ve yüksek nüfus yoğunluğuna rağmen, İnguşetya, Rusya'daki en yüksek nüfus artış oranlarından birine sahip. 1992'de ülkenin nüfusu 211 bin, 1998'de 313 bin iken 2020 yılında 507 bin kişiye ulaştı.[57]

2020 yılına ait Rosstat verilerine göre, ülkenin nüfusu 507.061 kişi. Nüfus yoğunluğu 162,36 kişi/km²

Kent nüfusunun oranı % 55,64; kırsal nüfusun toplama oranı ise % 44,36'dır.[2]

Etnik Yapı

Baskın etnik grup İnguş'tur. İnguşetya, Rusya Federasyonu'ndaki Rus nüfusunun oranının en düşük olduğu idari birimdir. Rus nüfusunun çoğu, 20. yüzyılın ikinci yarısında İnguşetya'yı terk etti; diğer yandan 1990'larda ve 2000'lerin ilk yarısında, Çeçenya ve Kuzey Osetya'dan çok sayıda mülteci İnguşetya'ya geldi.

2010 nüfus sayımına göre, etnik İnguşlar ülke nüfusunun% 94.1'ini oluşturuyor. İnguşlardan başka; Çeçenler (% 4,6), Ruslar (% 0,8) ve her biri toplam nüfusun % 0,5'inden azını oluşturan daha küçük gruplar yer alıyor.[58]

Ethnic
group		 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002 2010
Toplam % Toplam % Toplam % Toplam % Toplam % Toplam % Toplam % Toplam %
İnguşlar 47.280 %61,6 79,462 %58 44.634 %40,6 99.060 %66 113.889 %74,2 138.626 %74,5 361.057 %77,3 385.537 %94,1
Çeçenler 2.553 %3,3 7.746 %5,7 5.643 %5,1 8.724 %5,8 9.182 %6 19.195 %10,3 95.403 %20,4 18,765 %4,6
Ruslar 24.185 %31,5 43.389 %31,7 51.549 %46,9 37.258 %24,8 26.965 %17,6 24.641 %13,2 5.559 %1,2 3.321 %0,8
Ukraynalılar 1.501 %2 1.921 %1,4 1.763 %1,6 1.068 %0,7 687 %0,4 753 %0,4 189 %0,0 2.009 %0,5
diğer 1.215 %1,6 4.549 %3,3 6.438 %5,9 3.978 %2,7 2.852 %1,9 2.781 %1,5 5.086 %1,1

Toplumsal Yapı

Toplumsal ilişkileri ve yapılarıyla, Çeçenler ile İnguşlar diğer Kafkasya halklarından farklılaşır. Frederik Coene yapıyı detaylarıyla anlatır:

"En ilginç vaka, "teip"lerinin hala toplumun temel taşını oluşturduğu Çeçenler ve İnguşlar. Kendilerini baba soyundan ortak bir atayla özdeşleştiren klan-vari kabile toplulukları olan yaklaşık 150 "teip" vardır. Bu "teip"ler, genel güvenlik ve ekonomik sorunları çözmek için bölgesel olarak 13 "tukkhum"da gruplandırıldı. "Teip"ler "gary" (kol) ve daha sonra nek’i (aile) olarak alt gruplara ayrılır ve boyutları birkaç binden yüz bine kadar değişir. En büyükleri Benoy, Akkiy, Chinkho, Gendergenoy, Alleroy ve Ersenoy'dur. Yıllar içinde birçok gary ve hatta nek'i kendilerini teip statüsüne yükseltti ve sonuç olarak son iki yüzyılda teip sayısı beş kat arttı. "Teip" üzerinde etkisi olan önemli kararlar, en yaşlı ve en saygın kişilerden oluşan bir ihtiyar heyeti tarafından alınır. Toplumdaki yerlerini iyileştirmeye çalışan farklı "teip"ler arasında güçlü bir rekabet vardır ve bu da genellikle şiddetli gerilimlere yol açar. Sonuç olarak "teip"; üyelerini onu onurlandırmaya ve tevazu, terbiye, tertip, dürüstlük ve yardımseverlik gibi ahlaki kurallardan oluşan "o’zdangala"ya göre yaşamaya zorlar. Adamları savaşta cesaret gösterdiğinde ve tüm ahlaki kurallara uyduğunda bir "teip"in statüsü yükseltilebilir; tersi söz konusu olduğundaysa statüsü düşürülebilir. Herkes kendi "teip"i ile tanımlanır, böylece tek bir kişinin davranışı bütün "teip"in onur ve imajını yerle bir edebilirken; tek bir kişiye yapılan hakaret de, tüm "teip"i aşağılamış sayılabilir. Her "teip"in, çoğunda kule ya da dağ gibi sembolleri olan, kendi tarihi anavatanı vardır."[59]

Dil

Anayasa'ya göre İnguşetya Cumhuriyeti’nin iki resmi dili vardır: İnguşça ve Rusça. İnguş dili, kendisine uyarlanmış karakterleri ile Rusça'da kullanılan alfabeden farklı olmakla beraber, Kiril alfabesi kullanır.

Başkent Magas

Coğrafya

İnguşetya, Kafkasya'nın kuzey yamaçlarında yer alır. Kısa mesafelerle de olsa, Terek ve Sunja nehirleri topraklarını sular. Kuzeyden güneye uzunluğu 144 km; batıdan doğuya 72 km’dir. Kuzey bölgeleri bozkır; güney ise vadi ve boğazlarla ayrılmış yükseltilerden oluşan dağlık arazidir. Kuzey bölgelerinde Sunja ve Alkhanchurt vadilerinin bir kısmı, orta bölgelerde ise Sunja ve Assa nehirlerinin vadileri bulunurken, ülkenin güney kısmı Kafkas Dağları tarafından işgal edilmiştir. En yüksek nokta Shan Dağı'dır (4451 m).[60] Kafkas Dağları'nın ülkede kat ettiği mesafe 150 km'dir.

Nehirler

Büyük nehirler şunlardır:

Doğal kaynaklar

İnguşetya mermer, ahşap, dolomit, alçı, kireçtaşı, çakıl, granit, kil, jeotermal enerji tıbbi su, metal,maden suyu, Petrol (60 milyar ton) ve doğal gaz rezervleri ile çeşitli ve zengindir.

İklim

İnguşetya iklimi çoğunlukla karasaldır. Yazları step alanlar kuru ve güneşli, kışları soğuk ve yağışlı, dağlık iklimde ise Yazları sıcak kışları ise soğuk ve karlıdır. İnguşetya Kafkas Sıradağlarının ortasında olduğundan geçilemez ve ulaşılmaz bir bölgededir. Bu yüzden ulaşım yoktur. Dağlık alanlar tamamen karlıdır. Kışları -20 ile -30 arasındadır.

  • Ocak ayı ortalama sıcaklığı: -10 °C
  • Temmuz ayı ortalama sıcaklığı: 21 °C
  • Ortalama yıllık yağış: 450–650 mm
  • Ortalama yıllık sıcaklık: +10 °C

Siyaset

Sovyetlerin dağılmasına kadar İnguşetya, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nin içerisindeki Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin parçasıydı. 1920’lerin sonları ila 1930’ların başlarında Sovyet yetkilileri, Çeçen-İnguş birleşmesini "nesnel" ve "doğal" bir süreç olarak uygulamaya heveslilerdi. Birleşmenin destekçisi olan Sovyet dilbilimci Nikolay Yakovlev, hem Çeçenler hem de İnguşlar için kapsayıcı bir "Veinakh" (halkımız) adının kullanılması gerektiğini öne sürdü. Onun görüşlerine göre, Çeçenlerin ve İnguşların bir ve aynı cumhuriyet içinde hızlı kentleşmesi ve yakınlaşması, ortak bir kültür ve dil oluşumunu ve birleşik bir "Veinakh" halkının kurulmasını teşvik edebilirdi. 80'lerin sonlarında Sovyetler Birliği'ndeki ayrılıkçı eğilimlerle birlikte, 9-10 Eylül 1989 tarihlerinde Grozny'de İkinci İnguş Halk Kongresi düzenlendi. Toplantı Sovyetler Birliği’nin üst düzey liderlerini hedefe koydu ve Ordzhonikidze şehrinin sağ yakasında bir başkentle İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin tarihsel sınırları içerisinde İnguş halkının özerkliğini yeniden kurma talebini içeriyordu. İnguş Cumhuriyeti, altı geleneksel İnguş bölgesinden (tartışmalı Prigorodny Bölgesi de dahil) oluşacaktı. Rusya Federasyonu’nun ortaya çıkışı, İnguşlara, adandıkları bağımsızlıklarını verdi. 1990’lar boyunca İnguşetya, seçilmiş başkanı, eski Sovyet generali ve savaş kahramanı Ruslan Aushev tarafından yönetildi.

İnguşetya'da hükûmet başkanı ve en yüksek idari makam Baş/Başkan'dır.

Geçmiş “Baş”lar:

  • Ruslan Aushev: 10/11/1992 - 28/12/2001
  • Akhmed Malsagov: 28/12/2001 - 23/05/2002
  • Murat Zyazikov: 23/05/2002 - 30/10/2008
  • Yunus-Bek Yevkurov: 30/10/2008 - 26/06/2019
  • Mahmud-Ali Kalimatov: 26/06/2019 - devam ediyor

Ülkenin parlamentosu, beş yıllık bir dönem için seçilen 32 milletvekilinden oluşan Halk Meclisi’dir. 27 Eylül 2018’den bu yana Halk Meclisi Başkanı Magamet Cabrailoviç Yandiyev’dir.

İnguşetya Anayasası 27 Şubat 1994'te kabul edilmiştir.

İnguşetya, Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Örgütü üyesidir.

Başkent, Aralık 2002'de Nazran'dan, başkent olması amacıyla kurulan Magas'a taşındı.

En son seçim 2016'da yapıldı. 32 üyeli Halk Meclisi’nde çoğunluk, oyların % 75,94’ünü alarak parlamentoda 26 koltuk kazanan Birleşik Rusya’dadır.[61]

Kaynakça
  1. "Cведения о границе между Чеченской Республикой и Ингушетией в Едином госреестре недвижимости". e-news.su. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  2. "Rusya Federasyonu 2020 Nüfus Verileri". Rusya Federasyonu 2020 Nüfus Verileri. Rosstat. 31 Aralık 2020. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  3. Walker, Shaun (4 Nisan 2017). "Why suspicion over St Petersburg metro attack is likely to fall on Islamist groups". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  4. "Ingushetia's cycle of violence" (İngilizce). 3 Ekim 2009. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  5. "Humanitarian | Thomson Reuters Foundation News". news.trust.org. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  6. "В докладе Роспотребнадзора названы самые пьющие регионы России". NEWSru.com (Rusça). 7 Haziran 2017. 7 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  7. The work of Leonti Mroveli: "The history of the Georgian Kings"dealing with the history of Georgia and the Caucasus since ancient times to the 5th century AD, is included in medieval code of Georgian annals "Kartlis Tskhovreba".
  8. "Caucasian Knot | An Essay On the History of the Vainakh People. On the origin of the Vainakhs". Eng.kavkaz-uzel.ru. Retrieved November 3, 2012.
  9. "Ингуш.RU - История Ингушетии". web.archive.org. 27 Eylül 2006. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  10. Wuethrich, Bernice (19 Mayıs 2000). "Peering Into the Past, With Words". Science (İngilizce). 288 (5469): 1158-1158. doi:10.1126/science.288.5469.1158. ISSN 0036-8075.
  11. Balanovsky, Oleg; Dibirova, Khadizhat; Dybo, Anna; Mudrak, Oleg; Frolova, Svetlana; Pocheshkhova, Elvira; Haber, Marc; Platt, Daniel; Schurr, Theodore; Haak, Wolfgang; Kuznetsova, Marina (1 Ekim 2011). "Parallel Evolution of Genes and Languages in the Caucasus Region". Molecular Biology and Evolution (İngilizce). 28 (10): 2905-2920. doi:10.1093/molbev/msr126. ISSN 0737-4038.
  12. https://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia#cite_ref-28 N.D. Kodzoev. History of Ingush nation.
  13. Wahl, O. W. (1875). The Land of the Czar (İngilizce). Chapman and Hall.
  14. Koch, Karl Heinrich Emil (1843). Reise durch Rußland nach dem kaukasischen Isthmus in den Jahren 1836, 1837 und 1838: I (Almanca). Berlag der J. O. Cotta'schen Buchhandlung.
  15. Wijk (Roelandszoon), Jacobus van (1821). Algemeen aardrijkskundig woordenboek: volgens de nieuwste staatkundige veranderingen, en de laatste, beste en zekerste berigten (Felemenkçe). J. de Vos en comp. en J. Pluijm de Jaager.
  16. Bronevskiĭ, Semen (1823). Novi︠e︡ĭshii︠a︡ geograficheskii︠a︡ i istoricheskii︠a︡ izvi︠e︡stii︠a︡ o Kavkazi︠e︡ (Rusça). V Tip. S. Sklivanovskago.
  17. "Магас — «Город Солнца» — новая столица Ингушетии". web.archive.org. 2 Mayıs 2013. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  18. "Аланский историк из чеченцев". web.archive.org. 30 Aralık 2013. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  19. "История ингушского народа. Глава 4. ГЛАВА 4 ИНГУШЕТИЯ В XV-XVIII ВВ. § 1. Жизнь ингушей на равнинах и в горах На равнинах Ингушетии". old.memo.ru (Rusça). 24 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  20. Дубровин, Николай (6 Nisan 2019). История войны и владычества русских на Кавказе. Георгиевский трактат и последующее присоединение Грузии. Том 3 (Rusça). Litres. ISBN 978-5-04-153923-8.
  21. Viehoff, Heinrich (1853). Goethe's Gedichte: Periode des eklektischen Universalismus, 1806-1832 (Almanca). Bötticher.
  22. "Многоликая Ингушетия". www.groznycity.ru. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  23. https://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia#cite_note-47
  24. "Немного о истории Владикавказа - часть 2 - 6 Января 2011 - История геноцида Ингушского|Чеченского народа". web.archive.org. 5 Mart 2014. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  25. https://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia#cite_note-49
  26. "The Ingush People". web.archive.org. 8 Aralık 2006. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  27. P.G.Butkov. Materials of the new history of the Caucasus years 1722–1803 St. Petersburg 1869 (page 165).
  28. "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 27 Şubat 2008. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  29. Denikin, Anton Ivanovich (1925). Ocherki russkoĭ smuty: Vooruzhennyi︠a︡ sily I︠U︡ga Rossii (Rusça). J. Povolozky & cie.
  30. Anna Zelkina, Religion, State and Society, Vol. 21, No. I, 1993
  31. "Revolution and Sovietization in the North Caucasus" “Caucasian Review”, 1955, No. 1, pp.47-54. No. 3, pp.45-53
  32. Staff, Great Britain War Office General (1918). Daily Extracts from the Foreign Press (İngilizce). H.M. Stationery Office.
  33. "Russian Civil War Polities". www.worldstatesmen.org. 6 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  34. "Вассан-Гирей Джабагиев". web.archive.org. 21 Şubat 2014. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  35. Г, Шкуро А. (2 Aralık 2016). Гражданская война в России. Записки белого партизана (Rusça). Directmedia. ISBN 978-5-4475-8722-2.
  36. Martin, Terry (2001). The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923-1939. Cornell University Press. p. 61. ISBN 9780801486777.
  37. Perovic, Jeronim (2018). "State and society". From Conquest to Deportation: The North Caucasus under Russian Rule. Oxford University Press. ISBN 978-0190889890.
  38. "Ингушетия.Ru • Авторские Материалы". web.archive.org. 19 Ekim 2007. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  39. "Через 63 года в отношении защитников Малгобека восстановлена историческая справедливость". Российская газета (Rusça). 30 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  40. https://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia#CITEREFFires_of_Hatred:_Ethnic_Cleansing_in_Twentieth-Century_Europe,_Cambridge,_Mass._and_London:_Harvard_University_Press,_2001,_p._96-97
  41. Arbatov, Alekseĭ; Antonia Handler Chayes (1997). Managing Conflict in the Former Soviet Union. MIT Press. p. 40. ISBN 0-262-51093-6. The conditions were so horrendous that around 25 percent of the [Ingush] deportees perished on the journey
  42. "Prague Watchdog - Crisis in Chechnya - The deportation of 1944 – how it really was". www.watchdog.cz. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  43. "Committee on Conscience | Analysis | The 60th Annniversary of the 1944 Chechen and Ingush Deportation". web.archive.org. 20 Ocak 2009. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  44. https://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia#cite_note-84
  45. "The Ingush People". linguistics.berkeley.edu. 16 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  46. "Ингушетия.Ru • Новости". web.archive.org. 19 Ocak 2008. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  47. Economist 1992. Ethnic cleansing comes to Russia. The Economist, November 28, 1992, p. 60.
  48. "ИНГУШЕТИЯ.РУ • Новости". web.archive.org. 18 Mayıs 2013. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  49. "Ингушетия.Org • Новости". web.archive.org. 26 Şubat 2009. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  50. http://www.memo.ru/hr/hotpoints/caucas1/msg/2007/03/m73133.htm
  51. "Убийцы не тянут на боевиков". Газета.Ru (Rusça). 31 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  52. https://web.archive.org/web/20080328235256/http://edition.cnn.com/2008/WORLD/europe/03/24/russia.explosion/index.html
  53. "Kremlin critic shot in Ingushetia" (İngilizce). 31 Ağustos 2008. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  54. "Russians ambushed in Ingushetia" (İngilizce). 18 Ekim 2008. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
  55. Field, Alexander J. (Nisan 2013). Galbraith, John Kenneth (15 October 1908–29 April 2006), economist and author. American National Biography Online. Oxford University Press.
  56. https://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia
  57. http://atlas.socpol.ru/portraits/ingush.shtml
  58. Russian Federal State Statistics Service (2011). "Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1" [2010 All-Russian Population Census, vol. 1]. Всероссийская перепись населения 2010 года [2010 All-Russia Population Census] (in Russian). Federal State Statistics Service.
  59. Frederik Coene. THE CAUCASUS An introduction (İngilizce). ss. 88-89. ISBN ISBN13: 978–0–203–87071–6 (ebk) |isbn= değerini kontrol edin: invalid character (yardım).
  60. "Die Hoechsten". Gipfel-und-grenzen.de. Retrieved January 7, 2011.
  61. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.